Բուենոս Այրես

Բուենոս Այրես (իսպ.՝ Buenos Aires, բառացի՝ «լավ օդ» կամ «բարի քամիներ», /ˌbweɪnəs ˈɛəriːz/ կամ /-ˈaɪrɪs/, Իսպաներեն արտասանություն՝ [ˈbwenos ˈaiɾes], իսպ.՝ Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Nuestra Señora de Santa María de los Buenos Aires, բառացիորեն՝ «Սուրբ Երրորդության քաղաք և Բարի Քամիների մեր Տիրուհի Սուրբ Մարիամի Նավահանգիստ»), Արգենտինայի մայրաքաղաքը, երկրի վարչական, մշակութային ու տնտեսական կենտրոնը և Հարավային Ամերիկայի խոշորագույն քաղաքներից մեկը։ Բուենոս Այրեսը գտնվում է երկրի կենտրոնաարևելյան մասում՝ խոշորագույն Ռիո դե լա Պլատա ծովածոցի արևմտյան ափին, որը Հարավային Ամերիկայի երկարությամբ երկրորդ գետի՝ Պարանայի շարունակությունն է։ Իր ժամանակակից կարճ անվանումը՝ «Բուենոս Այրես», քաղաքը կրում է 17-րդ դարից։ Մինչ այդ քաղաքը պաշտոնապես կոչվել է հետևյալ լրիվ անունով՝ Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Nuestra Señora de Santa María de los Buenos Aires, իսպաներենից բառացի թարգմանությամբ՝ «Սուրբ Երրորդության քաղաք և Բարի Քամիների մեր Տիրուհի Սուրբ Մարիամի նավահանգիստ»։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բուենոս Այրես (այլ կիրառումներ)

Քաղաք
Բուենոս Այրես
Buenos Aires
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Արգենտինա
Ներքին բաժանում	Comuna 4?, Comuna 5?, Կոմունա 7, Comuna 8?, Comuna 9?, Comuna 10?, Comuna 12?, Comuna 13?, Comuna 14 (Buenos Aires)?, Comuna 15?, Comuna 11?, Comuna 2?, Comuna 1?, Comuna 3? և Comuna 6?
Քաղաքապետ	Օրասիո Ռոդրիգես Լարետա
Հիմնադրված է	1536 թ.
Առաջին հիշատակում	1536
Տվյալ կարգավիճակում	1580 թվականից
Մակերես	203 կմ²
ԲԾՄ	25 մետր
Բնակչություն	▲3 120 612 մարդ (2022)
Խտություն	64 443.6 մարդ/կմ²
Ագլոմերացիա	14 598 065
Ազգային կազմ	արգենտինացիներ, իսպանացիներ, հայեր, իտալացիներ, արաբներ,
Կրոնական կազմ	Կաթոլիկություն, Հայ Առաքելական եկեղեցի, Ուղղափառություն, աթեիզմ, իսլամ
Տեղաբնականուն	բուենոսայրեսցի
Ժամային գոտի	UTC-3
Հեռախոսային կոդ	011
Փոստային դասիչ	C1000-14xx
Պաշտոնական կայք	buenosaires.gov.ar (իսպ.)
Բուենոս Այրես (Արգենտինա)
Բուենոս Այրես Վիքիպահեստում

Արգենտինայում մայրաքաղաքը երբեմն կոչվում է «քաղաք տարբեր անուններով»։ «Կապիտալ ֆեդերալ» (իսպ.՝ Capital Federal)՝ «դաշնային մայրաքաղաք» անվանումը համարվում է քաղաքի ամենաշատ օգտագործվող անուններից մեկը։ Հաճախ այն կոչվում է նաև «Բուենոս Այրես քաղաք» (իսպ.՝ Ciudad de Buenos Aires) կամ պարզապես «Բուենոս Այրես», չնայած նրան, որ երբեմն շփոթմունք է առաջանում, որովհետև կա նաև համանուն գավառ։ Քաղաքի «Ինքնավար քաղաք Բուենոս Այրես» անվանումը (իսպ.՝ Ciudad Autónoma de Buenos Aires, համառոտ՝ CABA) պաշտոնապես ընդունվել է 1996 թվականին քաղաքի կանոնադրությամբ։ Հաճախ խոսակցականում քաղաքը կոչվում է «Բայրես» (իսպ.՝ Baires), որը քաղաքում տարածված (հատկապես երիտասարդության շրջանում) ինքնատիպ ձևի կրճատում է, բայց չի օգտագործվում պաշտոնական փաստաթղթերում։ Արգենտինայում մայրաքաղաքի բնակիչներին կոչում են «պորտենյոս» (իսպ.՝ porteños), այսինքն՝ «նավահանգստի բնակիչներ»։

Բուենոս Այրեսը հիմնադրվել է երկու անգամ։ Առաջին անգամ 1536 թվականին քաղաքը հիմնել է Պեդրո դե Մենդոսան։ 1541 թվականին հնդկացիների հարձակման ժամանակ քաղաքը հրդեհվել է, և վերականգնվել է 1580 թվականին Խուան դե Գարայի կողմից (իրավաբան Խուան դե Մատիենսոյի պահանջով)։ Հիմնադրման պահին և վերականգնումից հետո քաղաքը եղել է Պերուի փոխարքայության կազմում, որն Իսպանիայի կայսրության մաս էր կազմում։ 1776 թվականին Բուենոս Այրեսը դարձել է նորաստեղծ Ռիո դե լա Պլատա փոխարքայության մայրաքաղաքը։

1806 թվականին՝ բրիտանական առաջին ներխուժման ժամանակ, քաղաքը մի քանի ամիս օկուպացվել է բրիտանական զորքերի կողմից։ 1810 թվականին տեղի է ունեցել Մայիսյան հեղափոխությունը, որի ընթացքում գահընկեց է արվել իսպանական տեղապահը (փոխանորդը) և ձևավորվել ժամանակավոր կառավարություն՝ Առաջին խունտան, որը դարձել է Արգենտինայի առաջին ազգային կառավարությունը։ 20-րդ դարի սկզբին Մեծ Բուենոս Այրեսը եղել է Հարավային Ամերիկա ներգաղթելու հիմնական կենտրոններից մեկը։ 1913 թվականին քաղաքում սկսվել է մետրոյի շինարարությունը, որն առաջինն էր Լատինական Ամերիկայում։

Բուենոս Այրեսը նաև դաշնային մայրաքաղաք է, որտեղ տեղակայված է Արգենտինայի կառավարությունը։ Բուենոս Այրեսը համանուն մարզի մաս չի կազմում, այլ առանձին վարչական շրջան է, որ հիմնվել է 1880 թվականին։ Պաշտոնապես քաղաքը բաժանված է 48 շրջանների. այդ բաժանումը հաստատվել է 19-րդ դարում։ 1994 թվականի սահմանադրական բարեփոխումններից հետո քաղաքն ստացել է ինքնավարություն, ինչից հետո քաղաքապետն ընտրվում է ուղղակի քվեարկությամբ, ոչ թե նշանակվում երկրի նախագահի կողմից, ինչպես նախկինում էր։

