Վիքիպեդիա

Ռութ Ֆերսթ

(Էլոիզա) Ռութ Ֆերսթ (անգլ.՝ Heloise Ruth First, մայիսի 4, 1925(1925-05-04)[1][2][3], Յոհաննեսբուրգ, Տրանսվաալ, Հարավաֆրիկյան Միություն[4] - օգոստոսի 17, 1982(1982-08-17)[5][1][2], Մապուտու, Մոզամբիկ), հարավաֆրիկացի կոմունիստական ակտիվիստուհի, լրագրող և գիտնական, որը պայքարել է ապարտհեյդի դեմ։ Գտնվելով Մոզամբիկում քաղաքական արտագաղթի մեջ՝ սպանվել է Հարավաֆրիկյան Հանրապետության ոստիկանության ուղարկած ծանրոցային ռումբի պայթյունից։

Ռութ Ֆերսթ
անգլ.՝ Ruth First
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 4, 1925(1925-05-04)[1][2][3]
ԾննդավայրՅոհաննեսբուրգ, Տրանսվաալ, Հարավաֆրիկյան Միություն[4]
Մահացել էօգոստոսի 17, 1982(1982-08-17)[5][1][2] (57 տարեկան)
Մահվան վայրՄապուտու, Մոզամբիկ
Քաղաքացիություն ՀԱՀ
ԿրթությունՈւիտուոտերստրանդի համալսարան[4]
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ, համալսարանի դասախոս, գրող, լրագրող և քաղաքական ակտիվիստ
ԱշխատավայրԴարհեմի համալսարան
ԱմուսինJoe Slovo?[4]
ԿուսակցությունԱֆրիկյան ազգային կոնգրես
ԵրեխաներՌոբին Սլովո[4], Gillian Slovo?[4] և Shawn Slovo?[4]
 Ruth First Վիքիպահեստում

Ընտանիք և կրթություն խմբագրել

Ռութ Ֆերսթի ծնողներն են Լատվիայից արտագաղթած հրեաներ Յուլիուս Ֆերսթը և Մաթիլդա Լեվետանը, որոնք Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն են տեղափոխվել 1906 թվականին և դարձել Հարավավֆրիկյան կոմունիստական կուսակցության նախորդ Հարավային Աֆրիկայի կոմունիստական կուսակցության հիմնադիր անդամներ։ Ռութ Ֆերսթը ծնվել և մեծացել է Յոհաննեսբուրգում։ Ինչպես նրա ծնողները, նա նույնպես մտել է Կոմունիստական կուսակցություն[6]՝ համարվելով ՀԱՀ-ում ապարտհեյդի ռեժիմի դեմ պայքարում Աֆրիկյան ազգային կոնգրեսի մերձավոր դաշնակիցը։

Պատանի տարիքում Ֆերսթը սովորել է աղջիկների համար նախատեսված միջնակարգ դպրոցում, այնուհետև դարձել է ընտանիքի առաջին մարդը, որ ընդունվել է համալսարան։ 1946 թվականին Վիթվաթերսրանդի համալսարանում ստացել է բակալավրի աստիճան։ Մասնակցել է Առաջադեմ ուսանողների ֆեդերացիայի (լիգայի) ստեղծմանը և ծանոթացել այնպիսի ուսանողների հետ, ինչպիսիք են Հարավաֆրիկյան Հանրապետության նախկին նախագահ Նելսոն Մանդելան և Մոզամբիկյան ազգային-ազատագրական շարժման՝ ՖՐԵԼԻՄՈ-ի առաջին առաջնորդ Էդուարդու Մոնդլանեն, որը նույնպես սպանվել է ծանրոցային ռումբից։

