Վիքիպեդիա

Թաիլանդի տնտեսություն

Թաիլանդի տնտեսությունը հիմնված է արտահանման վրա, որը 2021 թվականին կազմել է երկրի համախառն ներքին արդյունքի (ՀՆԱ) մոտ 58 տոկոսը[1]։ Թաիլանդը նոր արդյունաբերական երկիր է, որի ՀՆԱ-ն կազմում է 17,367 տրիլիոն բահտ (495 ԱՄՆ դոլար միլիարդ) 2022 թվականին այն հանդիսացել է Ասիայի 9-րդ խոշոր տնտեսությունը[2]։ 2018 թվականի դրությամբ Թաիլանդում միջին գնաճը կազմել է 1,06%[3] և հաշվի հավելուրդը կազմել է երկրի ՀՆԱ-ի 7,5%-ը[4]։ Երկրի դրամական արժույթը՝ թաիալնդական բահտը 2017 թվականին եղել է տասներորդ ամենահաճախ օգտագործվող համաշխարհային դրամական արժույթը[5]։

Թաիլանդի տնտեսություն
ազգային տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիա• Համաշխարհային տնտեսություն
 • Ասիայի տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրԹաիլանդ Խմբագրել Wikidata
ՎայրԹաիլանդ Խմբագրել Wikidata
Անվանական ՀՆԱ455 220 920 571,129 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ6595 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
ՀՆԱ (ԳՀ)1 236 472 138 879 միջազգային դոլար Խմբագրել Wikidata
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ17 910,149 միջազգային դոլար Խմբագրել Wikidata
Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ3,2±0,1 տոկոս Խմբագրել Wikidata
Ընդհանուր պահուստներ202 538 295 197 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Գնաճի մակարդակ1,1±0,1 տոկոս Խմբագրել Wikidata

Արդյունաբերության և սպասարկման ոլորտները Թաիլանդի համախառն ներքին արդյունքի հիմնական ոլորտներն են, որոնցից առաջինը կազմում է ՀՆԱ-ի 39,2 տոկոսը։ Թաիլանդի գյուղատնտեսական բաժինն արտադրում է ՀՆԱ-ի 8,4 տոկոսը, ինչի ցուցանիշը ցածր է առևտրի և լոգիստիկայի և կապի ոլորտներից, որոնք կազմում են ՀՆԱ-ի համապատասխանաբար 13,4 և 9,8 տոկոսը։ Շինարարության և հանքարդյունաբերության ոլորտը 4,3 տոկոսով ավելացնում է երկրի համախառն ներքին արդյունքը։ Ծառայությունների այլ ոլորտները (ներառյալ ֆինանսական, կրթական, հյուրանոցային ու ռեստորանային ոլորտները) կազմում են երկրի ՀՆԱ-ի 24,9 տոկոսը[6]։ Հեռահաղորդակցությունը և ծառայությունների առևտուրը հանդես են գալիս որպես արդյունաբերական ընդլայնման և տնտեսական մրցունակության կենտրոններ[7]։

Թաիլանդը երկրորդ ամենամեծ տնտեսություն ունեցող երկիրն է Հարավարևելյան Ասիայում՝ Ինդոնեզիայից հետո։ Նրա մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն կազմել է 247,828 բահտ (7,069 ԱՄՆ դոլար) 2022 թվականին[8], այն զբաղեցնում է չորրորդ տեղը Հարավարևելյան Ասիայի մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ում՝ Սինգապուրից, Բրունեյից և Մալայզիայից հետո։ 2018 թվականի հուլիսին Թաիլանդն ունեցել է 237,5 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի միջազգային պահուստներ[9], որը մեծությամբ երկրորդն է Հարավարևելյան Ասիայում (Սինգապուրից հետո)։ Ընթացիկ հաշվի մնացորդում նրա ավելցուկը զբաղեցնում է աշխարհի տասներորդ տեղը՝ 2018 թվականին այն կազմել է 37,898 միլիարդ ԱՄՆ դոլար[10]։ Արտաքին առևտրի ծավալով Թաիլանդը երկրորդ տեղն է զբաղեցնում Հարավարևելյան Ասիայում՝ Սինգապուրից հետո[11]։

Ազգը սոցիալական և զարգացման ցուցանիշներով Համաշխարհային բանկի կողմից ճանաչվել է որպես «զարգացման հաջողության մեծ պատմություններից մեկը»[12]։ Չնայած մեկ շնչին բաժին ընկնող համախառն ազգային եկամուտին (ՀԱԵ)՝ 7090 ԱՄՆ դոլար[13] և Մարդկային զարգացման ինդեքսում (ՄԶԻ) 66-րդ տեղն է զբաղեցնում, աղքատության ազգային շեմից ցածր մարդկանց տոկոսը 1988 թվականից մինչև 2016 թվականն ընկած ժամանկահատվածում 65,26 տոկոսից նվազել է մինչև 8,61 տոկոսի՝ ըստ Տնտեսական և սոցիալական զարգացման ազգային խորհրդի (NESDC) աղքատության նոր ելակետի[14]։

Թաիլանդն աշխարհում գործազրկության ամենացածր մակարդակ ունեցող երկրներից մեկն է, այն 2014 թվականի առաջին եռամսյակում մեկ տոկոս է արձանագրվել։ Դա պայմանավորված է բնակչության մեծ մասով, որն աշխատում է կենսապահովման գյուղատնտեսությունում կամ այլ խոցելի զբաղվածությամբ (սեփական հաշվին աշխատանք և չվճարվող ընտանեկան աշխատանք)[15]։

Թաիլանդի թագավորության բյուջեն խմբագրել

Թաիլանդի Թագավորության 2017 թվականի բյուջեն կազմել է 2,733,000 տրիլիոն բահտ[16]։

2018 թվականի մայիսին Թաիլանդի կաբինետը հաստատել է 2019 ֆինանսական տարվա բյուջեն՝ 3 տրիլիոն բահտ, ինչը 3,4 տոկոսով (100 միլիարդ բահտ) ավելի է, քան 2018 թվականինը։ Կանխատեսվել է, որ տարեկան եկամուտը կազմելու է 2,55 տրիլիոն բահտ՝ 4,1 տոկոսով կամ 100 միլիարդ բահտով ավելի։ Ընդհանուր առմամբ պակասուրդի հետ միասին ազգային բյուջեն կլինի 450 միլիարդ բահտ։ Կառավարությունը նաև հաստատել է բյուջեի դեֆիցիտը մինչև 2022 թվականը՝ տնտեսությունը տարեկան 3,5–4,5 տոկոս աճի հասցնելու նպատակով[17]։

Պատմություն խմբագրել

 
Թաիլանդի տնտեսության պատմական աճը 1961–2015
 
Մեկ շնչին ընկնող իրական ՀՆԱ-ի զարգացում 1890-ից մինչև 2018 թվականը

Մինչ 1945 թվականը խմբագրել

Թաիլանդը, որը նախկինում հայտնի էր որպես Սիամ, բաց է եղել արտաքին շփման համար նախաարդյունաբերական դարաշրջանում։ Չնայած Սիամի ռեսուրսների սակավությանը՝ ափամերձ նավահանգիստները, ինչպես նաև գետաբերանին գտնվող քաղաքները վաղ տնտեսական կենտրոններ են եղել, որոնք ընդունում էին Պարսկաստանից, արաբական երկրներից, Հնդկաստանից և Չինաստանից վաճառականներին։ 14-րդ դարում Այութհայայի վերելքը կապված է եղել չինական նոր առևտրային գործունեության հետ և թագավորությունը դարձել է Ասիայի ամենաբարգավաճ առևտրային կենտրոններից մեկը։

Երբ 19-րդ դարում թագավորության մայրաքաղաքը տեղափոխվել է Բանգկոկ, արտաքին առևտուրը (մասնավորապես Չինաստանի հետ) գտնվել է կառավարության ուշադրության կենտրոնում։ Չինացի վաճառականները եկել են առևտրի համար, ոմանք հաստատվել են երկրում և ստացել պաշտոնական պաշտոններ։ Մի շարք չինացի առևտրականներ և գաղթականներ արքունիքում դարձել են բարձրաստիճան պաշտոնյաներ։

19-րդ դարի կեսերից եվրոպացի վաճառականներն ավելի ու ավելի ակտիվ են եղել։ Բոուրինգի պայմանագիրը, որը ստորագրվել է 1855 թվականին, երաշխավորում էր բրիտանացի առևտրականների արտոնությունները։ 1856 թվականի Հարրիսի պայմանագիրը, որը թարմացրել է 1833 թվականի Ռոբերտսի պայմանագիրը, նույն երաշխիքները տարածել է ամերիկացի առևտրականների վրա։

Ներքին շուկան դանդաղ զարգացավ, իսկ ճորտատիրությունը ներքին լճացման հնարավոր պատճառ է դարձել։ Սիամի արական սեռի բնակչության մեծ մասը ծառայում էր դատարանի պաշտոնյաներին, մինչդեռ նրանց կանայք և դուստրերը կարող էին փոքր մասշտաբով առևտուր անել տեղական շուկաներում։ Նրանք, ովքեր մեծ պարտքեր ունեն, կարող էին իրենց վաճառել որպես ստրուկ։ Ռամա V թագավորը վերացրել է ճորտատիրությունը և ստրկությունը համապատասխանաբար 1901 և 1905 թվականներին։

20-րդ դարի սկզբից մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտը Սիամի տնտեսությունը աստիճանաբար գլոբալացվեց։ Խոշոր ձեռնարկատերերը էթնիկ չինացիներ են եղել, որոնք դարձել են սիամական քաղաքացիներ։ Գյուղատնտեսական արտադրանքի (հատկապես բրնձի) արտահանումը շատ կարևոր է եղել և Թաիլանդը եղել է աշխարհում բրինձ արտահանողների առաջատարներից մեկը։ Սիամական տնտեսությունը մեծապես տուժել է Մեծ դեպրեսիայից, որը 1932 թվականի սիամական հեղափոխության պատճառն է եղել[18]։

1930-ականներին (և կրկին 1950-ականներին) կրթության ոլորտում զգալի ներդրումները հիմք են դրել տնտեսական աճի համար, ինչպես նաև առևտրի և ներդրումների ազատական մոտեցմանը[19]։

1945-ից հետո խմբագրել

1945–1955 խմբագրել

Հետպատերազմյան ներքին և միջազգային քաղաքականությունը նշանակալի դեր է խաղացել Թաիլանդի տնտեսական զարգացման մեջ Սառը պատերազմի դարաշրջանի մեծ մասում։ 1945-1947 թվականներին (երբ սառը պատերազմը դեռ չէր սկսվել) Թաիլանդի տնտեսությունը տուժել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի պատճառով։ Պատերազմի ընթացքում Թաիլանդի կառավարությունը (ֆելդմարշալ Լուանգ Ֆիբուլսոնգկրամի գլխավորությամբ) դաշնակցել է Ճապոնիայի հետ և պատերազմ հայտարարել դաշնակիցների դեմ։ Պատերազմից հետո Թաիլանդը ստիպված է եղել առանց վճարի 1,5 միլիոն տոննա բրինձ մատակարարել արևմտյան երկրներին, ինչը բեռ է երկրի տնտեսության վերականգնման համար։ Կառավարությունը փորձել է լուծել խնդիրը՝ հիմնելով բրնձի գրասենյակ, որը կվերահսկի բրնձի առևտուրը։ Այս ժամանակահատվածում հարկաբյուջետային խնդիրների ֆոնին ներդրվել է բազմակի փոխարժեքի համակարգ և թագավորությունը սպառողական ապրանքների պակաս է ունեցել[20]։

1947 թվականի նոյեմբերին կարճատև ժողովրդավարական շրջանն ավարտվել է ռազմական հեղաշրջման միջոցով և Թաիլանդի տնտեսությունը վերականգնել է իր թափը։ Իր ատենախոսության մեջ Սոմսակ Նիլնոպկունը 1947-1951 թվականները համարում է բարգավաճման շրջան[21]։ 1948 թվականի ապրիլին Ֆիբուլսոնգկրամը՝ պատերազմի ժամանակների վարչապետը, վերադարձել է իր նախկին պաշտոնին։ Սակայն նա բռնվել է իր ենթակաների միջև իշխանության պայքարում։ Իր իշխանությունը պահպանելու համար Ֆիբուլսոնգկրամը սկսել է հակակոմունիստական արշավ՝ ԱՄՆ-ից աջակցություն ստանալու համար[22]։ Արդյունքում 1950 թվականից սկսած Թաիլանդը ռազմական և տնտեսական օգնություն ստացել է ԱՄՆ-ից։ Ֆիբուլսոնգկրամի կառավարությունը ստեղծել է բազմաթիվ պետական ձեռնարկություններ, որոնք դիտվում էին որպես տնտեսական ազգայնականություն։ Պետությանը (և նրա բյուրոկրատները) գերակշռում էին թագավորության կապիտալի բաշխման հարցում։ Ամմար Սիամվալան՝ Թաիլանդի ամենահայտնի տնտեսագետներից մեկը, այն անվանում է «բյուրոկրատական կապիտալիզմի» ժամանակաշրջան[22]։

1955–1985 խմբագրել

1955 թվականին Թաիլանդը սկսել է տեսնել իր տնտեսության փոփոխությունը, որը սնուցվում էր ներքին և միջազգային քաղաքականությամբ։ Իշխանության պայքարը Ֆիբուլի ռեժիմի երկու հիմնական խմբակցությունների միջև՝ ոստիկանական գեներալ Ֆաո Սրիյանոնդի և գեներալ (հետագայում՝ ֆելդմարշալ) Սարիտ Թանարատի գլխավորությամբ, աճեց՝ պատճառ դառնալով, որ Սրիյանոնդան անհաջող կերպով աջակցություն փնտրի ԱՄՆ-ից՝ Ֆիբուլսոնգկրամի ռեժիմի դեմ հեղաշրջման համար։ Լուանգ Ֆիբուլսոնգկրամը փորձել է ժողովրդավարացնել իր ռեժիմը՝ տնտեսությունը զարգացնելով ժողովրդի աջակցությունը փնտրելով։ Նա կրկին դիմել է ԱՄՆ-ին՝ խնդրելով ոչ թե ռազմական, այլ տնտեսական օգնություն։ ԱՄՆ-ը պատասխանել է թագավորությանը աննախադեպ տնտեսական օգնություն ցուցաբերելով 1955-1959 թվականներին[23]։ Ֆիբուլսոնգկրամի կառավարությունը նաև կարևոր փոփոխություններ կատարել է երկրի հարկաբյուջետային քաղաքականության մեջ, այդ թվում՝ չեղյալ համարելով բազմակի փոխարժեքի համակարգը՝ հօգուտ ֆիքսված, միասնական համակարգի, որը գործում էր մինչև 1984 թվականը։ Կառավարությունը չեզոքացրել է նաև առևտուրը և գաղտնի դիվանագիտություն վարել Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հետ՝ դժգոհելով Միացյալ Նահանգներին։

