Վիքիպեդիա

Անդյան համայնք

Անդյան համայնք ( իսպ.՝ Comunidad Andina, CAN) ազատ առևտրի գոտի է, որի նպատակն է ստեղծել մաքսային միություն, որը ներառում է Հարավային Ամերիկայի երկրները (Անդյան նահանգներ)՝ Բոլիվիան, Կոլումբիան, Էկվադորը և Պերուն։ Առևտրային բլոկը կոչվել է Անդյան պակտ մինչև 1996 թվականը և գոյություն ունեցել, երբ 1969 թվականին ստորագրվել է Կարթագենյան համաձայնագիրը։ Նրա կենտրոնակայանը գտնվում է Պերուում՝ Լիմա քաղաքում։

Անդյան համայնքն ունի 113 միլիոն բնակիչ՝ 4,700,000 կմ2 տարածքում։ Նրա ՀՆԱ-ն 2005 թվականին հասել է 745,300 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի, ներառյալ Վենեսուելան, որն այդ ժամանակ անդամ էր հանդիսանում։ 2011 թվականին ՀՆԱ-ի գնահատված ԳՀ-ն կազմում է 902,86 միլիարդ ԱՄՆ դոլար՝ առանց Վենեսուելայի։

Անդամակցություն խմբագրել

 
Անդամ պետություններ

Բնօրինակ Անդյան պայմանագիրը հիմնադրվել է 1969 թվականին Բոլիվիայի, Չիլիի, Կոլումբիայի, Էկվադորի և Պերուի կողմից։ 1973 թվականին դաշնագիրը ձեռք բերեց իր վեցերորդ անդամը՝ Վենեսուելան։ 1976թ.-ին, սակայն, նրա անդամությունը կրկին կրճատվեց մինչև հինգի, երբ Չիլին դուրս եկավ։ Վենեսուելան հայտարարեց իր դուրս գալու մասին 2006 թվականին՝ Անդյան համայնքը կրճատելով մինչև չորս անդամ։

Mercosur-ի հետ համագործակցության նոր համաձայնագրով, Անդյան համայնքը ձեռք է բերել չորս նոր ասոցացված անդամներ՝ Արգենտինա, Բրազիլիա, Պարագվայ և Ուրուգվայ։ Mercosur-ի այս չորս անդամներին շնորհվել է ասոցացված անդամություն Անդյան արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի կողմից՝ 2005 թվականի հուլիսի 7-ին Հանձնաժողովի հետ կայացած ընդլայնված նիստում։ Այս քայլերը փոխադարձ են Mercosur-ի գործողություններին, որը ասոցացված անդամություն է շնորհել Անդյան համայնքի բոլոր երկրներին՝ համաձայն Տնտեսական փոխլրացման համաձայնագրերի (Ազատ առևտրի համաձայնագրեր), որոնք ստորագրվել են CAN-ի և Mercosur-ի առանձին անդամների միջև[1]։

Հարաբերություններ այլ կազմակերպությունների հետ խմբագրել

Անդյան համայնքը և Mercosur-ը կազմում են Հարավային Ամերիկայի երկու հիմնական առևտրային բլոկները։ 1999 թվականին այս կազմակերպությունները սկսել են բանակցություններ վարել միաձուլման շուրջ՝ « Հարավային Ամերիկայի ազատ առևտրի գոտի» (SAFTA) ստեղծելու նպատակով։ 2004 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Անդյան համայնքը համագործակցության համաձայնագիր է ստորագրել Mercosur-ի հետ, և նրանք համատեղ մտադրության նամակ են հրապարակել ապագա բանակցությունների համար՝ ուղղված Հարավային Ամերիկայի ազգերի միությանը (USAN) ինտեգրելու համար, որը ձևավորվում է Եվրոպական միության օրինակով[7]։

2005 թվականի ընթացքում Վենեսուելան որոշել է միանալ Mercosur-ին։ Վենեսուելայի պաշտոնական դիրքորոշումը սկզբում այնպիսին էր, որ Mercosur-ին միանալով՝ կարելի է հետագա քայլեր ձեռնարկել երկու առևտրային բլոկներին ինտեգրելու ուղղությամբ։ CAN-ի գլխավոր քարտուղար Ալան Վագները հայտարարել է, որ Վենեսուելայի արտաքին գործերի նախարար Ալի Ռոդրիգեսը հայտարարել է, որ Վենեսուելան մտադիր չէ լքել CAN-ը, և նրա միաժամանակյա անդամակցությունը երկու դաշինքներին նշանավորել է նրանց ինտեգրման սկիզբը[8]։

