Եվրասիական տնտեսական տարածք

Եվրասիական տնտեսական տարածք;
Տեսակ	Միջազգային կազմակերպություն
Հիմնադրված	հունվարի 1, 2012
Տարածաշրջան	20,260,431 կմ2
Կայք	stat.kg

Եվրասիական տնտեսական տարածքը կամ Միասնական տնտեսական տարածքը միասնական շուկա է, որն ապահովում է մարդկանց, ապրանքների, ծառայությունների և կապիտալի ազատ տեղաշարժը՝ Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում։ Միասնական տնտեսական տարածքը ստեղծվել է 2012 թվականին՝ նպատակ ունենալով ստեղծել միասնական ինտեգրված շուկա։ Ընդհանուր տնտեսական տարածքը «ոգեշնչվել» է Եվրոպական միասնական շուկայից և Եվրոպական տնտեսական տարածքից^[1]։

Ընդհանուր տնտեսական տարածքը միջպետական ինտեգրման ձևերից մեկն է, որի նպատակը ասոցիացիայի շրջանակներում արտաքին տնտեսական հարաբերությունների ազատականացումն է և դրանից դուրս կոլեկտիվ պրոտեկցիոնիզմի իրականացումը։ Ընդհանուր տնտեսական տարածքի խնդիրն է ապահովել անդամ երկրների միջև այսպես կոչված «չորս ազատությունները»՝ ապրանքների, կապիտալի, ծառայությունների և աշխատուժի տեղաշարժը, ինչպես նաև ապահովել անդամ պետությունների տնտեսական քաղաքականության համակարգման սկիզբը՝ մակրոտնտեսության և ֆինանսական հատվածի, տրանսպորտի, էներգետիկայի, առևտրի, արդյունաբերական և ագրոարդյունաբերական համալիրների և այլնի հետ կապված^[2]^[3]։

Մասնակից-պետություններ խմբագրել

Մասնակիցներ խմբագրել

Բելառուս (2012 թվականի մայիսի 29-ից)
Ղազախստան (2013 թվականի մայիսի 29-ից)
Ռուսաստան (2012 թվականի մայիսի 29-ից)
Հայաստան (2014 թվականի հոկտեմբերի 10-ից)
Ղրղզստան (2015 թվականի մայիսի 23-ից)

Հնարավոր թեկնածուներ խմբագրել

17 հիմնական կոնվենցիաներ խմբագրել

Եվրասիական տնտեսական բարձրագույն խորհրդի որոշմամբ 2012 թվականի հունվարի 1-ից ուժի մեջ են մտել 17 հիմնական միջազգային պայմանագրեր, որոնք ձևավորում են Միասնական տնտեսական տարածքը^[4]^[5]։

Համաձայնագիր մրցակցության միասնական սկզբունքների և կանոնների մասին՝ ԽՍՀՄանում է հակամենաշնորհային կարգավորման ընդհանուր մոտեցումները, ներմուծում է հատուկ կանոններ, որոնք սահմանափակում են տնտեսական գործունեությանը պետության միջամտության հնարավորությունը։
Համաձայնագիր գյուղատնտեսության պետական աջակցության միասնական կանոնների մասին՝ սահմանում է գյուղատնտեսական մթերք արտադրողներին պետական աջակցության տրամադրման կանոնները։

Աջակցության առավելագույն մակարդակը չի կարող գերազանցել գյուղատնտեսական արտադրանքի համախառն արժեքի 10%-ը։