Չնայած իշխանությունը պահպանելու իր փորձերին, Լուանգ Ֆիբուլսոնգկրամը պաշտոնանկ է արվել (ֆելդմարշալ Ֆին Չունհավանի և ոստիկանության գեներալ Ֆաո Սրիյանոնդի հետ) 1957 թվականի սեպտեմբերի 16-ին ֆելդմարշալ Սարիտ Թանարատի գլխավորած հեղաշրջման արդյունքում։ Թանարատի ռեժիմը (իշխանության մեջ էր 1957-1973) ԱՄՆ-ի աջակցությամբ պահպանել է Ֆիբուլսոնկրամի վարչակարգի ուղին այն բանից հետո, երբ խզել է բոլոր կապերը Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հետ և աջակցելով ԱՄՆ-ի գործողություններին Հնդկաչինայում։ Այն զարգացրել է երկրի ենթակառուցվածքները և սեփականաշնորհել է այդ ենթակառուցվածքի հետ կապ չունեցող պետական ձեռնարկությունները։ Այս ժամանակահատվածում ստեղծվել են մի շարք տնտեսական ինստիտուտներ, այդ թվում՝ Բյուջեի բյուրոն, NESDC-ն և Թաիլանդի ներդրումային խորհուրդը (BOI): Տնտեսական և սոցիալական զարգացման ազգային ծրագիրը իրականացվել է 1961 թվականին[24]։ Այս ժամանակահատվածում շուկայի վրա հիմնված ներմուծման փոխարինող արդյունաբերականացումը (ISI) հանգեցրել է թագավորության տնտեսական ընդլայնմանը 1960-ականներին[25]։ Ըստ նախկին նախագահ Ռիչարդ Մ. Նիքսոնի 1967 թվականին հրապարակված Foreign Affairs-ի հոդվածի՝ Թաիլանդը 1958 թվականին թևակոխել է արագ աճի շրջան (տարեկան յոթ տոկոս միջին աճով)[26]։

1970-ականներից մինչև 1984 թվականները Թաիլանդը տուժել է բազմաթիվ տնտեսական խնդիրներից՝ ԱՄՆ ներդրումների նվազում, բյուջեի դեֆիցիտ, նավթի գների աճ և գնաճ։ Ներքին քաղաքականությունը նույնպես անկայուն էր։ 1978 թվականի դեկտեմբերի 25-ին Կամբոջայի վիետնամական օկուպացիայից հետո Թաիլանդը դարձել է կոմունիզմի դեմ պայքարի առաջին գծի պետությունը, որը շրջապատված էր երկու կոմունիստական երկրների և սոցիալիստական Բիրմայի կողմից գեներալ Նե Ուինի գլխավորությամբ։ Իրար հաջորդող կառավարությունները փորձել են լուծել տնտեսական խնդիրները՝ խթանելով արտահանումը և զբոսաշրջությունը, որոնք դեռևս կարևոր են Թաիլանդի տնտեսության համար[27]։

Այն ժամանակվա տնտեսական խնդիրների լուծման ամենահայտնի միջոցներից մեկն իրականացվել է գեներալ Պրեմ Տինսուլոնանդայի կառավարության օրոք՝ իշխանության ղեկին 1980-1988 թվականներին։ 1981-1984 թվականներին կառավարությունը երեք անգամ արժեզրկել է ազգային արժույթը՝ թաիլանդական բահտը։ 1981 թվականի մայիսի 12-ին այն արժեզրկվել է 1,07 տոկոսով՝ 20,775 բահտ/ԱՄՆ դոլարից մինչև 21 բահտ/ԱՄՆ դոլար։ 1981 թվականի հուլիսի 15-ին այն կրկին արժեզրկվեց՝ այս անգամ 8,7 տոկոսով (21 բահտ/ԱՄՆ դոլարից մինչև 23 բահտ/ԱՄՆ դոլար)։ Երրորդ արժեզրկումը՝ 1984 թվականի նոյեմբերի 5-ին, ամենակարևորն էր՝ 15 տոկոս՝ 23 բահտ/ԱՄՆ դոլարից մինչև 27 բահտ/ԱՄՆ դոլար[28]։ Կառավարությունը նաև փոխարինել է երկրի ֆիքսված փոխարժեքը (որտեղ այն կապված էր ԱՄՆ դոլարի հետ) «բազմակի արժութային զամբյուղի կցման համակարգով», որտեղ ԱՄՆ դոլարը կրում էր քաշի 80 տոկոսը[29]։ Հաշվարկված ԱՄՀ-ի Համաշխարհային տնտեսական հեռանկարների տվյալների բազայից՝ 1980–1984 թվականներին Թաիլանդի տնտեսությունն ունեցել է ՀՆԱ-ի միջին աճի տեմպ՝ 5,4 տոկոս[30]։

1985–1997 խմբագրել

Թաիլանդի բահտի երրորդ արժեզրկմանը զուգահեռ՝ 1985 թվականի սեպտեմբերի 22-ին Ճապոնիան, ԱՄՆ-ը, Միացյալ Թագավորությունը, Ֆրանսիան և Արևմտյան Գերմանիան ստորագրեցին Պլազայի համաձայնագիրը՝ իենի և գերմանական մարկերի նկատմամբ ԱՄՆ դոլարի արժեզրկման մասին։ Քանի որ դոլարը կազմում էր Թաիլանդի արժույթի զամբյուղի 80 տոկոսը, բահտը հետագայում արժեզրկվեց՝ դարձնելով Թաիլանդի արտահանումն ավելի մրցունակ, իսկ երկիրը՝ ավելի գրավիչ օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների (ՕՈՒՆ) համար (հատկապես Ճապոնիայից, որի արժույթը արժևորվել էր 1985 թվականից)։ 1988 թվականին Պրեմ Տինսուլոնանդան հրաժարական է տվել և նրան հաջորդել է Չատիչայ Չունհավան՝ 1976 թվականից ի վեր Թաիլանդի առաջին դեմոկրատական ճանապարհով ընտրված վարչապետը։ Կամբոջա-վիետնամական պատերազմն ավարտվելուց՝ Վիետնամը աստիճանաբար նահանջել է Կամբոջայից մինչև 1989 թվականը` ուժեղացնելով Թաիլանդի տնտեսական զարգացումը։

1984 թվականի բահտի արժեզրկումից և 1985 թվականի Պլազայի համաձայնագրից հետո, թեև պետական հատվածը պայքարում էր հարկաբյուջետային սահմանափակումների պատճառով, մասնավոր հատվածն աճել է։ Երկրի բարելավված արտաքին առևտուրը և օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների ներհոսքը (հիմնականում Ճապոնիայից) տնտեսական բում են առաջացրել 1987-1996 թվականներին։ Չնայած Թաիլանդը նախկինում խթանել էր իր արտահանումը, այս ժամանակահատվածում երկիրը ներմուծման փոխարինողից (ISI) անցում է կատարել դեպի արտահանմանն ուղղված արդյունաբերականացում (EOI): Այս տասնամյակի ընթացքում Թաիլանդի ՀՆԱ-ն (հաշվարկված է ԱՄՀ-ի Համաշխարհային տնտեսական հեռանկարների տվյալների բազայից) ունեցել է տարեկան 9,5 տոկոս աճի միջին տեմպ՝ 1988 թվականին 13,3 տոկոսի առավելագույն մակարդակով[30]։ Նույն ժամանակահատվածում Թաիլանդի ապրանքների և ծառայությունների արտահանման ծավալն ունեցել է 14,8 տոկոս աճի միջին տեմպ՝ 1988 թվականին 26,1 տոկոսի գագաթնակետին[30]։

Տնտեսական խնդիրները շարունակվել են։ 1987 թվականից մինչև 1996 թվականը Թաիլանդը ունեցել է ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտ, որը կազմում էր տարեկան ՀՆԱ-ի միջինը −5,4 տոկոսը և դեֆիցիտը շարունակել է աճել։ 1996 թվականին ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը կազմել է ՀՆԱ-ի −7,887 տոկոսը (14,351 միլիարդ ԱՄՆ դոլար)[30]։ Մեկ այլ խնդիր էր կապիտալի պակասը։ Չուան Լիկպայի առաջին կառավարությունը, որը պաշտոնավարում էր 1992 թվականի սեպտեմբերից մինչև 1995 թվականի մայիսը, փորձել է լուծել այս խնդիրը՝ 1993 թվականին Թաիլանդի բանկերին Բանգկոկի միջազգային բանկային հիմնադրամի (BIBF) արտոնագրեր տրամադրելով։ Սա թույլ տվել է BIBF բանկերին օգուտ քաղել Թաիլանդի բարձր տոկոսադրույքից՝ վարկ վերցնելով օտարերկրյա ֆինանսական հաստատություններից ցածր տոկոսադրույքով և վարկ տալով Թաիլանդի բիզնեսին։ 1997 թվականին արտաքին պարտքն աճել է մինչև 109,276 միլիարդ ԱՄՆ դոլար (որից 65%-ը կարճաժամկետ պարտք է), մինչդեռ Թաիլանդն ուներ 38,700 միլիարդ ԱՄՆ դոլար միջազգային պահուստներ[31]:։ Շատ վարկեր ապահովվել են անշարժ գույքով` ստեղծելով տնտեսական պղպջակ։ 1996 թվականի վերջերին երկրի ֆինանսական հաստատությունների նկատմամբ վստահության կորուստ է եղել և կառավարությունը փակել է 18 տրեստային ընկերություն և երեք առևտրային բանկ։ Հաջորդ տարի կառավարության կողմից փակվել է 56 ֆինանսական հաստատություն[31]։

Մեկ այլ խնդիր էր օտարերկրյա շահարկումները։ Տեղյակ լինելով Թաիլանդի տնտեսական խնդիրներին և արտարժույթի զամբյուղի փոխարժեքին, օտարերկրյա սպեկուլյանտները (ներառյալ հեջ-ֆոնդերը) վստահ էին, որ կառավարությունը կրկին արժեզրկելու է բահտը, ինչպես տեղում, այնպես էլ փոխարինման շուկաների վրա ճնշման տակ։ Սպոտ շուկայում արժեզրկմանը ստիպելու համար սպեկուլյանտները բահտով վարկեր են վերցրել և դոլարով վարկեր տրամադրել։ Փոխանակման շուկայում սպեկուլյանտները (կարծելով, որ բահտը շուտով կարժեզրկվի) խաղադրույք են կատարում արժույթի դեմ՝ պայմանագրեր կնքելով դիլերների հետ, որոնք դոլարներ են տալիս ապագայում մի քանի ամիս որոշակի գումար մարելու համաձայնության դիմաց[32]։

 
     Դոլար / Բահտ փոխազդեցություն

Կառավարությունում Վիրապոնգ Ռամանգկուլից (վարչապետ Չավալիտ Յոնգչայյուդհի տնտեսական խորհրդատուներից մեկը) կոչ է արվել արժեզրկել բահտը, ինչին աջակցում էր նախկին վարչապետ Պրեմ Տինսուլոնանդան[33]։ Յոնգչայյուդն անտեսել է դրանք՝ հենվելով Թաիլանդի բանկի վրա (կառավարիչ Ռերնչայ Մարականոնդի գլխավորությամբ, ով ծախսել է 24,000 միլիարդ ԱՄՆ դոլար՝ Թաիլանդի միջազգային պահուստների մոտ երկու երրորդը)՝ բահտը պաշտպանելու համար։ 1997 թվականի հուլիսի 2-ին Թաիլանդն ուներ 2850 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի միջազգային պահուստներ[31] և այլևս չէր կարող պաշտպանել բահտը։ Այդ օրը Մարականոնդը որոշել է լողալ բահտը՝ առաջացնելով 1997 թվականի Ասիական ֆինանսական ճգնաժամը։

1997–2000 խմբագրել

 
Ասիական ֆինանսական ճգնաժամից տուժած երկրներ

Թաիլանդի տնտեսությունը փլուզվել է 1997 թվականի ասիական ֆինանսական ճգնաժամի հետևանքով։ Մի քանի ամսվա ընթացքում բահտի արժեքը 25 բահտ/ԱՄՆ դոլարից (նրա ամենացածր կետը) բարձրացել է մինչև 56 բահտ/ԱՄՆ դոլար։ Թաիլանդի ֆոնդային բորսան (SET) 1994 թվականի 1753,73 գագաթնակետից իջել է մինչև 1998 թվականի 207,31 նվազագույն ցուցանիշը[34]։ 1996 թվականի վերջում երկրի ՀՆԱ-ն իջել է 3,115 բահտ տրիլիոն դոլարից մինչև 2,749 բահտ րիլիոն դոլար՝ 1998 թվականի վերջում։ Դոլարային արտահայտությամբ Թաիլանդից 10 տարի պահանջվել է 1996 թվականի ՀՆԱ-ի վերականգնման համար։ Գործազրկության մակարդակն աճել է մոտ երեք անգամ՝ 1996 թվականին աշխատուժի 1,5 տոկոսից՝ 1998 թվականին հասնելով 4,4 տոկոսի[35]։

բահտի արժեքի կտրուկ նվազումը ավելացրել է արտաքին պարտքը՝ խարխլելով ֆինանսական ինստիտուտները։ Շատերը մասամբ վաճառվել են օտարերկրյա ներդրողներին, իսկ մյուսները սնանկացել։ Թաիլանդի բանկի արժույթի պաշտպանության միջոցների ցածր միջազգային պահուստների պատճառով կառավարությունը ստիպված էր վարկ ընդունել Արժույթի միջազգային հիմնադրամից (ԱՄՀ)։ Ընդհանուր առմամբ, Թաիլանդը ստացել է 17,2 միլիարդ ԱՄՆ դոլար օգնություն[36]։

Ճգնաժամը ազդել է Թաիլանդի քաղաքականության վրա։ Ուղղակի հետևանքներից մեկն այն էր, որ վարչապետ Շավալիթ Յոնգչայուդը հրաժարական է տվել 1997 թվականի նոյեմբերի 6-ին ճնշման ներքո, որին հաջորդել է ընդդիմության առաջնորդ Չուան Լիկպայը։ Երկրորդ Լիկպայի կառավարությունը, որը պաշտոնավարում էր 1997 թվականի նոյեմբերից մինչև 2001 թվականի փետրվարը՝ փորձել է տնտեսական բարեփոխումներ իրականացնել՝ հիմնված ԱՄՀ-ի կողմից ղեկավարվող նեոլիբերալ կապիտալիզմի վրա։ Այն վարում էր խիստ հարկաբյուջետային քաղաքականություն (տոկոսադրույքները բարձր պահելով և պետական ծախսերը կրճատելով)՝ ընդունելով 11 օրենք, որը կոչվում էր «դառը դեղամիջոց», իսկ քննադատները՝ «11 ազգ վաճառող օրենքներ»։ Թաիլանդի կառավարությունը և նրա կողմնակիցները պնդում էին, որ այս միջոցներով Թաիլանդի տնտեսությունը բարելավվել է։

