Վիքիպեդիա

Խուան Թերի Թրիփ

Խուան Թերի Թրիփ (անգլ.՝ Juan Terry Trippe, հունիսի 27, 1899(1899-06-27)[1], Sea Bright, Մոնմաութ շրջան, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ - ապրիլի 3, 1981(1981-04-03)[1], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ), ամերիկացի գործարար, ամերիկյան առևտրային ավիացիայի հիմնադիր, 20-րդ դարի խորհրդանշական ավիաընկերություններից մեկի՝ «Pan American World Airways»-ի հիմնադիրը։ Նա ներգրավված էր Sikorsky S-42-ի ներդրման գործում, որը սկիզբ դրեց անդրխաղաղօվկիանոսյան օդային փոխադրումներին։ Թրիփի կողմից Boeing 707-ի պայմանագրի ստորագրումը համընկավ Boeing-ի 50-ամյակի հետ[3]։ Նա նաև հիմնել է «InterContinental Hotels» և «Resorts-ը»[4]։

Խուան Թերի Թրիփ
անգլ.՝ Juan Terry Trippe
Դիմանկար
Ծնվել էհունիսի 27, 1899(1899-06-27)[1]
ԾննդավայրSea Bright, Մոնմաութ շրջան, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ
Մահացել էապրիլի 3, 1981(1981-04-03)[1] (81 տարեկան)
Մահվան վայրՆյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
ԳերեզմանԳրին-Վուդ գերզմանոց[2]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրթությունԵյլի համալսարան և Sheffield Scientific School?
Մասնագիտությունձեռնարկատեր
Պարգևներ և
մրցանակներ
 Juan Trippe Վիքիպահեստում

Վաղ կյանք և կրթություն խմբագրել

Թրիփը ծնվել է Սի Բրայթում, Նյու Ջերսիում, 1899 թվականի հունիսի 27-ին և եղել է նավապետ լեյտենանտ Ջոն Թրիփի ծոռը[5]։ Քանի որ նա ստացել է «Խուան» անունը, լայնորեն ենթադրվում է, որ նա ծագումով իսպանացի է եղել, բայց նրա ընտանիքը իրականում եղել է հյուսիսեվրոպական ծագումով և բնակություն հաստատել Մերիլենդում 1664 թվականին։ Նրա անունը կրել է իր մեծ հորեղբոր վենեսուելացի կնոջ՝ Խուանիտա Թերիի պատվին[6]։ Թրիփը հաճախել է Բովեայի դպրոցը և ավարտել The Hill դպրոցը 1917 թվականին[5]։

Նա ընդունվեց Յեյլի համալսարան, բայց հեռացավ՝ դիմելու Միացյալ Նահանգների ռազմածովային նավատորմի թռիչքային դասընթացների, երբ Միացյալ Նահանգները մտավ Առաջին համաշխարհային պատերազմ։ 1918 թվականի հունիսին վերապատրաստումն ավարտելուց հետո նա նշանակվել է ռազմածովային ավիատոր և նշանակվել է Միացյալ Նահանգների ռազմածովային ռեզերվում որպես դրոշակակիր[7][8]։ Այնուամենայնիվ, Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտը թույլ չտվեց նրան թռչել մարտերում։ Ակտիվ ծառայությունից զորացրվելով՝ վերադարձել է Յեյլ, շարունակել 1921թ։ Այնտեղ եղած ժամանակ նա անդամ էր St. Anthony, Skull և Bones հասարակությունը։ Թրիփը գանձապահ էր 1920 թվականին Ազգային միջբուհական թռչող ասոցիացիայի առաջին հանդիպման ժամանակ[9]։