Բուենոս Այրեսը ճանաչվել է «ալֆա քաղաք» GaWC5 ուսումնասիրության արդյունքում և գտնվում է Ամստերդամի, Մոսկվայի և Բրյուսելի հետ նույն շարքում։ 2016 թվականին Բուենոս Այրեսում կյանքի որակը գնահատվել է 93-րդն աշխարհում և առաջիններից մեկը Լատինական Ամերիկայում. մեկ անձին բաժին ընկնող եկամտի չափով այն առաջին երեք քաղաքներից մեկն է տարածաշրջանում։ Այն ամենաշատ այցելուներ ունեցող քաղաքն է Հարավային Ամերիկայում և երկրորդը՝ Լատինական Ամերիկայում (Մեխիկոյից հետո)։

Բուենոս Այրեսը զբոսաշրջային խոշոր կենտրոն է և հայտնի է պահպանված իսպանական-եվրոպական ոճի ճարտարապետությամբ և հարուստ մշակութային կյանքով։ 1951 թվականին Բուենոս Այրեսում անցկացվել են առաջին Համաամերիկյան խաղերը, 1978 թվականին՝ ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության հանդիպումների մի մասը։ 2018 թվականին Բուենոս Այրեսում են անցկացվել Ամառային երիտասարդական օլիմպիական խաղերը և Մեծ քսանյակի գագաթնաժողովը։

Ստուգաբանություն

Արագոնյան արխիվների տվյալներով՝ կատալոնացի միսիոներները և ճիզվիտները ժամանել են իսպանական գերիշխանության տակ գտնվող Կալիարի (Սարդինիա) 1324 թվականին Պիզայից այն գրավելուց հետո և հիմնել են իրենց գլխավոր վարչությունը բլրի գագաթին։ Այդ բլուրը նրանց շրջանում հայտնի էր որպես «Բուեն Այրե» (կամ Բոնարիա սարդիներենով), քանի որ այն զերծ էր ճահճին մոտ տեղակայված հին քաղաքում տիրող տհաճ հոտերից։ Կալիարիի պաշարման ժամանակ արագոնցիները կառուցել են Կույս Մարիամի սրբավայրը բլրի գագաթին։ 1335 թվականին Ալֆոնսո Հեզաբարո թագավորը եկեղեցին նվիրել է մերսեդարիաներին, որոնք կառուցել են աբբայություն, որը կանգում է մինչ օրս։ Հետագա տարիներին տարածվել է պատմություն այն մասին, թե Սուրբ Մարիամի արձանը հանվել է ծովից այն բանից հետո, երբ հրաշք կերպով հանդարտեցրել է փոթորիկը Միջերկրական ծովում։ Արձանը տեղադրվել է աբբայությունում։ Իսպանացի և հատկապես անդալուզիացի նավաստիներըները պաշտել են այդ պատկերը և հաճախ են դիմել «Բարի (արդար) քամիներին»՝ խնդրելով օգնել իրենց նավարկության ժամանակ ու կանխել նավաբեկությունը։ Բուեն Այրեի Կույսի տաճարը հետագայում կառուցվել է Սևիլյայում։

Բուենոս Այրեսի առաջին հիմնադրման ժամանակ իսպանացի նավագնացները հասել են Ռիո դել լա Պլատա ծովածոցին. նրանք իրենց ճանապարհորդության բարեհաջող ընթացքը վերագրել են «Սանտա Մարիա դե լոս Բուենոս Այրեսին»՝ Բարի Քամիների Սուրբ Կույս Մարիամին, որի ուղարկած քամիների շնորհիվ իրենք հասել էին այն ափին, ուր ներկայում տեղակայված է ժամանակակից Բուենոս Այրեսը։ Պեդրո դե Մենդոսան քաղաքը կոչել է «Բարի Քամիների Սուրբ Մարիամ» իր արշավախմբի քահանայի առաջարկով, որը Բուեն Այրեի Կույսի (սարդիներեն՝ Մադոննա դե Բոնարիա) նվիրյալներից էր (որ մինչ այժմ հանդիսանում է Սարդինիայի հովանավորը)։ Մենդոսայի հիմնած բնակավայրը շուտով ենթարկվել է հարձակման տեղաբնիկների կողմից և լքվել 1541 թվականին։

Երկար տարիներ քաղաքի անվան ստեղծումը վերագրվել է Սանչո դե Կամպոյին, որն իբր թե ափին հասնելու ժամանակ գոռացել է. «Ինչքա՜ն արդարացի են այս երկրի քամիները»։ Սակայն Էդուարդո Մադերոն իսպանական արխիվներում անցկացրած լայնամասշտաբ ուսումնասիրությունների արդյունքում 1882 թվականին պարզել է, որ այդ անվանումն իրականում կապված է Բուեն Այրեի Տիրուհու նվիրյալ նավաստիների հետ։

Երկրորդ (ժամանակակից) բնակավայրը հիմնադրվել է 1580 թվականին Խուան դե Գարայի կողմից, որը Պարանա գետով նավարկել է դեպի ներքև Ասունսյոնից (ներկայում՝ Պարագվայի մայրաքաղաքը)։ Գարայը պահպանել է Մենդոսայի տված անունը՝ քաղաքը կոչելով Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Santa María del Buen Aire («Ամենասուրբ Երրորդության քաղաք և Բարի Քամիների Մեր Տիրուհի Սուրբ Մարիամի նավահանգիստ»)։ Կարճ տարբերակը՝ Բուենոս Այրես, տարածում է գտել 17-րդ դարում։

Իսպաներում Բուենոս Այրես քաղաքի անվան տարածված հապավումն է՝ Bs.As.։ Ընդունված են նաև B.A. և BA տարբերակները։ BA տարբերակն ավելի հաճախ օգտագործում են ներգաղթյալները, իսկ տեղաբնիկները նախընտրում են քաղաքը կոչել Բայրես։

Պատմություն

Բուենոս Այրեսը 1536 թվականին հիմնադրվելուց հետո

Հիմնադրումից մինչև 1810 թվական

1536 թվականի փետրվարի 2-ին իսպանացի կոնկիստադոր Պեդրո դե Մենդոսան հիմնադրել է բնակավայր կերանդի բնիկներով բնակեցված վայրում, որտեղ ներկայում տեղակայված է Բուենոս Այրեսի Սան Տելմո շրջանը (քաղաքի կենտրոնից դեպի հարավ)։ Մենդոսայի արշավախմբին սպառնացել է սովը, և իրավիճակն ավելի է վատացել չարուա հնդկացիների հետ մշտական բախումների պատճառով։ Հիվանդության պատճառով, ինչպես նաև զգուշանալով արշավախմբի կործանումից՝ Մենդոսան որոշել է հեռանալ Հարավային Ամերիկայից և վերադառնալ Իսպանիա, սակայն նա մահացել է վերադարձի ճանապարհին։ Բնակավայրում մնացած գաղութաբնակները հինգ տարի հետ են մղել հնդկացիների հարձակումները, սակայն 1541 թվականին ստիպված են եղել գնալ գետի հոսանքով դեպի վեր՝ Ասունսիոն քաղաք, որը հիմնադրվել էր 1537 թվականին Մենդոսայի արշավախմբի կողմից։ Բուենոս Այրեսի տեղում հիմնադրված բնակավայրը լքվել է ու հրդեհվել։ 1580 թվականի հունիսի 11-ին Խուան դե Գարայը նորից հիմնադրել է քաղաքը, որ կոչվել է Սուրբ Երրորդության պատվին։ Այդ շրջանում քաղաքի բնակչությունը կազմել է 65 մարդ՝ չհաշված գուարանի հնդկացիներին։ Նավահանգստի և նրանից ոչ հեռու տեղակայված քաղաքի միացումից հետո միավորվել են նաև նրանց անվանումները և բնակավայրը կոչվել է «Սուրբ Երրորդության քաղաք և Բարի Քամիների մեր Տիրուհի Սուրբ Մարիամի նավահանգիստ» (իսպ.՝ Ciudad de la Trinidad, Puerto de Nuestra Señora Santa María del Buen Ayre)։