1999 թվականին Թաիլանդը ճգնաժամից հետո առաջին անգամ է ունեցել ՀՆԱ-ի աճի դրական տեմպ։ Շատ քննադատներ, այնուամենայնիվ, անվստահություն հայտնեցին ԱՄՀ-ին և պնդել են, որ կառավարության ծախսերի կրճատումները վնաս են հասցնում վերականգնմանը։ Ի տարբերություն Լատինական Ամերիկայի և Աֆրիկայի տնտեսական խնդիրների, նրանք պնդում էին, որ ասիական ֆինանսական ճգնաժամը ծնվել է մասնավոր հատվածում և ԱՄՀ-ի միջոցները տեղին չեն եղել։ 1999 թվականին դրական աճի տեմպը պայմանավորված է եղել նրանով, որ երկրի ՀՆԱ-ն նվազել է երկու տարի անընդմեջ՝ մինչև −10,5 տոկոս միայն 1998 թվականին։ բահտի առումով միայն 2002 թվականին (դոլարային արտահայտությամբ, ոչ միայն 2006 թվականին) Թաիլանդը կարող էր վերականգնել իր 1996 թվականին ունեցած ՀՆԱ-ն։ 1999 թվականին Միյազավայի ծրագրի լրացուցիչ վարկը հակասական է դարձրել այն հարցը, թե արդյոք (կամ որքանով) Լիկպայի կառավարությունը օգնել է Թաիլանդի տնտեսությանը, թե ոչ։

Վերջին ժամանակների տնտեսական պատմություն (2001–ներկա) խմբագրել

Ֆինանսական ճգնաժամի վրա անուղղակի ազդեցություն է թողել Թաքսին Շինավատայի վերելքը։ Ի պատասխան կառավարության տնտեսական քաղաքականության, Թաքսին Շինավատայի Թաի Ռակ Թայ կուսակցությունը 2001 թվականի համընդհանուր ընտրություններում ջախջախիչ հաղթանակ է տարել Լիկպայի դեմոկրատական կուսակցության նկատմամբ և ստանձնել է պաշտոնը 2001 թվականի փետրվարին։ Չնայած արտահանման թույլ պահանջարկը պահպանել է ՀՆԱ-ի աճի տեմպը մինչև 2,2 տոկոս նրա կառավարման առաջին տարում, Թաքսին Չինավատայի առաջին կառավարությունը լավ գործել է 2002-ից 2004 թվականներին՝ համապատասխանաբար 5,3, 7,1 և 6,3 տոկոս աճով։ Նրա քաղաքականությունը հետագայում կոչվել է Թաքսինոմիկա։ Թաքսինի առաջին ժամկետի ընթացքում Թաիլանդի տնտեսությունը վերականգնել է աճը և երկիրը վճարել է ԱՄՀ-ի իր պարտքը մինչև 2003 թվականի հուլիսը (ժամանակացույցից երկու տարի շուտ)։ Չնայած քաղաքականության քննադատությանը, Թաքսինի կուսակցությունը 2005 թվականի համընդհանուր ընտրություններում ևս մեկ ջախջախիչ հաղթանակ է տարել Դեմոկրատական կուսակցության նկատմամբ։ Թաքսինոմիկայի հետ կապված պաշտոնական տնտեսական տվյալները ցույց են տալիս, որ 2001-ից 2011 թվականներին Իսանի մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն ավելի քան կրկնապատկվել է մինչև 1475 ԱՄՆ դոլար, մինչդեռ նույն ժամանակահատվածում Բանգկոկի տարածքում ՀՆԱ-ն 7900 ԱՄՆ դոլարից հասել է մոտ 13000 ԱՄՆ դոլարի[37]։

 
Փուքեթ քաղաքը 2014 թվականին։ Հնդկական օվկիանոսի ցունամիի ազդեցությունը

Թաքսինի երկրորդ ժամկետն ավելի քիչ հաջողություն է ունեցել։ 2004 թվականի դեկտեմբերի 26-ին եղել է Հնդկական օվկիանոսում տեղի է ունեցել ցունամի։ Ի լրումն մարդկային զոհերի, այն ազդել է Թաիլանդի ՀՆԱ-ի առաջին եռամսյակի վրա՝ 2005 թվականին։ Դեղին վերնաշապիկները՝ Թաքսինի դեմ ցուցարարների կոալիցիան, նույնպես ի հայտ է եկել 2005 թվականին։ 2006 թվականին Թակսինը ցրել է խորհրդարանը և համընդհանուր ընտրությունների կոչ արել։ 2006 թվականի ապրիլի համընդհանուր ընտրությունները բոյկոտվեցին հիմնական ընդդիմադիր կուսակցությունների կողմից։ Թաքսինի կուսակցությունը կրկին հաղթել է, սակայն ընտրությունները Սահմանադրական դատարանը ճանաչել է անվավեր։ Մեկ այլ համընդհանուր ընտրություններ, որոնք նախատեսված էին 2006 թվականի հոկտեմբերին՝ չեղարկվեցին։ Սեպտեմբերի 19-ին մի խումբ զինվորականներ, որոնք իրենց անվանում էին Սահմանադրական միապետության ներքո գործող Ժողովրդավարական բարեփոխումների խորհուրդ՝ Սոնթի Բունյարատգլինի գլխավորությամբ կազմակերպել են հեղաշրջում, պաշտոնանկ անելով Թաքսինին, երբ նա Նյու Յորքում էր և պատրաստվում էր ելույթ ունենալ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում։ Թաքսինի երկրորդ կառավարության վերջին տարվա ընթացքում Թաիլանդի ՀՆԱ-ն աճել է 5,1 տոկոսով։ Նրա կառավարությունների օրոք Թաիլանդի ընդհանուր վարկանիշը IMD Global Competitiveness Scoreboard-ում 2002 թվականին 31-րդ տեղից բարձրացել է 25-րդ հորիզոնական՝ 2005 թվականին, նախքան 2006 թվականին իջնելով 29-րդ տեղը[38]։

Հեղաշրջումից հետո Թաիլանդի տնտեսությունը կրկին տուժեց։ 2006 թվականի վերջին եռամսյակից մինչև 2007 թվականը երկիրը ղեկավարում էր ռազմական խունտան՝ գեներալ Սուրայուդ Չուլանոնտի գլխավորությամբ, որը վարչապետ նշանակվել է 2006 թվականի հոկտեմբերին։ 2006 թվականի ՀՆԱ-ի աճի տեմպերը 6,1, 5,1 և 4,8 տոկոսից տարեկան կտրվածքով առաջին երեք եռամսյակում դանդաղել են մինչև 4,4 տոկոս (տարեկան) չորրորդ եռամսյակում[39]։ Թաիլանդի վարկանիշը IMD Global Competitiveness Scoreboard-ում 2005 թվականին 26-րդ տեղից իջել է 29-րդը 2006 թվականին, իսկ 33-րդը՝ 2007 թվականին[40]։ Ենթակառուցվածքում հսկայական ներդրումների մասին Թաքսինի պլանը չէր նշվում մինչև 2011 թվականը, երբ նրա կրտսեր քույր Յինգլակ Չինավաթան սկսել է պաշտոնավարել։ 2007 թվականին Թաիլանդի տնտեսությունն աճել է 5 տոկոսով։ 2007 թվականի դեկտեմբերի 23-ին ռազմական կառավարությունն անցկացրել է համընդհանուր ընտրություններ։ Թաքսինամետ «Ժողովրդական իշխանություն» կուսակցությունը, որը գլխավորում է Սամաք Սունդարավեջը, ջախջախիչ հաղթանակ է տարել Աբհիսիտ Վեջաջիվայի Դեմոկրատական կուսակցության նկատմամբ։

Ժողովրդական իշխանություն կուսակցության գլխավորած կառավարության օրոք երկիրը քաղաքական ցնցումների մեջ է եղել։ Այն զուգակցված է եղել 2007-2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամի հետ, նվազեցրել 2008 թվականին Թաիլանդի ՀՆԱ-ի աճի տեմպը մինչև 2,5%[39]։ Մինչ Ժողովրդավարության դաշինքի (PAD) և «Դեղին վերնաշապիկների» վերամիավորումը 2008 թվականի մարտի՝ ՀՆԱ-ն տարվա առաջին եռամսյակում աճել է 6,5 տոկոսով (տարեկան)[39]։ IMD World Competitiveness Scoreboard-ում Թաիլանդի վարկանիշը 2007 թվականին 33-րդից բարձրացել է 27-րդ տեղ՝ 2008 թվականին։ «Դեղին վերնաշապիկները» գրավել են Թաիլանդի կառավարության շենքը 2008 թվականի օգոստոսին, իսկ սեպտեմբերի 9-ին Սահմանադրական դատարանը որոշում է կայացրել վարչապետի պաշտոնից Սամակ Սունդարավեջին հեռացնելու մասին։

Սոմչայ Վոնգսավատը՝ Թաքսինի խնամին, սեպտեմբերի 18-ին հաջորդել է Սամաք Սունդարավեյին վարչապետի պաշտոնում։ ԱՄՆ-ում ֆինանսական ճգնաժամն իր գագաթնակետին հասել է այն ժամանակ, երբ «դեղին վերնաշապիկները» դեռ Կառավարության շենքում էին, ինչը խոչընդոտում էր կառավարության գործունեությանը։ ՀՆԱ-ի աճը 2008 թվականի երկրորդ եռամսյակի 5,2 տոկոսից (ՏՏ) նվազել է մինչև 3,1 տոկոս (ՏՏ) և −4,1 տոկոս (ՏՏ) երրորդ և չորրորդ եռամսյակներում։ 2008 թվականի նոյեմբերի 25-ից մինչև դեկտեմբերի 3-ը «Դեղին վերնաշապիկներ»-ը, բողոքելով Սոմչայ Վոնգսավատի վարչապետության դեմ, գրավել են Բանգկոկի երկու օդանավակայանները (Սուվարնաբհումի և Դոն Մուանգի) և վնասել են Թաիլանդի իմիջն ու տնտեսությունը։ Դեկտեմբերի 2-ին Թաիլանդի Սահմանադրական դատարանը որոշում է կայացրել լուծարել «Ժողովրդական ուժ» կուսակցությունը՝ վարչապետի պաշտոնից հեռացնելով Սոմչայ Վոնգսավատին։

 
Աբհիսիտ Վեջաջիվայի գլխավորած կոալիցիոն կառավարությունը ստեղծվել է 2008 թվականին

Աբհիսիթի կառավարության օրինականությունը կասկածի տակ է դրվել 2008 թվականին դեմոկրատական կուսակցության իշխանության գալու առաջին իսկ օրվանից, քանի որ ենթադրվում է, որ այն ձևավորվել է ռազմական ճամբարում գտնվող զինվորականների կողմից։ 2009 թվականին Աբհիսիթա Վեջաջիվայի գլխավորած կոալիցիոն կառավարությունը, որը ղեկավարում էր Աբհիսիթա Վեջաջիվայի դեմոկրատական կուսակցությունը, ստանձնել է Աբհիսիթա վեջաջիվայի կառավարությունը[41]։ Կառավարությունը գտնվում էր ԱՄՆ ֆինանսական ճգնաժամի և «Կարմիր վերնաշապիկների» ճնշման տակ, որոնք հրաժարվել են ճանաչել Աբհիսիտ Վեջաջիվայի վարչապետությունը և կոչ են արել որքան հնարավոր է շուտ նոր ընտրություններ անցկացնել։ Սակայն Աբհիսիթը մերժել է այդ կոչը, քանի դեռ չէր ցրել խորհրդարանը՝ 2011 թվականի մայիսին նոր ընտրություններ անցկացնելու համար։ 2009 թվականին՝ իր պաշտոնավարման առաջին տարում Թաիլանդը 1997 թվականի ֆինանսական ճգնաժամից ի վեր առաջին անգամ բացասական աճի տեմպեր ՝ ունեցել ՀՆԱ-ն կազմել է −2,3 տոկոս[39]։

2010 թվականին երկրի աճի տեմպերն աճել են մինչև 7,8 տոկոս։ Այնուամենայնիվ 2010 թվականի հիմնական բողոքի ցույցերի շուրջ անկայունության հետ մեկտեղ Թաիլանդի ՀՆԱ-ի աճը նախորդ քաղաքացիական վարչակազմի օրոք 5-7 տոկոսից բարձր 4-5 տոկոսի սահմաններում է գտնվել, քաղաքական անորոշությունը ճանաչել է որպես ներդրողների և ներդրումների անկման հիմնական պատճառ հանդիսացող սպառողների վստահությունը։ ԱՄՀ-ն կանխատեսում էր, որ Թաիլանդի տնտեսությունը 2011 թվականի ցածր 0,1 տոկոս ՀՆԱ-ի աճից կտրուկ կվերադառնա 5,5 տոկոս 2012 թվականին և այնուհետև 7,5 տոկոս՝ 2013 թվականին՝ հաշվի առնելով Թաիլանդի բանկի հարմարվողական դրամավարկային քաղաքականությունը, ինչպես նաև մի փաթեթ՝ գործող Յինգլակ Չինավատայի կառավարության կողմից ներդրված հարկաբյուջետային խթանման միջոցները[42]։

2011 թվականի առաջին երկու եռամսյակում, երբ քաղաքական իրավիճակը համեմատաբար հանգիստ էր, Թաիլանդի ՀՆԱ-ն աճել է 3,2 և 2,7 տոկոսով (տարեկան)[39]։ Աբհիսիտի կառավարման օրոք Թաիլանդի վարկանիշը 2009 թվականին 26-ից իջել է 27-ի 2010 և 2011 թվականներին[43], իսկ երկրի ենթակառուցվածքը անկում է ապրել 2009 թվականից[43]։

2011 թվականի համընդհանուր ընտրություններում Թաքսինի կողմնակից Ֆեու Թաի կուսակցությունը կրկին վճռական հաղթանակ է տարել Դեմոկրատական կուսակցության նկատմամբ և Թաքսինի կրտսեր քույրը՝ Յինգլակ Չինավաթան փոխարինել է Աբհիսիթին որպես վարչապետ։ Ընտրվելով հուլիսին՝ Ֆեու Թաի կուսակցության գլխավորած կառավարությունը սկսել է իր կառավարումը օգոստոսի վերջին և երբ Յինգլակը սկսել է պաշտոնավարել, 2011 թվականի Թաիլանդի ջրհեղեղները սպառնում էին երկրին՝ 2011 թվականի հուլիսի 25-ից մինչև 2012 թվականը ջրհեղեղները ծածկել են երկրի 76 Նահանգներից 65-ը։ Համաշխարհային բանկը գնահատել է ընդհանուր վնասը 2011 թվականի դեկտեմբերին և հայտնել 1,425 տրիլիոն բհաթի արժեքի մասին (մոտ 45,7 ԱՄՆ դոլար միլիարդ)[44]։

2011 թվականին ՀՆԱ-ի աճի տեմպը իջել է մինչև 0,1 տոկոս՝ միայն չորրորդ եռամսյակում 8,9 տոկոսով (տարեկան) կրճատմամբ[45]: Երկրի ընդհանուր մրցունակության վարկանիշը, ըստ IMD World Competitiveness Scoreboard-ի, 2011 թվականին 27-ից իջել է 30-ի՝ 2012 թվականին[46]։

2012 թվականին Թաիլանդը վերականգնվում էր նախորդ տարվա սաստիկ ջրհեղեղից։ Յինգլակի կառավարությունը նախատեսել է զարգացնել երկրի ենթակառուցվածքը՝ սկսած երկարաժամկետ ջրային կառավարման համակարգից մինչև լոգիստիկա։ Հաղորդվում է, որ եվրոգոտու ճգնաժամը վնաս է հասցրել Թաիլանդի տնտեսական աճին 2012 թվականին՝ ուղղակի և անուղղակիորեն ազդելով երկրի արտահանման վրա։ Թաիլանդի ՀՆԱ-ն աճել է 6,5 տոկոսով, որի ընդհանուր գնաճը կազմել է 3,02 տոկոս, իսկ ընթացիկ հաշվի հավելուրդը կազմել է երկրի ՀՆԱ-ի 0,7 տոկոսը[47]։