Համաձայնագիր արդյունաբերական սուբսիդիաների տրամադրման միասնական կանոնների մասին՝ սահմանում է արտադրված ապրանքների համար սուբսիդիաներ տրամադրելու միասնական կանոններ։
Համաձայնագիր երկաթուղային տրանսպորտի ծառայությունների հասանելիության կարգավորման մասին, ներառյալ սակագնային քաղաքականության հիմունքները՝ սահմանում է Մաքսային միության երկրների փոխադրողների ենթակառուցվածքային ծառայություններին հասանելիության սկզբունքները, ներառյալ փոխադրողների պահանջների հավասարության սկզբունքները և միասնական սակագնային քաղաքականությունը։ Երկաթուղային տրանսպորտի ծառայությունների բացառիկ սակագները՝ որպես կոնկրետ ապրանք արտադրողի սուբսիդավորման միջոց, կարող են կիրառվել միայն այն դեպքում, եթե անհնար է այլ ձևով աջակցություն ցուցաբերել։
Համաձայնագիր Միասնական տնտեսական տարածքի անդամ պետություններում ծառայությունների առևտրի և ներդրումների մասին՝ առաջնահերթ ցուցաբերում է «ազգային վերաբերմունք», որոշակի բացառություններով։
Մտավոր սեփականության պաշտպանության ոլորտում կարգավորման միասնական սկզբունքների մասին համաձայնագիր՝ նախատեսում է ՄՏՀ երկրներում մտավոր սեփականության իրավունքների պաշտպանության ոլորտում ազգային ռեժիմի ներդրում, միասնական միջազգային պայմանագրային շրջանակի ստեղծում՝ հիմնվելով մտավոր սեփականության ոլորտում միջազգային պայմանագրերի ցանկի վրա։
Համաձայնագիր Բելառուսի Հանրապետությունում, Ղազախստանի Հանրապետությունում և Ռուսաստանի Դաշնությունում տեխնիկական կանոնակարգման միասնական սկզբունքների և կանոնների մասին։ Միասնական քաղաքականությունը տրամադրվում է, մասնավորապես, ապրանքների միասնական ցանկով, որոնց նկատմամբ կիրառվում են տեխնիկական պահանջներ։ Միևնույն ժամանակ, չի թույլատրվում Եվրասիական տնտեսական տարածքի անդամ երկրների միասնական ցուցակում չներառված ապրանքների համար ազգային օրենսդրության մեջ պարտադիր պահանջներ սահմանել։ Տեխնիկական կանոնակարգերը հաստատելու իրավունքը փոխանցվել է հանձնաժողովին։
Պետական (քաղաքային) գնումների մասին համաձայնագիր` ցուցաբերում է «ազգային վերաբերմունք»՝ պետական և մունիցիպալ գնումներում Մաքսային միության երկրների մատակարարների համար, ինչպես նաև սահմանում է թափանցիկ կազմակերպման և գնումների սկզբունքները։
Աշխատող միգրանտների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավական կարգավիճակի մասին համաձայնագիր՝ նախատեսում է աշխատաշուկա ԵՏՀ անդամ երկրների քաղաքացիների ընդունելության սահմանափակումների, քվոտաների, աշխատանքային միգրանտների համար պարտադիր աշխատանքի թույլտվությունների վերացում, միգրացիայի գրանցման ավելի ազատ ընթացակարգ^[6]^[7]։
Համաձայնագիր երրորդ երկրներից անօրինական աշխատանքային միգրացիայի դեմ պայքարում համագործակցության մասին՝ համաձայնագիրը սահմանում է անօրինական աշխատանքային միգրացիայի դեմ պայքարի ընդհանուր ուղղությունները։
Համաձայնագիր մակրոտնտեսական քաղաքականության մասին՝ նախատեսում է 2013 թվականի հունվարի 1-ից Միասնական տնտեսական տարածքի անդամ երկրների կողմից քանակական մակրոտնտեսական պարամետրերի ներդրում, ներառյալ պետական բյուջեի տարեկան պակասուրդի, պետական պարտքի և գնաճի ցուցանիշները։