Հիմնադրման պահին և վերահիմնադրումից հետո քաղաքը եղել է Պերուի փոխարքայության կազմում, որը մտել է Իսպանական կայսրության կազմի մեջ։ Բուենոս Այրեսը հեռու է եղել առևտրային ուղիներից, որ անցել են Լիմայով, և քաղաքում կյանքի եվրոպական դրվածքի տարածման համար չեն բավականացրել անհրաժեշտ իրերը։ 1610 թվականին քաղաքի բնակչության թվաքանակը հասել է 500 մարդու, որոնցից շատերն զբաղվել են Բրազիլիայից մաքսանենգ ապրանքների տեղափոխմամբ։ 1680 թվականին Լա Պլատա ծովածոցի ձախ ափին պորտուգալացիների կողմից հիմնադրվել է Կոլոնիա դել Սակրամենտո ամրոցը։ Դրա միջոցով պորտուգալացիները անօրինական ճանապարհով ապրանքներ են ներկրել Բուենոս Այրես։ Մաքսանենգներից պաշտպանվելու համար իսպանացիները հիմնադրել են Մոնտեվիդեո քաղաքը։ Մինչև 18-րդ դարի կեսերը Բուենոս Այրեսը դարձել է կաշվի արդյունաբերության կենտրոն։

Քաղաքային խորհուրդը 1817 թվականին

1810 թվականի մայիսի 22, քաղաքային խորհրդի նիստում, որ տեղի է ունեցել Մայիսյան հեղափոխության դեպքերից հետո, նկարը՝ Պեդրո Սուբերկասոյի, 1910 թվական

1776 թվականին քաղաքը դարձել է նորից կազմավորված Ռիո դե լա Պլատա փոխարքայության մայրաքաղաք։ Փոխարքայության ստեղծման համար հիմնական պատճառը եղել է իսպանական ու պորտուգալական գաղութների միջև սահման անցկացնելը և մաքսանենգությանը վերջ տալու ցանկությունը։ 1785 թվականին իսպանական իշխանությունները Ռիո դե լա Պլատա փոխարքայությանը թույլ են տվել վարել ինքնուրույն առևտուր։ Այդ ժամանակից սկսվել է Բուենոս Այրեսի ծաղկման շրջանը, որը վարել է բաց առևտուր։ Քաղաք ներմուծվել են արտասահմանյան ապրանքներ, իսկ քաղաքից նավեր են մեկնել այլ նավահանգիստներ։ Վերացել է կոմերցիոն և քաղաքական կախվածությունը Լիմայից։ Քաղաքի ծաղկման շնորհիվ ավելացել է ներգաղթը հիմնականում իսպանցիների հաշվին, ավելի քիչ՝ ֆրանսիացիների ու իտալացիների։ Այդ ժամանակ Բուենոս Այրեսի հիմնական բնակչությունը կազմել են առևտրականներն ու ֆերմերները։

Հիմնադրման ժամանակից մինչև 1807 թվականի Բուենոս Այրեսը տարել է մի քանի ներխուժումներ։ 1582 թվականին անգլիական կապերներն ափ են իջել Մարտին Գարսիա կղզում, սակայն վտարվել են այնտեղից։ 1587 թվականին անգլիացի Թոմաս Կևենդիշը փորձել է գրավել քաղաքը, սակայն անհաջողություն է կրել։ 1658 թվականին ֆրանսիացիները, Ֆրանսիայի թագավոր Լյուդովիկոս XIV-ի հրամանով, երեք անգամ գրոհել են քաղաքի վրա, սակայն դոն Պեդրո դե Բաիգորի Ռուիսը, որն այդ ժամանակ եղել է Բուենոս Այրեսի նահանգապետը, կարողացել է կազմակերպել նավահանգստի հաջող պաշտպանությունը։ Չորրորդ փորձը ձեռնարկել է արկածախնդիր դե Պինտիսը, որը նույնպես պարտություն է կրել։ 1699 թվականին տեղի է ունեցել չորրորդ ներխուժումը, որի արդյունքում պարտության է մատնվել դանիացի ծովահենների նավակազմը։ Բրունո Մաուրիսիո դե Զաբալի նահանգապետության ժամանակ ֆրանսիացիները Էտիեն Մորոյի գլխավորությամբ ափ են իջել Ռիո դե լա Պլատայի արևելյան ափին, որտեղ ջախջախվել են իսպանական զորքերի կողմից։

Բրիտանական կայսրությունը ցանկացել է Բուենոս Այրեսը միացնել իր հետաքրքրության տարածքներին, մանավանդ որ Իսպանիան համագործակցում էր Ֆրանսիայի՝ Բրիտանական կայսրության նախկին թնամու հետ։ Ռիո դե լա Պլատա փոխարքայություն առաջին ներխուժումը դարձել է 1806 թվականի հունիսի 27-ի հարձակումը։ Գեներալ-մայոր Ուիլյամ Կար Բերեսֆոլդի ջոկատը գրավել է Բուենոս Այրեսը։ Նա իրեն հայտարարել է նահանգապետ, սակայն 1806 թվականի օգոստոսի 12-ին ստիպված է եղել անձնատուր լինել և վեց ամսվա գերությունից հետո կարողացել է փախչել Անգլիա։ 1807 թվականին անգլիացիները Ջոն Ուիտլոքի գլխավորությամբ գրավել են Մոնտեվիդեո ամրոցն ու այն իրենց ձեռքում պահել մի քանի ամիս։ 1807 թվականի հուլիսի 5-ին Ուիտլոքը փորձել է գրավել Բուենոս Այրեսը, սակայն քաղաքի բնակիչներն ու Սանտյագո Լինիերսի ջոկատը դիմադրություն են ցույց տվել և ջախջախել անգլիացիներին։ Քաղաքի բնակիչների դիմադրությունը, որոնց մեծ մասը եղել են կրեոլներ, և նրանց ակտիվ մասնակցությունը պաշտպանությանը օգնել են պահպանել Բուենոս Այրեսի անկախությունը։ Նապոլեոնի զորքերի կողմից Իսպանիայի օկուպացիայից հետո Հարավային Ամերիկայում սկիզբ են առել շարժումներ հանուն անկախության, որոնք հանգեցրել են 1810 թվականին տեղի ունեցած Մայիսյան հեղափոխությանը և առաջին ազգային կառավարության ստեղծմանը։ 19-րդ դարի սկզբին քաղաքի բնակչությունը կազմել է շուրջ 40 000 մարդ, այն դարձել է կարևոր նավահանգիստ Ատլանտյան օվկիանոսում և դուրս է եկել Ռիո դե լա Պլատա փոխարքայության կազմից։