Այնուամենայնիվ, որոշ վերլուծաբաններ մեկնաբանել են, որ Վենեսուելան, ի վերջո, կարող է դուրս գալ CAN-ից[9]։ Երբ Կոլումբիան և Պերուն ստորագրել են ազատ առևտրի համաձայնագրեր Միացյալ Նահանգների հետ, ի նշան բողոքի, Վենեսուելայի նախագահ Ուգո Չավեսը 2006 թվականի ապրիլին հայտարարել է CAN-ից իր երկրի դուրս գալու մասին՝ հայտարարելով, որ Համայնքը «մեռած է»[10]։ Կոլումբիայի և Պերուի պաշտոնյաներն իրենց անհամաձայնությունն են հայտնել այս տեսակետի հետ, ինչպես արել են նաև Վենեսուելայի արդյունաբերական հատվածի ներկայացուցիչները (Կոնինդուստրիա)[11]։

Չնայած այս հայտարարությանը, Վենեսուելան դեռևս պաշտոնապես չէր ավարտել դուրսբերման բոլոր անհրաժեշտ ընթացակարգերը։ Վենեսուելայի առևտրի նախարար Մարիա Քրիստինա Իգլեսիասի խոսքով, ամբողջ գործընթացը տևելու է հինգ տարի։ Մինչ այդ, Վենեսուելան և նրա գործընկերները կմնան կապված համայնքի նախկինում գոյություն ունեցող առևտրային համաձայնագրերի հետևանքով[12]։

 
Անդյան համայնքի անդամ երկրների բացառիկ տնտեսական գոտիներ. Հաշվի առնելով դրանք՝ Անդյան համայնքի ընդհանուր տարածքը հասնում է 6 573 757 կմ2- ի:

2007 թվականի օգոստոսին Կոլումբիա կատարած այցի ժամանակ Էկվադորի և Բոլիվիայի նախագահները խնդրել են նախագահ Ուգո Չավեսին կրկին միանալ Անդյան համայնքին, և նա պատասխանել է, որ կհամաձայնի առաջարկին։ Միևնույն ժամանակ, Mercosur-ի հարաբերությունները Վենեսուելայի հետ թուլանում էին, քանի որ Մերկոսուրը համաձայն չէր Ուգո Չավեսի որոշ առաջարկների հետ[13]։

Ի վերջո, Վենեսուելան 2012թ.-ին ձեռք է բերել Mercosur-ի լիիրավ անդամություն՝ առաջին անգամ դարձնելով Mercosur-ը անդամների թվով ավելի մեծ, քան CAN-ը։

Բացի CAN-ից, Բոլիվիան նաև ԱՀԿ-ի, UNASUR-ի և ALBA-ի անդամ է։ Նրա վերաբերմունքը որոշիչ է համարվում հատկապես UNASUR-ի և ALBA-ի հարաբերությունների համար, ասում է Մարիոն Հորմանը, քանի որ Բոլիվիան ավանդաբար դիտվում է որպես միջնորդ Անդյան երկրների և Հարավային Ամերիկայի մնացած մասերի միջև[14]։

Ավելին, 2012 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Բոլիվիան ընդունվել է Mercosur-ի երկրների կողմից՝ սկսելու ընդգրկման արձանագրությունները՝ 4 տարվա ընթացքում Mercosur-ի լիիրավ անդամակցության հասնելու համար՝ ստանալով «մուտքի անդամի» հռչակումը և հետագայում համախմբվելով որպես ռազմավարական աշխարհաքաղաքական միավորում[15]։

