Վիքիպեդիա

Լուիզա Լոուսոն

ավստրալացի բանաստեղծ, գրող, հրատարակիչ, սուֆրաժիստ և ֆեմինիստ

Լուիզա Լոուսոն (անգլ.՝ Louisa Lawson, ծննդյնա անունը՝ Ալբուրի, անգլ.՝ Albury, փետրվարի 17, 1848(1848-02-17), Mudgee - օգոստոսի 12, 1920(1920-08-12), Gladesville), ավստրալիացի բանաստեղծ, գրող, հրատարակիչ, սուֆրաժիստ և ֆեմինիստ։

Լուիզա Լոուսոն
Դիմանկար
Ծնվել էփետրվարի 17, 1848(1848-02-17)
ԾննդավայրMudgee
Մահացել էօգոստոսի 12, 1920(1920-08-12) (72 տարեկան)
Մահվան վայրGladesville
ԳերեզմանRookwood Necropolis
Քաղաքացիություն Ավստրալիա
Մասնագիտությունգրող, բանաստեղծուհի, խմբագիր, կանանց իրավունքների պաշտպան, լրագրող, սուֆրաժիստ և գյուտարար
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԵրեխաներՀենրի Լոուսոն
 Louisa Lawson Վիքիպահեստում

Բանաստեղծ և հեղինակ Հենրի Լոուսոնի մայրը։

Վաղ կյանք խմբագրել

Լուիսա Ալբուրին ծնվել է 1848 թվականի փետրվարի 17-ին, Նոր Հարավային Ուելս նահանգի Գուլգոնգ քաղաքի մերձակայքում գտնվող Գունտավանգ կայանում, Հենրի Ալբուրիի և Հարիեթ Ուինի ընտանիքում[1][2]։ Ընտանիքի 12 երեխաներից երկրորդն էր, և այդ ժամանակաշրջանի շատ աղջիկների նման դպրոցից հեռացել է 13 տարեկանում։ 1866 թվականի հուլիսի 7-ին՝ 18 տարեկան հասակում, Նոր Հարավային Ուելս նահանգի Մադգի քաղաքի մեթոդիստական եկեղեցում ամուսնացել է նորվեգացի նավաստի Նիլս Լարսենի (Պիտեր Լոուսոն) հետ[1]։ Նիլսը հաճախ աշխատանքի էր մեկնում ոսկու հանքեր կամ աներոջ հետ աշխատանքի՝ կնոջը թողնելով միայնակ չորս երեխաների հետ՝ Հենրի (1867), Ջեք (1869), Պոպի (1873) և Լյուսի (1877) երկվորյակը, որը մահացել է ութ ամսականում։ Լուիզան մեծ վիշտ է ապրել երկվորյաների մահվան պատճառով և մյուս երեխաների խնամքը թողել է ավագ զավակի՝ Հենրիի վրա, ինչը վատթարացրել է մոր և զավակի հարաբերություները և, նրանք հաճախ կռվում էին։ 1882 թվականին Լուիզան երեխաների հետ տեղափոխվել է Սիդնեյ, որտեղ ղեկավարել է գիշերօթիկ տներ[3]։

Հրատարակիչ խմբագրել

Լուիզա Լոուսոնի շենքը Գրինվեյում, Կանբերա, որի ներսում է գտնվում նրա անվան հուշատախտակը
 
 

Լոուսոնը գիշերօթիկ տները վարելու ժամանակ խնայված գումարն օգտագործեց 1887 թվականին արմատական ֆեդերալ The Republican թերթում բաժնետոմսեր ձեռք բերելու համար։ Նա որդու՝ Հենրի հետ 1887-1888 թվականներին խմբագրել է The Republican թերթը, որը տպագրվել է Լուիզայի տնակում։ Թերթը կոչ էր անում Ավստրալիայի հանրապետությանը միավորվել «Ֆեդերալ Ավստրալիայի դրոշի՝ Հարավային ծովերի Մեծ հանրապետության ներքո»։ The Republican թերթին փոխարինել է Nationalist թերթը, բայց այն թողարկվել է երկու անգամ[4]։