Համաձայնագիր դրամավարկային քաղաքականության համաձայնեցված սկզբունքների մասին՝ «ճանապարհային քարտեզ» է, որը որոշում է արտարժույթի օրենսդրության հետագա ներդաշնակեցման ուղղությունները։ Մասնավորապես, այն նախատեսում է Միասնական տնտեսական տարածքի երկրներում արտարժութային գործարքների և բանկային հաշիվների բացման կամ վարման սահմանափակումների աստիճանական վերացում, Միասնական տնտեսական տարածքի շրջանակներում կանխիկ դրամի ներմուծման և արտահանման ընթացակարգի միավորում և պահանջների ներդաշնակեցում, արտարժութային եկամուտների վերադարձ
Համաձայնագիր ֆինանսական շուկաներում կապիտալի ազատ տեղաշարժն ապահովելու համար պայմանների ստեղծման մասին՝ ապահովում է կողմերի լիազոր մարմինների միջև տեղեկատվության փոխանակման կազմակերպումը բանկային ոլորտում, արտարժույթի շուկայում, արժեթղթերի շուկայում և ապահովագրության ոլորտում։ Մինչև 2013 թվականի դեկտեմբերի 31-ը նախատեսում է կողմերի օրենսդրության ներդաշնակեցում բանկային ոլորտում, արտարժույթի շուկայում, արժեթղթերի շուկայում և ապահովագրական ոլորտում՝ հաշվի առնելով միջազգային կանոններն ու չափանիշները։
Մենաշնորհային սուբյեկտների գործունեության կարգավորման միասնական սկզբունքների և կանոնների մասին համաձայնագիր՝ սահմանում է բնական մենաշնորհային սուբյեկտների գործունեության կարգավորման ընդհանուր իրավական մոտեցումներ՝ բնական մենաշնորհների գործունեության կարգավորման միասնական սկզբունքների և ընդհանուր կանոնների ձևավորման իրավական հիմքեր ստեղծելու համար։
Համաձայնագիր էլեկտրաէներգիայի ոլորտում բնական մենաշնորհների ծառայությունների հասանելիության ապահովման մասին, ներառյալ գնագոյացման և սակագնային քաղաքականության հիմունքները՝ նախատեսում է հարևան անդամ երկրների էներգետիկ համակարգերի հասանելիության սկզբունքը։ Մուտքը տրվում է տեխնիկական հնարավորությունների սահմաններում՝ պայմանով, որ ապահովելու է էներգիայի փոխանցման առաջնահերթությունը՝ երկրների ներքին կարիքները բավարարելու համար։ Համաձայնագրով ձևակերպվում են նաև այլ սկզբունքներ անդամ երկրների միջև էլեկտրաէներգիայի միջպետական փոխանցման համար, ներառյալ գնագոյացման և սակագնային քաղաքականության հիմունքները։
Գազի փոխադրման համակարգերով գազափոխադրման ոլորտում բնական մենաշնորհային սուբյեկտների ծառայությունների հասանելիության կանոնների մասին համաձայնագիր, ներառյալ գնագոյացման և սակագնային քաղաքականության հիմունքները, անդամ երկրները մի շարք միջոցառումների իրականացումից հետո, այդ թվում՝ գազի հավասար շահույթի գներին անցնելուց հետո։ Գազի փոխանցման համակարգերի հասանելիությունն ապահովվում է տեխնիկական հնարավորությունների շրջանակներում՝ հաշվի առնելով կողմերի համաձայնեցված ինդիկատիվ մնացորդը և տնտեսվարող սուբյեկտների կողմից կնքված քաղաքացիական պայմանագրերի հիման վրա։ Կողմերի տնտեսվարող սուբյեկտների համար մուտքի պայմանները, ներառյալ գազի փոխադրման սակագները հավասար են լինելու գազահաղորդման համակարգի սեփականատեր չհանդիսացող տնտեսվարող սուբյեկտների հետ։
Բելառուսի Հանրապետության, Ղազախստանի Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության նավթի և նավթամթերքի ընդհանուր շուկաների կազմակերպման, կառավարման, գործունեության և զարգացման կարգի մասին համաձայնագիր։ Համաձայնագիրը սահմանում է նաև նավթի փոխադրման ծառայությունների հասանելիության պայմանները, նախատեսում նավթի նորմերի և ստանդարտների միավորում, տեղեկատվության փոխանակում նավթի արտադրության, ներմուծման, արտահանման և ներքին սպառման վերաբերյալ։