Բուենոս Այրեսը մինչև 19-րդ դարի վերջ

1810 թվականի մայիսին Բուենոս Այրեսի իսպանական կուսակալ Բալտասար Հիդալգո դե Սիսներոսի պաշտոնազրկումից հետո իշխանությունն ստանձնած առաջին խունտան պահպանել է նրա կառավարման քաղաքական ուղղվածությունը։ Իրար հաջորդել են Գրանդեի խունտան, Առաջին ու Երկրորդ եռապետությունները և դիրեկտորիան։ Առաջին խունտան նշանակել է նաև նահանգապետերին ու քաղաքապետերին, պահել բանակը և հավաքել մաքսային տուրքերը։ Դա մյուս փոխարքայությունների ղեկավարներին թույլ է տվել ասել, որ հեղափոխության արդյունքում միայն իսպանական բյուրոկրատիային փոխարինել է տեղական կառավարությունը՝ արտոնություններ չտալով քաղաքի բնակչությանը։

1815 թվականին գավառի բնակչությունը քննադատել է Լա Պլատայի միացյալ պրովինցիաների գերագույն ղեկավար Կառլոս Մարիա դե Ալվեարի գործունեությունը։ Նա պաշտոնից հեռացվել է 1815 թվականի ապրիլի 20-ին՝ պաշտոնն զբաղեցնելուց չորս ամիս անց։ 1816 թվականի հունիսի 9-ին քաղաքը դարձել է Հարավային Ամերիկայի միացյալ պրովինցիաների մայրաքաղաք, այնտեղ մշակվել է 1819 թվականի Սահմանադրությունը։ 1820 թվականին քաղաքացիական պատերազմի շրջանակներում ֆեդերալիստների զորքերը Սեպեդայի ճակատամարտում ջախջախել են Բուենոս Այրես պրովինցիայի զորքերին, որ գլխավորում էր նահանգապետ Մանուել դե Սարատեան։ Բուենոս Այրեսի պրովինցիայի պարտության արդյունքում կնքվել է Պիլարի պայմանագիրը։ Անկայության ժամանաշրջանից հետո քաղաքի նահանգապետ է ընտրվել Մարտին Ռոդրիգեսը, իսկ նրա նախարար Բեռնարդինո Ռիվադավիան 1826 թվականին դարձել է Արգենտինական համադաշնության նախագահ։ Ռիվադավիայի նախագահության ընթացքում քաղաքը դարձել է գիտության ու մշակույթի կենտրոն։ Սկսվել է կարգուկանոնի ու բարեփոխումների ժամանակաշրջան. ստեղծվել է Բուենոս Այրեսի գլխավոր արխիվը, բացվել ապրանքային բիրժա։ Իր գործունեությունն է սկսել Բուենոս Այրեսի համալսարանը, ստեղծվել է Ֆիզիկայի ու մաթեմատիկայի միությունը։

Բուենոս Այրես նահանգի Սահմանադրության օրը 1854 թվականին

Բուենոս Այրեսի պլանը 1870 թվականին

Ռիվադավիան Կոնգրեսին է ներկայացրել Բունեոս Այրեսի վերակառուցման պլանը, քաղաքը հայտարարվել է պետության մայրաքաղաք։ Ըստ նոր օրենքի՝ նավահանգիստը դարձել է եկամտի հիմնական աղբյուր Բուենոս Այրես պրովինցիայի համար։

1825 թվականին սկսվել է արգենտինա-բրազիլական պատերազմը, որի արդյուքում Արգենտինան մտադրվել էր իր ձեռքը վերցնել բրազիլական Սիսպլատինա պրովինցիայի (ժամանակակից Ուրուգվայ) վերահսկողությունը։ Սիսպլատինան նախկինում պատկանել էր իսպանական Ռիո դե լա Պլատա փոխարքայությանը, որի իրավահաջորդը իրեն համարում էր Արգենտինան։ Բրազիլիայի պարտությունից և Ուրուգվայի՝ անկախության հռչակումից հետո, զինված ապստամբության բռնկման արդյունքում Ռիվադավիան 1827 թվականի հունիսի 29-ին հրաժարական է տվել։ 1829 թվականին երկրի նախագահ է դարձել Խուան Մանուել դե Ռոսասը։ 1831 թվականից մինչև 1852 թվականը քաղաքը եղել է Արգենտինական համադաշնության մայրաքաղաքը։ Ըստ 1836 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ քաղաքում ապրել է 62 000 մարդ։ Ռոսասը, կատարելագործելով մաքսային տուրքերը, զգալիորեն ավելացրել է Բուենոս Այրեսի եկամուտները։ 1852 թվականին քաղաքն առանձնացել է համադաշնությունից և իրեն հայտարարել անկախ։ Հաջորդ երկու տարիների ընթացքում Բուենոս Այրես պրովինցիան համադաշնության կազմի մեջ վերադարձնելու բոլոր փորձերն ավարտվել են անհաջողությամբ։ 1859 թվականին Բուենոս Այրես պրովինցիայի զորքերը ջախջախվել են Խուստո Ուրկիսայի կողմից Վենադայի մոտ։ 1859 թվականի նոյեմբերի 10-ին ստորագրվել է հաշտության պայմանագիր Սան Խոզե դե Ֆլորեսում, ըստ որի՝ Բուենոս Այրեսը միացվել է համադաշնությանը, իսկ 1860 թվականի հունիսի 6-ին քաղաքը վերջնականապես ընդգրկվել է Արգենտինայի կազմում։

Բուենոս Այրեսը բացվել է ներգաղթի համար։ Հազարավոր եվրոպացիներ, հիմնականում Իտալիայից ու Իսպանիայից, փոխել են քաղաքի արտաքին տեսքն ու նրա տեսարժան վայրերը։ Քաղաքում կատարվել է ակտիվ շինարարություն, նոր տներն ու պալատները կառուցվել են իտալական ոճով, այդ ժամանակ գերիշխող «գաղութային ոճի» փոխարեն։ Հայտնվել է նաև առաջին երկաթուղին Արգենտինայում, որը կապել է քաղաքը Ֆլորես արվարձանի հետ։ 1871 թվականին քաղաքի բնակչության զգալի մասը մահացել է դեղին տենդի համաճարակից։ 1875 թվականին հիմնադրվել է Տրես դե Ֆեբրերո (Փետրվարի 3-ի անվան) այգին (իսպ.՝ Parque 3 de Febrero կամ Parque Tres de Febrero)։