Իր վաստակով և The Republican թերթում աշխատելու փորձի շնորհիվ Լոուսոնը կարողացավ 1888 թվականի մայիսին խմբագրել և հրատարակել Ավստրալիայում բացառապես կանանց կողմից ստեղծված The Dawn ամսագիրը, որը տարածվեց ամբողջ Ավստրալիայում և արտերկրում։ The Dawn-ն ուներ ֆեմինիստական ուժեղ հեռանկար և հաճախ էր անդրադառնում այնպիսի հարցերի, ինչպիսիք էին կանանց ընտրելու և պետական պաշտոն զբաղեցնելու իրավունքը, կանանց կրթությունը, կանանց տնտեսական և իրավական իրավունքները, ընտանեկան բռնությունը և ժուժկալությունը։ The Dawn-ը 17 տարի շարունակ (1888-1905) հրատարակվոել է ամեն ամիս, որի կազմում աշխատել են 10 կին։ Լոուսոնի որդին՝ Հենրին, նույնպես թղթակցել է թերթին՝ տրամադրելով իր բանաստեղծություններն ու պատմությունները, և 1894 թվականին The Dawn-ը տպագրեց Հենրիի առաջին գիրքը ՝ «Կարճ պատմվածքներ, բանաստեղծություն և արձակ»։

1904 թվականին Լուիզան հրատարակել է իր Dert and Do հատորյակը[5], 1905 թվականին հավաքել և հրատարակել է իր բանաստեղծությունները The Lonely Crossing and other Poems ժողովածուում[6]։

Սուֆրաժիստ խմբագրել

1889 թվականին Լոուսոնը հիմնադրել է The Dawn Club-ը, որը Սիդնեյում դարձել է ընտրական իրավունքի շարժման հանգույց։ 1891 թվականին Նոր Հարավային Ուելսի սուֆրաժիստական լիգան կանանց ընտրական իրավունքի արշավ է սկսել, և Լոուսոնը թույլ է տվել, որ Լիգան օգտագործի Dawn-ի գրասենյակը` անվճար տպագրելու բրոշյուրներ և գրականություն։ Երբ 1902 թվականին կանանց վերջնականապես տրվեց քվեարկությոան իրավունք և Նոր Հարավային Ուելսում ընդունվեց կանանց ընտրության մասին օրինագիծը, Լոուսոնը Խորհրդարանի անդամներին ներկայացվեց որպես «Նոր Հարավային Ուելս նահանգի սուֆրաժիստների մայրը»։ Ժամանակին կանանց համար համընդհանուր ընտրական իրավունքը հիմնական խնդիրը չէր, և Լոուսոնը չէր քննադատում կառավարությանը Ավստրալիայի աբորիգեններին ընտրության չթույլատրելու համար։

Հետագա կյանք խմբագրել

Լոուսոնը թոշակի է անցել 1905 թվականին, բայց շարունակել է գրել Սիդնեյի ամսագրերի համար և հրատարակել է 53 բանաստեղծություն ներառող The Lonely Crossing and Other Poems ժողովածուն։

Լուիզա Լոուսոնը մահացել է 1920 թվականի օգոստոսի 12-ին՝ 72 տարեկան հասակում, երկարատև և ծանր հիվանդությունիցի հետո՝ Գլեդսվիլի հոգեբուժարանում։ Հուղարկավորությունը կատարվել է 1920 թվականի օգոստոս 14-ին, Ռուքվուդ գերեզմանատանը։ Թաղված է ծնողների կողքին՝ Անգլիական եկեղեցու հատվածում[1][7][8]։

Հիշատակ խմբագրել

1941 թվականին Sydney Morning Herald հայտնել է, որ Լուիզա Լոուսոնի հիշատակը հավերժացնելու համար Սիդնեյի Domain-ում կբացվի նրա հուշանկյուն-նստարանը[9]։

