Սիպիլ

հայ հրատարակիչ, մանկավարժ, բանաստեղծ, գրող
Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Խանջյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Սիպիլ (Զաբել Հովհաննեսի Խանջյան, արևմտահայերեն՝ Զապէլ Յովհաննէսի Խանճեան, հուլիսի 23, 1863(1863-07-23), Սկյուտար, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն - հունիսի 19, 1934(1934-06-19), Ստամբուլ, Թուրքիա), հայ գրող, մանկավարժ, հասարակական գործիչ։

Սիպիլ
արմտ. հայ.՝ Զապէլ Ասատուր
Ծննդյան անունարմտ. հայ.՝ Զապէլ Յովհաննէսի Խանճեան
Ծնվել էհուլիսի 23, 1863(1863-07-23)
ԾննդավայրՍկյուտար, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել էհունիսի 19, 1934(1934-06-19) (70 տարեկան)
Վախճանի վայրՍտամբուլ, Թուրքիա
ԳերեզմանՇիշլիի գերեզմանատուն
Գրական անունՍիպիլ
Մասնագիտությունբանաստեղծուհի, գրող, հրատարակիչ և մանկավարժ
Ազգությունհայ
Քաղաքացիություն Օսմանյան կայսրություն և  Թուրքիա
ԿրթությունՍկյուտարի ճեմարան (1879)
ԱնդամակցությունԱզգանվեր հայուհյաց ընկերություն
ԱմուսինՀրանտ Ասատուր
Изображение автографа
Սիպիլ Վիքիքաղվածքում
Սիպիլ Վիքիդարանում

Կենսագրություն

խմբագրել
 
Սիպիլ, 1881 թվական

1879 թ. ավարտել է Կ. Պոլիսի Սկյուտարի ճեմարանը, նույն թվին հիմնել Ազգանվեր հայուհյաց ընկերությունը։ Դասավանդել է նախ գավառներում, ապա՝ Կ. Պոլիսի վարժարաններում։ Գրական-հասարակական գործունեությունը շարունակել է նաև համիդյան ռեակցիայի տարիներին. 1898 թ. Գրիգոր Զոհրապի և Հրանտ Ասատուրի (ամուսնու) հետ վերահրատարակել է «Մասիս» հանդեսը, որի էջերում տպագրել է «Կիսադեմեր քողին ետևեն» դիմանկարների շարքը՝ նվիրված արևմտահայ նշանավոր գործիչներ Եղիա Տեմիրճիպաշյանին, Ռեթեոս Պերպերյանին։ Այդ շարքը հետագայում զետեղվել է Հ. Ասատուրի և Սիպիլի կազմած «Դիմաստվերներ»-ում (1921 թ.)։ Մեծ եղեռնից հետո էլ Սիպիլը չի կտրվել հասարակական կյանքից։ Նա ուշադիր հետևել և արձագանքել է Խորհրդային Հայաստանում գրական-մշակութային կյանքին[1]։

Գրական շրջանակներին Սիպիլը հայտնի է դարձել 1880-ական թթ. վերջերին՝ «Մասիս» և «Հայրենիք» պարբերականներում հրատարակված չափածո և արձակ գործերով։ 1891 թ. տպագրվել է նրա «Աղջկան մը սիրտը» վեպը, 1902 թ.՝ բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն՝ «Ցոլքեր»-ը։ Սիպիլը երգել է սեր, հայրենիք, ընդհանրապես՝ մարդկային նուրբ զգացմունքներ։ Նա շարունակել է արևմտահայ ռոմանտիկական մտածողության հետ։ Այս հիման վրա էլ նրա ստեղծագործությունը գրականության պատմության մեջ բնութագրվել է որպես անցման շրջանի երևույթ։ Սիպիլի ստեղծագործությունների համար հատկանշական են քնարական ու էպիկական տարրերի ներդաշնակ զուգադրությունը, կանացիական նրբությունը, մշակված լեզուն։ Սիպիլը գրել է նաև մանկավարժական-մեթոդական հոդվածներ, մանկական բանաստեղծություններ, կազմել «Գործնական քերականութիւն արդի աշխարհաբարի» (1879 թ.) դասագիրքը, որը Հ. Ասատուրի աշխատակցությամբ բարեփոխվել և բազմիցս վերահրատարակել է «Թանգարան» ընթերցարանների հետ[2][3][4]։

  • Կորտօն հրամանատարը, Կ. Պոլիս, 1890։
  • Աղջկան մը սիրտը, Կ. Պոլիս, 1891, 254 էջ։
  • Ցոլքեր (բանաստեղծութիւններ), Կ. Պոլիս, 1902, 94 էջ։
  • Կնոջ հոգիներ (պատմուածքներ), Կ. Պոլիս, 1925, 194 էջ։
  • Քերթուածներ, Երևան, 1935, 132 էջ։
  • Աղջկան մը սիրտը, ա. տ., 1938, 371 էջ։
  • Ամբողջական գործը, Իսթանպուլ, 1939, 240 էջ։
  • Աղջկան մը սիրտը, Պէյրութ, 1949, 211 էջ։
  • Բանաստեղծութիւններ։ Ցոլքեր և հատուածներ, Վենետիկ, 1955, 98 էջ։
  • Երկեր, Երևան, 1965, 452 էջ։
  • Երկեր, Երևան, 1977։
  • Ցոլքեր (բանաստեղծութիւններ), Երևան, 1978, 162 էջ։

Թարգմանություններ

խմբագրել
  Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում
  • Ֆրանսիական պոեզիա.- Երևան։ Երևանի համալս. հրատ., 1984.- 480 էջ.- (Ուսանողի գրադարան)։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
 
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Սիպիլ հոդվածին
  1. Azadian, Thoros (1898-19 ) Auteur du texte (1937 թ․ հունվարի 1). ....baarm.Žamanakakic' Dēmk'er : A. Zapēl ew Hrant Asatowr / Azatean T'.{{cite book}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  2. «Սիպիլ (Զապէլ Ասատուր, 1863-1934). Հայ գրականութեան կանացի զգացականութիւնը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  3. «BİR ADALET FERYADI: Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar, 1862-1933». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  4. ««Կինը, որ Սիպիլ կստորագրե, պարծանքն է իր սեռին»». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
 Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիպիլ» հոդվածին։
 Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիպիլ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 397