Արգենտինական պետության կազմավորման երկարատև գործընթացում Բուենոս Այրեսն ընտրվել է որպես այն վայրը, որետեղ տեղակայվել է Արգենտինայի ազգային կառավարությունը, թեև այն չի ունեցել լիակատար վարչական իշխանություն քաղաքի վրա, որն ընդգրկված է եղել Բուենոս Այրես պրովինցիայի կազմում։ Դաշնային զորքերի ու պրովինցիայի զորքերի (որոնց գլխավորել է նահանգապետ Կառլոս Տեխեդորը) բախման արդյունքում, որը տեղի է ունեցել 1880 թվականին և ավարտվել պրովինցիայի պարտությամբ, քաղաքին շնորհվել է դաշնային մայրաքաղաքի կարգավիճակ։ 1880 թվականին Բուենոս Այրես քաղաքը վարչական տեսանկյունից առանձնացվել է Բուենոս Այրես պրովինցիայից և հայտարարվել առանձին դաշնային շրջան։ Հետագայում շրջանին միացվել են Ֆլորես և Բելգրանո արվարձանները։ 1882 թվականին Կոնգրեսի կողմից սահմանվել են քաղաքապտի պաշտոնն ու Բուենոս Այրեսի քաղաքային խորհուրդը։ Քաղաքապետը ոչ թե ընտրվել է համաժողովրդական քվեարկությամբ, այլ նշանակվել նախագահի վարչության կողմից Սենատի որոշմամբ։ Առաջին քաղաքապետի թեկնածությունը 1883 թվականին հաստատել է նախագահ Խուլիո Ռոկան։

իԻտարբերություն երկրի մնացած մասի՝ քաղաքն արագորեն զարգացել է, ինչին նպաստել է նրա ֆինանսական ու մշակութային ներուժը։ 1880 թվականին Բուենոս Այրեսի բնակչությունը կազմել է 337 617 մարդ, իսկ 1895 թվականին՝ 649 000 մարդ, որոնցից միայն 320 000-ն են եղել քաղաքի բնիկներ։

19-րդ դարի վերջից մինչ այժմ

1937 թվականի հոկտեմբերի 12-ին բացվել է Հուլիսի 9-ի պողոտան

19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին ակտիվ շինարարության շնորհիվ քաղաքը խիստ փոխվել է։ 1913 թվականին Բուենոս Այրեսում կառուցվել է մետրո, որ առաջինն էր Լատինական Ամերիկայում և Բուենոս Այրեսում կոչվում է «Սուբտե» (Subte)։ Քաղաքում հայտնվել են ճարտարապետական տարբեր ոճերի շենքեր։ Ճարտարապետները մշակել են նոր նախագծեր՝ նպատակ ունենալով երկրի մայրաքաղաքը դարձնել առաջընթացի խորհրդանիշ։

1880 թվականից մինչև 1950 թվականը երկիր է ներգաղթել ավելի քան 5 մլն մարդ Եվրոպայից ու Ասիայից։ 1914 թվականին Բուենոս Այրեսը եղել է աշխարհի՝ մեծությամբ տասներկուերորդ քաղաքը 1 575 000 մարդ բնակչությամբ։ Բնակարանների անբավարարության պատճառով նրանցից շատերն ստիպված են եղել ապրել ետնախորշերում։

Կոմերցիոն երթերի քանակի ավելանալուց հետո պահանջվել է նոր ժամանակակից նավահանգիստ։ Էդուարդո Մադերոն դիտարկել է նավահանգստի կառուցման նախագծեր 1861 և 1869 թվականներին, սակայն միայն 1882 թվականին է Արգենտինայի փոխնախագահ Ֆրանսիսկո Մադերոն ընդունել նախագիծը։ Նոր նավահանգստի բացումը կայացել է 1884 թվականին, սակայն աշխատանքները վերջնականապես ավարտվել են 1897 թվականին։ Այդ նավահանգիստն ունեցել է բազմաթիվ թերություններ, այդ պատճառով էլ 1908 թվականին Ազգային կոնգրեսը որոշել է սկսել Պուերտո Նուևո նավահանգստի շինարարությունը, որն սկսել է գործել 1919 թվականին, իսկ շինարարությունն ավարտվել է 1928 թվականին։ Նոր նավահանգստի մոտից սկիզբ է առնում Ավենիդա Կորդոբա փողոցը։

20-րդ դարում Բուենոս Այրեսում բազմիցս դարձել է Արգենտինական Հանրապետությունում տեղի ունեցող դասային բախումների թատերաբեմ։ 1909 թվականին բանվորների համընդհանուր գործադուլի ժամանակ զոհվել է ութ և վիրավորվել 100 մարդ ցույցի ցրման արդյունքում, որ տեղի է ունեցել Կոնգրեսի հրապարակում։ Արգենտինայի պատմության մեջ այդ իրադարձությունը հայտնի է որպես «Արյունոտ շաբաթ»։ Գործադուլի ճնշումից հետո՝ 1919 թվականի հունվարին, Արգենտինայի ողջ տարածքում տեղի են ունեցել ժողովրդական խռովություններ, որոնք հանգեցրել են ապստամբության, որը հայտնի է որպես «Ողբերգական շաբաթ»։ Այդ իրադարձությունների ընթացքում սպանվել է 700 և վիրավորվել շուրջ 4000 մարդ Բուենոս Այրեսում, Ռոսարիոյում, Սանտա Ֆեում և այլ քաղաքներում։

2010 թվականին, երբ նշվել է Արգենտինայի անկախության 200-ամյակը, Բուենոս Այրես է այցելել շուրջ մեկ միլիոն զբոսաշրջիկ

Մետրոյի կայարաններից մեկի (Սաենս Պենյա) շինարարությունը 1912 թվականին

19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին մեծ զարգացում է ապրել քաղաքային տրամվայի ցանցը։ Քաղաքում տրամվայի առաջին գիծը բացվել է 1863 թվականի հուլիսի 14-ին։ 1920 թվականին տրամվայի երթուղիների ընդհանուր երկարությունը կազմել է 875 կմ։ Քաղաքում հաշվվել է 3000 տրամվայ, իսկ տրամվայների դեպոյում աշխատել է 12000 մարդ։ Տրամվայը եղել է հիմնական հասարակական տրանսպորտը մինչև 1963 թվականի փետրվարի 19-ը, որից հետո տրամվայի գծերն սկսել են աստիճանաբար հանել քաղաքի փողոցներից՝ դրանք փոխարինելով մետրոյի կայարաններով։ Բացառություն են կազմել Բուենոս Այրեսի պատմական տրամվայի գծերը, որը շարունակել է աշխատել տոնական և ազատ օրերին։ 1930 թվականին մայրաքաղաքում իշխանության գլուխ են անցել զինվորականները, որոնք աջակցել են օտարերկրյա կապտալի ներմուծումը մայրաքաղաք և նոր բուրժուազիայի կազմավորումը։ 1936 թվականին Բուենոս Այրեսում կառուցվել է Օբելիսկը (իսպ.՝ Obelisco de Buenos Aires, El Obelisco), իսկ հաջորդ տարի բացվել է Հուլիսի 9-ի պողոտան, որը ժամանակի ընթացքում զգալիորեն երկարացվել է։ 1941 թվականին՝ քառամյա շինարարական աշխատանքներից հետո, բացվել է Ավենիդա Գեներալ Պաս խճուղին։ Այդ ժամանակից ի վեր այն կազմել է սահման Բուենոս Այրես պրովինցիայի հետ։