1975 թվականին Ավստրաիական փոստը Լուիզա Լոուսոնի պատվին թողարկել է նամականիշ, որը նախագծել է Des and Jackie O'Brien-ը, և այն մեկն էր այն վեց նամականիշների շարքից, որոնք թողարկվել են 1975 թվականի օգոստոսի 6-ին`Կանանց միջազգային տարվա կապակցությամբ։ Այն տպագրվել է Մելբուրնի Note Printing մասնաչյուղում ՝ լուսապատճենման գործընթացում օգտագործելով երեք գույն[10][11]։

Լուիզա Լոուսոնի պատվին է անվանվել Նոր Հարավային Ուելս նահանգի Մարիկվիլ քաղաքում գտնվող զբոսայգին։ Լուիզա Լոուսոնի արգելոցում կա մի մեծ գունագեղ խճանկար, որը պատկերում է «The Dawn»-ի կազմը և մի հուշատախտակ, որի իվրա գրված է. ասվում է. «Լուիզա Լոուսոն (1848-1920), սոցիալական ռեֆորմատոր, գրող, ֆեմինիստ և Հենրի Լոուսոնի մայրը։ Այս քարերը մնացել են նրա Մարվիվիլի Ռենվիկ փողոցում գտնվող տանից»։

Լուիզա Լոուսոնի կիսաշրջանը (Louisa Lawson Crescent) գտնվում է Գիլմորի Կանբերա արվարձանում[12]։

Ընտրյալ բանաստեղծություններ խմբագրել

  • "To a Bird" (1888)
  • "A Dream" (1891)
  • "A Birthday Wish" (1892)
  • "To a Bird" (1892)
  • "To My Sister" (1893)
  • "Lines Written During a Night Spent in a Bush Inn" (1901)
  • "The Digger's Daughter" (1903)
  • "The Hour is Come" (1903)
  • "Back Again" (1904)
  • "In Memoriam" (1905)
  • "A Child's Question" (1905)
  • "A Mother's Answer" (1905)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 «Woman of courage». The Sydney Morning Herald. 1932 թ․ մարտի 12. էջ 9. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 22-ին – via National Library of Australia.
  2. ↑ New South Wales Registrar-General of Births, Deaths and Marriages Արխիվացված 18 Փետրվար 2011 Wayback Machine
  3. ↑ Radi, Heather (1986). "Lawson, Louisa (1848–1920)". Australian Dictionary of Biography. 10. Melbourne University Press. ISSN 1833-7538. Retrieved 25 June 2015 – via National Centre of Biography, Australian National University.
  4. ↑ The National Library of Australia's Federation Gateway: Louisa Lawson, accessed 22 February 2011.
  5. ↑ National Library of Australia, "Dert" and "Do", by Louisa Lawson Արխիվացված 24 Հոկտեմբեր 2012 Wayback Machine, accessed 22 February 2011.
  6. ↑ National Library of Australia, The lonely crossing and other poems, by Louisa Lawson Արխիվացված 24 Հոկտեմբեր 2012 Wayback Machine, accessed 22 February 2011.
  7. ↑ «Mrs. Louisa Lawson». The Sydney Morning Herald. 1920 թ․ օգոստոսի 17. էջ 8. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 22-ին – via National Library of Australia.
  8. ↑ «Family Notices». The Sydney Morning Herald. 1920 թ․ օգոստոսի 14. էջ 11. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 22-ին – via National Library of Australia.
  9. ↑ «Louisa Lawson memorial». The Sydney Morning Herald. 1941 թ․ օգոստոսի 14. էջ 5. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 3-ին – via National Library of Australia.
  10. ↑ 1975 Issues: Australian Stamp Catalogue, accessed 22 February 2011.
  11. ↑ Archival Snapshot, National Philatelic Collection Արխիվացված 24 Մայիս 2014 Wayback Machine accessed 10 April 2012
  12. ↑ «Australian Capital Territory National Memorials Ordinance 1928 Determination — Commonwealth of Australia Gazette. Periodic (National : 1977-2011), p.20». Trove (անգլերեն). 1987 թ․ մայիսի 15. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

Հավելյալ գրականություն խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուիզա Լոուսոն» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լուիզա_Լոուսոն&oldid=9513409» էջից