Մասնակից:Հակոբյան Եվա/Ավազարկղ 7
| Հակոբյան Եվա/Ավազարկղ 7 |
|---|
Ջինո Բարտալի (իտալ.՝ Gino Bartali, ), իտալացի պրոֆեսիոնալ հեծանվորդ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ամենահայտնի իտալացի հեծանվորդը: Բարտալին երկու անգամ հաղթել է «Տուր դե Ֆրանս» (1938 և 1948 թվականների) և երեք անգամ՝ «Ջիրո դ'Իտալիա» (1936, 1937 և 1946 թվականների) մրցաշարերը։
2013 թվականի սեպտեմբերին՝ մահից 13 տարի անց, Բարտալին Յադ Վաշեմի կողմից ստացել է «Աշխարհի արդարակյացներ» պատվանունը՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում հրեաների համար կատարած ջանքերի համար[1]:
Վաղ կյանք և սպորտային գործունեություն խմբագրել
Ջինո Բարտալին ծնվել է Ֆլորենցիայի մոտ Պոնտե ա Էմա կոչվող փոքրիկ քաղաքում: Ընտանիքում չորս երեխաներից երրորդն էր: Փոքր տարիքում գումար վաստակելու համար վաճառում էր արմավենու թելիկներ՝ գինու շշերի համար: Սկսել է աշխատել հեծանիվների խանութում, երբ 13 տարեկան էր: Հեծանվարշավներին մասնակցել է 13 տարեկանից, իսկ պրոֆեսիոնալ հեծանվազքով զբաղվել է 21 տարեկանից: Հաջորդ տարի արդեն Իտալիայի չեմպիոն էր: 1940 թվականի նոյեմբերի 14-ին Բարտալին Ֆլորենցիայում ամուսնացել է Ադրիանա Բանիի հետ:
Բարտալին 20 տարեկանում առաջին անգամ 1935 թվականին հաղթել է «Ջիրո դ'Իտալիա» մրցույթը և հաջորդ յոթ հաղթանակներից հետո ստացել է «Լեռների արքա» մականունը: 1936 թվականին՝ 22 տարեկանում, հաղթել է Ջիրո դ'Իտալիան հերթական անգամ, իսկ եղբայրը՝ Ջուլիոն, նույն թվականի հունիսի 14-ին մահացել է ավտովթարից[2]: Բարտալին արդեն հուսահատվել էր և չէր ուզում շարունակել հեծանվավազքը: Սակայն երկար մտորումներից հետո՝ 1937 թվականին մասնակցել և հաղթեց «Ջիրոն»: Նրա ելույթը Տուր դե Ֆրանսում նույնպես վատ չէր ընթանում (նա հաղթել է մի քանի փուլ ու ընթանում էր առաջատարի դեղին մարզաշապիկով), սակայն փուլերից մեկում ընկնելու ժամանակ ստացած վնասվածքի պատճառով Բարտալին ստիպված էր դուրս գալ մրցակցությունից։ 1938 թվականին չմասնակցեց Ջիրոյին ֆաշիստական բռնապետության պատճառով, սակայն կենտրոնացավ «Տուր դե Ֆրանս» մրցաշարի վրա և հաղթեց կրկին։ Ցավոք, 1939 թվականին, Եվրոպայում տիրող լարված իրավիճակի պատճառով, Իտալիան իր մարզիկներին չուղարկեց շրջագայության։
Բարտոլին հայտնի էր՝ որպես Լեռնային մրցարշավների մասնագետ և առաջինն էր, որ օգտագործում էր փոխանցումների նոր համակարգը։ Այն թույլ էր տալիս հեծանվորդին անցնել փոխանցումները՝ առանց կանգ առնելու:
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, Բարտալին ևս մեկ անգամ հաղթել է «Ջիրո»-ն և «Տուր դե Ֆրանս»-ը: Ընդ որում, երկրորդ հաղթանակը դարձավ նրա կարիերայում ամենանշանավորը (մրցարշավի ընթացքում Բարտոլին զիջել է մրցակիցներին, բայց լեռներում ուժեղ ելույթների շնորհիվ դարձավ առաջինը)։ Բացի այս մրցարշավները, Բարտալին հաղթանակներ է գրանցել նաև մի շարք դասական մրցույթներում, ինչպիսիք են՝ Միլան-Սան Ռեմո, Ջիրո Լիմբարդի և այլն: Բարտալին Իտալիայի քառակի չեմպիոն էր:
Ջինոն հիմնականում նախընտրում էր «Legnano» տեսակի հեծանիվները, որոնցով էլ հենց հանդես էր գալիս:
Բարտալի և Կոպի խմբագրել
Բարտալին մեծացել է Տոսկանայի խիստ կրոնական ընտանիքում և իր կրոնապաշտության համար ստացել է «բարեպաշտ Ջինո» մականունը: Ասում են, թե Բարտալին ստիպում էր իր գործընկերներին ներողություն խնդրել, երբ նրանք երդվում էին, ինչպես նաև պնդում էին, որ աղոթեն ուտելուց առաջ։ Իսկ Ֆաուստո ԿոպիՖաուստո Կոպին, որը երկար տարիներ օգնել է Բարտալիին մրցավազքերում, մեծացել էր լիբերալ Հյուսիսային Իտալիայում եւ ընդհանրապես կրոնական չէր: Հետևաբար, պահպանողական և կրոնական Բարտալին իր գործունեությունը ծավալում էր ագրարային հարավում, իսկ շաղակրատ և նոր մեթոդների կողմնակից Կոպին հարավի հերոսն էր:
Այնուամենայնիվ, Բարտալին պնդում էր, որ Կոպին օգնել էր նրան հաղթել Ջիրո 1940-ը (այն բանից հետո, երբ անկումը Բարտալիի շանսերը զրոյի էր հավասարեցրել)։ Բարտալիի և Կոպիի մրցակցությունը բազմաթիվ մարդկանց ուշադրույթունն էր գրավում:
Երբ 1946 թվականին վերսկսվեցին պրոֆեսիոնալ հեծանվավազքները, Բարտալին փոքր տարբերությամբ հաղթեց Կոպպիին Ջիրոյի շրջանակներում, իսկ Կոպին հաղթեց Միլան — Սան Ռեմո մրցավազքում: Բարտալին երկու անգամ հաղթեց «Շվեյցարիայի տուր»-ը, «Միլան-Սան Ռեմո»-ն, 1948 թվականին՝ «Տուր դը Ֆրանս»-ը՝ իր առաջին հաղթանակից 10 տարի հետո: Կոպին էլ, իր հերթին, հաղթեց 1947 թվականի «Ջիրո»-ն, «Ջիրո Լոմբարի»-ն:
Չնայած 1949 թվականի «Ջիրո»-ի ժամանակ հաղթողը Կոպին էր, այնուամենայնիվ 1949 թվականի «Տուր դե Ֆրանս»-ի ժամանակ Բարտալին օգնության է հասել Կոպիին: Մրցույթներից մեկի լեռնային փուլի ժամանակ Կոպին և Բարտալին միասին հաղթանակ տարան: Բարտալին այդ օրը նշում էր 35-ամյակը։ Փարիզի մրցաշարի վերջին փուլում Բարտալին երկրորդ տեղը զբաղեցրեց:
1950 թվականին, Բարտալին, կրկին, իտալական թիմի ղեկավարն էր, (Կոպին որոշել էր այդ տարի որպես մասնակից լինել), սակայն, խելագար երկրպագուների սպառնալիքների պատճառով, իտալական թիմը դուրս է եկել մրցարշավից։
Աշխարհի արդարակյաց խմբագրել
2013 թվականի հոկտեմբերի 10-ին Երուսաղեմի թանգարաններից մեկում Յադ Վաշեմի կողմից Ջինո Բարտալին հետմահու ստացել է «Աշխարհի արդարակյացներ» պատվանունը[3][4]:
Հուշահամալիրի հայտարարության մեջ ասվում է, որ Իտալիայի օկուպացիայի ժամանակ, որը սկսվել է 1943 թվականի սեպտեմբերին, Բարտալին, բարեպաշտ կաթոլիկը, աջակցում էր հրեաներին, որոնք ապրում էին Իտալիայում: Կազմակերպությունը, որի մեջ մտնում էին հրեաները և քրիստոնյաները, փրկեց հարյուրավոր տեղացի և փախստական հրեաների այն տարածքներից, որոնք նախկինում գտնվում էին իտալական վերահսկողության տակ։ Ջինո Բարտալիին՝ աշխարհի արդար մարդ ճանաչելու որոշումը հիմնված էր իտալա-հրեական ամսագրում ստացած և հրապարակված վկայությունների հիման վրա: Շատերն են հայտնել իրենց կարծիքը հրեաների փրկության գործում Բարտալիի կատարած դերի մասին, այդ թվում նաև Ջորջո Գոլդենբերգը, որը պատմել է, որ հեծանվորդը իրեն և իր ընտանիքի անդամներին թաքցրել է իր նկուղում[5]:
Անձնական կյանք խմբագրել
Բարտալին մեծացել է Տոսկանայի կրոնապաշտ ընտանիքներից մեկում և նրա հավատը հասցրել է նրան «Ջինո Բարեպաշտ» մականունին: Բարտալին աղոթում էր ուտելուց առաջ և վրդովվում էր, երբ թիմակիցները երդվում էին: Նրան հակառակ, Կոպին ծնվել և մեծացել է Պիեդմոնտում և այնքան էլ կրոնապաշտ չէր: Բարտալին հպարտ էր, որ Փոփ Ջոն 21-րդը խնդրել է Բարտալիին իրեն հեծանիվ վարել սովորեցնել: Թիմ Հիլթոնը ասել է.«Բարտալին իսկապես կրոնական մարդ էր: Իր աղոթքները բարձրաձայնելով և իր հերթին դառնալով Վատիկանի սիրելի մարզիկ, նա անձամբ օրհնվեց երեք պապերի կողմից»:
Բարտալին երբեմն հոռետես էր լինում: Նրա առօրյա խոսքերից մեկն է. «Ամեն ինչ շա՜տ վատ է. մենք ամեն ինչ նորից պետք է սկսենք»: Լավագույն բաներից մեկը, որը նշում էր պատմաբան Պիեռ Չանը այն էր, որ թեև Բարտալին սիրում էր հպարտանալ իր հաղթանակներով, այնուամենայնիվ, ոչինչ երբեք չէր չափազանցնում:
Բարտալիի կինը մահացել է 2014 թվականին 94 տարեկանում:
Հետագա կյանք և մահ խմբագրել
Բարտալին 40 տարեկանում դադարեց հեծանվավազքը, ճանապարհատրանսպորտային պատահարի պատճառով, որի ժամանակ լուրջ վնասվածք էր ստացել: Այդ ժամանակ նա կորցրել է իր փողի մեծ մասը։ «Նրա հարստությունը «անորոշ» էր»,-ասել է Ռենե Դե Լատուրը:
Բարտալին սրտի վիրահատություն է ունեցել և մահացել է 2000 թվականի մայիսին: Նա թողել էր կնոջը՝ Ադրանային, 2 որդիներին և դստերը: Վարչապետ Գիուլիանո Ամատոն ցավակցական ուղերձ է հղել, Եվրոպական կոմիտեի նախագահը Բարտալիին անվանել է «ազնիվ սպորտի խորհրդանիշ», Իտալիայի ազգային օլիմպիական կոմիտեն երկօրյա սգի կոչ է արել:
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Peter Crutchley (9 May 2014). «Gino Bartali: The cyclist who saved Jews in wartime Italy». BBC News. Վերցված է 9 May 2014-ին.
- ↑ Chambaz, Bernard (24 July 2003) Gino Bartali, l’Italien méconnu. L'Humanite.
- ↑ Легендарный велогонщик Бартали официально признан Праведником мира. Р-Спорт
- ↑ «Bartali Gino (1914 - 2000)». The Righteous Among The Nations (անգլերեն). Yad Vashem. Վերցված է 2015-9-25-ին.
- ↑ The Game of Their Lives — Gino Bartali(անգլ.)
Գրականություն խմբագրել
- Buzzati, Dino (1998). The Giro D'Italia: Coppi Versus Bartali at the 1949 Tour of Italy. Boulder, Colorado: Velo Press. ISBN 978-1-884737-51-0.
- Foot, John (2011). Pedalare! Pedalare!: A History of Italian Cycling. London: A & C Black. ISBN 978-0-7475-9521-2.
- McConnon, Aili; McConnon, Andres (2012). Road to Valour: Gino Bartali – Tour De France Legend and World War Two Hero. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 978-0-297-85999-4.