Վիքիպեդիա

Գրիպանման հիվանդություններ

Գրիպի նման հիվանդությունը (ԳՆՀ), որը նաև հայտնի է որպես գրիպի նման համախտանիշ կամ գրիպի նման ախտանիշներ, հնարավոր գրիպի կամ այլ հիվանդության բժշկական ախտորոշումն է, որն ունի մի շարք ընդհանուր ախտանիշներ։ Դրանք ներառում են ջերմության բարձրացում, դող, ընդհանուր թուլություն, չոր հազ, ախորժակի կորուստ, մարմնի ցավեր և սրտխառնոց, փռշտոց, որոնք սովորաբար կապված են հիվանդության հանկարծակի առաջացման հետ[2]։ Շատ դեպքերում, ախտանշանները առաջանում են իմունային համակարգի ակտիվացման արդյունքում թողարկված ցիտոկինների կողմից, և, հետևաբար, համեմատաբար ոչ սպեցիֆիկ են։

Գրիպանման հիվանդություններ
Տեսակհամախտանիշ
Հիվանդության ախտանշաններտենդ[1] և հազ[1]

ԳՆՀ-ի ընդհանուր պատճառները ներառում են սովորական մրսածությունը և գրիպը, որոնք ավելի քիչ տարածված են, բայց ավելի ծանր, քան սովորական մրսածությունը։ Ավելի հազվադեպ հանդիպող պատճառները ներառում են բազմաթիվ դեղամիջոցների կողմնակի ազդեցությունները և բազմաթիվ այլ հիվանդությունների դրսևորումները[փա՞ստ]։

Սահմանում խմբագրել

ԳՆՀ տերմինը կարող է անզգուշորեն օգտագործվել, սակայն գրիպի դեպքերի հսկողության մեջ, կարող է ունենալ խիստ սահմանում։ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը հիվանդությունը սահմանում է որպես ԳՆՀ, եթե հիվանդը ունի 38 C°-ից բարձր կամ հավասար ջերմություն և հազ, որը սկսվել է վերջին 10 օրվա ընթացքում։ Եթե հիվանդին անհրաժեշտ է հոսպիտալացում, ապա հիվանդությունը դասակարգվում է որպես ծանր սուր շնչառական վարակ (ՍՇՎ)[3]։ Այլ կազմակերպություններ կարող են ունենալ տարբեր սահմանումներ։ Օրինակ, Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնը(ՀՎԿԿ) այն սահմանում է որպես 100 °F (38 °C) կամ ավելի բարձր ջերմություն և հազ կամ կոկորդի ցավ[4]։

Պատճառագիտություն խմբագրել

ԳՆՀ-ի պատճառները տատանվում են բարորակ ինքնաբուժվող հիվանդություններից, ինչպիսիք են գաստրոէնտերիտը, ռինովիրուսային հիվանդությունը և գրիպը, մինչև ծանր, երբեմն կյանքին սպառնացող հիվանդություններ, ինչպիսիք են մենինգիտը, սեպսիսը և լեյկոզը։

Գրիպ խմբագրել

Տեխնիկապես գրիպի ցանկացած կլինիկական ախտորոշում ԳՆՀ-ի ախտորոշումն է, այլ ոչ թե գրիպի։ Այս տարբերակումը սովորաբար մեծ անհանգստություն չի առաջացնում, քանի որ, անկախ պատճառից, ԳՆՀ-ի դեպքերի մեծ մասը մեղմ են և ինքնաբուժվող։ Ավելին, բացառությամբ գրիպի խոշոր բռնկման պիկերին, ԳՆՀ-ի դեպքերի մեծ մասը գրիպով չէ պայմանավորված[5][6]։ ԳՆՀ-ն շատ տարածված է։ Միացյալ Նահանգներում յուրաքանչյուր մեծահասակ կարող է ունենալ ԳՆՀ-ի տարեկան միջինը 1-3 դրվագ, իսկ յուրաքանչյուր երեխա կարող է տարեկան միջինը 3-6 դրվագ[5]:Մարդկանց մոտ գրիպը ենթակա է կլինիկական հսկողության ավելի քան 110 գրիպի ազգային կենտրոններից բաղկացած գլոբալ ցանցի կողմից։ Այս կենտրոնները ստանում են ԳՆՀ-ով ախտորոշված հիվանդներից ստացված նմուշներ և փորձարկում են նմուշները գրիպի վիրուսի առկայության համար։ ԳՆՀ-ով ախտորոշված ոչ բոլոր հիվանդներն են ստուգվում, և ոչ բոլոր թեստի արդյունքներն են հաղորդվում։ Նմուշներն ընտրվում են փորձարկման համար՝ ելնելով ԳՆՀ-ի ծանրությունից, ինչպես նաև սովորական նմուշառման մաս, ինչպես նաև մասնակցող հսկողության կլինիկաներում և լաբորատորիաներում[7]։ Միացյալ Նահանգներն ունի ընդհանուր հսկողության ծրագիր, սահմանային հսկողության ծրագիր և հիվանդանոցային հսկողության ծրագիր, որոնք բոլորն էլ նվիրված են գրիպի նոր բռնկումների հայտնաբերմանը։