 
Թաիլանդի բահտի արժեզրկումը՝ 2013 թվականին Թաիլանդի բողոքի ցույցերի ժամանակ

2013 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Թաիլանդի բահտը նախորդ ամիսների ընթացքում տեղի ունեցած քաղաքական դեպքրի պատճառով իջել է մինչև երեք տարվա նվազագույնին։ Ըստ Bloomberg-ի՝ նոյեմբերին և դեկտեմբերին թաիլանդական արժույթը կորցրել է 4,6 տոկոս, մինչդեռ հիմնական ֆոնդային ինդեքսը նույնպես նվազել է (9,1 տոկոս)[48]։

2014 թվականի մայիսին Թաիլանդի ռազմական հեղաշրջումից հետո Ֆրանսպրեսը (AFP) հրապարակել է հոդված, որտեղ ասվում էր, որ երկիրը գտնվում է «ռեցեսիայի եզրին»։ Հրապարակվել է 2014 թվականի հունիսի 17-ին, հոդվածի հիմնական թեման շուրջ 180,000 կամբոջացիների հեռանալն է Թաիլանդից՝ ներգաղթի «ճնշման» մտավախությունների պատճառով, սակայն ամփոփվել է Թաիլանդի տնտեսության եռամսյակային 2,1 տոկոս անկման մասին տեղեկություններով՝ հունվարից մինչև եռամսյակի ավարտը՝ 2014 թվականի մարտի վերջ[49]։

2014 թվականի մայիսին զինվորականների կողմից ուժի մեջ մտած պարետային ժամի դադարեցումից ի վեր՝ Թաիլանդի արդյունաբերության ֆեդերացիայի (FTI) նախագահ Սուպանտ Մոնգկոլսուտրին ասել է, որ 2014 թվականին Թաիլանդի տնտեսության համար նույնպես կանխատեսում է 2,5–3 տոկոս աճ՝ որպես Թաիլանդի զբոսաշրջային արդյունաբերության աշխուժացում 2014 թվականի երկրորդ կիսամյակում։ Սուպանտը նաև մեջբերել է Ներդրումային խորհրդի ապագա քննարկումը ներդրումային նախագծերի կուտակման մասին, որոնք գնահատվում են մոտ 700 միլիարդ բահտ, որպես տնտեսապես շահավետ գործընթաց, որը տեղի է ունեցել մոտ 2014 թվականի հոկտեմբերին[50]։ Թաիլանդի անկայուն տնտեսական ցուցանիշները 2015 թվականի վերջին հանգեցրել են Խաղաղության և կարգի ազգային խորհրդի (NCPO) տնտեսության վերաբերյալ քննադատությունների աճին՝ ինչպես ներքին, այնպես էլ ազդեցիկ արևմտյան լրատվամիջոցներում[51][52]։ Երկրի 2.8% տնտեսական աճը 2019 թվականի առաջին եռամսյակում գրանցվել է որպես ամենադանդաղը՝ 2014 թվականից ի վեր[53]։

Ռազմական կառավարությունը ներկայացրել է իր նորագույն տնտեսական նախաձեռնությունը՝ «Թաիլանդ 4.0»-ը՝ 2016 թվականի։ Թաիլանդ 4.0-ը «...գլխավոր ծրագիր է՝ Թաիլանդը միջին եկամուտ ունեցող ծուղակից ազատելու համար՝ հինգ տարում այն դարձնելով բարձր եկամուտ ունեցող երկիր»[54]։

Կառավարության պատմությունը Թաիլանդ 1.0-ն նկարագրում է Թաիլանդի ագրարային տնտեսությունը տասնամյակներ առաջ։ Թաիլանդ 1.0-ն իր տեղը զիջել է Թաիլանդ 2.0-ին, երբ երկրի տնտեսությունն անցում է կատարել դեպի թեթև արդյունաբերություն, տեքստիլ և սննդի վերամշակում։ Թաիլանդ 3.0-ը նկարագրում է ներկայիս օրը, որտեղ ծանր արդյունաբերությունը և էներգետիկան կազմում են Թաիլանդի ՀՆԱ-ի մինչև 70 տոկոսը[54]։ Թաիլանդ 4.0-ը նկարագրվում է որպես տնտեսություն, որը առաջնորդվում է բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերություններով և նորարարություններով, որոնք հանգեցնում են ավելացված արժեքով ապրանքների և ծառայությունների արտադրությանը։ Ըստ վարչապետի գեներալ Պրայութ Չան-Օչայի ՝ Թաիլանդ 4.0-ը կազմված է երեք տարրերից՝

1. Թաիլանդը դարձնել բարձր եկամուտ ունեցող երկիր,

2. Թաիլանդը դարձնել ավելի ներառական հասարակություն

3. Կենտրոնանալ կայուն աճի և զարգացման վրա[55]։

Թաիլանդ 4.0-ի քննադատները նշում են, որ Թաիլանդը չունի մասնագետների և փորձագետների կարիք, հատկապես բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում, որոնք անհրաժեշտ են Թաիլանդի արդյունաբերությունը արդիականացնելու համար։ «...Կառավարությունը պետք է թույլ տա օտարերկրյա մասնագետների ներմուծումը, որպեսզի օգնի առաջ մղել Թաիլանդ 4.0-ն», - ասել է Սոմչայ Ջիցչոնը, Թաիլանդի զարգացման հետազոտական ինստիտուտի (TDRI) ներառական զարգացման հետազոտական կենտրոնի տնօրենը։ «...Դա հեշտ չի լինի, քանի որ տեղական մասնագիտական ասոցիացիաները դեմ կլինեն այդ գաղափարին, քանի որ նրանք ցանկանում են այդ մասնագիտական կարիերան վերապահել միայն թաիլանդցիներին»[54]։ Նա շարունակել է՝ նշելով, որ Թաիլանդի բնակչության միայն 56 տոկոսն ունի ինտերնետ հասանելիություն, ինչը խոչընդոտում է բարձր տեխնոլոգիական աշխատուժի ստեղծմանը։ Թաիլանդ 4.0-ը հիմնականումը խրախուսում է շարժվել դեպի ռոբոտային արտադրություն։ Բայց Թաիլանդի անդամակցությունը Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիայում (AEC) դարձնում է էժան աշխատողներին հարևան երկրներից էլ ավելի մատչելի, ինչը կդժվարացնի ռոբոտներին անցնելու տնտեսական գործը։ Սոմչայը նաև նշել է, որ Թաիլանդի կառավարության բյուրոկրատական բնույթը կդժվարացնի Թաիլանդ 4.0-ի իրականացումը։ Գործողությունների յուրաքանչյուր ծրագիր պահանջում է արդյունքներ ստանալ մի քանի նախարարություններից, «որոնք բոլորն էլ խոշոր, անշնորհք կառավարվող կազմակերպություններ են», որոնք դանդաղ են կատարում իրենց աշխատանքը[54]։

2020 թվականի սեպտեմբերին Համաշխարհային բանկը կանխատեսել է, որ Թաիլանդի տնտեսությունը մինչև տարեվերջ կնվազի 8,9 տոկոսով՝ COVID-19 համավարակի պատճառով[56]։ Թաիլանդի կառավարությունը 2020 թվականի փետրվարից նվազեցրել է ինքնաթիռների վառելիքի հարկը։

Մակրոտնտեսական միտումներ խմբագրել

Հետևյալ աղյուսակը ցույց է տալիս 1980–2021 թվականների հիմնական տնտեսական ցուցանիշները (ԱՄՀ անձնակազմի գնահատականներով 2022–2027 թվականներին)։ 5%-ից ցածր գնաճը կանաչ գույնով է[57]։

Տարի ՀՆԱ

(Միլիարդ, ԱՄՆ դոլլար)

Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ

(ԱՄՆ դոլլար)

ՀՆԱ

(Միլիարդ, անվանական ԱՄՆ դոլլար)

Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ

(Միլիարդ, անվանական ԱՄՆ դոլլար)

ՀՆԱ աճ

(իրական)

Գնաճի մակարդակ

(տոկոսներով)

Գործազրկություն

(տոկոսներով)

Պետական պարտք

(ՀՆԱ-ի % - ով)

1980 74.7 1,576.1 33.4 705.5  4.6%  19.7% Անհայտ Անհայտ
1981  86.6  1,791.2  36.0  744.9  5.9%  12.7% Անհայտ Անհայտ
1982  96.8  1,965.9  37.8  767.4  5.4%  5.3% Անհայտ Անհայտ
1983  106.2  2,117.4  41.4  824.4  5.6%  3.7% Անհայտ Անհայտ
1984  116.4  2,278.4  43.2  845.1  5.8%  0.8% Անհայտ Անհայտ
1985  125.7  2,415.5  40.2  772.4  4.6%  2.4% Անհայտ Անհայտ
1986  135.3  2,553.7  44.5  840.3  5.5%  1.8% Անհայտ Անհայտ
1987  151.8  2,814.7  52.2  967.7  9.5%  2.5% Անհայտ Անհայտ
1988  178.1  3,244.3  63.7  1,160.5  13.3%  3.9% Անհայտ Անհայտ
1989  207.6  3,722.9  74.6  1,338.3  12.2%  5.4% Անհայտ Անհայտ
1990  240.4  4,251.2  88.5  1,564.2  11.6%  5.8% Անհայտ Անհայտ
1991  269.5  4,708.1  101.2  1,769.0  8.4%  5.7% Անհայտ Անհայտ
1992  301.0  5,207.2  115.6  1,999.2  9.2%  4.1% Անհայտ Անհայտ
1993  334.9  5,740.8  128.9  2,209.4  8.7%  3.3% Անհայտ Անհայտ
1994  369.4  6,274.5  146.7  2,491.4  8.0%  5.1% Անհայտ Անհայտ
1995  407.8  6,857.3  169.3  2,846.6  8.1%  5.8% Անհայտ Անհայտ
1996  438.7  7,296.2  183.0  3,044.0  5.7%  5.8% Անհայտ 15.2%
1997  434.0  7,132.7  150.2  2,468.2  -2.8%  5.6% Անհայտ  40.5%
1998  405.4  6,582.4  113.7  1,845.8  -7.6%  8.0% Անհայտ  49.9%
1999  429.9  6,900.4  126.5  2,031.2  4.6%  0.2% Անհայտ  56.6%
2000  459.2  7,294.6  126.1  2,003.6  4.5%  1.7% Անհայտ  57.8%
2001  485.7  7,644.6  120.1  1,890.3  3.4%  1.6% 3.3%  57.5%
2002  523.6  8,173.0  134.2  2,094.3  6.1%  0.7%  2.4%  54.9%
2003  572.4  8,866.9  152.1  2,357.0  7.2%  1.8%  2.2%  47.5%
2004  624.7  9,611.3  172.8  2,657.9  6.3%  2.8%  2.1%  46.3%
2005  671.3  10,261.3  189.1  2,890.5  4.2%  4.5%  1.9%  45.5%
2006  726.3  11,036.6  221.6  3,366.8  5.0%  4.7%  1.5%  39.2%
2007  786.5  11,884.2  263.0  3,974.0  5.4%  2.2%  1.4%  36.0%
2008  815.4  12,256.5  291.0  4,373.5  1.7%  5.5%  1.4%  34.9%
2009  815.0  12,188.3  281.4  4,208.4  -0.7%  -0.9%  1.5%  42.4%
2010  886.8  13,196.8  340.9  5,073.7  7.5%  3.3%  1.1%  39.8%
2011  912.8  13,519.1  370.9  5,493.7  0.8%  3.8%  0.7%  39.1%
2012  1,008.8  14,871.0  397.7  5,863.0  7.2%  3.0%  0.7%  41.9%
2013  1,049.9  15,407.7  420.4  6,168.7  2.7%  2.2%  0.7%  42.2%
2014  1,059.4  15,480.2  407.4  5,952.4  1.0%  1.9%  0.8%  43.3%
2015  1,087.2  15,822.4  401.1  5,837.8  3.1%  -0.9%  0.9%  42.6%
2016  1,146.0  16,616.2  413.5  5,995.2  3.4%  0.2%  1.0%  41.7%
2017  1,205.8  17,423.0  456.5  6,596.2  4.2%  0.7%  1.2%  41.8%
2018  1,286.8  18,533.9  506.5  7,296.0  4.2%  1.1%  1.1%  41.9%
2019  1,338.0  19,216.9  544.0  7,813.6  2.2%  0.7%  1.0%  41.1%
2020  1,270.2  18,197.9  499.8  7,159.7  -6.2%  -0.8%  2.0%  49.5%
2021  1,343.3  19,203.3  505.9  7,232.3  1.5%  1.2%  1.5%  58.4%
2022  1,479.6  21,114.2  534.8  7,630.9  2.8%  6.3%  1.0%  61.5%
2023  1,589.3  22,644.8  580.7  8,273.9  3.7%  2.8%  1.0%  61.4%
2024  1,680.3  23,912.8  597.6  8,504.4  3.6%  1.5%  1.0%  61.3%
2025  1,768.3  25,142.7  640.2  9,103.0  3.3%  2.3%  1.0%  60.9%
2026  1,859.5  26,424.0  673.0  9,562.9  3.2%  2.0%  1.0%  59.3%
2027  1,953.0  27,743.5  732.2  10,401.9  3.0%  2.0%  1.0%  59.5%

Վերջին 32 տարիների ընթացքում Թաիլանդի տնտեսությունն ընդլայնվել է։ ՀՆԱ-ն ընթացիկ գներով ցույց է տալիս, որ 1980-ից մինչև 2012 թվականը Թաիլանդի տնտեսությունն ընդլայնվել է մոտ տասնվել է անգամ՝ բահտով, կամ գրեթե տասնմեկ անգամ՝ դոլարով։ Սա Թաիլանդը դարձնում է աշխարհի 32-րդ խոշորագույն տնտեսությունը, ըստ ԱՄՀ-ի։ Ինչ վերաբերում է ՀՆԱ-ին, Թաիլանդն անցել է տնտեսական աճի հինգ շրջան։ 1980-1984 թվականներին տնտեսությունն աճել է տարեկան միջինը 5,4 տոկոսով։ Տարածաշրջանային բիզնեսները կազմել են ՀՆԱ-ի 70 տոկոսը, իսկ Բանգկոկինը՝ 30 տոկոս[58]։

1984 թվականի բահտի արժեզրկումից և 1985 թվականի Պլազայի համաձայնագրից հետո օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների զգալի քանակությունը (հիմնականում Ճապոնիայից) բարձրացրել է տարեկան միջին աճի տեմպը մինչև 8,8 տոկոս 1985-1996 թվականներին, նախքան 1997-ից 1998 թվականներին անկումը՝ մինչև −5,9 տոկոս։ 1999 թվականից մինչև 2006 թվականը Թաիլանդում միջինը տարեկան 5,0 տոկոս աճ է գրանցվել։ 2007 թվականից ի վեր երկիրը բախվել է մի շարք մարտահրավերների՝ 2006 թվականի վերջին ռազմական հեղաշրջում, 2008-2011 թվականներին քաղաքական ցնցումներ, 2008- 2009 թվականներին ԱՄՆ ֆինանսական ճգնաժամը հասել է իր գագաթնակետին, 2010 և 2011 թվականներին ջրհեղեղներ և 2012 թվականին Եվրոգոտու ճգնաժամ։ Արդյունքում 2007-2012 թվականներին ՀՆԱ-ի միջին աճի տեմպը կազմել է տարեկան 3,25 տոկոս։