Ղեկավար մարմիններ խմբագրել

2011 թվականի նոյեմբերի 18-ին Ռուսաստանի, Բելառուսի և Ղազախստանի ղեկավարների կողմից Եվրասիական ինտեգրման մասին հռչակագրի ստորագրումից հետո ստեղծվել է Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովը, որը վերահսկում է տնտեսական միության մոտ 170 գործառույթ։

ԵՏՏ-ը կազմված է խորհրդից և կոլեգիայից, խորհուրդը ներառում է յուրաքանչյուր երկրի կառավարությունից մեկական փոխվարչապետ, իսկ կոլեգիան՝ յուրաքանչյուր կողմի երեքական ներկայացուցիչ։ ԵՏՀ-ն նաև իրավասու է ստեղծել ստորաբաժանումներ, որոնք որոշումներ են պատրաստում և մոնիթորինգ իրականացնում ենթակա հատվածներում և խորհրդատվական մարմիններում։ Բաժանմունքի լիազորությունները զգալիորեն կընդլայնվի, իսկ միջազգային աշխատողների թիվը 150-ից կհասնի 1200-ի^[8]^[9]։

Եվրասիական տնտեսական տարածքի ստեղծման պատմություն խմբագրել

2003 թվականի փետրվարի 23-ին Ռուսաստանի, Ղազախստանի, Բելառուսի և Ուկրաինայի նախագահները հայտարարել են Միասնական տնտեսական տարածք ստեղծելու մտադրության մասին։ Նույն թվականի սեպտեմբերի 19-ին ստորագրվել է Միասնական տնտեսական տարածքի ստեղծման համաձայնագիրը։ 2004 թվականի սեպտեմբերի 15-ին Աստանայում կայացած գագաթնաժողովում քառյակ երկրների նախագահները հաստատել են փաստաթղթերի ցանկը, որոնք պետք է համաձայնեցվեն և ստորագրվեն առաջնահերթության կարգով։ Ենթադրվում էր, որ առաջնահերթ պայմանագրերը պետք է կազմեն անբաժանելի փաթեթ և պետք է ստորագրվեն ու ուժի մեջ մտնեն միաժամանակ։ Սակայն Ուկրաինան առաջին օրերից դանդաղեցրել է ԵՏՏ-ի ձևավորման գործընթացը։ Երբ նախագահ Յուշչենկոն եկել է իշխանության, նոր ղեկավարությունը դրել է եվրատլանտյան ինտեգրման գաղափարը (Եվրամիության և ՆԱՏՕ-ի անդամ)։ Արդեն 2005 թվականի ապրիլին, մեկնաբանելով Ռուսաստանի հանդեպ վերաբերմունքը և Եվրասիական տնտեսական տարածքի ստեղծելու ծրագրերը, նախագահ Յուշչենկոն նշել է, որ «Ուկրաինան աջակցում է այս կազմակերպության անդամների հետ ազատ առևտրի գոտու ստեղծմանը, բայց թույլ չի տա արժեզրկել իր հարկաբյուջետային և մաքսային գործառույթները»։

2005 թվականի ապրիլի 7-ին չորս մասնակից երկրների էկոնոմիկայի նախարարների մասնակցությամբ ԵԽԽ ինտեգրացիոն առաջին ֆորումում Ուկրաինայի էկոնոմիկայի նախարար Սերգեյ Տերեխինը հայտարարել է, որ Ուկրաինան ցանկանում է վերանայել ԵՏՏ-ի ստեղծման հիմնական համաձայնագիրը, որը ստորագրվել է 2003 թվականին, քանի որ ըստ համաձայնագրի, առևտրի սահմանափակումների փուլային վերացումից հետո, որը պետք է տեղի ունենար մինչև 2012 թվականը, նախատեսվում էր ստեղծել վերազգային մարմիններ, որոնք կվարեին համակարգված տնտեսական քաղաքականություն։ Ինչպես ասել է Սերգեյ Տերեխինը, Ուկրաինան պնդելու է, որ մոտ ապագայում բոլոր չորս երկրները ստեղծեն «ազատ առևտրի գոտի առանց սահմանափակումների և բացառությունների», այսինքն՝ չեղարկեն բոլոր քվոտաներն ու տուրքերը։ Եթե մինչև 2005 թվականի վերջը չվերացվեին սակագնային սահմանափակումները, Ուկրաինան սպառնացել է ընդհանրապես դուրս գալ Եվրասիական տնտեսական տարածքից։ «Ուկրաինան դիտարկում է իր մասնակցությունը Եվրասիական տնտեսական տարածքին միայն ազատ առևտրի գոտու ստեղծման և կապիտալի, ծառայությունների և աշխատուժի տեղաշարժի համար պայմաններ ստեղծելու ձևաչափով»,- նշել է Տերեխինը։ 2005 թվականի օգոստոսի վերջին, Միասնական տնտեսական տարածքի ստեղծման մասին համաձայնագրին մասնակցող երկրների ղեկավարների գագաթնաժողովում Վիկտոր Յուշչենկոն հաստատել է, որ Ուկրաինայի ղեկավարությունը հնարավոր է համարում ստորագրել միայն 15 փաստաթուղթ։ Եվրասիական տնտեսական տարածքի վերաբերյալ մնացած փաստաթղթերը, որոնք վերաբերում են վերազգային սակագնային մարմնի և մաքսային միության ստեղծմանը, ընդունելի չէին Ուկրաինայի ղեկավարության համար^[10]։

2010 թվականի դեկտեմբերի 9-ին Ռուսաստանը, Ղազախստանը և Բելառուսը ստորագրել են Միասնական տնտեսական տարածքի ստեղծման վերաբերյալ բոլոր 17 փաստաթղթերը։ 2010 թվականի դեկտեմբերի 21-ին Բելառուսի խորհրդարանի ստորին պալատը, իսկ դեկտեմբերի 22-ին՝ վերին պալատը վավերացրել են Եվրասիական տնտեսական տարածքի ստեղծման փաստաթղթերը։ 2011 թվականի նոյեմբերի 18-ին Մոսկվայում Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը, Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն և Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևըինտեգրման հաջորդ փուլի համար ստորագրել են փաստաթղթեր.

