Վիքիպեդիա

Մասնակից:Gayane22/Ավազարկղ

< Մասնակից:Gayane22

Ժաննա դ'Արկ (հունվար 6 – մայիս 30, 1431թ․), հայտնի է նաև որպես «Օռլեանի կույս», Հարյուրամյա պատերազմի ժամանակ՝ Լանքաստերների օրոք, մեծ դեր կատարելու համար համարվում է Ֆրանսիայի հերոսուհի և սրբադասվում է Հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցու սրբերի դասին: Ծնվել է Ֆրանսիայի հյուսիս-արևելքում գտնվող Դոմրեմի գյուղում՝ գյուղացի Ժակ դ'Արկի և Իզաբել Ռոմեի ընտանիքում: Ժաննան պնդում էր, որ Միքայել Հրեշտակապետը, Սուրբ Մարգարիտը և Սուրբ Եկատերինա Ալեքսանդրիացին հայտվել էին իր տեսլիքներում՝ հանձնարարելով նրան աջակցել Շառլ VII-ին և հարյուրամյա պատերազմից հետո Ֆրանսիան ազատագրել Անգլիայի տիրապետությունից: Չթագադրված արքա Շառլ VII-ը, բանակին օգնելու համար, Ժաննային ուղարկում է Օռլեանի պաշարմանը: Նա ճանաչում է ձեռք բերում պաշարման կասեցումից միայն ինը օր հետո: Եվս մի քանի արագ հաղթանականեր օժանդակեցին Ռեյմսում Շառլ VII-ի թագադրմանը: Այս երկար սպասված իրադարձությունները ամրապնդեցին ֆրանսիացիների մարտական ոգին և ճանապարհ հարթեցին ֆրանսիացիների վերջնական հաղթանակի համար:

1430 թվականի մայիսի 30-ին Կոմպյենյեում Բուրգինյոնների կուսակցությունից մի խումբ ֆրանսիացի ազնվականներ, որոնք Անգլիայի կողմն էին անցել, գերի է վերցնում նրան: Հետագայում նրան հանձնում են Անգլիային[1] և տարբեր մեղադարանքերով հանձնվում է անգլիամետ եպիսկոպոս Պիեռ Կոշոնի դատին[2]: Կոշոն Ժաննա դ'Արկին մեղավոր է ճանաչում, և 1431 թվականի մայիսի 30-ին նրան այրում են խարույկի վրա 19 տարեկան հասկանում[3]:

1456 թվականին Հռոմի Պապ Կալիքստուս III-ի գումարած հետաքննիչ դատարանը ուսումնասիրել է դատը, հանել է նրան առաջադրված մեղադրանքները, անմեղ ճանաչել և մարտիրոս հայտարարել[3]: 16-րդ դարում նա դառնում է Կաթոլիկ Լիգայի խորհրդանշան, իսկ 1803 թվականին Նապոլեոն Բոնապարտի որոշմամբ հռաչակվում է Ֆրանսիայի խորհրդանիշ[4]: 1909 թվականին նրան դասում են երանելիների դասին, իսկ 1920 թվականին՝ սրբացվում է: Ժաննա դ'Արկը Ֆրանսիայի իննը հովանավոր սրբերից մեկն է՝ Դիոնիս Փարիզեցու, Մարտին Տուրեցու, Լուի IX Սրբի, Սուրբ Միքայել Հրեշտակապետի, Սուրբ Ռեմիի, Սուրբ Պետրոնիլայի, Սուրբ Ռադեգունդի և Սուրբ Թերեզա Լիզյոացու շարքում:

Ժաննա դ՛Արկը մահվանից հետո գրականությունում, նկարչությունում, ճարտարապետության, և մշակութային այլ ստեղծագործությունների հայտնի կերպար է: Շատ հայտնի գրողներ, դրամատուրգներ, ռեժիսորներ, արվեստագետներ և կոմպոզիտորներ ստեղծել են և շարունակում են անդրադառնալ նրա կերպարին:

Նախապատմություն խմբագրել

 
1415–1429
     կառավարվել է Անգլիայի Հենրի VI-ի կողմից      կառավարվել է Բուրգինյոնների Ֆիլիպ III_ի կողմից      կառավարվել է Ֆրանսիայի Շառլ VII- կողմից
     Գլխավոր ճակատամարտեր      Ազենկուրի ճակատամարտ,      Ուղևորություն դեպի Շինոն, 1429թ.      Երթ դեպի Ռեյմս, 1429թ.

Հարյուրամյա պատերազմը սկսվել էր 1337 թվականին Ֆրանսիայի գահը ժառանգելու համար՝ ժամանակ առ ժամանակ ընդհատվելով հարաբերական խաղաղությամբ: Գրեթե բոլոր կռիվները տեղի են ունեցել Ֆրանսիայում, որտեղ անգլիական բանակը կիրառել է chevauchée (սննանկացնող, ավերիչ) մարտավարությունը, որը քանդեց տնտեսությունը: Ֆրանսիայի ազգաբնակչությունը չէր վերականգնել մինչև 14-րդ դարի «Սև մահը» ունեցած իր նախկին ծավալը, իսկ առևտրականները մեկուսացվել էին արտաքին շուկայից: Նախքան Ժաննա դ'Արկի հայտնվելը` անգլիացիները գրեթե հասել էին Անգլիայի ղեկավարությամբ երկակի միապետության իրենց նպատակին, իսկ ֆրանսիական բանակն իր սերնդի համար ոչ մի մեծ հաղթանակ չունեցավ: Դե Վրիսի խոսքերով, «Ֆրանսիայի թագավորությունը նույնիսկ իր տասներեքերորդ դարի նախատիպի ստվերը չէր»:[5]


Երբ Ժաննան ծնվեց, Ֆրանսիայի թագավոր Շառլ VI-ը տառապում էր խելագարության նոպաներից[6] և հաճախ իվիճակի չէր կառավարել: Թագավորի եղբայրը՝ Օռլեանի դուքս Լուին և թագավորի զարմիկը՝ Բուրգունդիայի դուքս Հովհաննես Անվախը վիճում են ֆրանսիական գահի և արքայական ընտանիքի զավակների խնամակալության համար: Այս վեճում նաև մեղադրանքներ կային, թե Լուիսը արտաամուսնական կապերի մեջ է թագուհի Իզաբել Բավարացու հետ, և անհիմն պնդումներ, թե Հովհաննես Անվախը արքայական ընտանիքի երեխաներին առևանգում է[7]: 1407 թվականին վեճը սրվեց Բուրգունդիայի դուքսի հրամանով Օռլեանի դուքսի սպանությամբ[8][9]: Երիտասարդ Շառլ Օռլեանցին որպես դուքս գերազանցեց իր հորը և անցավ իր աներոջ՝ Արմագանի կոմսի խնամակալության տակ: Նրանց դաշնակցությունը հայտնի դարձավ որպես Արմագանի կուսակցություն, իսկ հակառակորդը Բուրգունդիայի դուքսի ղեկավարությամբ կոչվեց Բուրգինյոնների կուսակցություն: Անգլիայի Հենրի V-ը օգտվեց ներքին այս պառակտումներից, երբ 1415 թվականին ներխուժեց թագավորություն: Հոկտեմբերի 25-ին Ազենկուրի ճակատամարտում սրընթաց հաղթանակ տարավ և արդյունքում գրավեց բազմաթիվ հյուսիս-ֆրանսիական քաղաքներ[10]: 1418 թվականին բուրգունդները գրավեցին Փարիզը, կոտորեցին Ազենկուրը և նրա գրեթե 2,500 պաշտպաններին[11]: Ֆրանսիայի ապագա թագավոր Շառլ VII-ը, 14 տարեկանում ստանձնելով Դոֆինի կոչում, դառնալով գահաժառանգ՝ մահացավ իր բոլոր չորս մեծ եղբայրներից հետո[12]: Նրա առաջին կարևոր պաշտոնական փաստաթուղթը 1419 թվականի զինադադարի պայմանագիրն էր Բուրգունդիայի դուքսի հետ: Այն դժբախտությամբ ավարտվեց: Ազենկուրի պարտիզանները, Շառլիի պաշտպանության ներքո կազմակերպված հանդիպման ժամանակ, սպանեցին Հովհաննես Անվախին: Բուրգունդիայի նոր դուքս Ֆիլիպ Բարեսիրտը Շառլին սպանության մեջ մեղադրեց և դաշինք կապեց անգլիացիների հետ: Դաշնակից զորքերը նվաճեցին Ֆրանսիայի մեծ մասը[13]:


1420 թվականին Ֆրանսիայի թագուհի Իզաբել Բավարացին, ստորագրեց Տրուայի պայմանագիրը, որը երաշխավորում էր իր որդի Շառլի փոխարեն հաջորդը Ֆրանսիայի գահը փոխանցել Հենրի V-ին և նրա ժառանգներին: Այս համաձայնագիրը կասկածներ առաջացրեց, թե Դոֆինը Շառլ VI-ի որդին չէ, այլ գուցե Իզաբելի և Օռլեանի ապագա դուքսի անօրինական կապերի արդյունքը [14]: 1422 թվականին՝ երկու ամսվա ընթացքում, հաջորդաբար մահացան Հենրի V-ը և Շառլ VI-ը ՝ երկու թագավորությունների ձևական միապետ թողնելով մանկահասակ Հենրի VI-ին: Հենրի V-ի եղբայր Ջոն Լանքաստերը՝ Բեդֆորդի առաջին դուքսը, հանդես եկավ որպես ռեգենտ (խնամակալ)[15]:

1429 թվականին, երբ Ժաննա դ'Արկը գործողությունների թատերաբեմ դուրս եկավ, գրեթե ամբողջ հյուսիսային Ֆրանսիան և հարավ արևմտյան որոշ հատվածներ անգլո-բուրգունդյան իշխանության ներքո էին գտնվում: Անգլիացիները վերահսկում էին Փարիզը և Ռուանը, մինչդեռ Բուրգինյոնների կուսակցությունը վերահսկում էր Ռեյմսը, որը 816-ից Ֆրանսիական թագավորների համար ծառայել է որպես ավանդական թագադրման վայր: Սա շատ կարևոր էր, քանի որ Ֆրանսիայի գահին ոչ ոք դեռ պաշտոնապես պսակադրված չէր: 1428 թվականին անգլիացիները սկսեցին Օռլեանի պաշարումը: Այն համարվում է Շառլ VII-ին հնազանդ քաղաքներից մեկը և մի կարևոր օբյեկտ, քանի որ Լուար գետի երկայնքով ռազմավարական դիրք էր հանդիսանում: Այն Շառլ VII-ի տարածքի վրա հարձակման վերջին արգելքն էր: Մի ժամանակակից պատմաբանի խոսքերով, «Օռլեանի ճակատագրի համար կախվեց ողջ թագավորությունը»[16]: Ոչ ոք լավատես չէր, որ քաղաքը երկար ժամանակ կարող էր դիմակայել պաշարմանը:[17] Սերունդների համար Ֆրանսիայում մարգարեություններ են եղել, որոնք խոստացել են, որ մի կույս Ֆրանսիան փրկելու է «Լորենի սահմաններից», «որը կգործի հրաշքներ» և «Ֆրանսիան կկործանվի կնոջ կողմից իսկ հետագայում կվերականգնվի կույսի կողմից»:

Երկրորդ մարգարեությունը ենթադրում էր, որ Ֆրանսիան կործանվելու է մի կնոջ ձեռքով: Այն մատնանշում էր Տրուայի պայմանագիրը ստորագրած Իզաբելին[18]:

Կյանք խմբագրել

 
Ժաննայի ծննդավայր Դոմրիում այժմ թանգարան է: Գյուղի եկեղեցին, որտեղ նա ներկա է գտնվել պատարագներին աջ կողմում՝ ծառերի հետևում է:

Ժաննան՝ Դոմրեցի Ժակ դ'Արկի և Իզաբել Ռոմեի[19] դուստրն էր: Դոմրին այդ ժամանակ Բարի դքսության ֆրանսիական մասն էր կազմում[20]: Ժաննայի ծնողներն ունեին 50 ակր (20 հեկտար) սեփական հող: Նրա հայրը գյուղական աշխատանքում գյուղապետի ոչ մեծ պաշտոն ուներ՝ հարկեր հավաքել և տեղական ժամացույցը կառավարել[21]: Նրանք ապրում էին արևելյան Ֆրանսիայի մեկուսացված հատվածում, որը, չնայած շրջապատող բուրգունդյան հողերին, հավատարիմ մնաց ֆրանսիական գահին: Նրա մանկության տարիներին մի քանի հարձակումներ տեղի ունեցան, իսկ դրանցից մեկի ժամանակ էլ գյուղը այրվեց: Ժաննան գրագետ չէր և ենթադրվում է, որ նամակները թելադրում էր նա, իսկ ստորագրում էր ուրիշների օգնությամբ[22]:

Իր դատավարության ժամանակ Ժաննան հայտարարեց, որ մոտ 19 տարեկան է, ինչը ենթադրում է, որ նա ծնվել է 1412թ.: Ավելի ուշ հաստատվել է, որ նա իր առաջին տեսլիքը տեսել է 13 տարեկան հասակում՝ 1425 թվականին, երբ իր «հոր պարտեզում» էր:[23] Իր տեսլիքներում նա ճանաչել է Սուրբ Միքայելին, Սուրբ Եկատերինային և Սուրբ Մարգարիտին, որոնք նրան հանձնարարել են անգլիացիներին դուրս հանել, իսկ Դոֆինին Ռեյմս բերել թագադրելու համար: Նա պատմում էր, որ լաց է եղել, երբ նրանք հեռացել են, քանի որ անչափ գեղեցիկ էին[24]:

16 տարեկանում, նա Դուրանդ Լասուա անունով իր բարեկամներից մեկին խնդրում է իրեն տանել մոտակա Վոքուլերս քաղաքը, որտեղ նա դիմում է կայազորի հրամանատար Ռոբեր դը Բոդրիկորթին, զինված պահակախմբի հետ նրան Շինոնի արքունիք տանել[25]: Հաջորդ հունվարին նա հետ վերադարձավ և օգնություն ստացավ Բոդրիկորթի երկու զինվորնեից՝ Ժան դը Մեթսից և Բերտրան դը Պուլենժիից[26]: Ըստ Ժան դը Մեթսի՝ Ժաննան ասաց նրան.

«Ես պետք է թագավորի կողքին լինեմ ... եթե ես չլինեմ, ոչինչ չի օգնի թագավորությանը այնտեղ: Չնայած ինձ համար լավ կլիներ մայրիկիս փեշի տակ ապրել ... բայց ես պետք է գնամ և պետք է անեմ դա, որովհետև դա է Տիրոջ կամքը[27]»: Ժան դը Մեթսի և Բերտրանդ դը Պուլենժիի հովանու ներքու՝ նրան երկրորդ հանդիպման հնարավորություն տրվեց, որտեղ նա սուրհանդակներից մի քանի օր առաջ կանխատեսում է Օռլեանի հարևանությամբ գտնվող Ռուվրեյի ճակատամարտում զինվորական շրջափակման մասին[28]: Ըստ Du Siége d'Orléans ամսագրի, որը Ժաննային նկարագրում է որպես հրաշալի գործիչ, պատերազմից հետո նա հայտնի դարձավ որպես «նրբագեղության աստվածուհի»: Լորենում իր հոտերը խնամելով՝ նա իր աստվածային տեսլիքներն օգտագործեց Բոդրիկորթին համազելու, որ Դոֆինի մոտ տանի[29]:


Զարգացում խմբագրել

Տե՛ս նաև՝ Օռլեանի պաշարումը
 
15-րդ դարում Օռլեանի պաշարման պատկերը, 1429թ.

Երբ Օռլեանից հասած լուրերը հաստատեցին Ժաննայի պարտությունը, Ռոբեր դե Բոդրիկորթը նրան զինված պահակախումբ է տրամադրում Շինոն գնալու համար: Նա, քողարկված որպես տղամարդ ռազմիկ, անցնում է հյուրընկալ Բուրգունդիան[30]: Այդ փաստն էր, որ հետագայում նրա դեմ նույնասեռականության մեղադրանքներ առաջացրեց, չնայած իրեն ուղեկցող պահակախմբի կարծիքով դա սովորական նախազգուշացում էր: Պահակախմբի անդամներից երկուսն ասացին, որ Վոկուլորի բնակչության հետ միասին նրան կարող են հագուստ տրամադրել: [31]

ժաննայի առաջին հանդիպումը Շառլի հետ տեղի ունեցավ Շինոնի արքունիքում 1429 թվականին, երբ Ժաննան 17 տարեկան էր, իսկ Շառլը՝ 26: Արքունիք հասնելուց հետո՝ Շառլի հետ առանձին քննարկման ժամանակ, Ժաննան մեծ տպավորություն թողեց Շառլի վրա: Այս ընթացքում Շառլի զոքանչ Իոլանդա Արագոնցին պլանավորում էր ֆինանսապապես օգնել Օռլեանի պաշարմանը: Ժաննան թույլտվություն խնդրեց բանակի հետ ուղևորվել և պաշտպանիչ զրահ կրել, որը տրամադրում էր արքունիքը: Ժաննային անհրաժեշտ էին տրամադրվող զրահը, ձին, թուրը, դրոշը և այն բոլոր իրերրը, որոնք բանակն օգտագործում էր: Պատմաբան Ստեֆան Վ. Ռիչին Ժաննայի դերը արքինիքում բացատրում էր՝ նշելով, որ Ժաննան նրանց համար հույսի միակ աղբյուրն էր, որը մոտ էր փլուզման մոտ գտնվող ռեժիմին:

After years of one humiliating defeat after another, both the military and civil leadership of France were demoralized and discredited. When the Dauphin Charles granted Joan's urgent request to be equipped for war and placed at the head of his army, his decision must have been based in large part on the knowledge that every orthodox, every rational option had been tried and had failed. Only a regime in the final straits of desperation would pay any heed to an illiterate farm girl who claimed that the voice of God was instructing her to take charge of her country's army and lead it to victory.[32] Իրար հաջորդող ստորացուցիչ պարտություններց հետո Ֆրանսիայի և ռազմական և քաղաքական իշխանությունները բարոյազրկվեցին և վարկաբեկվեցին: Երբ Դոֆին Շառլը Ժաննային հրատապ խնդրանքով զինեց պատերազմի համար և բանակի գլուխ ուղարկեց, նրա այդպիսի որոշումը մեծ մասամբ պետք է հիմնված լիներ գիտելիքի վրա, որը ցանկացած ուղղահավատ, ցանկացած ռացիոնալ տարբերակ փորձել էր և ձախողել: Հուսահատության վերջին աստիճանին միայն վարչակարգը կզգոնացներ անուսում գեղջկուհուն, որը պնդում էր, թե Աստծո ձայնի հրամայում էր նրան ղեկավարել իր երկրի բանակև և այն հաղթության տանել:

 
Ժաննա դ'Արկի պատկերը Կլեմենտ դե Ֆոքեմբերգի կողմից (Փարիզի խորհրդարանի արձանագրության լուսանցքում 1429թ. մայիսի 10).[33]

Մինչ իրադարձությունների կիզակետ հասնելը՝ Ժաննան անգլո-ֆրանսիական երկարատև հակամարտությունը արդյունավետ կերպով վերածեց կրոնական պատերազմի, մի գործողություն, որը բավականին վտանգավոր էր: Շառլի խորհրդականները անհանգիստ էին , որ եթե Ժաննայի ուղղափառությունը հաստատվի, պարզվի, որ նա ո՛չ հերետիկոս է և ո՛չ էլ վհուկ, Շառլի թշնամիները հեշտությամբ կարող էին պնդել, թե իր պսակը նվեր էր դևից: Սա շրջանցելու համար, Դոֆինը պատվիրեց խորը հետաքննություն և հոգևոր քննություն անցկացնել Պուատիեում նրա բարոյականությունը ստուգելու համար: 1429 թվականի ապրիլին հետաքննող հանձնաժողովը նրան հայտարարեց «անբասիր կյանքով ապրող լավ քրիստոնյա, որն օժտված է խոնարհության, ազնվության և պարզության արժանիքներով[34] »: Պուատիեի աստվածաբանները աստվածային ոգեշնչման հարցի շուրջ որոշման չհանգեցին, փոխարենը Դոֆինին տեղեկացրին, որ նրա առաքելության աստվածային բնույթի մեջ մի «բարենպաստ կանխավարկած» կա: Սա համոզեց Շառլին, սակայն պնդեցին նաև, որ նա պարտադրված է Ժաննային քննել: «Կասկածելը կամ նրա դիվային ուղվածությունը կասկածի տակ չառնելը կնշանակեր ուրանալ Սուրբ Հոգուն և Աստծո ողորմությանն արժանի չլինել»,- հայտարարեցին նրանք[35]: Նրանք առաջարկեցին Ժաննայի պնդումները ստուգել, տեսնելով ՝ արդյոք նա կկարողանա դադարեցնել Օռլեանի պաշարումը, ինչպես ինքն էր կանխատեսել[35]:

1429 թվականի ապրիլի 29-ին նա հասավ պաշարված Օռլեան: Օռլեանի դքսի ընտանիքից Ժան Օռլեանցին իր կալանավորված խորթ եղբոր անունից ի սկզբանե նրան չընդունեց ռազմական խորհորդներում և չտեղեկացրեց նրան, երբ բանակը կռվի բռնվեց թշնամու հետ[36]: Այնուամենայնիվ, Ժաննային խորհուրդ չընդգրկելու նրա այս որոշումը ետ չպահեց նրան շատ խորհուրդներից և ճակատամարտերից [37]: Թե ինչ չափով է նա մասնակցել ու առաջնորդել իրական ռազմական գործողություւներին, պատմաբանների շրջանում վեճի առիթ է դառնում: Մի կողմից Ժաննան պնդում է, թե իր դրոշը պատերազմ էր տարել և երբեք ոչ մեկի չէր սպանել[38]՝ համարելով իր դրոշակը «քառասուն անգամ» ավելի լավը, քան սուրը[39] : Իսկ բանակն էլ միշտ ղեկավարում էր որևէ ազնվական, ինչպես Ալանսոնի դուքսը: Մյուս կողմից, այդ ազնվականներից շատերը պնդում էին, որ Ժաննան մեծ ազդեցություն է ունեցել իրենց որոշումների վրա, նրանք ընդունել են նրա որոշումները՝ համարելով դրանք Աստծով ներշնչված[40]: Ամեն դեպքում, պատմաբանները համաձայնում են, որ բանակը նրա հետ ունեցած կարճ ժամանակահատվածում զգալի հաջողություններ է ունենում[41]:

Զինվորական արշավներ խմբագրել

Օռլեանում Ժաննայի հայտնվելը համընկավ պաշարման ձևում կտրուկ փոփոխության հետ: Հինգ ամիս առաջ՝ նախքան նրա ժամանումը, պաշտպանները փորձել են ընդամենը մեկ հարձակողական գրոհ անել,որն ավարտվել է պարտությամբ: Այնուամենայնիվ, մայիսի 4-ին արմագնակները հարձակվեցին և գրավեցին սուրբ Լուպի ամրոցը (bastille de Saint-Loup), մայիսի 5-ին հաջորդեց երթ դեպի երկրորդ ամրոց Սուրբ Ժան լը Բլան (Saint-Jean-le-Blanc,) որը դատարկված էր հայտնաբերվել: Երբ անգլիական զորքերը նախօրոք ընդառաջ դուրս եկան, սրընթաց հեծելազորը նրանց հետ ուղղեց դեպի ամրոց՝ բացահայտ առանց կռվի: Արմագնակները հարձակվեցին և գրավեցին Լես Օգուստա (Les Augustins) անվամբ մենաստանի մոտ գտնվող անգլիական ամրոցը: Այդ գիշեր արմագնակների բանակը իր դիրքերը հաստատեց գետի հարավային մասում, նախքան մայիսի 7-ին գլխավոր անգլիական ամրոցի՝ Լե Թուղելե-ի"(les Tourelles"-) վրա հարձակումը[42]: Ժամանակակիցները Ժաննային համարում էին մարտի հերոսուհի: Նա վիրավորվել էր ուսի և կրծքավանդակի շրջանում խոցված մի նետից` Լե Թուղելեից դուրս խրամատում պահելով իր դրոշը, սակայն ավելի ուշ վերադարձավ վերջնական հարձակումը խրախուսելու համար, որն էլ հաջողեց ամրոցը գրավել: Հաջորդ օրը անգլիացիները Օռլեանից դուրս վտարվեցին, և պաշարումն ավարտվեց:

Շինոնում և Պուատիեում Ժաննան հայտարարեց, որ նա կտա Օռլեանի խորհրդանիշը: Պաշարման վերացումը շատերի կողմից մեկնաբանվել է որպես խորհրդանիշ, իսկ այդ հարցում նրան ոգևորեցին նշանավոր հոգևորականներ՝ ինչպես Էմբրունի արքեպիսկոպոսը և աստվածաբան Ժան Գերսոնը, որոնք երկուսն էլ այդ իրադարձությունից անմիջապես հետո գրել են ոգևորիչ տրակտատներ[43]: Այն, որ այս գյուղացի աղջկը կարողացավ իրենց բանակներին հաղթել, անգլիացիները համարում էին ապացույց, որ նա տիրապետում էր դիվային ուժի: Միջին դարերի գիտակ բրիտանացի Բեվերլի Բոյդը նշել է, որ այս մեղադրանքը միայն քարոզչություն չէ, և անկեղծորեն հավատում էր, որ այն միտքը, թե Աստված Ժաննայի միջոցով աջակցում էր ֆրանսիացիներին ակնհայտորեն դուր չէր գալիս անգլիացիներին[44]:

Օռլեանի հանկարծակի հաղթանակը առիթ հանդիսացավ նաև բազմաթիվ առաջարկների `հետագա հարձակումների համար: Ժաննան համոզեց Շառլ VII-ին թույլատրել նրան դուքս Ջոն II Ալոնսոնի հետ ուղեկցել բանակը, և ձեռք բերեց թագավորական թույլտվություն, որպեսզի վերադարձնի Լուայի երկայնքով մոտակա կամուրջները որպես նախաբան դեպի Ռեյմս առաջխաղացման և Շառլ VII-ի գահակալության համար: Սա համարձակ առաջարկ էր, որովհետև Ռեյմսը մոտավորապես երկու անգամ ավելի հեռու էր քան Փարիզը և գտնվում էր թշնամու տարածքի խորքում[45]: Անգլիացիները Փարիզը ետ գրավելու փորձերի կամ Նորմանդիայի վրա հարձակման էին սպասում:

Ալոնսոնի դուքսը ընդունեց Ժաննայի խորհուրդը մարտավարության հետ կապված: Մյուս հրամանատարները, ներառյալ Ժան Օռլեանը տպավորված էին Օռլեանում նրա գործունեությամբ և նրա կողմն անցան: Ալոնսոնը պարգևատրում է նրան Ժարժոյում (Jargeau) իր կյանքը փրկելու համար: Այնտեղ Ժաննան զգուշացնում է նրան, երբ պատից թնդանոթը նրա վրա ընկնելիս է լինում[46]: Այդ նույն պաշարման ժամանակ նա դիմացավ քարի հարվածին, որը հարվածեց նրա սաղավարտին , երբ նա մոտ էր քաղաքի պատի հիմնամասին: Բանակը հունիսի 12 հասավ Ժարժու, հունիսի 15-ին՝ Մաղ-Սող-Լուաղ (Meung-sur-Loire), և հունիսի 17-ին՝Բուժոնսիում (Beaugency):

 
Ժաննան Շառլ VII-ի թագադրության ժամանակ, Ժան Օգյուստ Դոմինիկ Անգղես-ի կողմից ,1854թ.,Հայտնի նկարը հաճախ ցուցադրվում է Ժաննա դ'Արկի մասին ստեղծագործություններում:

Անգլիական բանակը նահանջեց Լորա հովտից և հունիսի 18-ին ուղևորվեց հյուսիս՝ միանալով պրն Ջոն Ֆաստոլֆի հրամանատարության ներքո սպասվող զորամասի ուժեղացմանը: Ժաննա հորդորեց արմագնակներին հետապնդել, և Պատայ գյուղի հարավ-արևմուտքում երկու բանակնրը բախվեցին: Պատայի ճակատամարտը կարելի էր համարել Ազինկուրի հակապատկերը: Ֆրանսիայի ջոկատը հարձակվեց անգլիայի ճամբարների վրա, որոնք տեղադրվել էին ճանապարհը պակելու համար: Փախուստը մասնատեց անգլիական բանակի հիմնական մասը, և սպանվեցին ու գերի վերցվեցին շատ հրամանատարներ: Ֆաստոլֆը փոքրաթիվ զինվորների հետ փրկվեց և դարձավ քավության նոխազ անգլիացիների պարտության համար: Ֆրանսիացիները քիչ կորուստներ կրեցին[47]:

 
1429թ. , Շառլ թագավորը Ժանային շնորհում է բանակի շքանշան:

Հունիսի 29-ին Ֆրանսիական բանակը լքեց Գիենը՝ շարժվելով դեպի Ռեյմս և հուլիսի 3-ին ընդունեց բուրգունդիացինների կողմից պահվող Օսեր քաղաքի պայմանական հանձնումը: Բանակի ճանապարհին գտնվող մյուս քաղաքները առանց դիմադրության վերադարձվեցին Ֆրանսիայի խնամատարությանը: Տրուան, պայմանագրի այն վայրը, որը փորձել էր չեզոքացնել ՇառլVII-ին, միակն էր, որը նույնիսկ կարճ դիմադրեց: Բանակն ուտելիքի պակաս ուներ, երբ հասավ Տրուա, բայց և հաջողակ էր: Ռիչարդ եղբայր անվամբ թափառական մի վանական աշխարհի վերջն էր քարոզում Տրուայում և տեղաբնիկներին համոզում էր լոբի տնկել և հնձել առաջին բերքի ժամանակ: Քաղցած բանակը տեղ հասավ, երբ լոբին հասունացել էր[48]: Տրուան անձնատուր էր եղել չորսօրյա անարյուն պաշարումից[49]:

1429թ. հուլիսի16-ին Ռեյմսը իր դարպասները բացեց բանակի առջև: Թագադրությունը տեղի ուեցավ հաջորդ առավոտ: Թեև Ժաննան և Ալենսոնի դուքսը կոչ արեցին արագ երթի բռնվել դեպի Փարիզ, արքունիքը նախընտրեց բանակցել Բուրգունդիայի դուքս Ֆիլիպի հետ: Դուքսը խախտեց պայմանագրի նպատակը՝ այն օգտագործելով որպես Փարիզի պաշտպանություն ամրապնդելու համար խթանիչ մարտավարություն[50]: Ֆրանսիական բանակն հաջորդաբար անցնում է Փարիզի մոտակայքում գտնվող քաղաքները և առանց պայքարի վերցնում մի քանի քաղաքներ: Օգօստոսի 15-ին Բեդֆորդի դուքսը առաջնորդելով անգլիական բանակը դուրս է հալիս Շառլ VII-ի դեմ Մոնտիպիլուայի (Montépilloy) ճակատամարտում, որն ավարտվեց ոչ ոքի: Ֆրանսիացիները Փարիզի վրա հարձակվեցին սեպտեմբերի 8-ին: Թեև խաչաձև նետից վիրավորվել էր ոտքը, բայց և նա մնաց Փարիզի ներքին խրամատններում մինչև հրամանատարներից մեկը նրան անվտանգ տեղ հասցրեց[51]: Հաջորդ առավոտ բանակը նահանջելու թագավորական հրաման ստացավ:Շատ պատմաբաններ թագադրության հաջորդող քաղաքական խառնաշփոթի համար մեղադրում են Ֆրանսիացի Ջորջ դե լա Տրեմոիլին[52]: Հոկտեմբերին Ժաննան թագավորական բանակի հետ էր, երբ հասան Սուրբ Պիեռ լե Մյութի, հաջորդիվ՝ նոյեմբեր և դեկտեմբեր ամիսներին անհաջող փորձ կատարեցին Լա-Շաղիտե-սող-Լուարը գրավելու:Որպես վարձատրություն Ժաննայի կատարած գործունեությանը՝ դեկտեմբերի 9-ին Շառլ VII-ը նրան և նրա ընտանիքին ազնվականի տիտղոս շնորհեց:


Գերություն խմբագրել

Հաջորդող մի քանի ամիսների ընթացքում Անգլիայի հետ կնքած զինադադարը Ժաննայի անելու ոչինիչ չէր թողել: 1430 թվականի մարտի 23-ին Ժաննան մի սպառնալից նամակ է թելադրում Հուսիտեսին, աղանդավորների մի խմբի, որը կոտրել էր կաթոլիկ եկեղեցու դավանաբանական մի շարք կետեր և նրանց դեմ ուղարկված խաչակրաց արշավանքներին պարտության մատնել: Ժաննայի նամակը խոստանում էր «Հեռացնել ձեր խելագարությունը և կեղտոտ սնոտիապաշտությունը, վերջ դնելով կամ ձեր հերետիկոսությանը կամ կյանքերին[53]»: Ժաննան,որը , կատաղի կաթոլիկ էր և հերետիկոսության բոլոր ձևերի հետ միասին ատում էր նաև իսլամը ուղարկում է ևս մի նամակ՝ անգլիացիներին կոչ անելով հեռանալ Ֆրանսիայից և Հուսիտեսների դեմ պայքարելու համար իր հետ գնալ Բոհեմիա: Սա մի առաջարկ էր, որն այդպես էլ մնաց անպատասխան[54]:

 
Ժաննան գերի է ընկնում բուրգունդներին. Որմնանկարը Փարիզի պանթեոնում

Անգլիայի հետ կնքած զինադադարը շուտով ավարտվեց: Հաջորդ մայիսին Ժաննան ուղևորվեց Կոմպիեն անգլիացիների և բուրգունդների պաշարումից քաղաքը պաշտպանելու համար: 1430թ. մայիսի 30-ին նա մի բանակի հետ էր, որը փորձեց գրավել Կոմպիենի հյուսիսում գտնվող Մագնի քաղաքում բուրգունդների ճամբարը, սակայն թալանվեց և գերի ընկավ:[55] Երբ բուրգունդների 6,000 լրացուցիչ բանակի առաջացման ժամանակ զորքերը սկսեցին նահանջել Կոմպիենիի մոտակա ամրությունները Ժաննան մնաց թիկունքում[55]: Բուրգունդական զորքը շրջապատեց թիկունքը և նա իր ձին ուղղեց նետաձգության[56]: Նա համաձայնում է հանձնվել Լայոնել Վանդոմի անունով բուրգունդամետ մի ազնվականի , որը Ժան դը Լուքսեմբուրգ-ի միության անդամ էր:

Բուրգունդները Ժաննային կալանավորեցին Բողուվուաղ ամրոցում: Նա մի քանի անգամ փախուստի փորձեր արեց: Մի անգամ աշտարակից ցատկեց 70 ոտնաչափ (21 մ)` ընկնելով խոնավ փոսի փափուկ հողի մեջ, որից հետո նրան տեղափոխեցին բուրգունդական քաղաքներից Արաս (Arras)[57]: Անգլիան բանակցում էր բուրգունդ դաշնակիցների հետ նրա խնամակալությունը իրենց հանձնելու համար: Այդ բանակցություններում և Ժաննայի հետագա դատավարության մեջ իր նշանակալի դերն ունեցավ Բովերի եպիսկոպոս Պիեռ Քուշոնը[58]: Վերջնական համաձայնագիրը անգլիացիներից պահանջում էր վճարել 10,000 լիվր[59]՝ Բուրգունդիայի դուքս Ֆիլիպի խորհրդի անդամ Ժան դը Լուքսեմբուրգից նրան ստանալու համար:

Անգլիացիները նրան տեղախոխեցին Ռուան քաղաքը, որը նրանց գլխավոր շտաբն էր Ֆրանսիայում: Պատմաբան Պիեռ Շամփիոնը նշում է, որ արմագնակները Ռաունի դեմ մի քանի անգամ ռազմական արշավ են սկսել՝ փորձելով նրան փրկել, երբ նա դեռ այնտեղ էր գտնվում: Արշավներից մեկը տեղի ունեցավ 1430–1431 թվականների ձմռան ամիսներին,մյուսը՝ 1431թ. մարտին, իսկ մեկն էլ մայիսի վերջին՝ նրա մահապատժից կարճ ժամանակ առաջ: Այս փորձերը հակահարվածներ տվեցին [60]: Շամփիոնը նույնպես մեջբերում է 15-րդ դարի աղբյուրները, որոնք նշում են, թե Շառլ VII սպառնում է արդարացի վրեժխնիր լինել բուրգունդիական զորքերից, որոնց իր զորքերը բռնել էին և Անգլիայի և նրա կանացից փոխատուցում պահանջել Ժաննայի հետ այդպես վարվելու համար[61]:

Դատավարություն խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Ժաննա դ'Արկի դատավարությունը
 
Ռուանի ամրոցի աշտարակը, ամրոցի պահպանված կառույցը, որտեղ Ժաննան բանտարկված է եղել դատավարության ընթացքւմ:Այդ ժամանակվանից այն հայտնի է որպես «Ժաննա դ'Արկի աշտարակ»:

Հերետիկոսության համար տարվող դատավարությունը քաղաքականացված էր: Դատարանը ամջողջությամբ բաղկացած էր անգլիամետներից և բուրգունդ հոգևորականներից: Նրանք վերահսկվում էին անգլիացի հրամանատարների՝ այդ թվում Բեդֆորդի դուքսի և Ուորիքի կոմսի կողմից[62]: Միջին դարերի գիտակ բրիտանացի Բեվերլի Բոյդի խոսքերով՝ դատավարությունը միտված էր անգլիայի թագի կողմից պատերազմի արտասովոր գերուց ազատվելու մի խարդախ ծրագրի՝ առավելագույն զարմանք պատճառելով իրենց թշնամիներին[44]: Իրավական ընթացակարգը սկսվեց 1431թ. հունվարի 9-ին Ռուանում՝ Անգլիայի օկուպացիոն կառավարության նստավայրում[63]: Գործընթացը կասկածելի էր մի շարք կետերի պատճառով, որոնք հետագայում պատերազմից հետո դատավարությունը հետաքննող գլխավոր քննիչի կողմից դատարանի համար քննադատություն են դառնում[64]:

Եկեղեցական օրենքի համաձայն, եպիսկոպոս Կոշոնը իրավասություն չուներ այդ գործում[65]: Նա իր նշանակումը պարտադրել էր Անգլիայի գահին, որը ֆինանսավորում էր դատավարությունը: Դատավարության ընթացքում օգտագործված ապացույցների ցածր չափանիշը խախտել է նաև հետաքննության կանոնները[66]: Դատական նոտար Նիկոլաս Բաիլին, որին հանձնարարված էր Ժաննայի դեմ ցուցմունքներ հավաքել, չկարողացավ գտնել ոչ մի բացասական ապացույց[67]: Առանց նման վկայությունների, դատարանը հիմքեր չուներ դատավարություն սկսելու: Դատավարությունը սկսելով, այնուամենայնիվ՝ դատարանը նաև խախտեց եկեղեցական օրենքը՝ չընդունելով Ժաննայի՝ իրավապաշտպան ունենալու իրավունքը: Բացի այդ, դատարանը՝ կազմված լինելով միայն անգլիամետ հոգևորականներից խախտեց միջնադարյան եկեղեցու այն պահանջը, որ հերետիկոսության վերաբերյալ դատավարությունները վարելու էին անկողմնակալ և հոգևորականների հավասար խմբերը: Առաջին հրապարակային քնության բացման ժամանակ Ժաննան բողոքեց՝ ասելով, որ բոլոր ներկաները իրեն դեմ հանդիսացող համախոհներ են և «ֆրանսիական կողմի եկեղեցականներ» խնդրեց հավասարություն պահպանել: Այս խնդրանքը մերժվեց[68]:

 
Ժաննա դ'Արկի հարցաքննությունը Վինչեստերի կարդինալի կողմից նրա բանտախցում Հիպոլիթ Դելարոշի կողմից, 1824թ., Գեղարվեստի թանգարան, Ռուան, Ֆրանսիա

Հարավային Ֆրանսիայի փոխդատաքննիչը ՝Ժան Լումետղը, առարկեց դատավարությունը ի սկզբանե, և որոշ ականատեսներ հետագայում պատմեցին, որ նա ստիպված էր համագործակցել, քանի որ անգլիացիները սպառնում էին նրան սպանել[69]: Դատավարությանը ներկա որոշ հոգևորականների ևս սպառնացին, երբ մերժեցին համագործակցել: Նրանց թվում էր նաև Իզամբարտ դը Պիեռ անունով դոմինիկյան ծովակալը[70]: Այս սպառնալիքները և աշխարհիկ իշխանության գերակայությունը դատական համակարգի վրա եկեղեցական օրենքների խախտում էին համարվում և թուլացրեցին առանց աշխարհիկ միջամտության հերետիկոսության վերաբերյալ դատավարություններ վարելու եկեղեցու իրավունքը:

Ժաննայի հայտարարությունները դատավարության արձանագրությունում էին, որոնցով ականատեսները հետագայում ցնցեցին դատարանին, քանի որ նա անգրագետ գյուղացի էր և կարողացավ խուսափել հոգևոր ծուղակներից, որոնք դատարանը ստեղծել էր նրա համար: Արձանագրության ամենահայտնի փոփոխումը խորամանկություն էր: Հարցրեցին, թե արդյոք նա գիտեր, որ Աստծո շնորհ ուներ: Նա պատասխանեց.

- Եթե չունեմ, թող Աստված օժտի, իսկ եթե ունեմ թող երբեք ետ չվերցնի[71]: Հարցը գիտական թակարդ էր: Եկեղեցու վարդապետությունը պնդում էր, որ ոչ ոք չէր կարող վստահ լինել Աստծո շնորհով օժտված լինելու մեջ: Եթե նա դրական պատասխան տար, նրան կմեղադրեին հրետիկոսության մեջ: Եթե բացասական պատասխան տար, կխոստովաներ իր մեղքը: Դատական նոտար Բուա Գիյոմը հետագայում վկայեց, որ այդ պահին, երբ դատարանը լսեց նրա պատասխանը, «Նրանք, ովքեր հարցաքննում էին նրան, ապշեցին»[72]:

Դատարանի որոշ անդամներ հետագայում վկայեցին, որ արձանագրության կարևոր մասերը կեղծվել էին ի վնաս նրա: Ըստ հետաքննության ուղեցույցի՝ Ժաննան պետք է փակվեր կին պահակների (օրինակ՝ կույսերի) վերահսկողության տակ գտնվող եկեղեցական բանտում: Փոխարենը,անգլիացիները նրան պահեցին իրենց զինվորների վերահսկողության տակ գտնվող աշխարհիկ բանտում: Եպիսկոպոս Կոշոնը մերժեց Բազելի խորհրդին և Պապին դիմելու Ժաննայի կոչերը, որը պետք է, որ դադարեցներ նրա ընթացակարգը:

Դատական եզրակացությունները ամփոփող մեղադրանքի տասներկու հոդվածները հակասում էր դատական ակտին, որը արդեն մշակվել էր դատավորների կողմից[73][74]: Արագ մահապատժի սպառնալիքի տակ՝ անուսում ամբաստանյալը ստորագրեց մի փաստաթուղթ, որը չհասկացավ: Դատարանը ակտում պաշտոնապես այլ հերքում գրանցեց :

Նույնասեռականության երկակի դեր խմբագրել

 
Խարույկի վրա Ժաննա դ'Արկի մահը Հելման Ստիլկիի կողմից (1843թ.)

Հերետիկոսությունը մեծ ոճիր է համարվում միայն կրկնվող հանցագորխություններ դեպքում դեպքում: Դեռ ավելին, ականատեսների վկայությամբ, կրկնվող նույնասեռականության հարցերով զբաղվում էր դատարանը: Ժաննան համաձայնեց կանացի հագուստ կրել,որն էլ խնդիր առաջացրեց: Ըստ դատարանաի որոշ անդամների հետագա նկարագրոթունների՝ նա նախկինում տղամարդու հագուստ էր կրում (զինվորական) բանտում, քանի որ դա նրան հնարավորություն էր տալիս ամրացնել իր տաբատը, կոշիկները և հագուստը միասին մեկ կտորով, որը կանխում էր բռնաբարությունը, քանի որ դժվար էր տաբատը հանել: Բացահայտ էր, որ նա վախենում էր թեկուզ ժամանակավորապես հրաժարվել այդ հագուստից, քանի որ հնարավոր էր, որ դատավորը առգրավեր դրանք, և հետևաբար նա կմնար անպաշտպան[75][76]: Կանացի հագուստը այդպիսի պաշտպանություն չէր կարող ապահովել: Նրա հրաժարումից մի քանի օր անց, երբ ստիպված էր ուրիշ հագուստ կրել, նա դատարանի անդամներից մեկին ասաց, որ մի պատվարժան անգլիացի լորդ իր բանտախուցն էր մտել և ուզում էր բռնությամբ տիրանալ նրան[77]:Նա նորիս հագավ տղամարդու հագուստ կա՛մ բռնությունից պաշտպանվելու համար, կա՛մ ինչպես Ժան Մասուն է վկայում, պահակները գողացել էին նրա հագուստ, և նա ոչինչ չուներ հագնելու[78]:

Կրկին տղամարդկային հագուստին նրա վերադարձը հերետիկոսության մեջ հանցանքի կրկնություն էր: Չնայած հետագայում դա կվիճարկվեր հետաքննողի կողմից, որը պատերազմից հետո գործը քննելիս ղեկավարել էր վերաքննիչ դատարանը: Միջնադարյան կաթոլիկ վարդապետությունը նշում էր, որ համասեռամոլությունը պետք է քննել համատեքստում, ինչպես նշված է Սուրբ Թոմաս Աքվինացու կողմից Սումմայի աստվածաբանության մեջ, որտեղ ասվում է, որ անհրաժոշտության դեպքում թույլատրելի է հակառակ սեռի հագուստ կրել[79]: Այն կարող է ներառել նաև որպես պաշտպանություն բռնաբարության դեմ, եթե հագուստը կարող է դա անել: Վարդապետության տեսանկյունից՝ նա արդարացված է թշնամու տարածքում գտնվելու ժամանակ իրեն տղամարդկային հագուստի մեջ քողարկելու համար, ինչպես նաև արդարացված էր ճակատամարտի ժամանակ իր մոտ զինամթերք և իր բանտախցում հագուստ պահելու համար: Քրոնիկ դը լա Պուցելը պնդում է, որ այն կանխել է բռնաբարությունները , երբ նա ճամբարում էր : Երբ արշավի ժամանակ այլևս պետք չէին նրա զինվորական հագուսը, նա նորից կանացի զգեստ էր հագնում[80]: Հոգևորականները, որոնք հետագայում նրա մահից հետո վկայում են վերաքննիչ դատարանին, հաստատեցին, որ նա շարունակում էր տղամարդու հագուստ հագնել, բռնությունից և բռնաբարությունից խուսափելու համար[75]:

