Մասնակից:Mariam Ghukasyan/Ավազարկղ
Սուր բրոնխիտ , հայտնի է որպես ցրտի հիվանդություն անունով, թոքերի կազմության մեջ մտնող բրոնխների կարճաժամկետ բորբոքային հիվանդություն է[1][2]: Ամենաբնորոշ նշանը հազն է[2]: Այլ ախտանշաններն են՝ խորխոտ հազը, խզզոցները, շնչառության ժամանակի կարճացում, տենդ և կրծքավանդակում դիսկոնֆորտի զգացում[1]: Բորբոքումը կարող է տևել մոտ 2-10 օր[1]: Հազը կարող է շարունակվել մի քանի շաբաթ, իսկ ընդանուր ախտանշանները տևում են մոտ երեք շաբաթ [1]: Ոմանց ախտանշանները կարող է տևել մոտ վեց շաբաթ[3]:
Մոտ 90% դեպքերում բրոնխիտի հարուցիչը վիրուսային ծագում ունի[2]: Վիրուսները տարածվում են օդակաթիլային և կոնտակտային ճանապարհով, վարակի աղբյուր է հանդիսանում հիվանդ մարդը, վարակակիրը կամ հիվանդի կողմից օգտագործված իրերը[1]: Ռիսկի գործոններն են ծխախոտի ծուխը, փոշին, աղտոտված օդը[1] : Որոշ դեպքերի պատճառ է աղտոտված օդը կամ բակտերիաները՝ Միկոպլազմա պնևմոնիե (Mycoplasma pneumoniae) կամ Բորդետելլա պերտուսիս (Bordetella pertussis)[2][4] Ախտորոշումը հիմնված է հիվանդության նշանների և սիմպտոմների վրա[5]: Խորխի գույնով չենք կարող տարբերել վիրուային թե բակտերիալ ծագման է բորբոքումը[2] : Հարուցիչի հայտնաբերումն այդքան էլ էական նշանակություն չունի, քանի որ երրորդ օրվանից միանում է երկրորդային բակտերիալ վարակը[2]: Հիվանդության այլ պատճառներ կարող է հանդիսանալ ասթման, բրոնխիոլիտը, բրոնխոէկտազները և խրոնիկ օբստրուկտիվ բրոնխիտը[2][6]: Կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտությունը շատ օգտակար է թոքաբորբը հայտնաբերելու համար[2]:
Կանխարգելման համար խորհուրդ է տրվում չծխել և խուսափել այլ գրգռող նյութերից[7]: Պաշտպանական նշանակություն ունի ձեռքերի հաճախակի լվացումը[7]: Սուր բրոնխիտի բուժում են որպես օրենք հիվանդին նշանակելով հանգստի ռեժիմ, պարացետամոլ (acetaminophen) և ՈՍՀԴ-ներ ջերմության դեմ[3][8]: Հազի դեմ դեղորայքը՝ մուկոլիտիկներ, խորխաբերներ արդյունավետ է, բայց այն խորհուրդ չի տրվում նշանակել վեց տարեկանից փոքր երեխաներին[2][9] : Սալբուտամոլը (Salbutamol) էֆեկտիվ չէ այն երեխաների համար, որոնց հազը սուր է, բայց չկա օդատար ուղիների ռեստրիկցիա[10]: Կան որոշ փաստեր, որ սալբուտանոլն արդյունավետ է այն դեռահասների մոտ, որոնց մոտ կա խզզոցներ օդատար ուղիների ռեստրիկցիայի հետևանքով, այնուամենայնիվ, դեղորայքի հետևանքով կարող է առաջանալ նևրոզներ, տրեմոր, դողերոցք[2][10]: Անտիբիոտիկներ սովորաբար չեն նշանակում, քանի որ հարուցիչը սովորաբոր ունի վիրուսային ծագոմ[11]: Բացառություն է, երբ սուր բրոնխիտն առաջացել է կապույտ հազի հարուցիչից[2]: Ախտանշանները մեղմացնում են նաև մեղրը և խորդենին[2]:
Սուր բրոնխիտն ամենահաճախ հանդիպող հիվանդություններից է[3][12]: Չափահասների մոտ 5%-ը վարակված են, իսկ մոտ 6%-ի մոտ ամենաքիչը տարին մեկ անգամ դիտվում է հիվանդության նոր էպիզոդ [6][13]: Հիմնականում դիտվում է ձմռանը[6]: Յուրաքանչյուր տարի ԱՄՆ-ում ավելի քան 10 միլլիոն մարդ դիմում է բժշկին այս պատճառով, և նրանցից մոտ 70%-ին նշանակում են անտիբիոտիկներ[3]: Ակտիվ իրականացվում են միջոցառումներ, որպեսզի իջեցնեն անտիբիոտիկներ նշանակելու պահանջը սուր բրոնխիտի ժամանակ[12]:
Նշաններ և ախտանշաններ խմբագրել
Բրոնխիտ կարող ենք կասկածել, եթե ունենք խորխոտ հազ, շնչառության ժամանակի կարճացում՝ հևոց և խզզոցներ: Կարող է դիտվել ցավ կրծքավանդակում, տենդ, հոգնածություն և հյուծում: Ի հավելում, այն բրոնխիտներն, որոնք հարուցվել են Ադենովիրիդե (Adenoviridae) ընտանիքին պատկանող հարուցիչներով դիտվում է արտահայտված համակարգայն և ստամոքսաղիքային համակարգի սիմպտոմներ: Ինչևիցե, հազը բրոնխիտների ժամանակ կարող է տևել մոտ երեք շաբաթ կամ ավելի՝ անգամ, եթե մնացած սիմպտոմները անհետացել են:
Պատճառագիտություն խմբագրել
Սուր բրոնխիտների առաջացման պատճառ կարող են լինել ախտածին հարուցիչները, ավելի հաճախ վիրուսները: Բնորոշ վիրուսներն են ՝ ՌՍՎ (respiratory syncytial virus), գրիպ (influenza) և այլ: Բակտերիաներից առավել բնորոշ են Միկոպլազմա պնևմոնեիա (Mycoplasma pneumoniae), Խլամիդիա պնևմոնիա ( Chlamydophila pneumoniae), Բորդետելլա պերտուսիս (Bordetella pertussis), Ստրեպտակոկուս պնևմոնեիա ( Streptococcus pneumoniae) Հեմոֆիլուս ինֆլուենզ (Haemophilus influenzae):
- Վնասումը բերում է օդատար ուղիների էպիթելի ախտահարման և թոքի հյուսվածք են գալիս բորբոքման առաջին մարկերները՝ նեյտրոֆիլները:
- Նեյտրոֆիլները ուժեղացնում են լորձի սինթեզը և ձերբազատումը:
- Further obstruction to the airways is caused by more goblet cells in the small airways. This is typical of chronic bronchitis.
- Although infection is not the reason or cause of chronic bronchitis, it is seen to aid in sustaining the bronchitis.
Diagnosis խմբագրել
A physical examination will often reveal decreased intensity of breath sounds, wheezing, rhonchi, and prolonged expiration. Most physicians rely on the presence of a persistent dry or wet cough as evidence of bronchitis.[փա՞ստ]
A variety of tests may be performed in patients presenting with cough and shortness of breath:[փա՞ստ]
- A chest X-ray is useful to exclude pneumonia which is more common in those with a fever, fast heart rate, fast respiratory rate, or who are old.[6]
- A sputum sample showing neutrophil granulocytes (inflammatory white blood cells) and culture showing that has pathogenic microorganisms such as Streptococcus species.
- A blood test would indicate inflammation (as indicated by a raised white blood cell count and elevated C-reactive protein).
Prevention խմբագրել
An oral whole cell nontypeable Haemophilus influenzae vaccine may protect against the disease, but "the evidence is mixed".[14]
Treatment խմբագրել
Most cases are self-limited and resolve themselves in a few weeks.
Antibiotics խմբագրել
Evidence does not support the general use of antibiotics in acute bronchitis.[11] While some evidence suggests antibiotics speed up resolution of the cough by about 12 hours there is a greater risk of gastrointestinal problems and no change in longer term outcomes.[15] Antibiotics use also leads to the promotion of antibiotic-resistant bacteria, which increase morbidity and mortality.[16]
Smoking cessation խմբագրել
To help the bronchial tree heal faster and not make bronchitis worse, smokers should quit smoking completely.[փա՞ստ]
Prognosis խմբագրել
Acute bronchitis usually lasts a few days or weeks.[17] It may accompany or closely follow a cold or the flu, or may occur on its own. Bronchitis usually begins with a dry cough, including waking the sufferer at night. After a few days, it progresses to a wetter or productive cough, which may be accompanied by fever, fatigue, and headache. The fever, fatigue, and malaise may last only a few days, but the wet cough may last up to several weeks.[փա՞ստ]
Should the cough last longer than a month, some physicians may issue a referral to an otorhinolaryngologist (ear, nose and throat doctor) to see if a condition other than bronchitis is causing the irritation. It is possible that having irritated bronchial tubes for as long as a few months may inspire asthmatic conditions in some patients.[փա՞ստ]
In addition, if one starts coughing mucus tinged with blood, one should see a physician. In rare cases, physicians may conduct tests to see whether the cause of the bloody sputum is a serious condition such as tuberculosis or lung cancer.[փա՞ստ]
Epidemiology խմբագրել
Acute bronchitis is one of the most common diseases.[3][12] About 5% of adults are affected and about 6% of children have at least one episode a year.[6][13] It occurs more often in the winter.[6]
In infants under one year of age, acute bronchitis was the most common reason for admission to the hospital after an emergency department visit in the US in 2011.[18]
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 «What Is Bronchitis?». August 4, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2 April 2015-ին. Վերցված է 1 April 2015-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Albert, RH (1 December 2010). «Diagnosis and treatment of acute bronchitis». American Family Physician. 82 (11): 1345–50. PMID 21121518.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Tackett, KL; Atkins, A (December 2012). «Evidence-based acute bronchitis therapy». Journal of pharmacy practice. 25 (6): 586–90. doi:10.1177/0897190012460826. PMID 23076965.