Տարիների շարունակ փորձարկված նմուշների մեծ մասում գրիպի վիրուսը բացակայում է։ Միացյալ Նահանգներում 2008-2009 գրիպի սեզոնի ընթացքում մինչև ապրիլի 18-ը, 183,839 փորձանմուշներից, որոնք փորձարկվել և զեկուցվել են ՀՎԿԿ-ին, միայն 25,925-ը (14,1%) դրական նմուշների են եղել գրիպի համար։ Դրական նմուշների տոկոսը հասել է առավելագույնը մոտ 25%-ի[6]։ Դրական տոկոսը մեծանում է վարակման հաճախականության հետ՝ հասնելով գագաթնակետին գրիպի հիվանդացության գագաթնակետին։ Համաճարակի ժամանակ պարզ գրիպի նման հիվանդությամբ հիվանդների 60-70%-ն իրականում գրիպ է ունենում[8]։

Նմուշները շնչառական ուղիներից ստացված նմուշներ են, որոնք սովորաբար հավաքվում են բժշկի, բուժքրոջ կամ օգնականի կողմից և ուղարկվում հիվանդանոցային լաբորատորիա՝ նախնական թեստավորման համար։ Գոյություն ունեն շնչառական նմուշ հավաքելու մի քանի մեթոդներ՝ կախված լաբորատորիայի պահանջներից, որը կփորձարկի նմուշը։ Քթի շուրջը նմուշ կարելի է ստանալ՝ պարզապես չոր բամբակյա տամպոնով սրբելով[9]։

Այլ պատճառներ խմբագրել

ԳՆՀ առաջացնող վարակիչ հիվանդությունները ներառում են շնչառական սինցիցիալ վիրուս, մալարիան, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ վարակը, հերպեսը, հեպատիտ C-ն, Լայմի հիվանդությունը, կատաղությունը, միոկարդիտը[10], Q տենդը, դենգե տենդը[11], պոլիոմիելիտը, թոքաբորբը, կարմրուկը, ՍՇՎ-ն, COVID-19 և այլն։

Դեղագործական դեղամիջոցները, որոնք կարող են առաջացնել ԳՆՀ, ներառում են բազմաթիվ կենսաբանական նյութեր, ինչպիսիք են ինտերֆերոնները և մոնոկլոնալ հակամարմինները[12][13][14]։ Քիմիաթերապևտիկ միջոցները նույնպես սովորաբար առաջացնում են գրիպի նման ախտանիշներ։ Գրիպի նման համախտանիշի հետ կապված այլ դեղամիջոցներ ներառում են բիսֆոսֆոնատները, կասպոֆունգինը և լևամիզոլը[15][16]։ Գրիպի նման համախտանիշը կարող է առաջանալ նաև գրիպի դեմ պատվաստանյութի կամ այլ պատվաստանյութերի, ինչպես նաև օփիոիդների հանման համախտանիշի ժամանակ։

Ախտորոշում խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Influenza § Signs and symptoms