Ժաննան դիմում է Պուատիեյի քննիչ դատարանին, երբ հարցը կասկածի տակ է առնվում: Պուատիեյի արձանագրությունը չի պահպանվել, սակայն հանգամանքները ցույց են տալիս, որ Պուատիեյի հոգևորականները հաստատել են նրա սովորությունը[81]: Նա ռազմական արշավների և բանտում գտնվելու ժամանակ նաև մազերն էր կարճ կտրում: Նրա կողմնակիցները, այդ թվում աստվածաբան Ժան Գերսոնը, պաշտպանում էին նրա սանրվածքը գործնական պատճառներով, ինչպես արեց հետագայում նաև վերաքննիչ դատավարության ժամանակ հետաքննիչ Բրիալը:[82] Այդուհանդերձ, 1431թ. դատավարության ժամանակ նա մեղավոր ժանաչվեց և դատապարտվեց մահվան: Բոյդը այնքան անարդարացի էր համարում Ժաննայի դատավարությունը, որ դատավարության փաստաթղթերը հետագայում օգտագործել է որպես ապացույց, 20-րդ դարում նրան սրբացնելու համար:[44]

Մահապատիժ խմբագրել

Ականատեսները 1431 թ. մայիսի 30-ին մահապատժի այրման տեսարան են նկարագրել: Ռուանի հին շուկայում բարրձրավանդակի վրա կապված՝ նա հոգևորականներից երկուսին՝ Հայր Մարտին Լանդվին և Իսամբարտ դե լա Պիերին, խնդրեց խաչ պահել իր առաջ: Անգլիացի մի զինվոր նույնպես փոքր խաչ էր պատրաստել, որը նա կախեց իր հագուսի վրա: Մինչ մահանալը, անգլիացիները շտապում էին ածխի վերածել նրա մարմինը, այնպես որ ոչ ոք չկարողանար պնդել, թե նա ողջ էր մնացել: Ավելի ուշ, նրանք երկու անգամ ավել այրեցին նրա մարմինը այն մոխրի վերածելու և բոլոր մասունքները վերացնելու համար: Իսկ մնացած մասունքնորն էլ նետեցին Սեին գետը:[83] Դահիճ Ժ. Թերաջը հետագայում նշեց, որ չափազանց վախենում էր անեծքից[84]:

Հետմահու իրադարձություններ խմբագրել

Նրա մահից հետո 22 տարի շարունակվեց Հարյուրամյա պատերազմը: Չարլզ VII-ը պահպանեց լեգիտիմությունը որպես Ֆրանսիայի թագավոր, չնայած 1431 թ. դեկտեմբերի 16-ին Փարիզի Աստվածամոր տաճարում Հենրի VI-ի ծննդյան տասնամյակին կազմակերպվեց նրա դավադիր գահակալությունը: Մինչ Անգլիան կարող էր վերակառուցել իր ռազմական իշխանությունը և 1429թ. կորցրած նետաձիգների ուժը, երկիրը կորցրեց իր դաշնակից Բուրգունդիային, երբ 1435թ. Արասի հետ դաշնագիր ստորագրվեց: Նույն թվականին մահացավ Բեդֆորդի դուքսը և Հենր VI-ը դարձավ առանց խնամակալի թագավորող Անգլիայի ամենաերիտասարդ թագավորը: Նրա թույլ իշխանությունը, թերևս, ամենակարևոր գործոնն էր հակամարտությունը դադարեցնելու գործում: Քելի Դեվրիսը պնդում է, որ Ժաննա դ'Արկի՝ հրետանու ագրեսիվ օգտագործումը և ճակատային հարձակումները իրենց ազդեցությունը թողեցին ֆրանսիական մարտավարության վրա պատերազմի մնացած ժամանակահատվածում[85]:

Ժաննայի մահից հետո ՝1452թ. մահապատժի քննության ժամանակ, եկեղեցին հայտարարեց, որ Օռլեանում նրա պատվին եկեղեցական մի կատարում ներկաներին հնարավորություն կտա ապաշխարհել՝ ( իրենց ներողամտությունը հայցել մեղքի աշխարհիկ պատժից ազատվելու համար) ուխտագնացության գնալով այդ իրադարձության համար[86]:

Դատական գործի վերանայում խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Ժաննա դ'Արկի դատական գործի վերանայում
 
Կալիկտուս III պապը օժանդակեց 1455թ. Ժաննա դ'Արկի ընտանիքից միջնորդություն ստանալուց հետո դատական գործի վերսկսմանը:

Պատերազմի ավարտից հետո հետմահու դատավարություն սկսվեց: Կալիքտուս III պապն էր ղեկավարում այդ ընթացակարգը, որը դատաքննիչ Ժան Բրեխալի և Ժաննայի մոր Իզաբել Ռոմեի խնդրանքով հայտնի էր նաև որպես «խափանման դատավարություն»: Դատավարության նպատակն էր հետաքննել՝ արդյոք դատապարտումը և վճիռը արդարացի և օրենքին համապատասխան են եղել: Հետաքննությունները սկսվեցին աստվածաբան և փարիզում Սորբոնի համալսարանի նախկին ռեկտոր Գիամ Բուեյի ղեկավարությամբ:

1452թ. Բրիհալը քննություն կազմակերպեց: 1455թ. Նոյեմբերին հաջորդեց պաշտոնական բողեքարկումը: Բողոքարկման գործընթացը կազմված էր ամբողջ Եվրոպայից եկած հոգևորականներից՝ և քննում էր ստանդարտ դատավարության ընթացակարգը: Աստվածաբանների մի խումբ վկայություն է վերցնում 115 վկաներից: Բրիհալը 1456թ. հունիսին ամփոփում է իր վերջնագիրը, որը Ժաննային ներկայացնում է որպես նահատակ, իսկ Պիեռ Կոշոնին մեղադրում հերետիկոսության մեջ[87] ՝ անմեղ կնոջը աշխարհիկ մեղքի մեջ դատապարտելու համար: Նրա մահապատժի տեխնիկական պատճառը հագուստի մասին աստվածաշնչյան օրենքն է եղել[88]: «Խափանման դատավարությունը» մասամբ փոխեց դատավճիռը քանի որ դատապարտման գործընթացը չկարողացավ հաշվի չառնել վարդապետական բացառությունները այդ խստության համար: Վերաքննիչ դատարանը նրան անմեղը ճանաչեց 1456թ. հուլիսի 7-ին:

Սրբացում խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Ժաննա դ'Արկի սրբացումը

16-րդ դարում Ժաննա դ'Արկը դարձավ Կաթոլիկ լիգայի խորհրդանիշը: 1849թ., երբ Ֆելիքս Դյուպանլուփը դարձավ Օռլեանի եպիսկոպոս, մի ճառ կարդաց Ժաննայի մասին, որը գրավեց բոլորի ուշադրությունը ոչ միայն Անգլիայում այլ նաև Ֆրանսիայում: Նա շարունակեց իր ջանքերը ներդնել և 1909թ. Ժաննա դ'Արկը սրբացվեց:[89]

Ճանաչում խմբագրել

Տե՛ս նաև՝ Ժաննա դ'Արկի մշակութային նկարագիրը

Ժաննա դ'Արկը իր մահից չորս դար անց գրեթե լեգենդ դարձավ: Նրա մասին տեղեկատվության հիմնական աղբյուրները ժամանակագրություններն էին: 19-րդ դարի ընթացքում հին արխիվներում հայտնվեցին նրա դատական գործի դատաքննության բնօրինակները: Շուտով պատմաբանները նույնպես տեղադրեցին վերականգծված դատավարության ամբողջական արձանագրությունները, որոնք պարունակում էին 115 ականատեսների երդվյալ վկայությունըները և ֆրանսերեն գրառումենրի բնօրինակները՝ դատավճռի լատինատառ տեքստի համար: Ի հայտ եկան նաև ժամանակակից տարբեր նամակներ, որոնցից երեքի վրա գրել սովորողի ոչ հստակ ձեռագրով ստորագրված էր «Ժեան»[90]: Հիմնական աղբյուր հանդիսացող այս նյութի առատությունն էր պատճառը, որ Դե Վրիսը հայտարարեց.

«Միջին դարերից ոչ ոք, ո՛չ տղամարդ և ո՛չ էլ կին, հետագա ուսումնասիրության առարկա չի եղել» [91]:

 
Ժաննա դ՛Արկի ոսկեզօծ, բրոնզե հեծյալի արձանը, կանգնեցված է Փարիզի Բուրգերի հրապարակում Էմմանուել Ֆրեմիեի կողմից 1874թ.
 
Ժաննա դ'Արկի արձանը Օռլեանում Դենիս Ֆոյատիերի կողմից, 1855թ.

Ժաննա դ'Արկը հայտնվեց մի անհայտ գյուղից և հայտնի դարձավ դեռահաս տարիքում: Նա այս ամենին հասավ՝ լինելով ընդհամենը անուսում մի գեղջկուհի: Ֆրանսիացի և Անգլիացի թագավորները շարունակվող պատերազմը արդարացնում էին ժառանգական իրավունքի մրցակցության մեկնաբանություններով՝ նախ Էդվարդ III- ի և ապա Հենրի VI- ի պահանջը ֆրանսիական գահին տիրելու համար: Կոնֆլիկտը, երկու թագավորական ընտանիքների միջև, օրինական արարք է եղել, սակայն Ժաննան վերափոխեց դրանք կրոնական ուղվածությունների և իմաստ հաղորդեց այնպիսի կոչերի ինչպիսին էր օրինակ ազնվական Ժան դը Մեզինը, երբ նա հարցրեց.

