Մաուժիցե կամուրջ

Եռակցված կամուրջ Մաուժիցեում (լեհ.՝ Most spawany w Maurzycach), համարվում է առաջին ամբողջությամբ եռակցված ճանապարհային կամուրջը և աշխարհի երկրորդ եռակցված կամուրջը, որը գցված է Սլյուդվա գետի վրա (Բզուրայի վտակ) Կենտրոնական Լեհաստանում։ Կամուրջը գտնվում է Լոձի վոյեվոդության Լովիչի մոտ գտնվող Մաուժիցե գյուղի մոտ։

Մաուժիցե կամուրջ
Երկիր	Լեհաստան
Տեղանք	Maurzyce?
Տեսակ	պողպատե կամուրջ
Նյութ	պողպատ
Թռիչքների քանակ	1
Հատում է	Սլյուդվա
Ճարտարապետ	Ստեֆան Բրիլյա
Երկարություն	27 մետր
Ժառանգության կարգավիճակ	Օբյեկտ Լեհաստանի մշակութային ժառանգության գրանցամատյանում

Պատմություն

Կամուրջը նախագծվել է 1927 թվականին՝ Ստեֆան Բրիլայի կողմից, ով համարվել է քաղաքացիական շինարարության բնագավառում եռակցման առաջամարտիկներից մեկը։ Լվովի տեխնոլոգիական համալսարանի պրոֆեսոր Բրիլան լայնածավալ տեսական հետազոտություն է իրականացրել շինարարության մեջ եռակցված պողպատե միացումների հնարավոր կիրառման, ինչպես նաև թթվածնավառելիքային եռակցման ու էլեկտրական աղեղային եռակցման տարբեր ասպեկտների վերաբերյալ: Ընթացակարգերը հայտնի են եղել առնվազն 19-րդ դարի վերջից, սակայն դրանք հիմնականում կիրառվել են շինարարության և նավաշինության բնագավառում։ Այնուամենայնիվ, քանի որ փորձարկումները ցույց են տվել, որ եռակցված միացումները կարող են բավականաչափ ամուր լինել ծանր բեռներին դիմակայելու համար, 1920-ականների կեսերին Բրիլան որոշել է նախագծել եռակցված կամուրջ: Նա օգտագործել է գամերով ամրացված կամրջի իր նախկին նախագիծը, որը Բրիլան և Վենչեսլավ Պոնիժը վերափոխել են շինարարության նոր մեթոդի կիրառման համար։ Այնուամենայնիվ, լայնակի հեծանները և ակորդի որոշ տարրեր վերափոխվել են: Կամուրջը նմանատիպ երկրորդ շինությունն էր, առաջինն ավելի կարճ եռակցված երկաթուղային կամուրջ էր, որը նախագծել էր Westinghouse Electric and Manufacturing ընկերությունը Պենսիլվանիայի նահանգի Տերտիլ Կրիկ քաղաքում՝ համարվելով աշխարհում առաջին եռակցված կամուրջը:

Աղեղային եռակցման տեխնիկան, որն այդ ժամանակ նոր էր, թույլ է տալիս զգալիորեն նվազեցնել կամրջի ընդհանուր քաշը, որը կազմում էր 56 տոննա, մինչդեռ գամերով ամրացված տարբերակը կշռում էր ավելի քան 70 տոննա: Բացի շինարարության եղանակից, կառույցն ինքնին իրենից ներկայացնում է սովորական ձողակառույց ֆերմային կամուրջ՝ երկու հիմնական ֆերմային հեծաններով՝ ուղիղ ստորին լարագծով և պարաբոլիկ վերին լարագծով։

Շինարարություն

Եռակցված կամուրջ Սլուդվիա գետի վրայով, 1929

Քանի որ նման կառույցի շինարարության խնդիրը համարվում էր չափազանց ռիսկային, որպես գլխավոր կապալառու ընտրվեց «Կ. Ռուդզկի և Ս-կա» ընկերությունը: Ընկերությունը, որի գլխամասային գրասենյակը գտնվում էր Վարշավայում, իսկ գործարանը՝ Մինսկ-Մազովեցկիում, այդ ժամանակ համարվում էր Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի ամենափորձառու կամրջաշինարարական ընկերություններից մեկը: 1853 թվականին հիմնադրված ընկերությունը միակ ձեռնարկությունն էր ողջ Ռուսական կայսրությունում, որը ծանր կամուրջներ էր կառուցում հեռավոր վայրերում: Այդ ժամանակահատվածում Ռուսաստանում կառուցված բոլոր կամուրջների գրեթե 20%-ը կառուցվել է Կոնստանտին Ռուդսկու և նրա ինժեներների կողմից։ 20-րդ դարի միայն առաջին երկու տասնամյակում ընկերությունը կառուցել է 5000 մետր երկարությամբ պողպատե ճանապարհային կամուրջներ և 24000 մետր երկարությամբ երկաթուղային կամուրջներ 37 տարբեր երկաթուղային ընկերությունների համար։ Այնուամենայնիվ, նույնիսկ նման փորձի առկայության դեպքում Լովիչի մոտ գտնվող Սլուդվիյուի վրա կամուրջ կառուցելը դժվար գործ է համարվել։