Գրիպի նման հիվանդությունը ոչ սպեցիֆիկ շնչառական հիվանդություն է, որը բնութագրվում է ջերմության բարձրացմամբ, հոգնածությամբ, հազով և այլ ախտանիշներով, որոնք դադարում են մի քանի օրվա ընթացքում։ ԳՆՀ-ի դեպքերի մեծ մասը պայմանավորված է ոչ թե գրիպով, այլ այլ վիրուսներով (օրինակ՝ ռինովիրուսներ, կորոնավիրուսներ, մարդու շնչառական սինցիցիալ վիրուս, ադենովիրուսներ և մարդու պարագրիպի վիրուսներ)։ ԳՆՀ-ի ավելի քիչ տարածված պատճառները ներառում են բակտերիաներ, ինչպիսիք են Legionella, Chlamydia pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae և Streptococcus pneumoniae: Գրիպը, շնչառական սցինտիալ վիրևսը և որոշ բակտերիալ վարակներ ԳՆՀ-ի հատկապես կարևոր պատճառներ են, քանի որ այս վարակները կարող են հանգեցնել լուրջ բարդությունների, որոնք պահանջում են հոսպիտալացում։ Բժիշկները, ովքեր հետազոտում են ԳՆՀ-ով մարդկանց, կարող են օգտագործել համաճարակաբանական և կլինիկական տվյալների համակցություն (տեղեկություններ վերջին այլ հիվանդների և առանձին հիվանդների մասին) և, անհրաժեշտության դեպքում, լաբորատոր և ռադիոգրաֆիկ թեստեր՝ պարզելու ԳՆՀ-ի պատճառը[5]։

2009-ի գրիպի համաճարակի ժամանակ ԶԼՄ-ներում ԳՆՀ-ի հազարավոր դեպքեր հաղորդվեցին որպես խոզի գրիպի կասկածանք։ Շատերը կեղծ ահազանգեր էին։ Խոզի գրիպի հավանական տարբերակիչ ախտորոշումը պահանջում է ոչ միայն ախտանշաններ, այլև խոզի գրիպի բարձր հավանականություն՝ կապված անձի վերջին հիվանդության պատմության հետ։ ԱՄՆ-ում 2009-ին գրիպի համաճարակի ժամանակ ՀՎԿԿ-ն բժիշկներին խորհուրդ է տվել «խոզի գրիպի վարակը դիտարկել սուր տենդային շնչառական հիվանդությամբ հիվանդների դիֆերենցիալ ախտորոշման ժամանակ, ովքեր կամ շփվել են հաստատված խոզի գրիպով հիվանդների հետ, կամ եղել են ԱՄՆ այն հինգ նահանգներից որևէ մեկում, որոնք հայտնել են խոզի գրիպի դեպքերի մասին կամ Մեքսիկայում իրենց հիվանդության առաջացմանը նախորդող 7 օրվա ընթացքում»[17]։ Հաստատված խոզի գրիպի ախտորոշումը պահանջում էր շնչառական նմուշի լաբորատոր հետազոտություն[17]։

Հազվադեպ հանդիպող դեպքեր խմբագրել

Եթե ԳՆՀ-ով տառապող անձի մոտ նաև հայտնաբերվել է Bacillus anthracis (սիբիրախտ), կամ մասնագիտական կամ բնապահպանական ռիսկի խմբերում է գտնվում, ապա տարբերակիչ ախտորոշումը պահանջում է տարբերակել ԳՆՀ-ն և սիբիրախտը[18][19][20]։ ԳՆՀ-ի այլ հազվագյուտ պատճառներից են լեյկոզը և մետաղական գոլորշի տենդը։

If a person with ILI also has either a history of exposure or an occupational or environmental risk of exposure to Bacillus anthracis (anthrax), then a differential diagnosis requires distinguishing between ILI and anthrax. Other rare causes of ILI include leukemia and metal fume fever.