- Արդյո՞ք պետք է թագավորը վտարվի թագավորությունից: Արդյո՞ք նրանք պետք է անգլիացի դառնան [26]: Ստեֆան Ռիչի խոսքերով նա փոխեց այն, ինչը ժամանակին եղել էր դինաստիական վեճ, որը հասարակ մարդկանց անտարբեր է դարձրել ամեն ինչի նկատմամբ, բացի ազգային-ազատագրական պայքարում իրենց սեփական տառապանքից[92]: Ռիչին արտահայտում է նաև նրա հաջորդ կոչն իր խորությամբ:

 
1903 թ.Ֆիգարո Իգլուստրե ամսագրում ներկայացված Ալբեր Լինչի կողմից Ժաննա դ'Արկի քանդակը
  Նրա մահից հետո հինգ հարյուրամյակների ընթացքում եկած մարդիկ փորձել են նրան կոչել ամեն ինչ՝ չարի հետնորդ, հոգևոր առեղծված, միամիտ և հզորի կողմից սարսափելիորեն օգտագործված, ժամանակակից հայտնի ազգայնամոլության օրինակ և ստեղծող, պաշտված հերոսուհի, սրբուհի: Նա համառորեն պնդում էր, որ իրեն Աստծո ձայնն է առաջնորդում նույնիսկ այն ժամանակ, երբ սպառնում էին խոշտանգումների ենթարկել և երբ մահվան շեմին էր կանգնած կրակի մոտ: Ձայնն էր, թե ձայնը չէր... նրա ձեռքբերումները մնացին բոլոր նրանց, ովքեր գիտեն նրա պատմությունը:

[92]

 

Քրիստին դը Փիզոնից հետո մինչև այսօր կանայք Ժաննային համարում են քաջ և գործող կնոջ դրական օրինակ:[93] Նա գործել է կրոնական ավանդության մեջ, որը հավատում էր, որ բացառիկ մարդը հասարակության ցանկացած շերտից կարող է աստվածային կոչում ստանալ: Ամենակարևոր օգնությունները նա կանանցից էր ստացել: Թագավոր Շառլ VII-ի զոքանչը՝ Իոլանդե Արագոնցին հաստատեց Ժաննայի կուսությունը և ֆինանսավորեց նրա մեկնումը Օռլեան: Լյուքսեմբուրգի կոմսի մորաքույր Ժաննա Լյուքսեմբուրգցին, որը Կոմպյենյեից հետո նրան իր խնամակալության տակ էր վերցրել, մեղմացրեց նրա գերության պայմանները և կարողացավ հետաձգել նրա վաճառքը անգլիացիներին: Ի վերջո, Աննա Բուրգունդացին՝ Բեդֆորդի դքսուհին և անգլիայի ժամանակավոր կառավարչի կինը, նախաքննության ժամանակ հայտարարեց Ժաննայի կուսության մասին[94]:

Ֆրանսիական նավատորմի երեք տարբեր նավեր կրում են նրա անունը այդ թվում նաև մի բեռնատար ուղղաթիռ, որը 2010 թ. հունիսի 7-ից դուրս է հանվել ծառայությունից: Այժմ Ֆրանսիական աջաթևյան քաղաքական կուսակցությունը «Ֆռանթ Նեյշնալը» հանրահավաքներ է անցկացնում նրա արձանի մոտ, նրա պատկերն է օգտագործում կուսակցության հրապարակումներում, ինչպես նաև նրա նահատակությունը խորհրդանշող եռագույն հուրը օգտագործում է որպես խորհրդանիշ: Այս կուսակցության հակառակորդները երբեմն ծաղրում են նրա պատկերը[95]: 1920 թվականին նրա պատվին նշանակված Ֆրանսիական հանրային տոնը նշվում է մայիսի երկրորդ կիրակի օրը[96]:

Առաջին համաշխարհային պատերազմի երգերում ներառված են «Ժա՛ննա դ'Արկ , նրանք Ձեզ են կանչում » և «ժաննա դ'Արկի պատասխան երգը»[97][98]:

Տեսիլքներ խմբագրել

 
Ժաննա դ'Արկ Էժեն Թրիոնի կողմից (1876թ.). 19-րդ դարի պատկերները, ինչպես այս մեկը, հաճախ ունեն քաղաքական երանգավորում՝ 1871թ.ֆրանսիական տարածքները Գերմանիային փոխանցելու պատճառով:. (Շուտու, Փարիզի Աստվածամոր տաճար)

Ժաննա դ'Արկի կրոնական տեսիլքները շարունակում են հետաքրքրություն առաջացնել: Նա ճանաչել էր Սուրբ Մարգարիտին, Սուրբ Քեթրինին, և Սուրբ Միքայելին իրեն երևալիս: Չնայած կա որոշակի անորոշություն, ըստ որի մի քանիսը նույնանուն սրբեր են:

Նրա տեսիլքների վերլուծությունը խնդրահարույց է, քանի որ այս թեմայի վերաբերյալ տեղեկատվության հիմնական աղբյուրը դատապարտման դատավարության տեքստն է, որտեղ նա վճռական երդում է տվել սովորական դատական նիստի ընթացակարգին համապատասխան և հատուկ հրաժարվել է պատասխանել իր տեսլիքների վերաբերյալ ցանկացած հարցի:Նա բողոքել էր, որ սովորական վկայի երդումը հակասում է այն երդմանը, որը նախկինում տվել էր թագավորի հետ հանդիպումների մասին գաղտնիությունը պահպանելու համար: Անհայտ է մնում թե ինչ չափով գոյություն ունեցող արձանագրությունը կարող է ներկայացնել կոռումպացված դատարանների պաշտոնյաների կեղծիքները կամ պետական գաղտնիքները պաշտպանելու նրա հավանական կեղծիքները[99]: Որոշ պատմաբաններ առաջ են քաշում այն տեսակետը՝ պնդելով, որ ավելի կարևոր է նրա հավատը այդ տեսլիքների նկատմաբ, քան տեսիլքների վերջնական ծագման մասին հարցերը:[100]

Վերջին շրջանի մի շարք գիտնականներ փորձել են նրա տեսլիքները բացատրել հոգեբուժական կամ նյարդաբանական տեսանկյունից: Հնարավոր ախտորոշումը ներառում էր էպիլեպսիա, միգրեն, տուբերկուլյոզ և շիզոֆրենիա[101]: Ներկայացված ախտորոշումներից ոչ մեկը միահամուռ համաձայնութուն չի ստացել, և շատ գիտնականներ պնդում էին, որ նա չի ունեցել օբյեկտիվ ախտանիշներից ոչ մեկը, որոնք կարող էին տանել հոգեկան հիվանդության, որը ինչպես առաջարկվել էր, կարող էր լինել շիզոֆրենիա: Դոկտոր Ֆիլիպ Մակովիակը բացառեց շիզոֆրենիայի եւ մի շարք այլ խանգարումների հնարավորությունը (Ժամանակակից էպիլոպսիա և թունավորում) 2017թ. իր «Դիահերձում» գրքի Ժաննա դ'Արկ գլխում[102]:

Դոկտոր Ջոն Հյուզը մերժել է Ժաննա դ'Արկի՝ էպիլեպսիայով տառապելու կարծիքը գիտական ամսագրի «Էպիլեպսիա և վարքագիծ հոդվածում»[103]:

Ներոհոգեբանության բժշկական ամսագրում ժամանակավոր տուբերկուլոմայի վարկածը վերլուծող երկու փորձագետներ հետեւյալ հայտարարության մեջ իրենց անհանգստությունն են հայտնում.

  It is difficult to draw final conclusions, but it would seem unlikely that widespread tuberculosis, a serious disease, was present in this "patient" whose life-style and activities would surely have been impossible had such a serious disease been present.[104]  

Ի պատասխան մեկ այլ տեսության` ըստ որի նրա տեսիլքները առաջացել են տուբերկուլոզով խոշոր եղջերավոր անասունների չպաստերիզացված կաթ խմելու պատճառով: Պատմաբան Ռեժին Փերնուդը գրել է, որ եթե պղպեղացված կաթ խմելը կարող է այդպիսի հնարավոր օգուտներ բերել ազգի համար, ուրեմն Ֆրանսիայի կառավարությունը պետք է վերացնի կաթի պաստերիզացման արգելքը[105]:

 
Մանրանկարչություն արքայազն Չարլզ VII- ի արշավանքներից: Տրոյացիները քաղաքի բանալիներն են հանձնում Դոֆինին և Ժաննային:

Ժաննա դ'Արկը ճանաչում ձեռք բերեց արքայացն Շառլ VII-ի արքունիքում, որը նրան առողջ էր համարում: Նա ծանոթ էր խելագարության նշաններին, քանի որ նրա հայրը՝ Շառլ VI-ը տառապել էր այդ հիվանդությամբ: Շառլ VI-ը հայտնի էր որպես «խելագար Շառլ», և նրա իշխանության ընթացքում Ֆրանսիայի քաղաքական եւ ռազմական անկման մեծ մասը կարող էր վերագրվել իշխանության բացակայությանը նրա խելագարության նոպաների պատճառով: Նախորդ թագավորը հավատում էր, որ նա պատրաստված է ապակիներից, մի խաբեություն, որին ոչ մի պալատական չէր հավատա: Վախենալով, որ Շառլ VII-ը նույն խելագարության հետևից կգնար՝ փորձեցին նրան հեռացնել Տրուայից: Այդ խայտառակությունը հաստատ էր. հաջորդ սերնդի ներկայացուցիչերը կարող էին ժառանգած լինել այդ խելագարությունը, որից տառապում էր Անգլիայի թագավորը Հենրի VI-ը 1453 թվականին: Հենրի VI-ը Շառլ VII-ի եղբայրն էր և Շառլ VI-ի թոռը: Շառլ VII-ի արքունիքը խորաթափանց և թերահավատ էր հոգեկան առողջության հարցում[106][107]: Արքունիք հասնելուն պես՝ խորհրդական Ժակ Ժելուն զգուշացրել է Ժաննային,

  Պարտադիր չէ քաղաքական որևէ լուրջ փոփոխություն ակնկալել ընդհամենը մի աղջկա, մի գեղջկուհու հետ զրույցից: Պատրանքներից չափազանց զգուշանալ է պետք: Պետք չէ օտար ազգերի առջև ծաղրի առարկա դառնալ:  

Նա մինչև իր կյանքի վերջ խորաթափանց գործեց, իսկ խափանման դատավարության վկայությունը պարբերաբար ապշեցնում է նրա խորաթափանցությամբ:

  Հաճախ դատավորները մի հարցից արագ անցում են կատարում մյուսին, փոփոխում, բայց չնայած դրան, նա խելամիտ պատասխաններ էր տալիս և զարմանալի հիշողություն ուներ:[108]  

Հարցաքննության ընթացքում նրա նուրբ պատասխանները նույնիսկ ստիպեցին դատարանին դադարեցնել հանրային նիստերը:[72]

Ենթադրյալ մասունքներ խմբագրել

 
Ուշ գոթական շրջանի սրբերի արձան, սաղավարտով գլուխ: Անցյալում պահպանվել է Ժաննա դ՛Արկի նմանությամբ[109]

1867 թվականին փարիզյան մի դեղատան մեջ հայտնաբերվել էր տարա, որի վրա նշված էր «մնացորդները գտնվել են Օռլեանի կույս Ժաննա դ'Արկի այրման ցցի տակ»: Նրանք կազմված էին ածխացած մարդու կողերից, այրված փայտից, մի կտոր սպիտակեղենից և կատվի ազդոսկրից, որը կախարդների կրակի վրա սև կատուներ նետելու սովորությունն էր հուշում:Դրանք այժմ Չինոնի գեղարվեստի և պատմության թանգարանում են:

2006 թվականին, Ռայմոնդ Փոյինքեղի համալսարանական հիվանդանոցի դատաբժշկական գիտաշխատող Ֆիլիպ Շարլիերիին իրավունք էր տրվել մասունքները ուսումնասիրելու: Կարբոն 14-ի թեստեր և տարբեր սպեկտրոսկոպիկ վերլուծություններ կատարվեցին: Պատասխանը ցույց տվեց, որ մասունքները պատկանում են Ք.ա.6-րդ-3-րդ դարերի եգիպտական մի մումիայի: Ածխացված տեսքը այրումից չէր, այլ՝ զմռսման համար օգտագործված նյութերից : Հայտնաբերվել էր նաև մեծ քանակությամբ սոճու փոշի, որը համապատասխանում է մոմիֆիկացման համար օգտագործվող խեժի առկայությանը, ինչպես նաև չայրված սպիտակեղեն, որը օգտագործվում էր մումիաները փաթաթելու համար: Նշված գիտնականներ Գիերլան և Ժան Պետուն նշել են, որ նրանք նաև վանիլինի հոտ են զգում, ինչը ևս զմռսման բաղադրիչ էր հանդիսանում: Ակնհայտ էր, որ մումիան միջնադարյան դեղագործության բաղադրիչներից մի հատված էր և այն վերահաստատվեց ֆրանսիական ազգայնականության ժամանակ:

2016թ. մարտին գտնվեց մի մատանի, որը, ինչպես կարծում էին, Ժաննան էր կրել: Այն մի շարք հայտնի մարդկանց ձեռքով էր անցել, այդ թվում `կարդինալ, թագավոր, ազնվական և բրիտանացի բժիշկի դուստր: Աճուրդում այն վաճառվել էր Պյու դյու Ֆու պատմական այգուն £ 300,000:[110] Որևէ համոզիչ ապացույց չկա պնդելու համար, որ մատանին նրանն է եղել, սակայն դրա անսովոր տեսքը համապատասխանում է դատավարության ժամանակ նրա սեփական մատանու մասին ասած խոսքերին: [111][112] Հետագայում արվեստի խորհուրդը որոշեց, որ մատանին չպետք է դուրս գա Միացյալ թագավորությունից: Գնորդները բողոքել են, այդ թվում `թագուհի Եղիսաբեթ II-ը, և մատանին թույլատրվել է պահել Ֆրանսիայում: Մատանին առաջին անգամ անցնում է կարդինալ Հենրի Բեդֆորդին, որը ներկա է գտնվում Ժաննայի դատավարությանը և 1431 թվականին նրա մահապատժին:[113]

Վերանայելի տեսություններ խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Ժաննա դ'Արկի մասին պատմական այլընտրանքային մեկնաբանություններ

ժաննա դ'Արկի կյանքի մասին վարկածները վիճարկվել են շատ ռեվիզիոնիստ հեղինակների կողմից: Պնդումները հետևյալն են. Ժաննային չեն այրել ցցի վրա[114], նա Շառլ VII թագավորի գաղտնի քույրն է[115], նա ճշմարիտ քրիստոնյա չէր, այլ հեթանոսական պաշտամունքի անդամ,[116] և որ Ժաննա դ'Արկի պատմության մեծ մասը առասպել է:

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություն խմբագրել

  1. ↑ «Le procès de Jeanne d'Arc».
  2. ↑ Régine Pernoud, "Joan of Arc By Herself And Her Witnesses", pp. 179, 220–22
  3. ↑ 3,0 3,1 Andrew Ward (2005) Joan of Arc(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
  4. ↑ Joan of Arc: Reality and Myth. Uitgeverij Verloren. 1994. էջ 8. ISBN 978-90-6550-412-8. {{cite book}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)
  5. ↑ DeVries, pp. 27–28.
  6. ↑ «Charles VI». Institute of Historical Research. Վերցված է 9 March 2010-ին.
  7. ↑ Pernoud, Régine; Clin, Marie-Véronique (1999). Joan of Arc: Her Story. Palgrave Macmillan. էջ 89. ISBN 978-0-312-22730-2.
  8. ↑ Sackville-West, Vita. Saint Joan of Arc, p. 21.
  9. ↑ «The Glorious Age of the Dukes of Burgundy». Burgundy Today. Վերցված է 9 March 2010-ին.
  10. ↑ DeVries, pp. 15–19.
  11. ↑ Sizer, Michael (2007). «The Calamity of Violence: Reading the Paris Massacres of 1418». Վերցված է 29 December 2013-ին.
  12. ↑ Pernoud and Clin, p. 167.
  13. ↑ DeVries, p. 24.
  14. ↑ Pernoud and Clin, pp. 188–89.
  15. ↑ DeVries, pp. 24, 26.
  16. ↑ Pernoud and Clin, p. 10.
  17. ↑ DeVries, p. 28.
  18. ↑ Fraioli, Deborah Joan of Arc and the Hundred Years' War, Westport: Greenwood Press, 2005 pp. 59–60.
  19. ↑ Jacques d'Arc (1380–1440) was a farmer at Domrémy who held the post of doyen – a local tax-collector and organizer of village defenses. He had married Isabelle de Vouthon (1387–1468), also called "Romée", in 1405. Their other children were Jacquemin, Jean, Pierre and Catherine. Charles VII ennobled Jacques and Isabelle's family on 29 December 1429, an act which was registered by the Chamber of Accounts on 20 January 1430. The grant permitted the family to change their surname to "du Lys".
  20. ↑ The French portion of the duchy, called the Barrois mouvant, was situated west of the Meuse River while the rest of the duchy (east of the Meuse) was a part of the Holy Roman Empire. The duchy of Bar was later incorporated into the province of Lorraine and the village of Domrémy renamed Domrémy-la-Pucelle, in honor of Joan of Arc. See Condemnation trial, p. 37.[1]. Retrieved 23 March 2006.
  21. ↑ Pernoud and Clin, p. 221.
  22. ↑ Boyd, Beverly "Wyclif, Joan of Arc, and Margery Kempe" pp. 112–18 from Mystics Quarterly, Volume 12, Issue # 3 September 1986 p. 115.
  23. ↑ Pernoud, Régine. Joan of Arc By Herself and Her Witnesses. էջ 30.
  24. ↑ Condemnation trial, pp. 58–59.[2]. Retrieved 23 March 2006.
  25. ↑ DeVries, pp. 37–40.
  26. ↑ 26,0 26,1 Nullification trial testimony of Jean de Metz.[3]. Retrieved 12 February 2006.
  27. ↑ Pernoud, Régine. Joan of Arc By Herself and Her Witnesses, p. 35.
  28. ↑ Oliphant, ch. 2.[4]. Retrieved 12 February 2006.
  29. ↑ Wagner, p. 348
  30. ↑ Richey 2003, p. 4.
  31. ↑ Pernoud, Régine. "Joan of Arc By Herself And Her Witnesses", pp. 35–36.
  32. ↑ Richey, Stephen W. (2000). «Joan of Arc: A Military Appreciation». The Saint Joan of Arc Center. Վերցված է 10 July 2011-ին.
  33. ↑ This is the oldest known depiction of Joan of Arc, and the only one dating to her lifetime. It is drawn from the imagination based on accounts of her deeds at Orléans a few days before. "The earliest drawing of Joan of Arc that survives is a doodle in the margin of the parliamentary council register drawn by Clément de Fauquembergue. The entry is dated May 10, 1429. Joan is shown holding a banner and a sword, but she is wearing a dress and has long hair. Fauquembergue, drawing from his imagination, may be excused for putting her in women's clothing, but long after Joan's dressing practice was well known, many artists still preferred to dres her in skirts." Margaret Joan Maddox, "Jan of Arc" in: Matheson (ed.), Icons of the Middle Ages (2011), p. 442; see also Kelly DeVries, Joan of Arc: A Military Leader (2011), p. 29.
  34. ↑ Vale, M.G.A., 'Charles VII', 1974, p. 55.
  35. ↑ 35,0 35,1 Vale, M.G.A., 'Charles VII', 1974, p. 56.
  36. ↑ Historians often refer to this man by other names. Many call him "Count of Dunois" in reference to a title he received years after Joan's death, since this title is now his best-known designation. During Joan's lifetime he was often called "Bastard of Orléans" due to his condition as the illegitimate son of Louis of Orleans. His contemporaries viewed this "title" as nothing but a standard method of delineating such illegitimate offspring, but it nonetheless often confuses modern readers because "bastard" has become a popular insult. "Jean d'Orléans" is less precise but not anachronistic. For a short biography see Pernoud and Clin, pp. 180–81.
  37. ↑ Lynch, Denis (1919). St. Joan of Arc: The Life-story of the Maid of Orleans (անգլերեն). Benziger Brothers.
  38. ↑ Barrett, W.P. "The Trial of Jeanne d'Arc", p. 63.
  39. ↑ Barrett, W.P. "The Trial of Jeanne d'Arc", p. 221.
  40. ↑ Pernoud, Régine. "Joan of Arc By Herself and Her Witnesses" pp. 63, 113.
  41. ↑ Pernoud and Clin, p. 230.
  42. ↑ DeVries, pp. 74–83
  43. ↑ Fraioli, Deborah. "Joan of Arc, the Early Debate", pp. 87–88, 126–127.
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 Boyd, Beverly "Wyclif, Joan of Arc, and Margery Kempe" pp. 112–118 from Mystics Quarterly, Volume 12, Issue # 3 September 1986 p. 116
  45. ↑ DeVries, pp. 96–97.
  46. ↑ Nullification trial testimony of Jean, Duke of Alençon.[5]. Retrieved 12 February 2006.
  47. ↑ DeVries, pp. 114–115.
  48. ↑ Lucie-Smith, pp. 156–160.
  49. ↑ DeVries, pp. 122–126.
  50. ↑ DeVries, p. 134.
  51. ↑ Pernoud, Régine. Joan of Arc By Herself And Her Witnesses (1982), p. 137.
  52. ↑ These range from mild associations of intrigue to scholarly invective. For an impassioned statement see Gower, ch. 4.[6] (Retrieved 12 February 2006) Milder examples are Pernoud and Clin, pp. 78–80; DeVries, p. 135; and Oliphant, ch. 6.[7]. Retrieved 12 February 2006.
  53. ↑ Pernoud and Clin, pp. 258–59.
  54. ↑ Boyd, Beverly "yclif, Joan of Arc, and Margery Kempe" pp. 112–18 from Mystics Quarterly, Volume 12, Issue # 3 September 1986 p. 116.
  55. ↑ 55,0 55,1 Geiger, Barbara (April 2008). «A Friend to Compiegne». Calliope Magazine. 18 (8): 32–34.
  56. ↑ DeVries, pp. 161–70.
  57. ↑ Pernoud, Régine. Joan of Arc: Her Story, p. 96.
  58. ↑ "Joan of Arc, Saint". Encyclopædia Britannica, 2007. Encyclopædia Britannica Online Library Edition, 12 September 2007 <http://www.library.eb.com/eb/article-27055>.
  59. ↑ Régine Pernoud & Marie-Véronique Clin: Jeanne d'Arc, Fayard, Paris, 2 May 1986, p. 182.
  60. ↑ Champion's description is included in Barrett's translation of the trial transcript: Barrett, W.P. The Trial of Joan of Arc, p. 390.
  61. ↑ Barrett, W.P. The Trial of Joan of Arc, p. 390.
  62. ↑ Pernoud, Régine. "Joan of Arc By Herself and Her Witnesses", pp. 165–67.
  63. ↑ Judges' investigations 9 January – 26 March, ordinary trial 26 March – 24 May, recantation 24 May, relapse trial 28–29 May.
  64. ↑ Pernoud, Régine. "Joan of Arc By Herself and Her Witnesses", p. 269.
  65. ↑ The retrial verdict later affirmed that Cauchon had no authority to try the case. See Joan of Arc: Her Story, by Régine Pernoud and Marie-Véronique Clin, p. 108.
  66. ↑ Peters, Edward. Inquisition, p. 69.
  67. ↑ Nullification trial testimony of Father Nicholas Bailly.[8]. Retrieved 12 February 2006.
  68. ↑ Taylor, Craig, Joan of Arc: La Pucelle, p. 137.
  69. ↑ Deposition of Nicholas de Houppeville on 8 May 1452 during Inquisitor Brehal's first investigation. See: Pernoud, Régine. "The Retrial of Joan of Arc; The Evidence at the Trial For Her Rehabilitation 1450–1456", p. 236.
  70. ↑ See: Pernoud, Régine. "The Retrial of Joan of Arc; The Evidence at the Trial For Her Rehabilitation 1450–1456", p. 241.
  71. ↑ Condemnation trial, p. 52.[9]. Retrieved 12 February 2006.
  72. ↑ 72,0 72,1 Pernoud and Clin, p. 112. In the twentieth century George Bernard Shaw found this dialogue so compelling that sections of his play Saint Joan are literal translations of the trial record. See Shaw, "Saint Joan". Penguin Classics, Reissue edition (2001). 0-14-043791-6
  73. ↑ Condemnation trial, pp. 314–16.[10]. Retrieved 12 February 2006.
  74. ↑ Pernoud, p. 171.
  75. ↑ 75,0 75,1 Nullification trial testimony of Guillaume de Manchon.[11]. Retrieved 12 February 2006.
  76. ↑ According to medieval clothing expert Adrien Harmand, she wore two layers of hosen or "pants" ("trousers" in British-English) attached to the doublet with 20 fastenings. The outer pants were made of a boot-like leather. "Jeanne d'Arc, son costume, son armure."[12](Ֆրանսերեն). Retrieved 23 March 2006.
  77. ↑ See Pernoud, p. 220, which quotes appellate testimony by Friar Martin Ladvenu and Friar Isambart de la Pierre.
  78. ↑ Nullification trial testimony of Jean Massieu.[13]. Retrieved 12 February 2006.
  79. ↑ "Summa Theologica", II – II, Q 169, Art. 2, ad. 3 [14]. Retrieved 8 January 2014
  80. ↑ From "De Quadam Puella". For a discussion of this, see footnote 18 on p. 29 of "Joan of Arc: The Early Debate" (2000), by Deborah Fraioli.
  81. ↑ Condemnation trial, p. 78.[15] (Retrieved 12 February 2006) Retrial testimony of Brother Séguin, (Frère Séguin, fils de Séguin), Professor of Theology at Poitiers, does not mention clothing directly, but constitutes a wholehearted endorsement of her piety.[16]. Retrieved 12 February 2006.
  82. ↑ Fraioli, "Joan of Arc: The Early Debate", p. 131.
  83. ↑ In February 2006 a team of forensic scientists announced the beginning of a six-month study to assess bone and skin remains from a museum at Chinon reputed to be those of the heroine. The study cannot provide a positive identification but could rule out some types of hoax through carbon dating and gender determination.[17] (Retrieved 1 March 2006) An interim report released 17 December 2006 states that this is unlikely to have belonged to her.[18]. Retrieved 17 December 2006.
  84. ↑ Pernoud, p. 233.
  85. ↑ DeVries, pp. 179–80.
  86. ↑ Pernoud, Régine. Joan of Arc By Herself And Her Witnesses (1982), p. 262.
  87. ↑ «Joan of Arc, Declaration of Innocence : July 7th, 1456». archive.joan-of-arc.org. Վերցված է 2019-02-03-ին.
  88. ↑ Deuteronomy 22:5
  89. ↑ "The Spectator" The Outlook (3 July 1909) Vol. 92, pp. 548–50 Google Books 19 May 2016
  90. ↑ Pernoud and Clin, pp. 247–64.
  91. ↑ DeVries in "Fresh Verdicts on Joan of Arc", edited by Bonnie Wheeler, p. 3.
  92. ↑ 92,0 92,1 Richey, Stephen W. (2000). «Joan of Arc – A Military Appreciation».
  93. ↑ English translation of Christine de Pizan's poem "The Tale of Joan of Arc" or Le Ditié de Jeanne d'Arc by L. Shopkow.[19] (Retrieved 12 February 2006) Analysis of the poem by Professors Kennedy and Varty of Magdalen College, Oxford. «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 16 June 2008-ին. Վերցված է 7 February 2006-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link) Retrieved 12 February 2006.
  94. ↑ These tests, which her confessor describes as hymen investigations, are not reliable measures of virginity. However, they signified approval from matrons of the highest social rank at key moments of her life. Rehabilitation trial testimony of Jean Pasquerel.[20] Retrieved 12 March 2006.
  95. ↑ Front National publicity logos include the tricolor flame and reproductions of statues depicting her. The graphics forums at Étapes magazine include a variety of political posters from the 2002 presidential election.[21] (Ֆրանսերեն) Retrieved 7 February 2006. Արխիվացված 29 Հոկտեմբեր 2007 Wayback Machine
  96. ↑ «Loi instituant une fête nationale de Jeanne d'Arc, fête du patriotisme». fr:Journal officiel de la République française. 14 July 1920. էջ 10018.
  97. ↑ «Joan of Arc's answer song». The Library of Congress.
  98. ↑ «Joan of Arc they are calling you».
  99. ↑ Condemnation trial, pp. 36–37, 41–42, 48–49. Retrieved 1 September 2006.
  100. ↑ In a parenthetical note to a military biography, DeVries asserts: "The visions, or their veracity, are not in themselves important for this study. What is important, in fact what is key to Joan's history as a military leader, is that she (author's emphasis) believed that they came from God," p. 35.
  101. ↑ Many of these hypotheses were devised by people whose expertise is in history rather than medicine. For a sampling of papers that passed peer review in medical journals, see d'Orsi G., Tinuper P. (August 2006). «"I heard voices ...": from semiology, an historical review, and a new hypothesis on the presumed epilepsy of Joan of Arc». Epilepsy Behav. 9 (1): 152–57. doi:10.1016/j.yebeh.2006.04.020. PMID 16750938. (idiopathic partial epilepsy with auditory features) Foote-Smith E., Bayne L. (1991). «Joan of Arc». Epilepsia. 32 (6): 810–15. doi:10.1111/j.1528-1157.1991.tb05537.x. PMID 1743152. (epilepsy)Henker F. O. (December 1984). «Joan of Arc and DSM III». South. Med. J. 77 (12): 1488–90. doi:10.1097/00007611-198412000-00003. PMID 6390693. (various psychiatric definitions) Allen C (Autumn–Winter 1975). «The schizophrenia of Joan of Arc». Hist Med. 6 (3–4): 4–9. PMID 11630627. (schizophrenia)
  102. ↑ Though he did suggest the possibility of delusional disorder. Mackowiak, Philip; Post-Mortem: Solving History's Great Medical Mysteries, ACP Press, 2007
  103. ↑ Hughes, J. R. (2005). «Did all those famous people really have epilepsy?». Epilepsy & Behavior. 6 (2): 115–39. doi:10.1016/j.yebeh.2004.11.011. PMID 15710295.
  104. ↑ Nores J. M., Yakovleff Y. (1995). «A historical case of disseminated chronic tuberculosis». Neuropsychobiology. 32 (2): 79–80. doi:10.1159/000119218. PMID 7477805.
  105. ↑ Pernoud, p. 275.
  106. ↑ Pernoud and Clin, pp. 3, 169, 183.
  107. ↑ Nullification trial testimony of Dame Marguerite de Touroulde, widow of a king's counselor: "I heard from those that brought her to the king that at first they thought she was mad, and intended to put her away in some ditch, but while on the way they felt moved to do everything according to her good pleasure."[22] Retrieved 12 February 2006.
  108. ↑ Nullification trial testimony of Guillaume de Manchon.[23] Retrieved 12 February 2006.
  109. ↑ "Tête casquée découverte en 1820 dans les démolitions des restes de l'ancienne église Saint-Eloi-Saint-Maurice, considérée parfois, mais à tort, comme représentant Jeanne d'Arc; c'est en réalité une tête de St Georges." Val de Loire; Maine, Orléanais, Touraine, Anjou, Hachette (1963), p. 70. See Edmunds, The Mission of Joan of Arc, (2008) 40ff for references to the defense given to the head's being an authentic likeness of Joan by Walter Scott and by Bernard Shaw.
  110. ↑ «Joan of Arc ring returns to France after auction sale». BBC. London. 4 March 2016. Վերցված է 5 March 2016-ին.
  111. ↑ Dalya Alberge (27 December 2015). «Hot property: ring worn by Joan of Arc up for auction». The Sunday Times. Վերցված է 31 December 2015-ին.
  112. ↑ «Joan of Arc ring dating back to 15th century for sale at London auction». Ibtimes.co.uk. 27 December 2015. Վերցված է 31 January 2016-ին.
  113. ↑ Joan of Arc ring stays in France after appeal to Queen, Kim Willsher, The Guardian, 26 August 2016
  114. ↑ Brewer, E. Cobham (1900). Dictionary of Phrase and Fable (New ed.). Cassell and Company. էջ 683.
  115. ↑ Caze, Pierre (1819). La Vérité sur Jeanne d'Arc (ֆրանսերեն). Paris.
  116. ↑ Murray, Margaret (1921). The Witch-Cult in Western Europe. Oxford University Press. էջեր 318–26.