Կարիերա խմբագրել

Եյլն ավարտելուց հետո Թրիփը սկսեց աշխատել Ուոլ Սթրիթում, բայց շուտով ձանձրացավ։ 1922 թվականին նա գումար հավաքեց Յեյլի իր հին դասընկերներից՝ վաճառելով նրանց բաժնետոմսերը իր նոր ավիաընկերության մեջ, որը հարուստների և հզորների համար նախատեսված օդային տաքսի ծառայություն էր, որը կոչվում էր «Long Island Airways»[10]։ Կրկին օգտվելով Յեյլի իր հարուստ ընկերներից՝ Թրիփը ներդրումներ կատարեց Colonial Air Transport անունով ավիաընկերության մեջ, որը 1925 թվականի հոկտեմբերի 7-ին ստացավ նոր երթուղի և ավիափոստի պայմանագիր[11]։ Հետաքրքրված լինելով Կարիբյան ավազանում գործելու մեջ՝ Թրիփը ստեղծեց Ամերիկայի ավիացիոն կորպորացիան։ Հիմնված լինելով Ֆլորիդայում՝ ընկերությունը կվերածվի Միացյալ Նահանգների ոչ պաշտոնական դրոշակակիրի՝ «Pan American Airways-ի», որը սովորաբար հայտնի է որպես «Pan Am»:

Pan Am-ի առաջին թռիչքը կատարվեց 1927 թվականի հոկտեմբերի 19-ին Քի Ուեսթից, Ֆլորիդա, Հավանա, Կուբա, վարձակալված Fairchild FC-2 հիդրոինքնաթիռով, որը առաքվել էր Դոմինիկյան Հանրապետությունում գտնվող West Indian Aerial Express: Հավանայից Քի Ուեսթ վերադարձի չվերթը Pan Am Fokker F.VII-ով տեղի է ունեցել հոկտեմբերի 29-ին և հոկտեմբերի 28-ից հետաձգվել է անձրևի պատճառով։

Ավելի ուշ Թրիփը գնեց Չինաստանի ազգային ավիացիոն կորպորացիան (CNAC)՝ ներքին օդային ծառայություններ մատուցելու Չինաստանի Հանրապետությունում և դարձավ Պանագրայի գործընկեր։ 1930-ական թթ Pan Am-ը դարձավ առաջին ավիաընկերությունը, որը թռչեց China Clipper-ով Խաղաղ օվկիանոսով։

Թրիփը զբաղեցրել է ավիաընկերության տնօրենների խորհրդի նախագահ գրեթե երկու տարի՝ ընկերության հիմնադրումից մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը։ Բաժնետեր «Սոննի» Ուիթնիին հաջողվել է գրավել այս դիրքը։ Ավելի ուշ նա զղջաց իր արարքի համար և թույլ տվեց Թրիփին շարունակել այն։ Թրիփը երկար ժամանակ հրաժարվում էր ներում շնորհել Ուիթնիին։ Ինչ-որ պահի նա նույնիսկ համաձայնեց հանդիպել Ուիթնիին՝ ճաշի, որպեսզի հաշտվի, բայց մտափոխվեց և շրջվեց Քրայսլեր Բիլդինգում գտնվող իր գրասենյակից անմիջապես հետո։

 
Թրիփը «Թայմ» ամսագրի շապիկին, հուլիս 1933 թ

Pan Am-ը շարունակեց ընդլայնվել աշխարհով մեկ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում։ Trippe-ն պատասխանատու է ավիաընկերությունների աշխարհում մի քանի նորարարությունների համար։ Բոլորի համար օդային ճանապարհորդության գաղափարին վստահորեն հավատացող Թրիփը համարվում է ավիաընկերության արդյունաբերության հանգստի դասի հայրը և հանդիսացել է Pan Am-ի կողմից InterContinental Hotel Group-ի ստեղծման շարժիչ ուժը[12]։

Թրիփը արագ ճանաչեց ռեակտիվ ավիացիայի առաջարկած հնարավորությունը և պատվիրեց մի քանի Boeing 707 և Douglas DC-8: Pan Am-ի առաջին պլանային թռիչքը իրականացվել է 1958 թվականի հոկտեմբերի 26-ին, 707 Clipper America ինքնաթիռով Idlewild International Airport-ից (այժմ՝ JFK) դեպի Փարիզի Le Bourget օդանավակայան։ Նոր ինքնաթիռները Pan Am-ին թույլ տվեցին գրեթե կիսով չափ կրճատել թռիչքների ժամանակը, գանձել ավելի ցածր ուղեվարձեր և ընդհանուր առմամբ ավելի շատ ուղևորներ տեղափոխել։