1950-ական թվականներին քաղաքում տեղի են ունեցել մի շարք գործադուլներ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտը նշանավորվել է նախագահի պաշտոնում Խուան Դոմինգո Պերոնի ընտրությամբ, որը Բուենոս Այրեսում տեղի ունեցած հետագա խռովությունների ընթացքում հեռացվել է պաշտոնից։ Այդ ժամանակ քաղաքի են միացվել արվարձաններ, ինչը հանգեցրել է մեգապոլիսի ստեղծմանը, որը հայտնի է որպես Մեծ Բուենոս Այրես։

1976 թվականի մարտի 24-ին բանակը Խորխե Ռաֆայել Վիդելայի գլխավորությամբ կատարել է հեղաշրջում և տապալել նախագահ Իսաբել Պերոնին։ Զինվորականների օգնությամբ Վիդելան ստացել է լայն լիազորություններ, ինչը հանգեցրել է Արգենտինայում մարդու իրավունքների խախտումների։ Կատարվել են զանգվածային ձերբակալություններ, կալանավորվածները ենթարկվել են տանջանքների, նրանց հաճախ սպանել են։ Վերջին դիկտատուրայի ընթացքում սպանվել է 10 հազար մարդ, 30 հազար մարդ անհետ կորել է, ևս 60 հազարը քաղաքական պատճառներով ազատազրկվել են երկար ժամկետներով, ենթարկվել տանջանքների ու բռնության։ «Կեղտոտ պատերազմի» հիմնական զոհերը դարձել են ձախ ակտիվիստները, ներառյալ արհմիութենական շարժման գործիչներ, ուսանողներ, լրագրողներ, մարքսիստներ ու պերոնականներ։

Մինչ 1976 թվականը, երբ իշխանությունը պատկանում էր զինվորականներին, այդ ժամանակվա քաղաքապետի գլխավորությամբ մշակվել է ավտոճանապարհների պլան, ինչը նպաստել է ճանապարհների ցանցի զարգացմանը։ Շինարարությունն սկսվել է 1978 թվականին, իսկ 1980 թվականի դեկտեմբերի 6-ին բացվել է Պերիտո Մորենոյի խճուղին։ Մայրաքաղաքն ու երկիրն ընդհանրապես հետագա տասնամյակների ընթացքում գտնվել են զինվորականների վերահսկողության ներքո, ինչը հանգեցրել է տնտեսական ճգնաժամի։ Միայն 1990-ական թվականների կեսերից է քաղաքը կրկին սկսել ակտիվորեն զարգանալ։

1992 թվականի մարտի 17-ին՝ ժամը 14:45, պայթուցիկ նյութերով լցված մեքենան պայթել է Իսրայելի դեսպանատնից ոչ հեռու։ Նմանատիպ ահաբեկչություն կրկնվել է 1994 թվականի հուլիսի 18-ին՝ առավոտյան ժամը 9:53, հրեական համայնքի AMIA գրասենյակի դիմաց։ Երկրորդ ահաբեկչության արդյունքում զոհվել է 85 և վիրավորվել 300 մարդ։

1994 թվականի սահմանադրական բարեփոխումից հետո քաղաքն ստացել է իր սահմանադրությունն ու ինքնավարություն։ 1996 թվականին անցկացված քաղաքապետի առաջին ընտրություններում հաղթել է Ֆեռնանդո դե լա Ռուան Քաղաքացիական ծայրահեղական միություն կուսակցությունից։ Ֆեռնանդո դե լա Ռուան 1999 թվականին դարձել է Արգենտինայի նախագահ, և քաղաքապետի պաշտոնում նրան փոխարինել է Էնրիկե Օլիվերան։ Հետագա տարիներին շարունակվել է Բուենոս Այրեսի մշակույթի ու ենթակառուցվածքների զարգացումը։ Կառուցվել են մետրոյի նոր կայարաններ, վերակառուցվել ու բացվել են մի շարք թանգարաններ, թատրոններ ու մշակութային կենտրոններ։

2001 թվականի դեկտեմբերին տնտեսական ճգնաժամի պատճառով քաղաքում տեղի են ունեցել աղմկալի ցույցեր ու քայլերթեր, որոնց մասնակիցները պահանջել են էկոնոմիկայի նախարար Դոմինգո Կավալյոյի և նախագահ Ֆերնանդո դե լա Ռուայի հրաժարականը։ Ոստիկանների կողմից ցույցերը ցրելու ժամանակ զոհվել է մի քանի մարդ Ազգային կոնգրեսի շենքի մոտ։ Կոնֆլիկտն ավարտվել է նախագահի հրաժարականով, ինչը հանգեցրել է վատագույն սահմանադրական ճգնաժամներից մեկին Արգենտինայի պատմության մեջ։

2003 թվականին պաշտոնապես թույլատրվել են միասեռական զույգերի ամուսնությունները. Բուենոս Այրեսը դարձել է Լատինական Ամերիկայի առաջին քաղաքը, որտեղ թույլատրվել են նման ամուսնությունները։

2004 թվականին տեղի է ունեցել հրդեհ «República Cromañón» գիշերային ակումբում։ 2004 թվականի դեկտեմբերի 30-ին պայթուցիկ նյութերի կայծերից բռնկվել են կառուցի պատերն ու առաստաղը, որ պատրաստված են եղել հրդեհավտանգ նյութերից։ Ակումբում գտնվել է մոտ 3000 մարդ, որոնց տարհանումը կատարվել է վեց ելքերից երկուսով, քանի որ մյուսները փակ էին անտոմս հաճախորդների մուտքը կանխելու համար։ Հրդեհի արդյունքում զոհվել է 194 և վիրավորվել առնվազն 1432 մարդ։ Այն դարձել է խոշորագույն աղետը երկրի նորագույն պատմության մեջ։

2007 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Բուենոս Այրեսի քաղաքապետի պաշտոնն զբաղեցրել է Մաուրիսիո Մակրին, որն ստացել է նույն թվականի հունիսին անցկացված ընտրությունների երկրորդ փուլին մասնակցածների ձայների 60,96 %-ը՝ առաջ անցնելով Դանիել Ֆիլմուսից։ Առաջին փուլում Մակրին ստացել էր ձայների 45,62 %-ը՝ ավելի քան 20 %-ով առաջ անցնելով իր հիմնական հակառակորդներից։ Քաղաքապետի տեղակալ է ընտրվել Գաբրիելա Միկետին, որն այդ պաշտոնն զբաղեցրել է մինչև 2009 թվականի ապրիլի 9-ը։ 2011 թվականին Մաուրիսի Մակրին, հավաքելով ընտրության մասնակիցների ձայների 64,25 %-ը, վերընտրվել է քաղաքապետի պաշտոնում։

2010 թվականին Բուենոս Այրեսում է անցկացվել Արգենտինայի անկախության 200-ամյակին նվիրված միջոցառումների հիմնական մասը, որոնց ընթացքում նաև վերակառուցումից հետո վերաբացվել է Կոլոն թատրոնը։

