Գործունեության արդյունքների վերլուծություն
Հոգեդիագնոստիկայում կիրառվող տվյալների ստացման մեթոդ է, որը հնարավորություն է տալիս մարդու գործունեության արդյունքի՝ փաստաթղթային ու նյութական աղբյուրների որակական և քանակական վերլուծություն իրականացնել։ Հանդիպում է նաև մեթոդի «պրաքսիմետրիկ», «արխիվային ուսումնասիրման» կամ «արխիվային մեթոդ» անվանումները։ Սրանք առավել տարածված են անգլալեզու գրականության մեջ։
Ընդհանուր տեղեկություններ խմբագրել
Պրաքսիմետրի մեթոդը հաճախ կիրառվում է այն վարկածների ստուգման համար, որոնք ստացվել են առավել վաղ հավաքված տեղեկատվությունից կամ մտնում են ընդհանուր տվյալների բազա։ Հաճախ այն կիրառվում է խոշոր հետազոտական պրոեկտներում, որպես օժանդակ մեթոդ։ Առավել լայն կիրառում է ստացել հետևյալ հոգեբանական ոլորտներում՝
- Հոգեբանության պատմություն
- Անթրոպոհոգեբանություն
- Անձի հոգեբանություն
- Ստեղծագործության հոգեբանություն
- Կլինիկական հոգեբանություն
Օրինակ ստեղծագործության հոգեբանության համար այս մեթոդը հիմնաքարային է, իսկ կլինիկական հոգեբանությունում այն կիրառվում է հիվանդների գրած տեքստերի կամ նկարների վերլուծության համար։ Նեյրոհոգեբանության ոլորտում ներկայացուցչական օրինակ է Ա․ Ռ․ Լուրիայի հետազոտությունը, որ հիմնված էր ձախ կիսագնդի ախտահարում ունեցող մարդու օրագրային գրառումների և նկարների մեկնաբանման և նկարագրման վրա։ Այս հետազոտության արդյունքները նա ամփոփել է «Կորած և վերադարձված աշխարհ» աշխատության մեջ։ Տվյալ մեթոդի նշանակալիությունը երևում է նամանավանդ այն դեպքերում, երբ հոգեբանները ստուգում են առաջադրված հիպոթեզները, բայց կառավարել փոփոխականներն անկարող են[1]։
Առավելություններ և թերություններ խմբագրել
Արխիվային հետազոտությունների առավելություններ խմբագրել
- Ժամանակակից պայմաններում հասու է տեղեկությունների հսկայական ծավալ, որ ապահովում է հետազոտման համարյա անսպառ հնարավորություններ(գրադարաններ, տվյալների բազաներ, համացանց)։
- Արխիվային հետազոտություններ կարող են համաձայնեցվել լաբորատոր հետազոտությունների արդյունքների հետ, որ մեծացնում է արտաքին վալիդության չափը։
- Ֆիքսված արխիվային տվյալն արդեն իսկ ֆիքսված է, այստեղ չկա անհատական սոցիալական ցանկալիության գործոնը։
Արխիվային հետազոտությունների թերություններ խմբագրել
- Առկա տվյալներում կարևոր ինֆորմացիան կարող է բացակայել կամ ռեպրեզենտատիվ չլինել։
- Տեղեկությունների հավաքագրման ժամանակ հեշտ է սխալվել և ընտրել հենց այն տեղեկությունները, որոնք հաստատում են առաջադրված վարկածը։
- Երբ տեղեկատվությունը հավելուրդային է, այսինքն շատ, հնարավոր է այն մեկնաբանել որոշակի սպասումների պրիզմայի միջով[2]։
Պրաքսիմետրիկ մեթոդների տարատեսակներ խմբագրել
Կենսագրական մեթոդ խմբագրել
Կենսագրական մեթոդի շրջանակներում ուսումնասիրվում է անհատի կամ խումբ մարդկանց կյանքի ընթացքը։ Կիրառվում է անձի, ստեղծագործության հոգեբանությունում և հոգեբանության պատմությունում։
Կոնտենտ վերլուծության մեթոդ խմբագրել