Քաղաքական և լրագրողական գործունեություն խմբագրել

Ավարտելով ուսումը՝ Ռութ Ֆերսթն աշխատել է Յոհաննեսբուրգի քաղաքային խորհրդի սոցիալական ապահովության բաժնի գիտաշխատող։ 1946 թվականին՝ մի շարք շուրջկալներից հետո, որոնց ժամանակ ձերբակալվել են կուսակցության առաջատար անդամները, նրան ավելի մեծ դեր է բաժին ընկել ՀԱԿԿ-ում։ Սկզբում նա դարձել է արմատական «Գարդիան» («The Guardian») թերթի գլխավոր խմբագիրը, որը հետագայում արգելվել էր իշխանությունների կողմից, և Ֆերսթը շարունակել է համագործակցել նրան հաջորդող հրատարակություններում (New Age, The Spark, Clarion)։

Իր լրագրողական հետաքննությունների միջոցով Ռութը մերկացրել է ռասայական սեգրեգացիայի քաղաքականությունը, որն ուղղված է սևամորթ հարավաֆրիկացիների դեմ և ապարտհեյդի ձև է ձեռք բերել 1948 թվականին՝ ռասիստական Ազգային կուսակցության իշխանության գալուց հետո[7]։ Նա նաև գրել է այնպիսի թեմաների մասին, ինչպիսիք են Տրանսվաալի ագարակներում գերմշակումը, ինչը հիմք է հանդիսացել այնտեղ արտադրված կարտոֆիլի բոյկոտի արշավի համար 1959 թվականին։

1949 թվականին ամուսնացել է ևս մեկ հարավաֆրիկացի կոմունիստ և ապարտհեյդի դեմ շարժման ակտիվիստ Ջո Սլովոյի հետ, որից ունեցել է երեք դուստր՝ Շոունը, Ջուլիանը և Ռոբինը։ Ամուսինները դարձել են առաջատար գործիչներ 1950-ական թվականների բողոքի ակցիաներում, երբ Ազգային կուսակցության կառավարությունը օրենքից դուրս է հայտարարել իր քաղաքականության դեմ հանդես եկող ցանկացած շարժում[8]։

Բացի Կոմունիստական կուսակցությունից Ֆերսթը և նրա ամուսին Սլովոն եղել են Աֆրիկյան ազգային կոնգրեսի անդամներ։ Ռութի աջակցությամբ հիմնադրվել է Հարավաֆրիկյան դեմոկրատների կոնգրեսը[9]։ 1955 թվականին Ռութ Ֆերսթը դարձել է արմատական «Fighting Talk» քաղաքական ամսագրի խմբագիրը։

Դատական գործընթաց և ձերբակալություն խմբագրել

Ռութ Ֆերսթը 1956-1961 թվականների «պետական դավաճանության գործով» դատավարության մեջ մեղադրվողներից մեկն էր՝ ապարտհեյդի դեմ շարժումների 156 առաջատար ակտիվիստների թվում (ներառյալ՝ Կոնգրեսի, ԱԱԿ-ի և ՀԱԿԿ—ի դաշինքը)։ Որպես ապացույցներ Կոնգրեսի դաշինքի կողմից «դավաճանության» համար ծառայել են նաև Ֆերսթի վաղ հոդվածներն ու գործերը[10]։ Շուրջ չորս տարի հետապնդումից հետո բոլոր մեղադրանքները Ռութից և մնացած 155 ակտիվիստներից հանվել են։

1960 թվականի Շարպևիլում գնդակահարությանը հաջորդած արտակարգ դրությունից հետո նա ընդգրկվել է սև ցուցակներում, ինչը նշանակում էր գործելակերպի գրեթե ցանկացած ոլորտի արգելք։ Նա չէր կարող հաճախել ժողովներին կամ տպագրել գործեր, և չէր կարելի նրան մեջբերել։ 1963 թվականին՝ կառավարության կողմից ռեպրեսիաների հերթական ալիքի ժամանակ, նա բանտարկվել է և մեկուսացվել՝ առանց 117 օրվա ընթացքում մեղադրանք առաջադրելու։ Նա առաջին սպիտակամորթ կինն էր, որը ձերբակալվել էր իննսունօրյա բանտարկության մասին օրենքով։