- ↑ «What Causes Bronchitis?». August 4, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2 April 2015-ին. Վերցված է 1 April 2015-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «How Is Bronchitis Diagnosed?». August 4, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2 April 2015-ին. Վերցված է 1 April 2015-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Wenzel, RP; Fowler AA, 3rd (16 November 2006). «Clinical practice. Acute bronchitis». The New England Journal of Medicine. 355 (20): 2125–30. doi:10.1056/nejmcp061493. PMID 17108344.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link) - ↑ 7,0 7,1 «How Can Bronchitis Be Prevented?». August 4, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2 April 2015-ին. Վերցված է 1 April 2015-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «How Is Bronchitis Treated?». August 4, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2 April 2015-ին. Վերցված է 1 April 2015-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Smith, SM; Schroeder, K; Fahey, T (24 November 2014). «Over-the-counter (OTC) medications for acute cough in children and adults in community settings». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 11: CD001831. doi:10.1002/14651858.CD001831.pub5. PMID 25420096.
- ↑ 10,0 10,1 Becker, Lorne A.; Hom, Jeffrey; Villasis-Keever, Miguel; van der Wouden, Johannes C. (2015-09-03). «Beta2-agonists for acute cough or a clinical diagnosis of acute bronchitis». The Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD001726. doi:10.1002/14651858.CD001726.pub5. ISSN 1469-493X. PMID 26333656.
- ↑ 11,0 11,1 Smith, SM; Fahey, T; Smucny, J; Becker, LA (19 Jun 2017). «Antibiotics for acute bronchitis». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 6: CD000245. doi:10.1002/14651858.CD000245.pub4. PMID 28626858.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Braman, SS (January 2006). «Chronic cough due to acute bronchitis: ACCP evidence-based clinical practice guidelines». Chest. 129 (1 Suppl): 95S–103S. doi:10.1378/chest.129.1_suppl.95S. PMID 16428698.
- ↑ 13,0 13,1 Fleming, DM; Elliot, AJ (March 2007). «The management of acute bronchitis in children». Expert Opinion on Pharmacotherapy. 8 (4): 415–26. doi:10.1517/14656566.8.4.415. PMID 17309336.
- ↑ Teo, Edward; House, Hugh; Lockhart, Kathleen; Purchuri, Sai Navya; Pushparajah, Jennifer; Cripps, Allan W; van Driel, Mieke L, (2014). «Haemophilus influenzae oral vaccination for preventing acute exacerbations of chronic bronchitis and chronic obstructive pulmonary disease». The Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD010010. doi:10.1002/14651858.CD010010.pub2. PMID 10796676.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link) - ↑ Smith, SM; Smucny, J; Fahey, T. «Antibiotics for acute bronchitis». JAMA. 312 (24): 2678–9. doi:10.1001/jama.2014.12839. PMID 25536260.
- ↑ Hueston WJ (March 1997). «Antibiotics: neither cost effective nor 'cough' effective». The Journal of Family Practice. 44 (3): 261–5. PMID 9071245.
- ↑ «Bronchitis». Mayo Foundation for Medical Education and Research. 2007-04-20. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-03-25-ին. Վերցված է 2008-05-30-ին.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն); Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Weiss, A.J.; Wier, L.M.; Stocks, C.; Blanchard, J. (June 2014). «Overview of Emergency Department Visits in the United States, 2011». HCUP Statistical Brief #174. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-03-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Acute Bronchitis FamilyDoctor.org (American Academy of Family Physicians)