Եվրասիական տնտեսական ինտեգրման մասին հռչակագիր
Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի մասին պայմանագիր
Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի աշխատանքի կանոնակարգ

Եվրասիական տնտեսական ինտեգրման մասին հռչակագիրը հայտարարում է 2012 թվականի հունվարի 1-ից անցում կատարելու ինտեգրացիոն զարգացման հաջորդ փուլին` Միասնական տնտեսական տարածքին, որը հիմնված է Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության նորմերի և սկզբունքների վրա և բաց է դրա ձևավորման ցանկացած փուլում այլ երկրների միանալու համար։ Վերջնական նպատակը մինչև 2015 թվականը Եվրասիական տնտեսական միության ստեղծումն է։

Միասնական տնտեսական տարածքի հայեցակարգ խմբագրել

Համառոտ հատված Միասնական տնտեսական տարածքի ձևավորման հայեցակարգից.

Միասնական տնտեսական տարածքի ձևավորման նպատակն է պայմաններ ստեղծել անդամ երկրների տնտեսությունների կայուն և արդյունավետ զարգացման և բնակչության կենսամակարդակի բարելավման համար։
Միասնական տնտեսական տարածքի գործունեության հիմնական սկզբունքներն են անդամ երկրների սահմաններով ապրանքների, ծառայությունների, ֆինանսական և մարդկային կապիտալի ազատ տեղաշարժի ապահովումը։
Ապրանքների ազատ տեղաշարժի սկզբունքը նախատեսում է ազատ առևտրի ռեժիմից բացառությունների վերացում և մաքսային սակագների միավորման հիման վրա փոխադարձ առևտրի սահմանափակումների վերացում, մեթոդաբանության հիման վրա սահմանված միասնական մաքսային սակագնի ձևավորում, մասնակից պետությունների կողմից համաձայնեցված, ոչ սակագնային կարգավորման միջոցների և երրորդ երկրների հետ ապրանքների առևտուրը կարգավորելու գործիքների օգտագործում։ Փոխադարձ առևտրում հակադեմփինգային, փոխհատուցման և հատուկ պաշտպանական միջոցների կիրառման մեխանիզմները կփոխարինվեն մրցակցության և սուբսիդավորման ոլորտում միասնական կանոններով։
Միասնական տնտեսական տարածքը ձևավորվում է աստիճանաբար՝ ինտեգրման մակարդակի բարձրացմամբ, տնտեսության մեջ մասնակից պետությունների կողմից իրականացվող բարեփոխումների համակարգմամբ, միասնական տնտեսական քաղաքականության իրականացման համատեղ միջոցառումների, տնտեսության ոլորտում օրենսդրության ներդաշնակեցման և միասնականացման միջոցով՝ հաշվի առնելով միջազգային իրավունքի ընդհանուր ճանաչված նորմերն ու սկզբունքները, ինչպես նաև Եվրամիության փորձն ու օրենսդրությունը։
Ինտեգրման ուղղությունները և դրանց իրականացման միջոցառումները որոշվում են համապատասխան միջազգային պայմանագրերի և ԵՏՀ մարմինների որոշումների հիման վրա, որոնք նախատեսում են մասնակից պետություններից յուրաքանչյուրի համար դրանք ամբողջությամբ իրականացնելու պարտավորությունը, ինչպես նաև դրանց իրականացման մեխանիզմը։
Միասնական տնտեսական տարածքի ձևավորումն ու գործունեությունն իրականացվում է հաշվի առնելով ԱՀԿ նորմերը և կանոնները։
Միասնական տնտեսական տարածքի ձևավորման համակարգումն իրականացնում են առանձին միջազգային պայմանագրերի հիման վրա ստեղծված համապատասխան մարմինները։ Օրգանների կառուցվածքը ձևավորվում է՝ հաշվի առնելով ինտեգրման մակարդակները։
Միասնական տնտեսական տարածքի ձևավորման և գործունեության իրավական հիմքը միջազգային պայմանագրերն ու որոշումներն են՝ հաշվի առնելով անդամ պետությունների շահերն ու օրենքները՝ միջազգային իրավունքի ընդհանուր ճանաչված նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան։