1965 թվականին Թրիփը խնդրեց իր ընկերոջը՝ Բիլ Ալենին, Boeing-ից, որ 707-ից շատ ավելի մեծ ինքնաթիռ կառուցի։ Արդյունքը եղավ Boeing 747-ը, և Pan Am-ը դարձավ առաջին հաճախորդը։ Թրիփը ի սկզբանե կարծում էր, որ 747-ը ի վերջո նախագծվելու է միայն բեռների համար և կփոխարինվի ավելի արագ գերձայնային ինքնաթիռներով, այնուհետև մշակվել է։ Գերձայնային ինքնաթիռները չկարողացան իրականություն դառնալ, բացառությամբ Concorde-ի և Tupolev 144-ի, և Boeing 747-ը դարձավ միջազգային ճանապարհորդության խորհրդանիշ։ 1965 թվականին Թրիփը ստացավ Թոնի Յաննուս մրցանակը կոմերցիոն ավիացիայի մեջ ակնառու ներդրման համար։

Թրիփը հրաժարական տվեց ավիաընկերության նախագահի պաշտոնից 1968 թվականին։ Նա շարունակել է մասնակցել խորհրդի նիստերին և գրասենյակ է պահել ընկերության Park Avenue գրասենյակային աշտարակում։

Անձնական կյանք խմբագրել

Թրիփը եղել է Շոտլանդիայի Սենտ Էնդրյուսի թագավորական և հնագույն գոլֆի ակումբի անդամ և Նյու Յորքի Իսթ Հեմփթոն քաղաքի Maidstone ակումբի նախագահը 1940-1944 թվականներին։

Թրիփն ամուսնացել է Էլիզաբեթ «Բեթի» Ստետինիուս Թրիփի (1904–1983)՝ ԱՄՆ պետքարտուղար Էդվարդ Ռ. Ստետինիուս կրտսերի քրոջ հետ 1928 թվականին[13]։ Նրանք չորս երեխա ունեին[14][15]։ Զույգն ամուսնացած մնաց մինչև Թրիփի մահը՝ 1981 թ[16]։

Մահ և ժառանգություն խմբագրել

1980 թվականի սեպտեմբերին Թրիփը ինսուլտ է տարել՝ ստիպելով նրան նվազեցնել իր ծանրաբեռնվածությունը[6]։ Նա մահացել է երկրորդ ինսուլտից հետո Նյու Յորքի իր տանը 1981 թվականի ապրիլի 3-ին 81 տարեկան հասակում[5]։ Նա թաղված է Բրուքլինի Գրին-Վուդ գերեզմանատանը[17]։

1970 թվականին Խուան Տրիպեն ներառվել է Օհայո նահանգի Դեյթոնի ազգային ավիացիոն փառքի սրահում[18]։

1985 թվականին ԱՄՆ-ի նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանը Թրիփին հետմահու պարգևատրել է Ազատության մեդալով[17]։ Թրիփը 1990 թվականին ընդունվել է Միացյալ Նահանգների բիզնեսի փառքի սրահում իր կրտսեր նվաճումների համար[19]։ Եյլի համալսարանի կառավարման դպրոցի ներկայիս ղեկավարը «Խուան Թրիփի պրոֆեսորն է միջազգային առևտրի, ֆինանսների և բիզնեսի պրակտիկայում»[20]։

1982 թվականին Թրիփը ընդունվեց Սան Դիեգոյի օդային և տիեզերական թանգարանի Միջազգային օդային և տիեզերական փառքի սրահում[21]։

