Ֆլորիդա

Ֆլորիդա; անգլ.՝ Florida
flag of Florida?	Զինանշան
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	Մայրցամաքային նահանգներ և Հյուսիսատլանտյան նահանգներ
Հիմն	Old Folks at Home? և Florida, Where the Sawgrass Meets the Sky?
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Թալահասի
Ամենաբարձր կետ	Britton Hill?
ԲԾՄ	30 մետր
Օրենսդրական մարմին	Florida Legislature?
Դատական մարմին	Supreme Court of Florida?
Միության մուտք	մարտի 3, 1845 (27-րդ)
Պաշտոնական լեզուներ	անգլերեն
Բնակչություն;	▲21 538 187 մարդ (ապրիլի 1, 2020) (48 տեղ)
Տարածք	170 304 կմ² (22 տեղ)
Հիմնադրված է	մարտի 3, 1845 թ.
Սահմանակցում է	Ջորջիա և Ալաբամա
Ժամային գոտի	EDT?
Հապավում	FL
Փոխարինեց	Florida Territory?
ISO 3166-2 կոդ	US-FL
Անվանված է	Զատիկ
Մականուն	The Sunshine State
Միության մուտք	մարտի 3, 1845 (27-րդ)
	myflorida.com(անգլ.)
	Ֆլորիդա Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ֆլորիդա (այլ կիրառումներ)

Ֆլորիդա (անգլերեն՝ Florida), նահանգ ԱՄՆ-ի հարավարևելյան մասում։ Խոշոր քաղաքներն են՝ Մայամի, Տամպա, Օռլանդո և Ջեքսոնվիլ։

մակերես - 140 հազ.
բնակչություն - 17,244 հազ., (79.1 % - սպիտակամորթներ, 13,6 % - աֆրոամերիկացիներ, 10,2 % - կուբայական արտաքին ունեցողներ)
քաղաքի բնակչություն - 84,3 %
քաղաքներ - Թալահասի (մայրաքաղաք) - 137 հազար, Ջեքսոնվիլ - 794 հազար, Մայամի - 365 հազար, Տամպա - 285 հազար

Աշխարհագրական դիրք խմբագրել

Ֆլորիդան հյուսիսից սահմանակից է Ալաբամայի և Ջորջիայի հետ։ Թերակղզու սահմանը անցնում է ափային գծով, հարավում նաև ընդգրկում է Ֆլորիդա֊Քիսի կղզիները։ Թերակղզու և Ֆլորիդա֊Քիս կղզեխմբի միջև ընկած է Ֆլորիդական ծովածոցը։ Հարավում ողողվում է Ֆլորիդական ծովածոցով, արևմուտքում՝ Մեքսիկական, իսկ արևելքում՝ Ատլանտյան օվկիանոսով։

Ֆլորիդա նահանգի մեծ մասը ընկած է նույնանուն թերակղզում, որը գտնվում է Մեքսիկական ծովածոցի, Ատլանտյան օվկիանոսի և Ֆլորիդական նեղուցի միջև։ Ամռանը այստեղ գործում է GMT-4 ժամային գոտին, ձմռանը՝ GMT-5:

Բնակչություն խմբագրել

1920 թվականին Ֆլորիդան դարձավ ԱՄՆ-ի ամենահաջող և ամենաարագ զարգացող նահանգներից մեկը։ 1920-1990 թվականներին բնակչությունն աճեց 13 անգամ։ 2013 թվականի մարդահամարի տվյալներով նահանգում ապրում է 19 552 860 մարդ։ Բնակչության խտությունը հավասարաչափ բաշխված չի։ Բնակչության մոտ 85 %-ն ապրում է խոշոր քաղաքներում կամ ծովափներում։ Թերակղզու կենտրոնական և հյուսիսարևմտյան շրջաններում նույնպես բնակչությունը շատ է. այնտեղ մարդիկ զբաղվում են գյուղատնտեսությամբ։ Իսկ Ֆլորիդայի հարավային շրջանների բնակավայրերը փաստացի գրեթե անբնակ են։

Կլիմա խմբագրել

Ֆլորիդան ներկայացնում է 2 կլիմայական գոտի։ Հյուսիսային Ֆլորիդայում կլիման խոնավ է, հարավայինում՝ օվկիանոսային։ Ձմռանը հարավային Ֆլորիդայում (Մայամիում) զարգացած է տուրիզմը՝ տաք կլիմայի շնորհիվ։

Հյուսիսային և Կենտրոնական Ֆլորիդաները տարվա ընթացքում ստանում են 2400-2800 ժամ արևային լույս, Հարավայինը՝ 2800-3200:

Ամռանը միջին ջերմաստիճանը կազմում է սկսած 26 °С՝ հյուսիսում մինչև 28 °С՝ հարավում, ձմեռայինը՝ սկսած 12 °С հյուսիսում մինչև 20 °С հարավում։ Ամռանը ջերմաստիճանը հազվադեպ անցնում է 38 °С:

Ֆլորիդայի կլիման անվանում են ամենաթանկ և ամենակարևոր «բնական ռեսուրսը»։ Հենց կլիմայի շնորհիվ այդ տեղը տարվա ընթացքում հետաքրքրում է միլիոնից ավել զբոսաշրջիկների։ Ձմռանը իհարկե օտարերկրացիները ավելի շատ են։

Տնտեսություն խմբագրել

Ֆլորիդա նահանգի ՀՆԱ-ն կազմում է 776,3 միլիարդ դոլար՝ 4-րդ տեղը ԱՄՆ-ում (2011 թվականի օգոստոս), ինչը համեմատելի է Ավստրալիայի ՀՆԱ-ի հետ։

Ֆլորիդան ԱՄՆ-ի ցիտրուսային մրգերի արտադրության առաջատար նահանգն է։ Ամեն տարի երկրի բերքի երկու երրորդը ցիտրուսային մրգեր են, որոնք հավաքվում են Ֆլորիդայի պուրակներում։ Դրանք հիմնականում նարինջներ և գրեյպֆրուտներ են ։

Վերջին 100 տարվա ընթացքում միայն մեկ անգամ է Ֆլորիդայի ցիտրուսային բերքը մահացել ցրտից։ Դա տեղի է ունեցել XX դարի 80-ականների վերջին։ Ֆերմերները, որոնց տնտեսությունները գտնվում էին Լեյքլենդ եւ Օռլանդո քաղաքներից հյուսիս, ստիպված են եղել հրաժարվել ցիտրուսային մրգերի արտադրությունից։ Նախկինում, երբ սառեցված մրգերը շուկա էին մտնում, ցիտրուսային մրգերի գները կտրուկ ընկնում էին, և ֆերմերները սնանկանում էին։ Այժմ Ֆլորիդայի ցիտրուսային հանձնաժողովի խիստ շուկայական վերահսկողությունն օգնում է գները պատշաճ մակարդակի վրա պահել նույնիսկ ցուրտ ձմեռներից հետո։ Նահանգի մեկ այլ կարևոր գյուղատնտեսական բերք համարվում է ծխախոտը, որը աճում է հիմնականում Ֆլորիդայի հյուսիսում։ Ծխախոտի մշակումը սկսվեց 20-ականների վերջին։ 20-րդ դար, այն բանից հետո, երբ կրծողների հորդաները, որոնք հարձակվել էին Ֆլորիդայի բամբակյա տնկարկների վրա, ոչնչացրեցին բերքի մեծ մասը։ Ֆլորիդայի ծխախոտի արտադրության շուկայական կենտրոնը համարվում է Live Oak քաղաքը։

Բացի ցիտրուսային մրգերից և ծխախոտից, ջերմասեր շաքարեղեգը նույնպես աճեցվում է Ֆլորիդայի հարավային մասում։ Օկիչոբի լճի հարավային ափին գտնվող Կլյուիստոն քաղաքը Ֆլորիդայի շաքարեղեգի մշակման կենտրոնն է։ Այս գյուղատնտեսական մշակաբույսերի արտադրությունն ընդլայնվեց 1961 թվականի Կուբայի հեղափոխությունից հետո, երբ ԱՄՆ-ը դադարեցրեց կղզուց շաքարեղեգ ներմուծելը։ Ֆլորիդան երկրի շուկաներ ձկների խոշոր մատակարարներից մեկն է։ Նահանգի հիմնական ձկնորսական նավահանգիստները. ծոցի ափին դրանք Պենսակոլա և Ապալաչիկոլա են, իսկ Ատլանտյան օվկիանոսի ափին ՝ Ֆերնանդինա լողափ և Նոր Զմյուռնիա լողափ քաղաքները։ Եվ, իհարկե, Ֆլորիդայի բանալիների կղզիները։ Այստեղ արդյունահանվում է վարդագույն ծովախեցգետին, նրա բնակավայրերը ձգվում են Տամպայից մինչև արգելապատնեշ կղզիներ։ Բացի ծովախեցգետիններից, Ֆլորիդայի ձկնորսները երկրի շուկաներ են մատակարարում տարբեր տեսակի ձկներ, այդ թվում ՝ իսպանական սկումբրիա, Սև մուլետ, ինչպես նաև խեցեմորթ, Օմար և ծովախեցգետին։ Ապալաչիկոլա ծոցում ոստրեներ են աճեցնում։ Նահանգում սպորտային ձկնորսությունը շատ տարածված է։ Այն կարելի է անվանել Ֆլորիդայի զբոսաշրջության արդյունաբերության կարևոր արդյունաբերություն և նահանգի եկամտի լավ աղբյուր։ Ֆլորիդայի տարածքի 45 %-ը ծածկված է անտառներով։ Նույնիսկ ավելի վաղ ժամանակներում Ֆլորիդայի սոճու անտառները փայտի ամենակարևոր աղբյուրն էին ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի համար։ Բայց 19 — րդ դարում այս աղբյուրը սպառվեց ՝ Ֆլորիդայի անտառները գրեթե հատվեցին։ Այնուամենայնիվ, նահանգի քաղաքացիները նոր անտառներ տնկեցին հին անտառահատումների տեղում, և 1940 թվականին Ֆլորիդայի սղոցարանը նորից սկսեց թափ հավաքել։