Հղումներ խմբագրել

  • Pernoud, Régine (1982). Joan of Arc By Herself and Her Witnesses. translated by Edward Hyams. New York: Scarborough House. ISBN 978-0-8128-1260-2.
  • DeVries, Kelly (1999). Joan of Arc: A Military Leader. Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing. ISBN 978-0-7509-1805-3. OCLC 42957383.
  • Famiglietti, Richard C. (1987). Royal Intrigue: Crisis at the Court of Charles VI 1392–1420. AMS studies in the Middle Ages, 9. New York: AMS Press. ISBN 978-0-404-61439-3.
  • Lucie-Smith, Edward (1976). Joan of Arc. Bristol: Allen Lane. ISBN 978-0-7139-0857-2.
  • Oliphant, Mrs. (Margaret) (November 2003) [1896]. Jeanne d'Arc: Her Life and Death. Heroes of the Nations. IndyPublish.com. ISBN 978-1-4043-1086-5.
  • Pernoud, Régine; Marie-Véronique Clin (1999). Joan of Arc: Her Story. translated and revised by Jeremy duQuesnay Adams; edited by Bonnie Wheeler. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-21442-5. OCLC 39890535.
  • Wagner, John A (2006). Encyclopedia of the Hundred Years War. Westport CT: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-32736-0.
  • Bishop, Jacqueline. Joan of Arc. էջ 2006.
  • Lowell, Francis Cabot (1896). Joan of Arc. Boston: Houghton Mifflin Co.
  • Larkin, Sarah (1951). Joan of Arc. New York: Philosophical Library.

Լրացուցիչ ընթերցում խմբագրել

Biographies խմբագրել

Historiography and memory խմբագրել

  • Fraioli, Deborah (2002). Joan of Arc: The Early Debate. London: Boydell Press. ISBN 978-0-85115-880-8. OCLC 48680250.
  • Heimann, Nora (2005). Joan of Arc in French Art and Culture (1700–1855): From Satire to Sanctity. Aldershot: Ashgate. ISBN 978-0-7546-5085-0.
  • Heimann, Nora; Coyle, Laura (2006). Joan of Arc: Her Image in France and America. Washington, DC: Corcoran Gallery of Art in association with D Giles Limited. ISBN 978-1-904832-19-5.
  • Russell, Preston (2005). Lights of Madness: In Search of Joan of Arc. Savannah, GA: Frederic C. Beil, Pub. ISBN 978-1-929490-24-0.
  • Tumblety, Joan. "Contested histories: Jeanne d'Arc and the front national." The European Legacy (1999) 4#1 pp: 8–25.

In French խմբագրել

  • Le Brun de Charmettes, Philippe-Alexandre (1817). Histoire de Jeanne d'Arc (French). Paris: ED. Artus Bertrand. OCLC 8443774.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Le Brun de Charmettes, Philippe-Alexandre (1821). Smith, Audin (ed.). L'Orleanide, Poeme National en Vingt-huit Chants (French). Paris.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Pernoud, Régine (1995). Jeanne d'Arc: La Reconquête de la France (French). Gallimard. ISBN 978-2-07-040230-4. OCLC 39883861.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Le procès de condamnation et le procès de réhabilitation de Jeanne d'Arc. L'histoire en appel. trans. Oursel, Raymond. Paris: Éditions Denoël. 1959. OCLC 1823703.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)
  • Quicherat, Jules-Étienne-Joseph, ed. (1965) [1841–1849]. Procès de condamnation et de réhabilitation de Jeanne d'Arc dite la Pucelle. Publiés pour la première fois d'après les manuscrits de la Bibliothèque nationale, suivis de tous les documents historiques qu'on a pu réunir et accompagnés de notes et d'éclaircissements (French). Vol. 1–5. New York: Johnson. OCLC 728420.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Related history խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Gayane22/Ավազարկղ&oldid=6191806» էջից