Ձիերի մոտ խմբագրել

ԳՆՀ-ն առաջանում է որոշ ձիերի մոտ պատվաստանյութերի միջմկանային ներարկումից հետո։ Այս ձիերի մոտ թեթև վարժությունը արագացնում է ԳՆՀ-ի ընթացքը։ Պատվաստանյութի հետ միասին կարող են տրվել ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղեր (ՈՍՀԲԴ)[21]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 PubMed Central
  2. ↑ «Case definitions». European Influenza Surveillance Scheme. 2005 թ․ դեկտեմբերի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 15-ին.
  3. ↑ «WHO surveillance case definitions for ILI and SARI». WHO. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 11-ին.
  4. ↑ «Surveillance Manual». cdc.gov (ամերիկյան անգլերեն). 2019 թ․ մարտի 29. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 11-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Centers for Disease Control and Prevention (2001 թ․ նոյեմբերի 9). «Considerations for distinguishing influenza-like illness from inhalational anthrax». Morbidity and Mortality Weekly Report. 50 (44): 984–6. PMID 11724153.
  6. ↑ 6,0 6,1 «2008–2009 Influenza Season Week 15 ending April 18, 2009». FluView: A Weekly Influenza Surveillance Report Prepared by the Influenza Division. Centers for Disease Control and Prevention. 2009 թ․ ապրիլի 24. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 26-ին.
  7. ↑ «Flu Activity & Surveillance». Centers for Disease Control and Prevention. 2009 թ․ ապրիլի 17. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 26-ին.
  8. ↑ «Influenza – Frequently asked questions». European Influenza Surveillance Scheme. 2005 թ․ նոյեմբերի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 10-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 28-ին.
  9. ↑ Moore C, Corden S, Sinha J, Jones R (November 2008). «Dry cotton or flocked respiratory swabs as a simple collection technique for the molecular detection of respiratory viruses using real-time NASBA». Journal of Virological Methods. 153 (2): 84–9. doi:10.1016/j.jviromet.2008.08.001. PMID 18761378.
  10. ↑ Chimenti C, Pieroni M, Frustaci A (April 2006). «Myocarditis: when to suspect and how to diagnose it in athletes». J Cardiovasc Med. Hagerstown. 7 (4): 301–6. doi:10.2459/01.JCM.0000219325.50622.93. PMID 16645406.
  11. ↑ Cologna R, Armstrong PM, Rico-Hesse R (January 2005). «Selection for virulent dengue viruses occurs in humans and mosquitoes». J Virol. 79 (2): 853–9. doi:10.1128/JVI.79.2.853-859.2005. PMC 538581. PMID 15613313.
  12. ↑ Moses H, Brandes DW (September 2008). «Managing adverse effects of disease-modifying agents used for treatment of multiple sclerosis». Curr Med Res Opin. 24 (9): 2679–90. doi:10.1185/03007990802329959. PMID 18694542. S2CID 72997113.
  13. ↑ Antoniou C, Stefanaki I, Stratigos A, և այլք: (April 2007). «The Greek experience with efalizumab in psoriasis from a university dermatologic hospital». Br J Dermatol. 156 Suppl 2: 12–6. doi:10.1111/j.1365-2133.2007.07764.x. PMID 17371318. S2CID 25324493.
  14. ↑ Reinisch W, Hommes DW, Van Assche G, և այլք: (August 2006). «A dose escalating, placebo controlled, double blind, single dose and multidose, safety and tolerability study of fontolizumab, a humanised anti-interferon gamma antibody, in patients with moderate to severe Crohn's disease». Gut. 55 (8): 1138–44. doi:10.1136/gut.2005.079434. PMC 1856289. PMID 16492717.
  15. ↑ Body JJ (August 2001). «Dosing regimens and main adverse events of bisphosphonates». Semin Oncol. 28 (4 Suppl 11): 49–53. doi:10.1016/S0093-7754(01)90232-5. PMID 11544576.
  16. ↑ Scheinfeld N, Rosenberg JD, Weinberg JM (2004). «Levamisole in dermatology: a review». Am J Clin Dermatol. 5 (2): 97–104. doi:10.2165/00128071-200405020-00004. PMID 15109274. S2CID 1171779.
  17. ↑ 17,0 17,1 Centers for Disease Control and Prevention (2009 թ․ ապրիլի 26). «CDC Health Update: Swine Influenza A (H1N1) Update: New Interim Recommendations and Guidance for Health Directors about Strategic National Stockpile Materiel». Health Alert Network. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 27-ին.
  18. ↑ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (2001 թ․ նոյեմբերի 2). «Update: Investigation of bioterrorism-related anthrax and interim guidelines for clinical evaluation of persons with possible anthrax». Morbidity and Mortality Weekly Report. Centers for Disease Control and Prevention. 50 (43): 941–8. PMID 11708591.
  19. ↑ Temte JL, Zinkel AR (September 2004). «The primary care differential diagnosis of inhalational anthrax». Annals of Family Medicine. 2 (5): 438–44. doi:10.1370/afm.125. PMC 1466714. PMID 15506578.
  20. ↑ Waterer GW, Robertson H (January 2009). «Bioterrorism for the respiratory physician». Respirology. 14 (1): 5–11. doi:10.1111/j.1440-1843.2008.01446.x. PMID 19144044. S2CID 8106844.
  21. ↑ Loving, Nancy S (2006). All horse systems go: the horse owner's full-color veterinary care and conditioning resource for modern performance, sport, and pleasure horses. Trafalgar Square Publishing. ISBN 9781570763267. OCLC 61864306. page 439
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գրիպանման_հիվանդություններ&oldid=9400702» էջից