Կառուցատարրերը արտադրվել են Մինսկի «Կ. Ռուդզկի և Ս-կա» գործարանում, իսկ հետո եռակցվել տեղում։ Կամուրջի կառուցումն ավարտվել է 1928 թվականի դեկտեմբերին և երթևեկության համար բացվել հաջորդ տարվա օգոստոսին։ Թեև եռակցումը շատ ավելի թանկ էր, քան ծախսատար գամապատումը, կամրջի ընդհանուր արժեքը շատ ավելի ցածր էր, ինչը մեծապես պայմանավորված էր դրա կառուցման համար անհրաժեշտ ավելի քիչ պողպատի օգտագորմամբ (17%) և շինարարության համեմատաբար կարճ ժամկետով:

Հետագա պատմություն

Մաուժիցե կամրջի շինարարության այդ ժամանակվա հեղափոխական ավարտը ծնել է նոր դարաշրջան կամուրջների շինարարության ոլորտում ամբողջ աշխարհում: Շինարարությունը նկարագրվել է եվրոպական և ամերիկյան ինժեներական մամուլում և ամբողջ աշխարհից ինժեներները զանգվածաբար այցելել են նոր կամուրջ։ Այնուամենայնիվ, Լեհաստանն աշխարհում առաջին երկիրն էր, որը կանոնակարգեց եռակցված կամուրջների շինարարությունը։

Մինչև 1970-ականների վերջը կամուրջն օգտագործվել է եվրոպական E30 երթուղու լեհական հատվածի կողմից որպես երկրորդ ազգային ճանապարհ։ Այնուհետև պարզվել է, որ այն չափազանց նեղ է և 1977 թվականին մոտ 20 մետրով տեղափոխվել է դեպի հյուսիս, փակվել է երթևեկության համար և փոխարենը կառուցվել է նորը։

Կամուրջը 1968 թվականի նոյեմբերի 22-ին ընդգրկվել է Լեհաստանի մշակութային ժառանգության օբյեկտների ցանկում Հուշարձանների փաստաթղթվորման գրասենյակի կողմից և ի սկզբանե (մինչև այս կատեգորիայի վերացումը 1973 թվականին) նշված է եղել որպես «զրոյական» մակարդակի հուշարձանների» (լեհ.՝ zabytek klasy 0) ցուցակում, այսինքն համարվել է միջազգային նշանակության ամենաարժեքավոր պատմական հուշարձան։ Հետագայում այն վերաորակավորվել է որպես «անշարժ պատմական հուշարձան»։

Կամուրջը վերանորոգվել է 2009 թվականին։ Վերանորոգման նախահաշվային արժեքը կազմել է 800,000 զլոտի, պողպատյա կառուցատարրերը մաքրվել են ժանգից և ներկվել արծաթագույն, իսկ ճանապարհի ծածկույթը փոխարինվել էր գրանիտե սալաքարերով: 2011 թվականին նրա առջև տեղադրվել է պրոֆեսոր Բրիլայի հուշատախտակը։

Գրականություն

• Pescatore, Jean-Pierre; Borgeot, Jean-Henri (2010). «Chapter 10: Welding Steel Structures». In Blondeau, Regis (ed.). Metallurgy and mechanics of welding: processes and industrial application. John Wiley & Sons. ISBN 9780470393895.
• Chen, Wai-Fah; Duan, Lian (2013). Handbook of International Bridge Engineering. CRC Press. ISBN 978-1-4398-1029-3.
• Wojdyga, Piotr (2009). «Mosty firmy K. Rudzki i S-ka» [Bridges of K. Rudzki and Co.]. Rocznik Mińsko Mazowiecki. 2009 (17): 63–74. ISSN 1232-633X. Արխիվացված է օրիգինալից (pdf) 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
• mb. Agnieszka Kuźma-Filipek, ed “Historia warta zapamiętania” (PDF) // Panorama. — 2009. — № 04 (17). — С. 10—11. Архивировано из первоисточника 10 Հունիսի 2015.
• GDDKiA (corporate author) (2008). Jan Stocki (ed.). «Remonty zabytkowego mostu na rz.Słudwi w m.Maurzyce» (pdf). Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia. Kutno: GDDKiA. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 11-ին. {{cite web}}: |author= has generic name (օգնություն)
• szu; ls (2011 թ․ դեկտեմբերի 14). «Tablicę ku czci prof. Bryły odsłonięto na moście w Maurzycach». Warsaw. Polish Press Agency. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 11-ին – via dzieje.pl.
• Narodowy Instytut Dziedzictwa (corporate author) (2013 թ․ սեպտեմբերի 30). «Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 września 2013 r. – woj. łódzkie» (pdf). nid.pl. Narodowy Instytut Dziedzictwa. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 11-ին. {{cite web}}: |author= has generic name (օգնություն)