Թաիլանդը տուժում է հարևան երկրների հետ համեմատած մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի առումով։ 2011 թվականին Չինաստանի մեկ շնչին ընկնող անվանական ՀՆԱ-ն գերազանցել է Թաիլանդինը՝ տալով վերջինիս իր հասակակիցների համեմատ ամենացածր անվանական ՀՆԱ-ն։ Ըստ ԱՄՀ-ի տվյալների՝ 2012 թվականին Թաիլանդը մեկ շնչին ընկնող անվանական ՀՆԱ-ով աշխարհում զբաղեցրել է 92-րդ տեղը։

Աղքատություն և անհավասարություն խմբագրել

Թաիլանդի աղքատների թիվը նվազել է՝ 2014 թվականի 7,1 միլիոն մարդուց, որը կազմում էր բնակչության 10,5 տոկոսը, մինչև 4,9 միլիոն մարդ 2015 թվականին կամ բնակչության 7,2 տոկոսը։ Թաիլանդի 2014 թվականի աղքատության գիծը սահմանվել է որպես ամսական 2647 բահտ եկամուտ։ 2015 թվականի համար այն կազմում էր ամսական 2644 բահտ։ Ըստ NESDC-ի «Աղքատություն և անհավասարություն Թաիլանդում» վերնագրով զեկույցի 2014 թվականին երկրի աճը կազմել է 0,8 տոկոս, իսկ 2015 թվականին՝ 2,8 տոկոս։ NESDC-ի գլխավոր քարտուղար Պորամետե Վիմոլսիրին ասել է, որ աճը պայմանավորված է կառավարության քաղաքականության հետևանքով։ Զեկույցում նշվում է նաև, որ Թաիլանդի բնակչության 10 տոկոսը վաստակել է Թաիլանդի համախառն եկամտի 35 տոկոսը և ունեցել է նրա հողերի 61,5 տոկոսը[59]։

Թաիլանդը դասվել է որպես աշխարհի երրորդ ամենաանհավասար ազգը, Ռուսաստանից և Հնդկաստանից հետո, Credit Suisse Global Wealth Databook-ում 2016 թվականին (2016 թվականի Համաշխարհային հարստության զեկույցի ուղեկից հատորը[60]) Թաիլանդի բնակչության մեկ տոկոսը գնահատվել է Թաիլանդի հարստության 58 տոկոսի սեփականատերը[61][62]։

Արդյունաբերություններ խմբագրել

ՓՄՁ-ներ խմբագրել

Թաիլանդի գրեթե բոլոր ընկերությունների 99,7 տոկոսը կամ 2,7 միլիոն ձեռնարկությունները, դասակարգվում են որպես փոքր կամ միջին ձեռնարկություններ (ՓՄՁ)։ 2017 թվականին ՓՄՁ-ներին բաժին է ընկել Թաիլանդի ընդհանուր զբաղվածության 80,3 տոկոսը (13 միլիոն)։ Մեծ թվով ՓՄՁ-ները գերակշռում են, սակայն նրանց ներդրումը երկրի ՀՆԱ-ում նվազել է ՀՆԱ-ի 41,3 տոկոսից 2002 թվականին՝ հասնելով 37,4 տոկոսի 2013 թվականին։ Նրանց նվազող ներդրումն արտացոլվում է շրջանառության մակարդակի վրա՝ յոթանասուն տոկոսը ձախողվում է «...մի քանի տարվա ընթացքում»[63]։

Գյուղատնտեսություն, անտառային տնտեսություն և ձկնորսություն խմբագրել

 
Թաիլանդը եղել է բրնձի ամենամեծ արտահանողն աշխարհում։ Թաիլանդի աշխատուժի 49 տոկոսն աշխատում է գյուղատնտեսության մեջ[64]

1960-ականներից ի վեր գյուղատնտեսության ոլորտում զարգացումները նպաստել են Թաիլանդի արդյունաբերական տնտեսության անցմանը[65]։ Դեռևս 1980 թվականին գյուղատնտեսությունն ապահովել է զբաղվածության 70 տոկոսը[65]։ 2008 թվականին գյուղատնտեսությունը, անտառային տնտեսությունը և ձկնորսությունը ՀՆԱ-ին 8,4 տոկոս են ներդրել՝ գյուղական վայրերում գյուղատնտեսական աշխատատեղերի ապահովման համար, որոնք ապահովում են զբաղվածության կեսը[65]։ Բրինձը երկրի ամենակարևոր մշակաբույսն է և Թաիլանդը երկար ժամանակ եղել է աշխարհում բրնձի թիվ մեկ արտահանողը՝ մինչև վերջերս զիջելով ինչպես Հնդկաստանից, այնպես էլ Վիետնամից[66]։ Այն ծովախեցգետնի խոշոր արտահանողն է։ Մյուս մշակաբույսերից են կոկոսը, եգիպտացորենը, կաուչուկը, սոյայի հատիկները, շաքարեղեգը և տապիոկան[67]։

Թաիլանդը ծովամթերք արտահանող երրորդ երկիրն է աշխարհում։ Ըստ Թաիլանդի սառեցված մթերքների ասոցիացիայի՝ 2014 թվականին ձկան ընդհանուր արտահանումը կազմել է մոտ 3 միլիարդ ԱՄՆ դոլար։ Թաիլանդի ձկնորսական արդյունաբերության մեջ աշխատում է ավելի քան 300,000 մարդ[68]։

1985 թվականին Թաիլանդը հատկացրել է իր հողատարածքի 25 տոկոսը անտառների պաշտպանության համար, իսկ 15 տոկոսը՝ փայտանյութի արտադրության համար։ Անտառները առանձնացվել են պահպանության և հանգստի համար, իսկ փայտանյութի անտառները հասանելի են անտառային արդյունաբերության համար։ 1992-2001 թվականներին գերանների և սղոցված փայտանյութի արտահանումը տարեկան 50,000-ից հասել է 2,000,000 խորանարդ մետրի։

Թռչնագրիպի տարածաշրջանային բռնկումը թուլացրել է Թաիլանդի գյուղատնտեսական հատվածը 2004 թվականին, իսկ դեկտեմբերի 26-ի ցունամին ավերել է Անդաման ծովի ձկնորսական արդյունաբերությունը։ 2005 և 2006 թվականներին գյուղատնտեսության ՀՆԱ-ն կրճատվել է 10 տոկոսով[69]։

Թաիլանդը գիպսի երկրորդ խոշոր արտահանողն է աշխարհում (Կանադայից հետո), չնայած կառավարության քաղաքականությունը սահմանափակում է գիպսի արտահանումը գների պահպանման համար։ 2003 թվականին Թաիլանդն արտադրել է ավելի քան 40 տարբեր օգտակար հանածոներ՝ տարեկան մոտ 740 միլիոն ԱՄՆ դոլար արժեքով։ 2003 թվականի սեպտեմբերին հանքարդյունաբերության ոլորտում օտարերկրյա ներդրումները խրախուսելու նպատակով կառավարությունը թուլացրել է օտարերկրյա ընկերությունների կողմից հանքարդյունաբերության իր սահմանափակումները և նվազեցրել է պետությանը պարտք հանքանյութերի հոնորարները[69]։

Արդյունաբերություն և արտադրություն խմբագրել

 
Արտադրական գծի աշխատողներ Չաչոնգսաոյի գործարանում:

2007 թվականին արդյունաբերությանը բաժին է ընկել ՀՆԱ-ի 43,9 տոկոսը, որտեղ աշխատում է աշխատուժի 14 տոկոսը։ Արդյունաբերությունն ընդլայնվել է միջին տարեկան 3,4 տոկոս տեմպերով 1995 թվականից մինչև 2005 թվականը։ Արդյունաբերության ամենակարևոր ենթաճյուղը մշակող արդյունաբերությունն է, որը 2004 թվականին կազմել է ՀՆԱ-ի 34,5 տոկոսը։

Էլեկտրականություն և էլեկտրոնիկա խմբագրել

Էլեկտրականության և էլեկտրոնիկայի (E&E) սարքավորումները Թաիլանդի ամենամեծ արտահանման ոլորտն է, որը կազմում է ընդհանուր արտահանման մոտ 15 տոկոսը։ 2014 թվականին Թաիլանդից արտահանումը կազմել է 55 միլիարդ ԱՄՆ դոլար[70]։ 2015 թվականին ոլորտն ունեցել է մոտավորապես 780,000 աշխատող, ինչը կազմում է արտադրության ոլորտում ընդհանուր զբաղվածության 12,2 տոկոսը[70]։

2020 թվականի դրությամբ Թաիլանդը ASEAN-ի երկրներում համակարգիչների և համակարգչային բաղադրիչների ամենամեծ արտահանողն է եղել։ Թաիլանդը կոշտ սկավառակների (HDD) աշխարհում երկրորդ արտադրողն է Չինաստանից հետո՝ խոշորագույն արտադրողների շարքում ՝ Western Digital և Seagate Technolog[71][72]: Սակայն խնդիրներ կարող են առաջանալ Թաիլանդի բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի համար։ 2015 թվականի հունվարին երկրի արտադրության ինդեքսը նվազել է 22-րդ ամիսն անընդմեջ՝ հեռուստացույցների և ռադիոյի նման ապրանքների արտադրությունը տարեկան կտրվածքով նվազել է 38 տոկոսով։ Արտադրողները տեղափոխվում են երկրներ, որտեղ աշխատուժն ավելի էժան է, քան Թաիլանդը։ 2015 թվականի ապրիլին արտադրությունը կդադարեցվի Ռայոնգ նահանգում գտնվող LG Electronics գործարանում[73]։ Արտադրությունը տեղափոխվել է Վիետնամ, որտեղ աշխատանքային օրական ծախսերը կազմել են 6,35 ԱՄՆ դոլար՝ Թաիլանդի 9,14 ԱՄՆ դոլարի դիմաց։ Samsung Electronics Co. Ltd.-ն տեղակայել է երկու խոշոր սմարթֆոնների գործարան Վիետնամում։ 2014 թվականին այն կատարել է շուրջ 11 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ներդրումային ծրագրեր Վիետնամի տնտեսության համար։ Քանի որ տեխնոլոգիաները զարգանում են, օրինակ՝ երբ HDD-ները փոխարինվում են պինդ վիճակում գտնվող կրիչներով (SSD), արտադրողները վերանայում են, թե որտեղ է լավագույնն արտադրել այս վերջին տեխնոլոգիաները[72]։ Բացի այդ, ոլորտում վարձու աշխատողների 74 տոկոսը կանգնած է ռոբոտներով փոխարինվելու մեծ վտանգի առաջ, քանի որ այդ պաշտոնները բաղկացած են «կրկնվող, ոչ ճանաչողական խնդիրներից»[74]։

Ավտոմոբիլային արտադրություն խմբագրել

Թաիլանդը ASEAN-ի առաջատարն է ավտոմեքենաների արտադրության և վաճառքի ոլորտում։ Ոլորտում 2015 թվականին աշխատել է մոտավորապես 417,000 աշխատող, որը ներկայացնում էր բոլոր արտադրական ճյուղերում ընդհանուր զբաղվածության 6,5 տոկոսը և կազմում է երկրի ՀՆԱ-ի մոտավորապես 10 տոկոսը։ 2014 թվականին Թաիլանդն արտահանել է 25,8 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ավտոմոբիլային ապրանքներ[75]։ Թաիլանդում ավտոմոբիլային ոլորտի աշխատողների 73 տոկոսը կապված է ավտոմատացման պատճառով աշխատատեղերի կորստի բարձր ռիսկի հետ[75]։

Մեքենաների, մոտոցիկլետների, մասերի և բաղադրիչների արտահանում Թաիլանդից
Տարի Արժեք (միլիարդ բահտ) Որպես ՀՆԱ-ի տոկոս
2011 566.355 5.37%
2012 751.132 6.08%
2013 812.085 6.29%
2014 832.750 6.31%
2015 892.623 6.53%
2016 944.434 6.58%
2017 881.380 5.90%
2018 882.083 Անհայտ
Ավտոմեքենաների արտադրությունը Թաիլանդում
Տարի Միավոր Արտադրություն Արտահանման արժեք

(միլիարդ բահտ)

Արտահանման արժեքը

ՀՆԱ-ի % - ով

Ներքին Արտահանում
2005   1,125,316 690,409 434,907 203.025 2.86%
2006   1,188,044 646,838 541,206 240.764 3.07%
2007   1,287,379 598,287 689,092 306.595 3.60%
2008   1,394,029 610,317 783,712 351.326 3.78%
2009   999,378 447,318 552,060 251.342 2.78%
2010   1,645,304 750,614 894,690 404.659 4.00%
2011  1,457,795 723,845 733,950 343.383 3.26%
2012   2,453,717 1,432,052 1,021,665 490.134 3.97%
2013   2,457,086 1,335,783 1,121,303 512.186 3.97%
2014   1,880,007 757,853 1,122,154 527.423 3.99%
2015   1,913,002 712,028 1,200,974 592.550 4.33%
2016   1,944,417 776,843 1,167,574 631.845 4.40%
2017   1,988,823 862,391 1,126,432 603.037 4.04%
2018   2,167,694 1,024,961 1,142,733 594.809 Անհայտ
2019   2,013,710 976,546 1,037,164 785.945 Անհայտ
2020   1,426,970 722,344 704,626 591.906 Անհայտ
2021   1,685,705 759,119 959,194 561.147 Անհայտ
2022   1,883,515 849,388 1,000,256 619.348 10.37%
2023   1,841,663 685,628 1,156,035 619.348 10.37%

Թանկարժեք քարեր և զարդեր խմբագրել

Թանկարժեք քարերի և ոսկերչական իրերի արտահանումը Թաիլանդի արտահանման երրորդ կատեգորիան է ըստ արժեքի, զիջելով ավտոմոբիլային, մասերի և համակարգչային բաղադրիչներին։ 2019 թվականին թանկարժեք իրերի և ոսկերչական իրերի արտահանումը ներառյալ ոսկին, գերազանցել է 15,7 միլիարդ ԱՄՆ դոլարը, ինչը 30,3 տոկոսով ավելի է 2018 թվականի համեմատ (486 միլիարդ բահտ, 26,6 տոկոսով)։ Հիմնական արտահանման շուկաները ներառում են Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիան, Հնդկաստանը, Մերձավոր Արևելքը և Հոնկոնգը։ Արդյունաբերությունևմ աշխատում է ավելի քան 700,000 աշխատող, ըստ Թաիլանդի Gem and Jewelry Institute-ի (GIT)[76]:

Էներգիա խմբագրել

2004 թվականին Թաիլանդի էներգիայի սպառումը գնահատվել է 3,4 բրիտանական կվադրիլիոն ջերմային ագրեգատներ, որոնք ներկայացնում են համաշխարհային էներգիայի սպառման շուրջ 0,7 տոկոսը։ Թաիլանդը նավթի և բնական գազի զուտ ներմուծող է։ Այնուամենայնիվ, կառավարությունը խթանում է էթանոլը` նվազեցնելու նավթի և բենզինի հավելանյութի մեթիլի երրորդական բուտիլ եթերի ներմուծումը։

2005 թվականին Թաիլանդի օրական 838,000 բարել նավթի օրական սպառումը (133,200 մ3/օր) գերազանցել է օրական 306,000 բարելի արդյունահանումը (48,700 մ3/օր)։ Թաիլանդի չորս նավթավերամշակման գործարաններն ունեն օրական 703,100 բարել (111,780 մ3/օր) ընդհանուր հզորությունը։ Կառավարությունը դիտարկում է նավթի վերամշակման և փոխադրման տարածաշրջանային հանգույցը, որը կծառայի հարավ-կենտրոն Չինաստանին։ 2004 թվականին Թաիլանդի բնական գազի սպառումը 1055 միլիարդ խորանարդ ֆուտ (2,99×1010 մ3) գերազանցել է 790 միլիարդ խորանարդ ֆուտը (2,2×1010 մ3)։

Թաիլանդի 2004 թվականի գնահատված ածուխի սպառումը 30,4 միլիոն տոննայով գերազանցել է իր արտադրությունը 22,1 միլիոնից։ 2007 թվականի հունվարի դրությամբ նավթի ապացուցված պաշարները կազմում էին 290 միլիոն բարել (46,000,000 մ3), իսկ բնական գազի ապացուցված պաշարները՝ 14,8 տրիլիոն խորանարդ ֆուտ (420 կմ3)։ 2003 թվականին ածխի վերականգնվող պաշարները կազմել են 1,493 միլիոն տոննա[69]։

2005 թվականին Թաիլանդն օգտագործել է մոտ 118 միլիարդ կիլովատ ժամ էլեկտրաէներգիա։ 2006 թվականին սպառումն աճել է 4,7 տոկոսով՝ հասնելով 133 միլիարդ կՎտժ-ի։ Ըստ Թաիլանդի Էլեկտրաէներգիա արտադրող մարմնի (ազգային էլեկտրաէներգիայի կոմունալ ձեռնարկություն), բնակելի օգտվողների կողմից էլեկտրաէներգիայի սպառումը աճում է, քանի որ բնակելի բաժանորդների համար ավելի բարենպաստ գներ են, քան արդյունաբերության և բիզնեսի ոլորտները։ Թաիլանդի էլեկտրաէներգիայի և նավթային ընկերությունները (նաև պետության կողմից վերահսկվող) վերակառուցվում են։

Ծառայություններ խմբագրել

2007 թվականին ծառայությունների ոլորտը (որը ներառում է զբոսաշրջությունը, բանկային գործը և ֆինանսները) բաժին է ընկել ՀՆԱ-ի 44,7 տոկոսին և աշխատուժի 37 տոկոսին[69]։ Թաիլանդի սպասարկման ոլորտը մրցունակ է, ինչը նպաստում է արտահանման աճին։

Բանկային գործ և ֆինանսներ խմբագրել

Թաիլանդի բանկերում չաշխատող ակտիվների վտանգավոր մակարդակը նպաստել է արժույթի սպեկուլյանտների կողմից բահտի վրա հարձակում գործելուն, ինչը հանգեցրել է ասիական ֆինանսական ճգնաժամին 1997-1998 թվականներին։ Մինչև 2003 թվականը չաշխատող ակտիվները կիսով չափ կրճատվել են (մինչև 30 տոկոս)։

Չնայած եկամտաբերության վերադարձին՝ Թաիլանդի բանկերը շարունակում են պայքարել չիրացված կորուստների և անբավարար կապիտալի դեմ։ Կառավարությունը դիտարկում է բարեփոխումներ, այդ թվում՝ ֆինանսական կարգավորման ինտեգրված գործակալություն, որը Թաիլանդի բանկին հնարավորություն կտա կենտրոնանալ դրամավարկային քաղաքականության վրա։ Բացի այդ, կառավարությունը փորձում է ուժեղացնել ֆինանսական հատվածը՝ առևտրային, պետական և օտարերկրյա սեփականություն հանդիսացող հաստատությունների համախմբման միջոցով։ 2004 թվականի Ֆինանսական հատվածի բարեփոխումների գլխավոր պլանը հարկային արտոնություններ է տրամադրում միաձուլումների և ձեռքբերումների մեջ ներգրավված ֆինանսական հաստատություններին։ Բարեփոխումների ծրագիրը հաջողված է համարվել արտաքին փորձագետների կողմից։ 2007 թվականին Թաիլանդում կար երեք պետական առևտրային բանկ, հինգ պետական մասնագիտացված բանկ, տասնհինգ թաիլանդական առևտրային բանկ և տասնյոթ արտասահմանյան բանկ[69]։

Թաիլանդի բանկը 2006 թվականի դեկտեմբերին փորձել է կասեցնել արտասահմանյան միջոցների հոսքը երկիր, ինչը հանգեցրել է 1997 թվականի ասիական ֆինանսական ճգնաժամից ի վեր բաժնետոմսերի գների ամենամեծ մեկօրյա անկմանը Թաիլանդի ֆոնդային բորսայում։ Օտարերկրյա ներդրողների կողմից վաճառքը կազմել է ավելի քան 708 միլիոն ԱՄՆ դոլար[69]։

2019 թվականին Թաիլանդի բանկը չորրորդ անընդմեջ նիստի համար անփոփոխ պահել է իր հենանիշային տոկոսադրույքը՝ կապված տնային տնտեսությունների բարձր պարտքի և ֆինանսական կայունության ռիսկերի հետ[77]։

 
Մեկ Բահտ

Մանրածախ խմբագրել

Մանրածախ առևտրում աշխատում է ավելի քան վել է միլիոն թաիլանդցի աշխատող։ Մեծ մասը աշխատում է փոքր ձեռնարկություններում։ Խոշոր բազմազգ և ազգային մանրածախ խաղացողները (ինչպիսիք են Tesco Lotus-ը, 7-Eleven-ը, Siam Makro-ն, Big C-ն, Villa Market-ը, Central Group-ը և Mall Group-ը) գնահատվում է, որ կաշխատեցնեն ավելի քիչ, քան 400,000 աշխատող։ Սա կազմում է մանրածախ առևտրի ոլորտում Թաիլանդի ընդհանուր զբաղվածության յոթ տոկոսից պակասը[78]։

Զբոսաշրջություն խմբագրել

2016 թվականին զբոսաշրջությունից եկամուտը՝ 2,53 տրիլիոն բահտ, կազմել է Թաիլանդի ՀՆԱ-ի 17,7 տոկոսը՝ 2015 թվականի 16,7 տոկոսի դիմաց։ Ակնկալվում է, որ 2017 թվականին այն կարտադրի 2,71 տրիլիոն բահտ։ Զբոսաշրջությունից ՀՆԱ-ի ներդրման համաշխարհային միջինը ինը տոկոս է[79]։

Կրիպտոարժույթներ

Թաիլանդի ֆինանսների նախարարությունը հաստատել է երկրում կրիպտոարժույթների արտոնագրված չորս բրոքերների և դիլերների՝ Bx, Bitkub, Coins և Satang Pro: Երկիրը դեռևս չի մշակել կանոնակարգ ICO-ների համար, թեև 2018 թվականի վերջին հայտարարել է կանոնները թուլացնելու մասին[80]։

Աշխատանք խմբագրել

Թաիլանդի աշխատուժի թիվը, ըստ գնահատումների կազմել է 36,8 միլիոն աշխատող (աշխատունակ տարիքի 55,6 միլիոն մեծահասակներից) մինչև 38,3 միլիոն մարդ[81]։ Կանանց մոտ 49 տոկոսը զբաղվում էր գյուղատնտեսությամբ, 37 տոկոսը՝ ծառայությունների ոլորտում, իսկ 14 տոկոսը՝ արդյունաբերության ոլորտում։  2005 թվականին կանայք կազմում էին աշխատուժի 48 տոկոսը և զբաղեցնում էին մասնագիտական պաշտոնների ավելի ու ավելի մեծ բաժին։ Թաիլանդում գործազրկության մակարդակը 2014 թվականի դրությամբ կազմել է 0,9 տոկոս՝ 2004 թվականի երկու տոկոսի համեմատ[82]։  Համաշխարհային բանկի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ Թաիլանդի աշխատուժի 83,5 տոկոսը որակավորված չէ[81]։

Որակի ուսուցման հիմնադրամի (QLF), Դյուրակիջ Փանդիթի համալսարանի (DPU) և Համաշխարհային բանկի համատեղ ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ 12 միլիոն թաիլանդցիներ կարող են կորցնել իրենց աշխատանքը ավտոմատացման պատճառով առաջիկա 20 տարիների ընթացքում՝ հեռացնելով աշխատուժում առկա պաշտոնների մեկ երրորդը[83]։ Համաշխարհային բանկի գնահատմամբ՝ Թաիլանդի աշխատողները երկու անգամ և հինգ անգամ ավելի քիչ արտադրողական են, քան համապատասխանաբար Մալայզիայի և Սինգապուրի աշխատողները։ Զեկույցը գնահատում է Թաիլանդի աշխատողների միջին արտադրանքը 25,000 ԱՄՆ դոլար (879,200 բահտ) 2014 թվականին՝ Մալայզիայի 50,000 ԱՄՆ դոլարի և Սինգապուրի 122,000 ԱՄՆ դոլարի համեմատ[83]։ Աշխատանքի միջազգային գրասենյակի (ԱՄԿ) 2016 թվականի զեկույցում նշվում է, որ Թաիլանդի աշխատողների ավելի քան 70 տոկոսը գտնվում է ավտոմատացման պատճառով տեղահանվելու վտանգի տակ[84]։ Ենթադրվում է, որ Թաիլանդի գործարանները տարեկան ավելանում են 2500-4500 արդյունաբերական ռոբոտների փոխարեն[85]։

2015 ֆինանսական տարում 71,000 թաիլանդցիներ աշխատել են արտասահմանում։ Թաիլանդում ամենաշատ աշխատողներն են թաիլանդցիները՝ 59,220 մարդ, որին հաջորդում են Հարավային Կորեան՝ 24,228, Իսրայելը՝ 23,479, Սինգապուրը՝ 20,000 և ԱՄԷ՝ 14,000 մարդ։ Աշխատակիցների մեծ մասն աշխատում է մետաղի արտադրության, գյուղատնտեսության, տեքստիլ արտադրության և էլեկտրոնային մասերի արտադրության ոլորտներում[86]։ 2020 թվականի դրությամբ արտերկրում գտնվող թաիլանդական միգրանտները 140 միլիարդ բահտի դրամական փոխանցումներ են կատարել[87]։

Թաիլանդում աշխատող միգրանտների թիվը հայտնի չէ։ Պաշտոնական թիվը՝ 1,339,834 գրանցված աշխատանքային միգրանտներ Կամբոջայից, Լաոսից և Մյանմայից, որը հայտնում է Աշխատանքի նախարարությանը կից օտարերկրյա աշխատողների վարչակազմը, ներկայացնում է միայն օրինական աշխատանքային միգրանտներին։ Ենթադրվում է, որ շատ ավելի անձինք էլ չգրանցված կամ անօրինական միգրանտներ են։ Թաիլանդի զարգացման հետազոտական ինստիտուտը (TDRI) գնահատում է, որ Թաիլանդում դեռևս ավելի շատ անօրինական միգրանտներ կարող են լինել, քան օրինականները[88]։

Արտաքին առևտուր խմբագրել

 
Thai export destinations, 2006.

Չինաստանը փոխարինել է Միացյալ Նահանգներին որպես Թաիլանդի ամենամեծ արտահանման շուկա, մինչդեռ վերջինս շարունակում է մնալ իր երկրորդ խոշոր մատակարարի դիրքում (Ճապոնիայից հետո)։ Թեև Թաիլանդի ավանդական խոշոր շուկաները եղել են Հյուսիսային Ամերիկան, Ճապոնիան և Եվրոպան՝ Թաիլանդի տարածաշրջանային առևտրային գործընկերների տնտեսական վերականգնումը նպաստել է Թաիլանդի արտահանման աճին։

2022 թվականի դրությամբ Չինաստանը Թաիլանդի ամենամեծ առևտրային գործընկերն է 3,69 տրիլիոն բահտ (106 միլիարդ դոլար) առևտրով, որը կազմում է Թաիլանդի արտաքին առևտրի գրեթե 20%-ը։ 2022 թվականին Չինաստանը դարձել է նաև Թաիլանդում ամենամեծ օտարերկրյա ներդրողը, ընդհանուր առմամբ 77,4 միլիարդ բահտ՝ ավելի շատ, քան Ճապոնիան և ԱՄՆ-ն[89]։

Ֆինանսական ճգնաժամից վերականգնումը մեծապես կախված է եղել մնացած Ասիա և Միացյալ Նահանգներ արտահանման աճից։ 2005 թվականից ի վեր ճապոնական արտադրողներից (մասնավորապես՝ Toyota-ից, Nissan-ից և Isuzu-ից) ավտոմեքենաների արտահանման աճը նպաստել է առևտրային հաշվեկշռի բարելավմանը, այդ ժամանակից ի վեր տարեկան արտադրվել է ավելի քան մեկ միլիոն ավտոմեքենա։ Թաիլանդը համալրել է աշխարհի ավտոմեքենա արտահանող առաջատարների տասնյակը[90]։

Թաիլանդը հիմանակնում ներկրում է մեքենաներ և ավտոմասեր, տրանսպորտային միջոցներ, ինտեգրալ սխեմաներ, քիմիական նյութեր, հում նավթ, վառելանյութեր, երկաթ և պողպատ։ Ներմուծման աճն արտացոլում է բարձր տեխնոլոգիական ապրանքների և տրանսպորտային միջոցների արտադրության վառելիքի կարիքը։

Թաիլանդը Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ), Գյուղատնտեսական արտահանողների Քեյրնսի խմբի և ԱՍԵԱՆ ազատ առևտրի գոտու (AFTA) անդամ է և հետամուտ է ազատ առևտրի համաձայնագրերին։ Չինաստանի և Թաիլանդի ազատ առևտրի համաձայնագիրը (ԱԱԳ) սկսվել է 2003 թվականի հոկտեմբերին։ Այս համաձայնագիրը սահմանափակվել է գյուղատնտեսական մթերքներով, ընդ որում, ավելի համապարփակ ծրագիր ԱԱԳ-ն նախատեսել էր ստորագրել մինչև 2010 թվականը։ Թաիլանդը նաև ունի սահմանափակ ազատ առևտրի համաձայնագիր Հնդկաստանի հետ (2003 թվականից) և Ավստրալիա-Թաիլանդ ազատ առևտրի համապարփակ համաձայնագիր, որը սկսվել է 2005 թվականի հունվարի 1-ին։

