Ալեքսանդր Դորոնին
Ալեքսանդր Մակարովիչ Դորոնին (7 հունվարի 1947 года, գ․Պետրովկա, այժմ՝ Բոլշոե Իգնատովոյի շրջան, Մորդովիա— 17 մարտի 2021թվական, Սարանսկ[1]) —Էրզիացի արձակագիր, գրող, հրապարակախոս, գլխավոր խմբագիր, լրագրող, ԽՍՀՄ Գրողների միության անդամ 1984 թվականից[2]։
| Ալեքսանդր Դորոնին | |
|---|---|
| Ծնվել է | հունվարի 7, 1947 |
| Մահացել է | մարտի 17, 2021 (74 տարեկան) |
| Քաղաքացիություն |  ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան |
| Կրթություն | Մաքսիմ Գորկու անվան գրականության ինստիտուտ |
| Մասնագիտություն | լրագրող, բանաստեղծ, արձակագիր, հրապարակախոս և գլխավոր խմբագիր |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | գլխավոր խմբագիր |
Կենսագրություն խմբագրել
1973 թվականին ավարտել է Մոսկվայի Մաքսիմ Գորկու անվան գրականության ինստիտուտը։
Եղել է էրզիալեզու «Սյատկո» (Կայծ) ամսագրի գլխավոր խմբագիրը.
200 թվականից՝ Մորդովիայի հանրապետության գրողների միության նախագահ։
Ծավալուն արձակ ստեղծագործությունների հեղինակ, այդ թվում՝ «Кочкодыкесь — пакся нармунь» (Դաշտային թռչուն-լոր, 1993), «Баягань сулейть» («Զանգերի ստվերները», 1995). Թարգմանվել է ռուսերեն, մարիերեն, չուվաշերեն, ուդմուրտերեն լեզուներով։
Ստեղծագործական կյանք խմբագրել
Լույս է տեսնում 1967 թվականից։ Հեղինակ է «Рідний край» («Հայրենի հող», 1972 թ.), «Світло юності» («Երիտասարդության լույս», 1984 թ.), «Велев кись юты седейгам» քնարական բանաստեղծությունների ժողովածուների։ Նրա ստեղծագործության մեջ նկատելի է միջպատերազմյան շրջանի էրզյան գրողների՝ Վասիլի Ռադաեւի («Սիյաժար» պոեմի հեղինակ) և բանաստեղծ Իլկո Մորիցի ազդեցությունը։
1992 — «Տոհմածառ» քնարական և փիլիսոփայական արձակի ժողովածու (Մոսկվա թարգմանել է Ս. Մակարով, Վ. Գադաև)։
Դորոնինի «Kochkodykes - paksya narmun» («Լոր - դաշտային թռչուն», 1993) վեպը քնարական տարեգրության տեսքով պատմում է կոմունիստական դոգմաներից մարդկային աշխարհայացքի ազատագրման մասին։ «Բայագան Սուլեյթ» («Զանգերի ստվերները», 1995) վեպը պատկերում է Ռուս ուղղափառ եկեղեցու պատրիարք,ազգությամբ էրզիացի, Նիկոնի կյանքի ուղին։ Էրզյան ժողովրդի հոգևոր վիճակի մասին մտորումները հիմք են հանդիսանում Դորոնինի «Kynt yutasy molytsias» («Ճանապարհը կհաղթահարի նա, ով քայլում է» 1994 թ.) էսսեների ժողովածուի հիմքում։ Երրորդ «Կուզմա Ալեքսեև» վեպը լույս է տեսել 1998 թվականին, արժանացել է Կաստրենընկերության առաջին մրցանակին (Ֆինլանդիա, 2000)։
Մի շարք գրական դիմանկարների, էրզյան դասականների բազմահատոր հրատարակությունների նախաբանների, ինչպես նաև ինքնատիպ լրագրության հեղինակ։
Էրզիայի քննադատները Դորոնինին անվանում են 20-րդ դարավերջի ամենահայտնի ազգային վիպասանը, որը շատ ավելի առաջ գնաց, քան իր ականավոր նախորդը` Կուզմա Աբրամովը։ Այնուամենայնիվ, գրականագետ Շարոնոն Սանդրան մատնանշում է Դորոնինի «Բայագան Սուլեյթ» վեպի գրական որակը.:
Դորոնինի որոշ գործեր թարգմանվել են մարիական, ուդմուրտական և չուվաշերեն լեզուներով։
Գրականության ցանկ խմբագրել
- «Мордовия. Кто есть кто». Энциклопедический словарь. Саранск, 2000. Літ.: Зиновьев Н. В. и др. Штрихи к портретам // Современная мордовская литература. 60-80-е годы: В 2 ч.-Саранск, 1993.-Ч.2;
- Имяреков М. Г. Писательсь и эряфсь. Мокшерзянь писательхнень творческяй портретсна.-Саранск, 1992.
Ծանոթագրություն խմբագրել
- ↑ «Скончался народный писатель Мордовии Александр Доронин». Известия Мордовии (ռուսերեն). 2021 թ․ մարտի 17. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 17-ին.
- ↑ Т. Баргова, Елена Михайловна Голубчик Писатели Мордовии: биографический справочник. — Мордовское книжное изд-во, 2004. — 140 с. — ISBN 978-5-7595-1628-6