Հետազոտողի սուբյեկտիվության գործոնը հաղթահարելու, կոնկրետ տեղեկատվության դուրսբերման և ճշգրիտ մեկնաբանման համար մշակվել է կոնտենտ վերլուծության, բառացի՝ բովանդակային վերլուծության մեթոդը։ Կիրառելի է դարձել 20-րդ դարի 20-ական թվականներից սկսած և գործունեության արդյունքի վերլուծության տարատեսակներից քիչ թե շատ ստանդարտացվածն է համարվում։ Կոնտենտ վերլուծության միջոցով հետազոտողի վարկածի հիման վրա փաստաթղթային տվյալներում առանձնացվում են ինֆորմացիայի միավորներ և հաշվվում է դրանց հանդիպման հաճախականությունը։ Այսպես օրինակ 20-ական թվականներին Ն․Ա․ Ռիբնիկովը իր աշակերտների՝ իրենց կյանքի դրական կամ բացասական գնահատմանը և դրա սեռատարիքային կապվածությանը հետևում էր վերլուծելով նրանց շարադրությունները։ 80-ական թվականներին Ն․Ն․ Լեպեխնինին և Չ․Ա․ Շակեևան նույն կերպ ուսումնասիրում էին արևմտյան և ռուսական ֆիլմերում դաժանության և ագրեսիվության աստիճանները։ Կոնտենտ-վերլուծության ստանդարտ միավորներ են համարվում բառը, նախադասությունը, դատողությունը կամ միտքը, ամբողջական հաղորդագրությունը, հեղինակը և այլն։
Այսպիսով կոնտենտ վերլուծության հիմնական ընթացակարգը կապված է երկու տեսակ միավորների աշխատանքի հետ՝ որակական-իմաստային և քանակական-հաշվելի։ Կոնտենտ վերլուծությունը հենց որակական-իմաստային միավորների դուրսբերման ու արձանագրման դժվարությունն ունի, որին կարող է տիրապետել կոմպետենտ մասնագետը։ Քանի որ վերլուծության այս տեսակը հիմնված է բովանդակության վրա, նպատակահարմար է այն կիրառել, երբ կա վերլուծության համար բավականաչափ նյութ։ Բովանդակային վերլուծության զարգացման նոր էտապը կապված է դրա՝ համակարգչային ծրագրերով իրականացման հետ, որ լայն տարածում է գտել ԱՄՆ-ում[3]։
Պրոյեկտիվ մեթոդներ խմբագրել
Պրոյեկտիվ մեթոդը համարվում է միջանկյալ հոգեբանական թեստավորման և գործունեության արդյունքի վերլուծության մեթոդների միջև։ Այս մեթոդի կիրառման ժամանակ հետազոտվողին առաջարկում են կատարել որոշակի աշխատանաք(օր․՝ նկարել կամ պատմություն գրել որևէ նկարին համապատասխան), իսկ գործունեության արդյունքները վերլուծվում և նկարագրվում են։ Գործունեության արդյունքի վերլուծության պրոյեկտիվ մեթոդիկաներից են՝
Փաստաթղթային վերլուծություն խմբագրել
Փաստաթղթային վերլուծության նյութեր կարող են լինել՝
- Նամակներ
- Կենսագրական տվյալներ
- Օրագրեր
- Լուսանկարներ
- Կինո-տեսանկարահանումներ
- Արվեստի տարբեր ոլորտներում ստեղծագործական արդյունքներ, նաև զանգվածային լրատվամիջոցների նյութեր՝ թերթեր, ամսագրեր և այլն[1]։
Պրաքսիմետրիկ այլ մեթոդներ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Дружинин В. Н. Экспериментальная психология. — 2-е изд., доп. — СПб.: Питер, 2002. С. 45—47
- ↑ Исследование в психологии: методы и планирование / Дж. Гудвин. — 3-е изд. — СПб.: Питер, 2004. С. 444—448
- ↑ Акимова М.К., Гуревич К.М., Психологическая диагностика 3-е издание. Спб.:Питер, 2008
- ↑ Պրոյեկտիվ մեթոդիկաների նկարագրություն