Ժամանակագրություն խմբագրել

 
Լիմայի Անդյան համայնքի քարտուղարություն
  • Համայնքի հիմքը ստեղծվել է 1969 թվականին Կարթագենյան համաձայնագրով։
  • 1973 թվականին Վենեսուելան միանում է Անդյան պայմանագրին։
  • 1976-ին Աուգուստո Պինոչետը դուրս է եկել Չիլիի Անդյան պայմանագրից՝ պնդելով տնտեսական անհամատեղելիության մասին։
  • 1979 թվականին ստորագրվել է Արդարադատության դատարանի ստեղծման պայմանագիրը, և ստեղծվել է Անդյան խորհրդարանը, որը սկզբունքորեն գտնվում էր Լիմայում։ Ստեղծվել է նաև Անդյան արտաքին գործերի նախարարների խորհուրդը։
  • 1981 թվականին Անդյան խորհրդարանը տեղափոխվում է Բոգոտա։
  • 1983 թվականին ուժի մեջ է մտել Արդարադատության դատարանի ստեղծման պայմանագիրը։
  • 1991 թվականին նախագահները հավանություն են տվել բաց երկնքի քաղաքականությանը և համաձայնեցրել ակտիվացնել ինտեգրումը։
  • 1992 թվականին Պերուն ժամանակավորապես կասեցրել է ազատականացման ծրագրի իր պարտավորությունները։
  • 1993 թվականին ազատ առևտրի գոտին ամբողջությամբ գործարկվել է Բոլիվիայի, Կոլումբիայի, Էկվադորի և Վենեսուելայի համար։
  • 1994 թվականին հաստատվել է Միասնական արտաքին սակագինը։
  • 1996 թվականին Կարթագենայի համաձայնագրի հանձնաժողովը հաստատել է «Simón Bolívar» արբանյակային համակարգի ստեղծման, շահագործման և շահագործման կանոնակարգային համատեքստը։
  • 1996 թվականի մարտին Տրուխիլոյի արձանագրության միջոցով իրականացվել են ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներ․ ստեղծվել են Անդյան համայնքը և Անդյան ինտեգրացիոն համակարգը։
  • 1997 թվականին համաձայնություն է ձեռք բերվել Պերուի աստիճանական ընդգրկման վերաբերյալ Անդյան ազատ առևտրի գոտում։
  • 1998 թվականին Բուենոս Այրեսում ստորագրվել է Անդյան համայնքի և Mercosur–ի միջև ազատ առևտրի գոտու ստեղծման շրջանակային համաձայնագիրը։
  • 2000 թվականին Հարավային Ամերիկայի նախագահների հանդիպումը, որի ժամանակ Անդյան համայնքի պետությունների ղեկավարները և Mercosur–ը որոշում են կայացրել բանակցություններ սկսել երկու դաշինքների միջև ազատ առևտրի գոտի ստեղծելու համար որքան հնարավոր է արագ և ամենաուշը մինչև 2002թ.։
  • 2003 թվականի օգոստոսին Անդյան համայնքի և Mercosur–ի արտաքին գործերի նախարարները Մոնտեվիդեոյում կայացած հանդիպման ժամանակ, որի ժամանակ CAN-ը ներկայացրել է աշխատանքային առաջարկ, որը պարունակում էր բանակցությունների ուղեցույցներ, վերահաստատել են իրենց կառավարությունների քաղաքական վճռականությունը՝ առաջ տանելու ազատ առևտրի համաձայնագրի շուրջ բանակցությունները։
  • 2006 թվականի ապրիլին նախագահ Ուգո Չավեսը հայտարարել է, որ Վենեսուելան դուրս կգա Անդյան համայնքից՝ պնդելով, որ Կոլումբիայի և Պերուի կողմից ԱՄՆ-ի հետ ստորագրված ԱԱԳ համաձայնագրերն անուղղելի վնաս են հասցրել համայնքին։
  • 2017 թվականի մարտի 23-ին Անդյան համայնքի և Եվրասիական միության միջև ստորագրվել է փոխըմբռնման հուշագիր[16]։
  • 2020 թվականի փետրվարի 21-ին Վենեսուելայի վիճելի ժամանակավոր նախագահ Խուան Գուայդոն հայտարարել է Վենեսուելայի ՝ CAN-ին կրկին միանալու որոշման մասին[17]։

Կազմակերպություն խմբագրել

Գլխավոր քարտուղարներ խմբագրել

Մարդկանց ազատ հոսք խմբագրել

2005 թվականի հունվարի 1-ից անդամ երկրների քաղաքացիները կարող են մուտք գործել Անդյան համայնքի անդամ մյուս երկրներ՝ առանց վիզայի պահանջի։ Ճանապարհորդները պետք է իշխանություններին ներկայացնեն իրենց ազգային ID քարտերը[փա՞ստ]։

Վենեսուելա այցելողները պետք է ներկայացնեն իրենց անձնագրերը. այնուհետև նրանք կստանան Անդյան միգրացիոն քարտ (իսպ․՝ Tarjeta Andina de Migración), որտեղ նշված է երկրում ժամանակավոր բնակության ժամանակը։