Համագործակցության հետագա ընդլայնում խմբագրել

2017 թվականի մայիսից Եվրասիական տնտեսական միության անդամների՝ Ռուսաստանի, Հայաստանի, Բելառուսի, Ղազախստանի և Ղրղզստանի համար ուժի մեջ են մտել դեղերի և բժշկական սարքերի շրջանառության ընդհանուր կանոնները, որոնք ենթադրում են բյուրոկրատական ճնշման նվազեցում դեղագործական արդյունաբերության վրա, բարձրորակ և ժամանակակից արտադրանքի հասանելիություն բոլոր երկրների շուկայական մասնակիցների համար։ Ակնկալվում է նաև, որ մինչև 2025 թվականը միավորվեն միության պետությունների տարածքում դեղագործական և բժշկական սարքավորումների արտադրության և վաճառքի կանոնները։

Նախատեսվում է 2025 թվականից վարել միասնական մակրոտնտեսական, հակամենաշնորհային, արժութային և ֆինանսական քաղաքականություն^[11]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Kyrgyzstan and Armenia will officially enter the Eurasian Customs Union that was created by Russia, Belarus and Kazakhstan, on the January 1, 2015., Kyrgyzstan, Armenia officially enter Eurasian Economic Union Արխիվացված 2016-06-11 Wayback Machine, 24.kg. Retrieved 11 January 2014.
↑ «Юрий Кофнер. Краткий обзор деятельности ЕЭК». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
↑ «О вступлении в силу соглашений по созданию Единого экономического пространства». Минразвития России. 2011 թ․ դեկտեմբերի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 24-ին.
↑ «"Вести. Общий рынок" от 26 ноября 2011 года» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 24-ին.
↑ «Евразийская экономическая интеграция: цифры и факты» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 7-ին.
↑ «РосБизнесКонсалтинг — Новости дня — А. Лукашенко: РФ, Белоруссия и Казахстан подписали 17 документов по созданию ЕЭП». Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
↑ «РФ, Белоруссия и Казахстан объединили экономические пространства :: Экономика :: Top.rbc.ru». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
↑ «РФ, Белоруссия и Казахстан создают ЕЭК - орган управления интеграцией». РИА Новости (ռուսերեն). 20111118T1431. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 24-ին.
↑ «К 2015 году Россия, Казахстан и Белоруссия обещают запустить Евразийский союз». Российская газета (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 24-ին.
↑ «Лекарства вступают в союз | Решения на РБК+». РБК. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 30-ին.
↑ «Евразийский экономический союз полностью заработает с 2025 года». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.

[1] Kyrgyzstan and Armenia will officially enter the Eurasian Customs Union that was created by Russia, Belarus and Kazakhstan, on the January 1, 2015., Kyrgyzstan, Armenia officially enter Eurasian Economic Union Արխիվացված 2016-06-11 Wayback Machine, 24.kg. Retrieved 11 January 2014.

[Кофнер-2] «Юрий Кофнер. Краткий обзор деятельности ЕЭК». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 25-ին.

[3] «О вступлении в силу соглашений по созданию Единого экономического пространства». Минразвития России. 2011 թ․ դեկտեմբերի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 24-ին.

[4] «"Вести. Общий рынок" от 26 ноября 2011 года» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 24-ին.

[5] «Евразийская экономическая интеграция: цифры и факты» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 7-ին.

[6] «РосБизнесКонсалтинг — Новости дня — А. Лукашенко: РФ, Белоруссия и Казахстан подписали 17 документов по созданию ЕЭП». Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.

[7] «РФ, Белоруссия и Казахстан объединили экономические пространства :: Экономика :: Top.rbc.ru». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.

[8] «РФ, Белоруссия и Казахстан создают ЕЭК - орган управления интеграцией». РИА Новости (ռուսերեն). 20111118T1431. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 24-ին.

[9] «К 2015 году Россия, Казахстан и Белоруссия обещают запустить Евразийский союз». Российская газета (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 24-ին.

[10] «Лекарства вступают в союз | Решения на РБК+». РБК. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 30-ին.

[11] «Евразийский экономический союз полностью заработает с 2025 года». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]