Աշխարհագրություն

Բուենոս Այրեսը տեղակայված է հարավային կիսագնդում՝ 34° 36' հարավային լայնության և 58° 26' արևմտյան երկայնության վրա։ Գտնվում է Հարավային Ամերիկա մայրցամաքի հարավային մասում՝ Ատլանտյան օվկիանոսից 275 կմ հեռավորության վրա՝ Լա Պլատա ծովածոցի ծովախորշում՝ Ռիաչուելո գետի ձախ ափին։ Բուենոս Այրեսից 220 կմ հեռավորության վրա՝ Լա Պլատա ծովածոցի մյուս ափին տեղակայված է Ուրուգվայի մայրաքաղաք Մոնտեվիդեոն։ Լա Պլատա ծովածոցն ու Ռիաչուելո գետը ծառայում են որպես քաղաքի բնական սահման արևելքից ու հարավից, իսկ կիսաշրջանաձև տեղակայված Ավենիդա Գեներալ Պաս պողոտան շրջապատում է քաղաքը հյուսիսից արևմուտք։

Բուենոս Այրեսը, նրա մայրաքաղաքային շրջանն ու Լա Պլատան, 2014 թվական

Բուենոս Այրեսը տեղակայված է պամպա տարածաշրջանում, բացառությամբ որոշ հատվածների, ինչպիսիք են Բուենոս Այրեսի բնապահպանական արգելոցի, «Բոկա Խունիորս» ակումբի «սպորտային քաղաքի», Խորխե Նյուբերի օդանավակայանի, Պուերտո Մադերո շրջանի և նավահանգստի, որը կառուցվել են Ռիո դե լա Պլատա ծովածոցի երկայնքով մելիորացված հողերի վրա։ Լա Պլատա ծովածոցի ափին գտնվում են պարբերաբար ջրով ծածկվող հողատարածքներ, որոնք հայտնի են որպես «պոյմա»։ Առավել լայն պոյման գտնվում է Ռիաչուելո գետի ափին։ Քաղաքի ամենաբարձր կետը գտնվում է Մոնտե Կաստրո շրջանում։

Քաղաքի տարածքում նախկինում եղել են բազմաթիվ գետեր ու լճակներ։ Հիմնական գետերից են Մալդոնադոն, Վեգան, Մեդրանոն, Սիլդանեսը և Ուայթը։ 1908 թվականին սկսվել են փոքր գետերի հուների փոխման աշխատանքները՝ նպատակ ունենալով պայքարել ամեն տարի քաղաքում տեղի ունեցող հեղեղումների դեմ։ Արդեն 1919 թվականին գետերի մեծ մասը հոսում էր խողովակների միջով։ Այդպիսի գետերից է Մալդոնադոն, որը խողովակների միջով հոսում է սկսած 1954 թվականից, իսկ դրա վրա ձգվում է Խուան Բ. Խուստո փողոցը։

Արգենտինան մեծ մասամբ տեղակայված է տեկտոնական տեսանկյունից կայուն Հարավամերիկյան լիթոսֆերային սալի վրա, և սեյսմիկ ակտիվությունը նրա արևելյան հատվածում բավական ցածր է։ Այն հատվածը, որտեղ գտնվում է Բուենոս Այրեսը, համապատասխանում է «Պունտա դել Էստե խորխորատին», որն ունի ցածր սեյսմայնություն։ Ռիխտերի սանդղակով 5,5 բալ հզորությամբ վերջին երկրաշարժը տեղի է ունեցել 1888 թվականի հունիսի 5-ին։

Կլիմա

Կյոպպենի կլիմաների դասակարգման համաձայն՝ Բուենոս Այրեսն ունի խոնավ մերձարևադարձային կլիմա (Cfa) չորս եղանակներով (ամառը՝ փետրվարից դեկտեմբեր, ձմեռը՝ հունիսից օգոստոս)։ Մերձակա Ատլանտյան օվկիանոսի ազդեցության պատճառով քաղաքի կլիման բարեխառն է, և էքստրեմալ ջերմաստիճաններ հազվադեպ են լինում։ Քանի որ քաղաքը տեղակայված է Պամպերո և Սուդեստադա քամիների անցման վայրում, եղանակը փոփոխական է և կախված է այդ հակադիր օդային զանգվածներից։

Ամառները տաք են և խոնավ։ Ամենատաք ամիսը հունվարն է, երբ օրական միջին ջերմաստիճանը լինում է 24.9 °C (76.8 °F)։ Տաք քամիները սովորական են ամռան ընթացքում։ Սակայն տաք ալիքները մեծ մասամբ լինում են կարճատև (մեկ շաբաթից քիչ), ինչից հետո լինում է սառը, չոր Պամպերո, որ հանգեցնում է ուժեղ ամպրոպների, ապա ջերմաստիճանի իջեցման։ Երբևէ գրանցված ամենաբարձր ջերմասիտիճանը եղել է 43.3 °C (110 °F) 1957 թվականի հունվարի 29-ին։

Բուենոս Այրես Պլայա՝ հանրային լողափ Լա Պլատայի ափին

Ձմեռները ցուրտ են՝ մեղմ ցերեկներով և ցուրտ գիշերներով։ Ամենաբարձր միջին ջերմաստիճանը լինում է 16.3 °C (61.3 °F), ամենացածրը՝ 8.1 °C (46.6 °F)։ Հարաբերական միջին խոնավությունը բարձր է 70 %-ից, այսինքն՝ աշնան և ձմռան ընթացքում քաղաքում լինում է միջին ու խիտ մառախուղ։ Ամենացուրտ ամիսը հուլիսն է, երբ միջին ջերմաստիճանը կազմում է 11.0 °C (51.8 °F)։ Ատարկտիկայի ազդեցությամբ ցրտերը պատահում են գրեթե ամեն տարի և կարող են տևել մի քանի օր։ Երբեմն հյուսիսից եկող տաք օդային զանգվածների շնորհիվ օդի ջերմաստիճանը բարձրանում է։ Կենտրոնական Բուենոս Այրեսում (Բուենոս Այրեսի կենտրոնական աստղադիտարան) գրանցված ամենացածր ջերմաստիճանը եղել է −5.4 °C (22 °F) 1918 թվականի հուլիսի 9-ին։ Քաղաքում ձյուն հազվադեպ է տեղում. վերջին անգամ ձյուն տեղացել է 2007 թվականի հուլիսի 9-ին, երբ Արգենտինայում վերջին գրեթե 30 տարիների ամենացուրտ ձմեռվա ընթացքում երկրում եղել են ձյան առատ տեղումներ ու ձնաբքեր։ Դա եղել է քաղաքում տեղացած առաջին առատ ձյունը 89 տարիների ընթացքում։

Գարունը և ամառը բնութագրվում են փոփոխական եղանակային պայմաններով։ Հարավից եկող օդային սառը հոսանքները դառնում են ջերմաստիճանի իջեցման պատճառ, իսկ հյուսիսից եկող տաք հոսանքները՝ ջերմաստիճանի բարձրացման։