Թրիփը լայնորեն համարվում է ավիացիայի ամենամեծ ռահվիրաներից վերջինը՝ արդյունաբերության տիտանների հետ միասին, ինչպիսիք են C. R. Smith-ը American Airlines-ից, William A. "Pat" Patterson-ը United Airlines-ից, Eddie Rickenbacker-ը Eastern Airlines-ից և Collette E. Woolman-ը Delta Air Lines-ից։ Նրա վերահսկողությամբ Pan American World Airways-ը դարձավ աշխարհի առաջատար միջազգային ավիաընկերությունը։ Նրան է վերագրվում նաև Boeing 707-ի և Douglas-ի DC-8-ի միջմայրցամաքային տարբերակի մշակման գործում մեծ դերակատարություն, քանի որ Թրիփի վճռականությունը՝ ստեղծել այնպիսի ինքնաթիռ, որը կարող է հատել Ատլանտյան օվկիանոսը, կարևոր դեր է ունեցել ոչ միայն Դուգլասի կողմից հեռահար DC-ի զարգացման գործում։ 8, բայց նաև հայտնի Boeing 707-ը, քանի որ նա պետք է վերանախագծվեր Դուգլասի հետ մրցունակ մնալու համար։

Ժողովրդական մշակույթ խմբագրել

Թրիփի վրա հիմնված կերպարը մարմնավորել է Փեթ Օ'Բրայենը 1936 թվականին նկարահանված Ռեյ Էնրայթի «Չայնական Կլիպեր» ֆիլմում։ Թրիփին մարմնավորել է Ալեք Բոլդուինը Մարտին Սկորսեզեի 2004 թվականի «Ավիատորը» ֆիլմում։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Munzinger Personen (գերմ.)
  2. ↑ Find A Grave — 1996.
  3. ↑ Video of Malcolm Stamper, vice-chair of Boeing recounting 1966 speech by Juan Trippe (Great Planes documentary)
  4. ↑ https://www.ihgplc.com/en/about-us/our-history
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 «Juan Trippe, 81, Dies; U.S. Aviation Pioneer». The New York Times. 1981 թ․ ապրիլի 4. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 «Juan Trippe, Pan Am Founder, Dies». The New York Times in the Daytona Beach Morning Journal. 1981 թ․ ապրիլի 4. էջ 5D. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 14-ին.
  7. ↑ Daley, Robert (1980). An American Saga. New York: Random House. էջ 7. ISBN 0-394-50223-X.
  8. ↑ «Juan Trippe Entrepreneur». National Aviation Hall of Fame. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 14-ին.
  9. ↑ «1920 NIFA Meet Program» (PDF). National Intercollegiate Flying Association. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 20-ին.
  10. ↑ Gandt, Robert (1995). Skygods: The Fall of Pan Am. New York: William Morrow and Company, Inc. էջեր 12. ISBN 0-688-04615-0.
  11. ↑ Gandt, 1995, էջ 13
  12. ↑ "A Trippe Down Memory Lane"
  13. ↑ Carey, Charles W. (2009). American Inventors, Entrepreneurs, and Business Visionaries. Infobase Publishing. էջ 343. ISBN 978-0-816-06883-8.
  14. ↑ Hill, René (2009 թ․ մարտի 7). «Gala to benefit hospital». The Royal Gazette. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 24-ին.
  15. ↑ Chaplin, Julia (2005 թ․ հունիսի 19). «Going to Bermuda». The New York Times. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 24-ին.
  16. ↑ «Elizabeth Trippe, 79; Active in Social Work». The New York Times. 1983 թ․ մայիսի 14.
  17. ↑ 17,0 17,1 Mosca, Alexandra Kathryn (2008). Green-Wood Cemetery. Arcadia Publishing. էջ 59. ISBN 978-0-738-55650-5.
  18. ↑ «Enshrinee Juan Trippe». nationalaviation.org. National Aviation Hall of Fame. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 28-ին.
  19. ↑ Fortune Magazine 1990 Business Hall of Fame
  20. ↑ «Yale School of Management / Faculty Directory». Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 23-ին.
  21. ↑ Sprekelmeyer, Linda, editor. These We Honor: The International Aerospace Hall of Fame. Donning Co. Publishers, 2006. 978-1-57864-397-4.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խուան Թերի Թրիփ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Խուան_Թերի_Թրիփ&oldid=9589109» էջից