Արտաքսում և սպանություն խմբագրել

 
Հուշատախտակը Քամդեն Թաունում

1964 թվականի մարտին Ֆերսթը հարկադրաբար աքսորվել է Լոնդոն, որտեղ սկսել է զարգացնել բրիտանական ցանցը ապարտհեյդի դեմ։ Ի թիվս այլ բաների՝ նա խմբագրել է ցմահ ազատազրկման դատապարտված կոմունիստական ընդդիմադիր Գովան Մբեկի «Հարավային Աֆրիկա։ Գյուղացիական ապստամբություն» աշխատության ձեռագիրը։ 1972 թվականին նա Մանչեստրի համալսարանի գիտաշխատող էր, իսկ 1973-1978 թվականներին դասախոսություններ է կարդացել Դարհեմի համալսարանում։ Դար-էս-Սալամի և Լորենսու Մարկիշի (Մապուտու) համալսարաններում անցել է գործուղումներ։ Այդ ժամանակաշրջանում նրա գիտական աշխատանքները նվիրված էին այնպիսի թեմաների, ինչպիսիք են Աֆրիկայում ռազմական հեղաշրջումների պատմությունը, Լիբիայում Մուամմար ալ-Կադդաֆիի ռեժիմը, Օլիվիա Շրայների գրական կենսագրությունը, իսկ վերջին աշխատությունը՝ «Սև ոսկին», մոզամբիկցի հանքագործների և գյուղացիների հետազոտությունն էր։

1978 թվականի նոյեմբերին Ֆերսթն զբաղեցրել է Մոզամբիկի Մապուտու քաղաքի Էդուարդու Մոնդլանեի համալսարանի Աֆրիկյան հետազոտությունների կենտրոնի (Centro de Estudos Africanos) հետազոտությունների գծով տնօրենի պաշտոնը[11]։ Հարավաֆրիկյան Հանրապետության ոստիկանության մայոր Քրեյգ Ուիլյամսոնը հրաման է տվել նրա սպանության մասին, որը կատարվել է ահաբեկչական գործողության ձևով։ Նա մահացել է 1982 թվականի օգոստոսի 17-ին, երբ բացել էր ծանրոցային ռումբը, որը փոստով ուղարկվել էր համալսարան[12]։ Նրա գործընկեր, մարդաբան Բրիջիդ Օ'Լաֆլինը գրասենյակում էր Ֆերսթի հետ, երբ նա սպանվել է և հետագայում ցուցմունք է տվել Արդարության և հաշտության հանձնաժողովին[13]։

Հուշեր խմբագրել

Ֆերսթի «117 օր» (117 Days) գիրքը հրապարակախոսի հաշվետվությունն է 1963 թվականին ՀԱՀ ոստիկանության հատուկ բաժնում իր ձերբակալության, բանտարկության և հարցաքննության մասին։ Առաջին անգամ այն հրատարակվել է 1965 թվականին։ Այս հիշողությունները պարունակում են մանրամասն նկարագրություններ, թե ինչպես է նա վերապրել «մեկուսացումը և զգայական զրկանքը»՝ միաժամանակ դիմանալով «իր ընկերների մասին Հատուկ բաժին տեղեկատվություն տրամադրելու ճնշմանը»[14]։

Նրա դուստրը՝ գրող Ջիլիան Սլովոն, 1997 թվականին հրատարակել է սեփական հուշագրությունները՝ «Բոլոր գաղտնիքները. իմ ընտանիքը, իմ երկիրը» (Every Secret Thing: My Family, My Country): Սա պատմություն է Հարավային Աֆրիկայում նրա մանկության և ակտիվիստ ծնողների հետ հարաբերությունների մասին։