Անդյան անձնագիր խմբագրել

Անդյան անձնագիրը ստեղծվել է 2001 թվականի հունիսին՝ համաձայն 504 որոշման։ Սա նախատեսում է անձնագրի տրամադրում ստանդարտ մոդելի հիման վրա, որը պարունակում է նոմենկլատուրայի և անվտանգության ներդաշնակեցված հատկանիշներ։ Անձնագիրն ուժի մեջ է Էկվադորում, Պերուում, Վենեսուելայում և Բոլիվիայում (Բոլիվիա 2006 թվականի սկզբից)։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «CAN – Mercosur». Արխիվացված է օրիգինալից 2002 թ․ հունիսի 16-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «SOMOS COMUNIDAD ANDINA». Andean Community of Nations. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 12-ին.
  3. ↑ In the framework of the Union of South American Nations and/or Mercosur-CAN cooperation agreements
  4. ↑ «Le Maroc obtient le statut de membre observateur au sein de la Communauté andine des Nations». MAP Express (ֆրանսերեն). Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 9-ին.
  5. ↑ «Türkiye welcomes observer status in Andean Community». Anadolu Agency (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
  6. ↑ «Announcement by the Ministry of Foreign Affairs regarding the acceptance of Greece's request for observer status in the Andean Community of Nations (CAN) (17.06.2023)». Ministry of Foreign Affairs (Greece).
  7. ↑ «Andean Community-MERCOSUR». SICE Foreign Trade Information System. The General Secretariat of the Organization of American States. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 6-ին.
  8. ↑ «Secretario general de la CAN: Es positivo el ingreso de Venezuela al Mercosur» (իսպաներեն). The General Secretariat of the Organization of American States. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2005 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  9. ↑ Prada, Paulo (2005 թ․ դեկտեմբերի 8). «South American Trade Bloc Moves to Admit Venezuela». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  10. ↑ «Venezuela to Withdraw From Andean Free Trade Group». Latin America. Bloomberg.com. 2006 թ․ ապրիլի 19. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  11. ↑ «Conindustria: "Inevitable" y negativa salida de Venezuela de la CAN» (իսպաներեն). Eluniversal.com. 2006 թ․ ապրիլի 20. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  12. ↑ «Secretario general de la CAN espera que convoquen cita sobre Venezuela» (իսպաներեն). Eluniversal.com. 2006 թ․ ապրիլի 22. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  13. ↑ «Vocero de las Farc se reunirá en Venezuela con Hugo Chávez para hablar sobre acuerdo humanitario». Eltiempo.com. 2007 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  14. ↑ Marion Hörmann, "Key Role for Bolivia Արխիվացված 2011-09-27 Wayback Machine" D+C Development and Cooperation, German Federal Ministry for Economic Cooperation and Development, 2010/03, 103–105.
  15. ↑ «Bolivia signs Mercosur incorporation protocol and becomes sixth member».
  16. ↑ «The EEC and the Andean Community General Secretariat signed a Memorandum of Understanding». eurasiancommission.org.
  17. ↑ «Guaidó anunció el reingreso de Venezuela a la Comunidad Andina de Naciones (Comunicado)». La Patilla (եվրոպական իսպաներեն). 2020 թ․ փետրվարի 21. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 23-ին.
  18. ↑ Andean Community of Nations, 18 Jan 2007, Ecuadorian Freddy Ehlers is elected CAN Secretary General Արխիվացված 2013-07-29 Wayback Machine
  19. ↑ Andean Community of Nations, 20 Apr 2010, (es) Freddy Ehlers renuncia a la Secretaría General de la CAN Արխիվացված 25 Ապրիլ 2010 Wayback Machine
  20. ↑ (es) Andean Community of Nations, 19 Feb 2013, Boliviano Adalid Contreras concluye su gestión como Secretario General de la CAN con un llamado a fortalecer la integración Արխիվացված 18 Փետրվար 2015 Wayback Machine
  21. ↑ (es) Andean Community of Nations, 15 Jun 2013,«Boliviano Pablo Guzmán es elegido como Secretario General de la CAN|ARCHIVO FOTOGRAFICO | Prensa | Portal de la Comunidad Andina». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 31-ին.
  22. ↑ (es) Andean Community of Nations, 11 Jan 2016,«Walker San Miguel es elegido como Secretario General de la Comunidad Andina|NOTAS DE PRENSA | Prensa | Portal de la Comunidad Andina». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 20-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Անդյան_համայնք&oldid=9944455» էջից