Ֆլորիդայի տնտեսության մեջ զբոսաշրջության արդյունաբերությունը ամենակարևորն է և հսկայական եկամուտ է բերում պետությանը։ Ֆլորիդայի ամենատարածված տուրիստական կենտրոններն են Մայամին, Մայամի Բիչը, Օռլանդոն, որտեղ գտնվում են Disney World և Universal Orlando զբոսայգիները, Ֆորտ Լոդերդեյլը, Փալմ Բիչը, Սենթ Փիթերսբերգը, Պանամա Սիթին, Պենսակոլան։ Ինչպես նաև քաղաքներ, որոնք տեղակայված են ազգային պարկերի տարածքներում։ Դա տուրիստական արդյունաբերությունն է, որը լավագույնս ազդել է նահանգի տնտեսության արդյունաբերական ոլորտների զարգացման վրա։

Ֆլորիդայի ամենաբարձր շենքերի հիմնական մասը կառուցվել է 2000-ականներին։

Ժողովրդագրություն խմբագրել

Տարի	Թվաքանակ
1910	752 619^[3]
1920	968 470
1930	1 468 211

Տարի	Թվաքանակ
1940	1 897 414
1950	2 771 305
1960	4 951 560

Տարի	Թվաքանակ
1970	6 789 443
1980	9 746 324
1990	12 937 926

Տարի	Թվաքանակ
2000	15 982 378
2010	18 801 310
2015	20 271 272^[4]

1990 թվականի մարդահամարի համաձայն, Ֆլորիդայի բնակչության ցեղերի տոկոսային թիվը հետևյալն էր`

70,2 ոչ իսպանախոս սպիտակամորթներ
13,6 սևամորթներ
12,8 լատինոամերիկացիներ
1,2 ասիացիներ
0,3 հնդկացիներ

Համաձայն 2000 թվականի մարդահամարի՝ Ֆլորիդայի բնակչության ցեղերի տոկոսային թիվը հետևյալն էր`

66,4 ոչ իսպանախոս սպիտակամորթներ
16,8 լատինոամերիկացիներ
14,5 սևամորթներ
2,0 ասիացիներ
0,3 հնդկացիներ

2007 թվականի արդյունքները.

61,5 ոչ իսպանախոս սպիտակամորթներ
20,5 լատինոամերիկացիներ
15,2 սևամորթներ
2,5 ասիացիներ
0,3 հնդկացիներ

2010 թվականի ցանկը.

57,9 ոչ իսպանախոս սպիտակամորթներ
22,5 լատինոամերիկացիներ
16,0 սևամորթներ
2,4 ասիացիներ
0,4 հնդկացիներ

Քաղաքներ խմբագրել

Բնակչության քանակով 80 հազարից ավել քաղաքների ցանկ
2004 թ. հուլիսի 1-ի դրությամբ

Ջեքսոնվիլլ	777,7	Կլիրուոտեր	108,6
Մայամի	379,7	Միրամար	101,5
Թամպա	321,8	Մայամի-Գարդենս	100,9
Սենտ-Պիտերսբերգ	249,1	Վեստ-Պալմ-Բիչ	95,3
Հայալիա	224,5	Սանրայզ	90,2
Օռլանդո	205,6	Մայամի-Բիչ	89,1
Ֆորտ-Լոդերդեյլ	164,6	Պոմպանո-Բիչ	88,9
Թալահասի	156,6	Պալմ-Բեյ	88,8
Պեմբրոկ-Փայնս	150,1	Լեյքլենդ	88,4
Հոլլիվուդ	144,5	Սփրինգ-Հիլլ	86,0 (2003)
Կորալ-Սփրինգս	128,4	Պլանթեյշն	85,5
Քեյփ-Կորալ	128,0	Բրանդոն	85,0 (2003)
Փորթ-Սենթ-Լուսի	118,4	Դեյվի	82,6
Գեյնսվիլլ	108,9