Ֆիլմեր խմբագրել

Քրիս Մենգեսի «Բաժանված աշխարհ» (1988) ֆիլմի սցենարը գրել է Ռութ Ֆերսթի դուստրը՝ Շոուն Սլովոն։ Այն կենսագրական պատմություն է երիտասարդ սպիտակամորթ աղջկա մասին, որն ապրում է Հարավային Աֆրիկայում ապարտհեյդի դեմ շարժման ակտիվիստ ծնողների հետ, թեև ընտանիքը ֆիլմում կրում է Ռոթ ազգանունը։ Հերոսուհուն, որի նախատիպը Ռութ Ֆերսթն է, մարմնավորել է Բարբարա Հերշին[15]։

Շոուն Սլովոյի սցենարով «Խաղ կրակի հետ» (2006) ֆիլմը ակտիվիստ Պատրիկ Չամուսոյի մասին է։ Ֆիլմում Ռութ Ֆերսթի դերը խաղացել է նրա դուստրը՝ Ռոբին Սլովոն, որը նաև ֆիլմի պրոդյուսերներից մեկն էր[16]։

2005 թվականին Հարավային Աֆրիկայի շրջակա միջավայրի նախարարությունը ջուրն է իջեցրել էկոլոգիական պահականավը, որը ստացել էր Ռութ Ֆերսթ անունը[17]։

2011 թվականի մարտին Գամբիան փոստային նամականիշ է թողարկել նրա պատվին՝ նրան անվանելով Աֆրիկայի լեգենդար հերոսներից մեկը։

Հիմնական հրատարակված աշխատանքներ խմբագրել

  • South West Africa. London. 1963.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • 117 Days. London. 1965.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • with R. Segal, South West Africa: A Travesty of Trust. London. 1967.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • The Barrel of a Gun: Political Power in Africa and the Coup d'etat in Africa. London. 1970.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • coedited with J. Steele and C. Gurney, The South African Connection: Western Investment in Apartheid. London. 1972.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • Libya: The Elusive Revolution. London. 1970.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • The Mozambican Miner: Proletarian and Peasant. New York. 1983.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Allen J. I. V. Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Discogs — 2000.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English: Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 375.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  6. ↑ Marks, Shula (1983 թ․ հոկտեմբեր). «Ruth First: A Tribute». Journal of Southern African Studies. 10 (1): 123–128. doi:10.1080/03057078308708071.
  7. ↑ «Ruth First | Jewish Women's Archive». jwa.org. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 29-ին.
  8. ↑ «Ruth First | Jewish Women's Archive». jwa.org. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 16-ին.
  9. ↑ «Ruth Heloise First | South African History Online». www.sahistory.org.za. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 29-ին.
  10. ↑ Marks, Shula (1983 թ․ հոկտեմբերի 1). «Ruth first: a tribute». Journal of Southern African Studies. 10 (1): 123–128. doi:10.1080/03057078308708071. ISSN 0305-7070.
  11. ↑ «Why Was Ruth First in Mozambique?» (PDF). Deportate, Esuli e Profughe [Deported Exiles and Refugees], no. 26, pp.26-41. 2014 թ․ դեկտեմբեր. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
  12. ↑ «Ruth First: Williamson given amnesty». Independent Online (South Africa). 2000 թ․ հունիսի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 8-ին.
  13. ↑ «Bridget O'Laughlin testimony to TRC (half-way through the file)». TRC. 1999 թ․ փետրվարի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
  14. ↑ First, Ruth (1965). 117 Days. Penguin. էջ vii. OCLC 222077295.
  15. ↑ IMDb: A World Apart Retrieved 2013-03-11
  16. ↑ IMDb: Catch a Fire Retrieved 2013-03-11
  17. ↑ BuaNews, 20 May 2005: SA’s marine protection vessels Retrieved 2013-03-11

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռութ Ֆերսթ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ռութ_Ֆերսթ&oldid=9533659» էջից