Սուլթանղուլի խաչքար (Մայր Աթոռ)
Սուլթանղուլի խաչքար, գտնվում է Հայաստանի Արմավիրի մարզի Վաղարշապատ քաղաքի կենտրոնում գտնվող Մայր Աթոռի հյուսիսային պարսպապատի մոտ կանգնեցված խաչքարերից ձախից հինգերորդն է։ Հաշվառված է Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցանկում (4.2/14.1.24)[1]։
 | |
|---|---|
_34.jpg) Սուլթանղուլի խաչքար | |
| Երկիր | Հայաստան |
| Տարածաշրջան | Վաղարշապատ քաղաքի կենտրոնում գտնվող Մայր Աթոռի հյուսիսային պարսպապատի մոտ կանգնեցված խաչքարերից ձախից հինգերորդն է։ |
| Սկզբնական տեղադրություն | Նախկինում գտնվում էր Գեղարքունիքի մարզի Լճավան գյուղից 4 կմ հյուսիսարևմտյան ուղղության վրա գտնվող «Գթաշեն» գյուղատեղիի գերեզմանոցում։ |
| Ներկա տեղադրություն | Վաղարշապատ քաղաքի կենտրոնում գտնվող Մայր Աթոռի հյուսիսային պարսպապատի մոտ կանգնեցված խաչքարերից ձախից հինգերորդն է։ |
| Ներկա վիճակ | կանգուն |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Պատմաճարտարապետական հուշարձան |
| Նվիրված | Խաչքարը նվիրված է Սուլթանղուլին։ |
| Խաչագործ | Խաչքագործն անհայտ է։ |
| Պատվիրող | Խաչքարի պատվիրատուն անհայտ է։ |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական ճարտարապետություն |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1569 թվական |
| Զարդաքանդակի նկարագրություն | Խաչքարը քանդակներ չունի։ |
| Նյութ | բազալտ |
| Արձանագրություն | Խաչքարը ունի արձանագրություններ։ |
| Վայր | Էջմիածնի Մայր Տաճար |
 Khatchkar Sultanghul in Vagharshapat Վիքիպահեստում | |
Տեղադրություն խմբագրել
Մայր Աթոռի հյուսիսային պարսպապատի մոտ կանգնեցված խաչքարերից ձախից հինգերորդն է։ Կանգնեցված է բազալտե պատվանդանին։ Նախկինում գտնվում էր Գեղարքունիքի մարզի Լճավան գյուղից 4 կմ հյուսիսարևմտյան ուղղության վրա գտնվող «Գթաշեն» գյուղատեղիի գերեզմանոցում[2]։
Խաչքարի նկարագրություն խմբագրել
Խաչքարի քանդակային հորինվածքում ուշագրավ է վարդյակը, որը ելնդավոր գլանիկով անջատված է արմավազարդից, հետևաբար և հիմնախորանից` դառնալով ինքնուրույն, առանձին միավոր[3]։
Վիմական արձանագրություն խմբագրել
Խաչքարի քիվին առկա է 1 տող վիմական արձանագրություն[3][4].
- ԱԾ ՈՂՈՐՄԻ ՍԱՒԼԹԱՆՂՈՒԼԻՆ
Համաձայն արձանագրության՝ խաչքարը նվիրված է Սուլթանղուլին։ Վիմագրում անձնանունն անջատ է փորագրված, սակայն կարդացվում է միասին՝ «Սուլթանղուլ»։
Այլ տեղեկատվություն խմբագրել
- Ս. Բարխուդարյանը կարծում է, որ հիշյալ խաչքարը 1569 թվականին Դավիթ երեցի խաչքարի վիմագրում հիշվող Դավիթ երեցն է կանգնեցրել։
- «Սուլթանղուլ» անձնանունը վկայված է նաև Գեղարքունիքի մարզի Վարդենիկ գյուղում գտնվող Իշխանավանքի գերեզմանատան խաչքարերից մեկի քիվին. «Խաչս բարէխաւս Սաւլթանղուլին»[5].: Չի բացառվում, որ «Սուլթանղուլ» անձնանվան բոլոր հիշատակումները վերաբերեն միևնույն անձնավորությանը։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
- ↑ Դիվան հայ վիմագրության, Պ. 4. Գեղարքունիք։ Կազմ.՝ Բարխուդարյան, Սեդրակ Գևորգի; ՀՍՍՌ ԳԱ; Հնագիտ. և ազգագր. ին-տ. Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1973 թ.
- ↑ 3,0 3,1 Արսեն Հարությունյան, Վաղարշապատ. վանքերը և վիմական արձանագրությունները, Մայր Աթոռ սուրբ Էջմիածնի հրատարակչություն, 2016 թվական, էջ 101
- ↑ Դիվան հայ վիմագրության, Պ. 4. Գեղարքունիք։ Կազմ.՝ Բարխուդարյան, Սեդրակ Գևորգի; ՀՍՍՌ ԳԱ; Հնագիտ. և ազգագր. ին-տ. Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1973 թ., էջ 299, արձանագրություն 1242
- ↑ Դիվան հայ վիմագրության, Պ. 4. Գեղարքունիք։ Կազմ.՝ Բարխուդարյան, Սեդրակ Գևորգի; ՀՍՍՌ ԳԱ; Հնագիտ. և ազգագր. ին-տ. Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1973 թ., էջ 153, արձանագրություն 623