Թաիլանդը սկսել է ազատ առևտրի բանակցությունները Ճապոնիայի հետ 2004 թվականի փետրվարին, իսկ 2005 թվականի սեպտեմբերին համաձայնեցվել է սկզբունքային համաձայնագիրը։ ԱՄՆ-ի և Թաիլանդի միջև ազատ առևտրի համաձայնագրի շուրջ բանակցություններ են ընթանում, որոնց հանդիպումների հինգերորդ փուլը տեղի է ունեցել 2005 թվականի նոյեմբերին։

Մի քանի ճյուղեր սահմանափակված են օտարերկրյա ներդրումներով 1999 թվականի Օտարերկրյա բիզնեսի ակտով։ Այս ոլորտները ներառում են մեդիա, գյուղատնտեսություն, հողի բաշխում, մասնագիտական ծառայություններ, զբոսաշրջություն, հյուրանոցներ և շինարարություն։ Այս գործունեությամբ զբաղվող ընկերությունների բաժնետոմսերի սեփականությունը պետք է սահմանափակվի փոքրամասնության 49 տոկոսով։ 1966 թվականի ԱՄՆ-Թաիլանդ բարեկամության և տնտեսական հարաբերությունների պայմանագիրը նախատեսում է այդ սահմանափակումներից ազատում Միացյալ Նահանգների քաղաքացիություն ունեցող բաժնետերերի համար[91]։

Բանգկոկի տարածքը Թաիլանդի ամենաբարգավաճ մասերից մեկն է և մեծապես գերիշխում է ազգային տնտեսության վրա, իսկ անբերրի հյուսիս-արևելքը ամենաաղքատն է։ Թաիլանդի հաջորդ կառավարությունների մտահոգության և վերջերս տապալված Թաքսինի կառավարության ուշադրության կենտրոնում է եղել նվազեցնել տարածաշրջանային անհավասարությունները, որոնք սրվել են Բանգկոկի արագ տնտեսական աճի և ֆինանսական ճգնաժամի հետևանքով։

Թեև քիչ տնտեսական ներդրումներ են հասնում երկրի այլ մասեր, բացի զբոսաշրջային գոտիներից՝ կառավարությունը խթանել է գավառական տնտեսական աճը արևելյան ծովափին և Չիանգ Մայի տարածքում։ Չնայած տարածաշրջանային այլ զարգացման մասին խոսակցություններին, այս երեք մարզերը և այլ զբոսաշրջային գոտիները դեռ գերակշռում են ազգային տնտեսության մեջ։

Թեև ԱՄՆ-ի որոշ իրավատերեր հայտնում են, որ լավ համագործակցում են Թաիլանդի իրավապահ մարմինների հետ (ներառյալ Թաիլանդի թագավորական ոստիկանությունը և Թաիլանդի թագավորական մաքսատունը), Թաիլանդը մնացել է առաջնահերթ հսկողության ցուցակում՝ 2012 թվականին։ Միացյալ Նահանգները խրախուսում է, որ Թաիլանդի կառավարությունը հաստատել է իր հանձնառությունը բարելավելու ՄՍ իրավունքների պաշտպանությունն ու կիրառումը, սակայն պետք է ավելին անել, որպեսզի Թաիլանդը հանվի ցուցակից[92]։

Թեև 1999 թվականից ի վեր տնտեսությունը չափավոր աճ է գրանցել, ապագա կատարողականը կախված է ֆինանսական հատվածի շարունակական բարեփոխումներից, կորպորատիվ պարտքի վերակառուցումից, օտարերկրյա ներդրումների ներգրավումից և արտահանման ավելացումից։ Հեռահաղորդակցությունը, ճանապարհները, էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը և նավահանգիստները կայուն տնտեսական աճի ժամանակաշրջանում աճող լարվածություն են ցուցաբերել։ Թաիլանդը ինժեներների և հմուտ տեխնիկական անձնակազմի աճող պակաս է զգում։

Հիմնական առևտրային գործընկերներ խմբագրել

Հետևյալ աղյուսակը ցույց է տալիս Թաիլանդի խոշորագույն առևտրային գործընկերներին 2021 թվականին՝ միլիարդավոր ԱՄՆ դոլար ընդհանուր առևտրային արժեքով[93]։

Երկիր Ընդհանուր առևտրային արժեք Ներմուծման արժեք Արտահանման արժեք Հաշվեկշիռ
  Չինաստան 128.24 66.43 61.82 -4.61
  ԱՄՆ 65 14.58 50.43 35.85
  Ճապոնիա 61.92 35.57 26.35 -9.22
  Մալայզիա 23.05 12.05 11 -1.05
  Ավստրալիա 17.99 6.42 11.57 5.15
  Ինդոնեզիա 17.37 8.22 9.15 0.93
  Սինգապուր 17.15 7.34 9.81 2.46
  Հարավային Կորեա 16.9 9.9 7.01 -2.89
  Հոնկոնգ 16.51 2.84 13.67 10.84
  Հնդկաստան 15.08 6.41 8.67 2.26

Տարածաշրջանային տնտեսություններ խմբագրել

Իսան խմբագրել

Իսանի տնտեսության մեջ գերակշռում է գյուղատնտեսությունը, թեև արտադրանքը աղքատ է և այս հատվածի նշանակությունը նվազում է առևտրի և սպասարկման ոլորտի հաշվին։ Բնակչության մեծ մասն աղքատ է և վատ կրթված։ Շատ բանվորներ աղքատության պատճառով գնացել են աշխատանք փնտրելու Թաիլանդի այլ մասերում կամ արտասահմանում։

Թեև Իսանը կազմում է Թաիլանդի բնակչության մոտ մեկ երրորդը և նրա տարածքի մեկ երրորդը, այն արտադրում է ՀՆԱ- ի միայն 8,9 տոկոսը։ 1990-ականներին նրա տնտեսությունն աճել է տարեկան 6,2 տոկոսով։

1995 թվականին բնակչության 28 տոկոսը դասակարգվում էր որպես աղքատության շեմից ցածր՝ կենտրոնական Թաիլանդում ընդամենը 7 տոկոսի դիմաց։ 2000 թվականին մեկ շնչին բաժին ընկնող եկամուտը կազմում էր 26,317 բահտ, Բանգկոկի 208,434-ի դիմաց։ Նույնիսկ Իսանի ներսում կա գյուղ/քաղաք բաժանում։ 1995 թվականին Թաիլանդի բոլոր տասը ամենաաղքատ նահանգները գտնվում էին Իսանում, ամենաաղքատը Սիսաքեթն է։ Այնուամենայնիվ հարստության և ներդրումների մեծ մասը կենտրոնացած է չորս խոշոր քաղաքներում՝ Խորատում, Ուբոնում, Ուդոնում և Խոն Կաենում։ Այս չորս նահանգները կազմում են շրջանի բնակչության 40 տոկոսը։

Հատուկ տնտեսական գոտիներ խմբագրել

2015 թվականի հունվարի 23-ին «Վերադարձրեք երջանկությունը ժողովրդին» ծրագրում իր ազգային հեռուստատեսային ուղերձում վարչապետ Պրայուտ Չան-Օչան անդրադարձել է հատուկ տնտեսական գոտիների ստեղծման կառավարության քաղաքականությանը[94]։

Նա ասել է, որ քաղաքականությունը կնպաստի կապի և տարածաշրջանային տնտեսական զարգացմանը կայուն հիմունքներով։ Ներկայումս Թաիլանդում կա 10 գոտի, որոնց առևտուրն ու ներդրումները գնահատվում են տարեկան գրեթե 800 միլիարդ բահտ։

2014 թվականին կառավարությունը փորձնական ծրագիր է սկսել հինգ նահանգներում վել է հատուկ տնտեսական գոտիներ ստեղծելու համար՝ Տակ, Մուկդահան, Սա Կաեո, Սոնգխլա և Թրատ։ Երկրորդ փուլում, որը նախատեսվում է սկսել 2016 թվականին, յոթ հատուկ տնտեսական գոտիներ կստեղծվեն ևս հինգ նահանգներում՝ Չիանգ Ռայ, Կանչանաբուրի, Նոնգ Խայ, Նախոն Ֆանոմ և Նարաթիվատ[94]։

2015 թվականի սկզբին կառավարությունը հաստատել է հատուկ տնտեսական գոտիներում ենթակառուցվածքների զարգացման ծրագիրը։ 2015 թվականին պլանը ներառում է 45 նախագիծ, որոնց բյուջեն կազմում է 2,6 միլիարդ բահտ։ Եվս 79 նախագիծ՝ 7,9 միլիարդ բահտ արժողությամբ, կիրականացվեն 2016թ. Հենվելով պետական եկամուտների, պարտատոմսերի վաճառքի և այլ ֆինանսավորման միախառնման վրա՝ Prayut-ը նախատեսում է յոթ տարվա ընթացքում ծախսել 83 միլիարդ ԱՄՆ դոլար նոր երկաթուղիների, ճանապարհների և մաքսակետերի վրա՝ միջսահմանային առևտրային ուղիներ ստեղծելու համար։ Գաղափարն այն է, որ Չինաստանում և Հնդկաստանում մոտ 2,4 միլիարդ սպառողներ կապվեն Ասիայի նորագույն տնտեսական խմբավորման՝ ՀԱՊԱ-ի տնտեսական համայնքի հետ, որի անդամ է Թաիլանդը[95]։

Գոտիների քննադատները պնդում են, որ ազատ առևտրի համաձայնագրերը և գոտիները անհամատեղելի են հանգուցյալ թագավոր Պումիպոնի բավարար տնտեսության սկզբունքների հետ[96], որի կառավարությունը պնդում է, որ ոգեշնչում է կառավարության տնտեսական և սոցիալական քաղաքականությանը[97]։

Ստվերային տնտեսություն խմբագրել

«Թաիլանդի ստվերային տնտեսությունը գլոբալ առումով ամենաբարձրերից է», - ասում է Ավստրիայի Լինցի Յոհաննես Կեպլերի համալսարանի տնտեսագետ Ֆրիդրիխ Շնայդերը, որը «Թաքնվել ստվերում. ստվերում գտնվող տնտեսության աճը» աշխատության հեղինակնե է[98]։ Նա գնահատում է, որ Թաիլանդի ստվերային տնտեսությունը 2014 թվականին կազմել է իրական ՀՆԱ-ի 40,9 տոկոսը, ներառյալ մոլախաղերը և փոքր զենքերը, բայց հիմնականում բացառելով թմրանյութերը[99]։ Շնայդերը սահմանում է «ստվերային տնտեսությունը», որը ներառում է ապրանքների և ծառայությունների ամբողջ շուկայական օրինական արտադրությունը, որը միտումնավոր թաքցվում է պետական մարմիններից հետևյալ պատճառներով. խուսափել սոցիալական ապահովության վճարներից, խուսափել աշխատաշուկայի որոշակի օրինական չափանիշներին համապատասխանելուց, ինչպիսիք են նվազագույն աշխատավարձը, առավելագույն աշխատանքային ժամերը կամ անվտանգության չափանիշները և խուսափել որոշակի վարչական ընթացակարգերի պահպանումից, օրինակ՝ վիճակագրական տվյալների լրացումից՝ հարցաթերթիկներ կամ այլ վարչական ձևեր։ Այն չի առնչվում տիպիկ ընդհատակյա, տնտեսական (դասական հանցագործության) գործողություններին, որոնք բոլորն անօրինական գործողություններ են, որոնք համապատասխանում են դասական հանցագործությունների բնութագրերին, ինչպիսիք են բնակարանային գողությունը, կողոպուտը կամ թմրանյութերի առևտուրը[100]։ Ստվերային տնտեսությունը ներառում է նաև «վարկային շնաձկներ»։ Ըստ հաշվարկների՝ երկրում կա մոտ 200.000 «ոչ պաշտոնական վարկատու», որոնցից շատերը գանձում են չափազանց մեծ տոկոսադրույքներ՝ հաճախ անհաղթահարելի բեռ ստեղծելով ցածր եկամուտ ունեցող վարկառուների համար[101]։

Այլ ընթերցանություն խմբագրել

  • The economic history of Siam from the 16th to the 19th century, together with factors affecting the economic outlook for the twentieth, are presented in Wright, Arnold; և այլք: (2008) [1908]. Wright, Arnold; Breakspear, Oliver T (eds.). Twentieth century impressions of Siam (PDF). London: Lloyds Greater Britain Publishing Company. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  • Porphant Ouyyanont. 2017. A Regional Economic History of Thailand. ISEAS–Yusof Ishak Institute.
  • Pasuk Phongpaichit and Chris Baker. “A History of Thailand”. Cambridge University Press.
  • Pasuk Phongpaichit and Chris Baker. “A History of Ayutthaya.”
  • Sompop Manarungsan. “Economic Development of Thailand: 1850-1950”
  • David Feeny. “Political Economy of Productivity”
  • Tomas Larsson. “Land and Loyalty.”
  • James Ingram. “Economic Change in Thailand: 1850-1970.”
  • William Skinner. “Chinese Society in Thailand: An Analytical History.” Cornell University Press
  • Jessica Vechbanyongratana and Thanyaporn Chankrajang: “A Brief Economic History of Land Rights in Thailand.”
  • Panarat Anamwathana and Jessica Vechbanyongratana. 2021. "The economic history of Thailand: Old debates, recent advances, and future prospects."
  • Suehiro, Akira (1996). Capital Accumulation in Thailand 1855-1985. Chiang Mai: Silkworm Books. ISBN 9789743900051. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 27-ին.
  • Hewison, Kevin (1989). Bankers and Bureaucrats Capital and the Role of the State in Thailand (PDF). New Haven: Yale University Southeast Asia Studies. ISBN 0-938692-41-0. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 27-ին.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «Exports of goods and services (% of GDP) - Thailand | Data». data.worldbank.org. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 24-ին.
  2. ↑ International Monetary Fund. «World Economic Outlook Database, October 2023». International Monetary Fund.
  3. ↑ «Change in Price Level» (PDF). Bank of Thailand. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 9-ին.
  4. ↑ «Thai Economic Performance in Q4 and 2012 and Outlook for 2013» (PDF). Office of the Economic and Social Development Board. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 18-ին.
  5. ↑ RMB role and share of international payments is declining CTMfile. 5 April 2017
  6. ↑ «Thailand at a glance». Bank of Thailand. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 9-ին.
  7. ↑ Thailand's Annual Infrastructure Report 2008 (PDF). Washington DC: World Bank. 2008 թ․ հունվարի 1. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  8. ↑ International Monetary Fund. «World Economic Outlook Database, October 2023». International Monetary Fund.
  9. ↑ «International Reserves (Weekly)». Bank of Thailand. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 28-ին.
  10. ↑ «COUNTRY COMPARISON : CURRENT ACCOUNT BALANCE». The World Factbook. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 13-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  11. ↑ «World Trade Developments» (PDF). World Trade Organization. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 12-ին.
  12. ↑ «Thailand». World Bank. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 17-ին.
  13. ↑ «GNI per capita, Atlas method (current US$)». Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  14. ↑ «ตารางที่ 1.2 สัดส่วนคนจน เมื่อวัดด้านรายจ่ายเพื่อการอุปโภคบริโภค จำแนกตามภาคและพื้นที่ ปี พ.ศ. 2531–2559». Office of the National Economic and Social Development Board. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 21-ին.
  15. ↑ [1] Արխիվացված 12 Նոյեմբեր 2015 Wayback Machine TNSO The National Statistical Office of Thailand. "Over half of all Thailand's workers are in vulnerable employment (defined as the sum of own-account work and unpaid family work) and more than 60 percent are informally employed, with no access to any social security mechanisms". Thailand. A labour market profile, International Labour Organization, 2013.
  16. ↑ Tanakasempipat, Patpicha (2017 թ․ հունվարի 27). «Thailand to spend $5.4 bln more to boost growth in provinces». Reuters. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 22-ին. «Thailand's original budget for the 2017 fiscal year, which started in October and lasts until September this year, was 2.73 trillion baht ($77.40 billion).»
  17. ↑ «Rehab plans for state agencies backed». The Nation. 2018 թ․ մայիսի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 29-ին.
  18. ↑ de Lapomarede, Baron (1934 թ․ սեպտեմբեր). «The Setting of the Siamese Revolution». Pacific Affairs. University of British Columbia Press. 7 (3): 251–259. doi:10.2307/2750737. JSTOR 2750737.
  19. ↑ Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. էջ 293. ISBN 9781107507180.
  20. ↑ Nilnopkoon, Somsak. «Abstract» (PDF). The Thai Economic Problems After the Second World War and the Government Strategies in Dealing with Them. Silpakorn University. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  21. ↑ Nilnopkoon, Somsak. «Abstract» (PDF). The Thai Economic Problems After the Second World War and the Government Strategies in Dealing with Them. Silpakorn University. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 สถิตนิรามัย, อภิชาต. «การเมืองของการพัฒนาเศรษฐกิจยุคแรก 2498–2506». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  23. ↑ สถิตนิรามัย, อภิชาต. «การเมืองของการพัฒนาเศรษฐกิจยุคแรก 2498–2506». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  24. ↑ «The National Economic and Social Development Plan». Office of the National Economic and Social Development Board. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 26-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  25. ↑ Unger, Danny (1998). Building Social Capital in Thailand: Fibers, Finance and Infrastructure. Cambridge University Press. էջ 61. ISBN 9780521639316.
  26. ↑ «Asia After Viet Nam». Foreign Relations of the United States (FRUS), 1969–1976, Volume 1, Document 3. U.S. Department of State. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  27. ↑ «พัฒนาการของเศรษฐกิจไทย». Siam Intelligence. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  28. ↑ Yu, Tzong-Shian (2001 թ․ օգոստոսի 30). From Crisis to Recovery: East Asia Rising Again?. World Scientific Publishing. էջ 267. ISBN 9789814492300. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 9-ին.
  29. ↑ หมวกพิมาย, อดิศร. «การเมืองเรื่องลดค่าเงินบาทสมัยพลเอกเปรม ติณสูลานนท์». ฐานข้อมูลการเมืองการปกครอง สถาบันพระปกเกล้า. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 «Thailand». World Economic Outlook Database, Apr 2012. International Monetary Fund. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Chutipat, Weraphong. «วิกฤตการณ์ต้มยำกุ้ง ตอน "6 สาเหตุ ที่ทำให้….. ประเทศไทยเข้าสู่..วิกฤต !!"». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  32. ↑ «How the baht was 'attacked'». Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  33. ↑ «"ดร.โกร่ง" กุนซือเศรษฐกิจ 7 สมัย 7นายกฯ กับชีวิตเรือนน้อยในป่าใหญ่». Matichon Online. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  34. ↑ «โล่งแผนคุมบาทไม่เอี่ยวกระทบหุ้น SET ติดปีก ดัชนีดีดบวก 14 จุด». Manager Online. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  35. ↑ «Thailand». World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  36. ↑ «Recovery from the Asian Crisis and the Role of the IMF». International Monetary Fund. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  37. ↑ Aidan Jones (2014 թ․ հունվարի 31). «Thai northeast vows poll payback to Shinawatra clan». AFP. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 8-ին.
  38. ↑ «Thailand Competitiveness Conference 2011». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 39,4 «Quarterly Gross Domestic Product». Office of the National Economic and Social Development Board. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 17-ին.
  40. ↑ «Thailand Competitiveness Conference 2011». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  41. ↑ Withitwinyuchon, Nutthathirataa. «Thailand's political conflict deemed to continue after election». xinhuanet. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  42. ↑ Phisanu Phromchanya (2012 թ․ փետրվարի 24). «Thailand Economy To Rebound Strongly In 2012». Wall Street Journal. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 26-ին.
  43. ↑ 43,0 43,1 «Thailand Competitiveness Conference 2011». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  44. ↑ «The World Bank Supports Thailand's Post-Floods Recovery Effort». The World Bank. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  45. ↑ «Gross Domestic Product: Q2/2012» (PDF). Office of the National Economic and Social Development Board. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ սեպտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  46. ↑ «IMD announces its 2012 World Competitiveness Rankings». IMD. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  47. ↑ «Thailand: Gross domestic product, current prices». International Monetary Fund. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 10-ին.
  48. ↑ Justina Lee (2013 թ․ դեկտեմբերի 23). «Baht Falls to a Three-Year Low, Stocks Drop on Political Unrest». Bloomberg L.P. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
  49. ↑ «Cambodian exodus from Thailand jumps to nearly 180,000». AFP. AFP. 2014 թ․ հունիսի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 17-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 17-ին.
  50. ↑ «Confidence in Thailand boosted after curfew lifted: FTI». The Nation. 2014 թ․ հունիսի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 17-ին.
  51. ↑ Pesek, William (2015 թ․ դեկտեմբերի 4). «Thailand's Generals Shoot Economy in the Foot». Barron's. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  52. ↑ Fuller, Thomas (2015 թ․ նոյեմբերի 29). «Thai Economy and Spirits Are Sagging». The New York Times. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  53. ↑ «Bank of Thailand holds key rate as growth weakens, baht surges». Business Times. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 26-ին.
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 54,3 Phoonphongphiphat, Apornrath (2017 թ․ հունվարի 2). «Thailand 4.0: Are we ready?». Bangkok Post. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 12-ին.
  55. ↑ Languepin, Olivier (2016 թ․ սեպտեմբերի 15). «Thailand 4.0, what do you need to know?». Thailand Business News. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 12-ին.
  56. ↑ «ธ.โลกประเมินเศรษฐกิจไทยปีนี้ ถดถอยมากที่สุดในภูมิภาคอาเซียน». BBC ไทย (թայերեն). 2020 թ․ սեպտեմբերի 29. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
  57. ↑ «Report for Selected Countries and Subjects».
  58. ↑ Arunmas, Phusadee (2016 թ․ մայիսի 31). «Businesses downbeat on prospects». Bangkok Post. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 31-ին.
  59. ↑ Theparat, Chatrudee (2016 թ․ դեկտեմբերի 3). «Number of poor Thais shrinks». Bangkok Post. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
  60. ↑ Global Wealth Report 2016. Zurich: Credit Suisse AG. 2016 թ․ նոյեմբեր. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 1-ին.
  61. ↑ Wangkiat, Paritta (2017 թ․ հունիսի 30). «Sino rail deal nothing to be proud about» (Editorial). Bangkok Post. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 1-ին.
  62. ↑ Global Wealth Databook 2016 (PDF). Zurich: Credit Suisse AG. 2016 թ․ նոյեմբեր. էջ 148. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 1-ին.
  63. ↑ Getting Back on Track; Reviving Growth and Securing Prosperity for All; Thailand Systematic Country Diagnostic (PDF). Washington: World Bank Group. 2016 թ․ նոյեմբերի 7.
  64. ↑ Henri Leturque and Steve Wiggins 2010.Thailand's progress in agriculture: Transition and sustained productivity growth Արխիվացված 27 Ապրիլ 2011 Wayback Machine. London: Overseas Development Institute
  65. ↑ 65,0 65,1 65,2 Henri Leturque and Steve Wiggins 2010.Thailand's progress in agriculture: Transition and sustained productivity growth Արխիվացված 27 Ապրիլ 2011 Wayback Machine. London: Overseas Development Institute
  66. ↑ International Grains Council. "Grain Market Report (GMR444)", London, 14 May 2014. Retrieved on 13 June 2014.
  67. ↑ Mydans, Seth (2010 թ․ հուլիսի 18). «Wasps to Fight Thai Cassava Plague». The New York Times.
  68. ↑ Lefevre, Amy Sawitta; Thepgumpanat, Panarat. «Thai fishermen strike over new rules imposed after EU's warning». Reuters. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 2-ին.
  69. ↑ 69,0 69,1 69,2 69,3 69,4 69,5 Thailand country profile. Library of Congress Federal Research Division (July 2007). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  70. ↑ 70,0 70,1 Chang, Jae-Hee; Rynhart, Gary; Huynh, Phu (2016 թ․ հուլիս). ASEAN in transformation: How technology is changing jobs and enterprises (PDF) (Bureau for Employers' Activities (ACT/EMP) working paper; No. 10 ed.). Geneva: International Labour Office, Bureau for Employers' Activities (ACT/EMP). ISBN 978-92-2-131142-3. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 1-ին.
  71. ↑ «Thailand No 1 exporter of computers, components in Asean». The Star. Malaysia. 2020 թ․ մայիսի 19. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 20-ին.
  72. ↑ 72,0 72,1 Sriring, Orathai; Temphairojana, Pairat (2015 թ․ մարտի 18). «Thailand's outdated tech sector casts cloud over economy». Reuters US. Reuters. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 19-ին.
  73. ↑ «LG Electronics to move Thailand TV production to Vietnam». Reuters. 2015 թ․ մարտի 17. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 23-ին.
  74. ↑ Chang, Jae-Hee; Rynhart, Gary; Huynh, Phu (2016 թ․ հուլիս). ASEAN in transformation: How technology is changing jobs and enterprises (PDF) (Bureau for Employers' Activities (ACT/EMP) working paper; No. 10 ed.). Geneva: International Labour Office, Bureau for Employers' Activities (ACT/EMP). ISBN 978-92-2-131142-3. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 1-ին.
  75. ↑ 75,0 75,1 Chang, Jae-Hee; Rynhart, Gary; Huynh, Phu (2016 թ․ հուլիս). ASEAN in transformation: How technology is changing jobs and enterprises (PDF) (Bureau for Employers' Activities (ACT/EMP) working paper; No. 10 ed.). Geneva: International Labour Office, Bureau for Employers' Activities (ACT/EMP). ISBN 978-92-2-131142-3. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 1-ին.
  76. ↑ Phusadee, Arunmas (2020 թ․ մայիսի 15). «Jewellery makers seek government lifeline». Bangkok Post. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 15-ին.
  77. ↑ «Bank of Thailand Holds Key Rate as It Warns of Currency's Gains». Bloomberg. Bloomberg L.P. 2019 թ․ հունիսի 26. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 26-ին.
  78. ↑ Chang, Jae-Hee; Rynhart, Gary; Huynh, Phu (2016 թ․ հուլիս). ASEAN in transformation: How technology is changing jobs and enterprises (PDF) (Bureau for Employers' Activities (ACT/EMP) working paper; No. 10 ed.). Geneva: International Labour Office, Bureau for Employers' Activities (ACT/EMP). ISBN 978-92-2-131142-3. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 1-ին.
  79. ↑ Theparat, Chatrudee (2017 թ․ փետրվարի 17). «Tourism to continue growth spurt in 2017». Bangkok Post. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 17-ին.
  80. ↑ «Thailand issues its first licenses to 4 crypto exchanges». TechCrunch (ամերիկյան անգլերեն). 2019 թ․ հունվարի 9. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 16-ին.
  81. ↑ 81,0 81,1 Dumrongkiat, Mala (2016 թ․ հուլիսի 13). «Technology 'imperils 12 million jobs'». Bangkok Post. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 13-ին.
  82. ↑ [2] Արխիվացված 12 Նոյեմբեր 2015 Wayback Machine TNSO The National Statistical Office of Thailand. "Over half of all Thailand's workers are in vulnerable employment (defined as the sum of own-account work and unpaid family work) and more than 60 percent are informally employed, with no access to any social security mechanisms". Thailand. A labour market profile, International Labour Organization, 2013.
  83. ↑ 83,0 83,1 Dumrongkiat, Mala (2016 թ․ հուլիսի 13). «Technology 'imperils 12 million jobs'». Bangkok Post. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 13-ին.
  84. ↑ Chang, Jae-Hee; Rynhart, Gary; Huynh, Phu (2016 թ․ հուլիս). ASEAN in transformation: How technology is changing jobs and enterprises (PDF) (Bureau for Employers' Activities (ACT/EMP) working paper; No. 10 ed.). Geneva: International Labour Office, Bureau for Employers' Activities (ACT/EMP). ISBN 978-92-2-131142-3. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 1-ին.
  85. ↑ «World Robotics 2016; Executive Summary World Robotics 2016 Industrial Robots» (PDF). International Federation of Robotics. 2016. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 1-ին.
  86. ↑ Sangiam, Tanakorn; Gershon, Joel. «71,000 Thais employed abroad in 2015». NNT. National News Bureau of Thailand (NNT). Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  87. ↑ Charoensuthipan, Penchan (2020 թ․ հունիսի 21). «Thousands of Thai workers to return to Taiwan». Bangkok Post. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 21-ին.
  88. ↑ Chalamwong, Yongyuth; Chaladsook, Alongkorn (2016 թ․ հուլիսի 27). «End Thailand's relaxed labour laws». Bangkok Post. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 27-ին.
  89. ↑ https://asia.nikkei.com/Economy/Thailand-hosts-giant-China-business-convention-to-lure-FDI
  90. ↑ «Country Profile: Thailand». InvestAsian. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 11-ին.
  91. ↑ Thailand Company Formation Healy Consultants 3 September 2013
  92. ↑ «US Keeps Thailand In Piracy List, But Focus On China». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 9-ին.
  93. ↑ «Thailand - Trading Partners and Trade Balances 2021». maxinomics.com (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
  94. ↑ 94,0 94,1 «Special Economic Zones». Royal Thai Government. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
  95. ↑ Mellor, William (2015 թ․ նոյեմբերի 9). «Taming Thailand's Wild Frontier». Bloomberg Markets. Bloomberg Business. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
  96. ↑ Chanyapate, Chanida; Bamford, Alec (n.d.). «The Rise and Fall of the Sufficiency Economy». Focus on the Global South. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  97. ↑ Sufficiency Economy Philosophy: Thailand's Path towards Sustainable Development Goals (PDF). Bangkok: Ministry of Foreign Affairs. n.d. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  98. ↑ Schneider, Friedrich; Enste, Dominik (2003 թ․ մարտ). Hiding in the Shadows: The Growth of the Underground Economy (Economic Issues No. 30 ed.). International Monetary Fund (IMF). Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 7-ին.
  99. ↑ Blake, Chris (2015 թ․ հուլիսի 1). «Bangkok's Sex Shops, Street Bars Survive Graft Crackdown». BloombergBusiness. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 5-ին.
  100. ↑ Schneider, Friedrich (2004 թ․ դեկտեմբեր). The Size of the Shadow Economies of 145 Countries all over the World: First Results over the Period 1999 to 2003 (PDF). Bonn, Germany: Forschungsinstitut zur Zukunft der Arbeit (IZA). Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 5-ին.
  101. ↑ «PM wants pico-finance operators nationwide». The Nation. 2017 թ․ մարտի 2. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 2-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թաիլանդի_տնտեսություն&oldid=9946635» էջից