Քաղաքում տարեկան տեղումները կազմում են 1236,3 մմ։ Իր գեոմորֆոլոգիայի, ինչպես նաև ոչ բավարար կոյուղային ցանցի պատճառով քաղաքում հաճախ են լինում հեղեղումներ առատ անձրևների ժամանակ։

Բուենոս Այրեսի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Միջին բարձր °C (°F)	30.1 (86.2)	28.6 (83.5)	26.8 (80.2)	22.9 (73.2)	19.3 (66.7)	16.0 (60.8)	15.4 (59.7)	17.7 (63.9)	19.3 (66.7)	22.6 (72.7)	25.6 (78.1)	28.5 (83.3)	22.7 (72.9)
Միջին օրական °C (°F)	24.9 (76.8)	23.6 (74.5)	21.9 (71.4)	17.9 (64.2)	14.5 (58.1)	11.7 (53.1)	11.0 (51.8)	12.8 (55)	14.6 (58.3)	17.8 (64)	20.7 (69.3)	23.3 (73.9)	17.9 (64.2)
Միջին ցածր °C (°F)	20.1 (68.2)	19.3 (66.7)	17.7 (63.9)	13.8 (56.8)	10.7 (51.3)	8.0 (46.4)	7.4 (45.3)	8.8 (47.8)	10.3 (50.5)	13.3 (55.9)	15.9 (60.6)	18.4 (65.1)	13.6 (56.5)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	138.8 (5.465)	127.1 (5.004)	140.1 (5.516)	119.0 (4.685)	92.3 (3.634)	58.8 (2.315)	60.6 (2.386)	64.2 (2.528)	72.0 (2.835)	127.2 (5.008)	117.3 (4.618)	118.9 (4.681)	1236,3 (48,673)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 0.1 mm)	9.0	8.0	8.8	9.1	7.1	7.1	7.2	6.8	7.4	10.2	9.8	9.2	99.7
Միջին ամսական արևային ժամ	279.0	240.8	229.0	220.0	173.6	132.0	142.6	173.6	189.0	227.0	252.0	266.6	2525,2
Աղբյուր #1: Servicio Meteorológico Nacional
Աղբյուր #2: Deutscher Wetterdienst (sun, 1961–1990)

Բնապահպանություն

Բուենոս Այրես մեգապոլիսում առկա են բնապահպանական բազմաթիվ խնդիրներ։ Չնայած համեմատաբար քամոտ եղանակի պատճառով սմոգը երկար չի մնում քաղաքում, նրա տարբեր շրջաններում նկատելի է օդի զգալի աղտոտվածություն արդյունաբերական ու տրանսպորտային արտանետումների պատճառով, ինչը հանգեցնում է թոքերի քաղցկեղով հիվանդների թվի աճին։ Քաղաքում օդի աղտոտվածության մակարդակի բարձրացմանը նպաստում է փողոցային ինտենսիվ երթևեկությունը։ Քաղաքի շատ նեղ փողոցներում, որոնց կողքերին կառուցված են բարձր շենքեր, առկա է թարմ օդի հոսքի անբավարարություն (օրինակ՝ ծովից)։ Դրանից բացի քաղաքում և նրա ծայրամասերում քիչ են այգիները, ջրամբարներն ու բաց տարածությունները։

Բնապահպանական խնդիրներից մեկն էլ կեղտաջրերով Լա Պլատա ծովածոցի և այնտեղ թափվող գետերի աղտոտումն է։ Քաղաքով հոսող մյուս գետերը՝ Ռիաչուելոն և Ռեկոնկիստան նույնպես խիստ աղտոտված են, և դրանցում առկա ձկնատեսակները ոչնչացել են։ Ռիաչուելո գետի էկոհամակարգի վերականգնումը նախատեսված է եղել 1990-ական թվականներին, սակայն նախագիծը չի իրականացվել։ Լա Պլատա ծովածոցում լողալը թույլատրվել է մինչև 1980 թվականը, իսկ 21-րդ դարի սկզբին Բուենոս Այրեսում դա արգելված է ջրի աղտոտվածության պատճառով (սակայն ծովածոցի մյուս ափին՝ Ուրուգվայում, նման արգելք դեռևս չի գործում)։

Քաղաքի ետնախորշերը նպաստում են ջրի աղտոտման ու աղբը քաղաքի սահմաններից դուրս տանելու խնդիրների ծառացմանը։ Այդ խնդիրը կապված է ոչ միայն աղբի քանակի հետ, որը հիմնականում կազմված է այլումինե ու պլաստիկ տարաներից, պոլիէթիլենից։ Նախկինում աղբի հավաքումը եղել է ապակենտրոնացված, և աղբը հիմնականում օգտագործվել է որպես անվճար վառելիք տների տաքացման համար։ Սակայն չվերահսկվող աղբանոցների ի հայտ գալուց հետո այն տարվում է քաղաքից դուրս, որտեղ աղբը հավաքվում է մեծ քանակով դրա վերամշակման հետ կապված խնդիրների պատճառով։ Աղբի զբաղեցրած տարածքներում լինում է գրունտային ջրերի թունավորում։ Կոյուղաջրերի ու աղբի՝ ծովը թափելը վնաս է հասցում նրա կենդանական ու բուսական աշխարհին։

Բուենոս Այրեսում մեկ մարդուն բաժին է ընկնում 2 քառ. մետրից էլ պակաս տարածք, ինչը տասն անգամ քիչ է Նյու Յորքից, յոթ անգամ՝ Մադրիդից և հինգ անգամ՝ Փարիզից։ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը պատրաստել է փաստաթուղթ, ըստ որի՝ յուրաքանչյուր քաղաք պետք է ունենա առնվազն 9 մ² կանաչ տարածք յուրաքանչյուր մարդու համար։ Օպտիմալ չափը կազմում է 10-15 մ² յուրաքանչյուր մարդու հաշվով։

Պաշտոնական խորհրդանիշներ

Բուենոս Այրեսի գերբը

Գերբ

Բուենոս Այրեսի գերբը քաղաքի խորհրդանիշն է և օգտագործվում է նրա իշխանությունների կողմից։

1580 թվականի հոկտեմբերի 20-ին Լա Տրինիդադ քաղաքի և Բուեն Այր նավահանգստի ղեկավարությունը Խուան դե Գարայի գլխավորությամբ մշակել է քաղաքի գերբը առաջին նախագիծը։ Նրա վրա նկարված էր արծիվ, որը նայում էր դեպի ձախ (դիտողի կողմից՝ դեպի աջ), ինչը հերալդիկայում նշանակում է իշխանության ոչ լեգիտիմություն։ Դրանից բացի երբի վրա պատկերված է եղել թագավորական թագ, ինչը թուլատրելի էր միայն գերագույն ազնվականությանը։ Հերալդիկայի մասնագետները գերբը հաստատել են միայն 1596 թվականի սեպտեմբերի 20-ին, երբ ուղղվել են սխալները։ 1856 թվականի հուլիսի 7-ին գերբը հաստատվել է Բուենոս Այրեսի քաղաքային խորհրդի կողմից և ստացել քաղաքի պաշտոնական խորհրդանիշի կարգավիճակ 1923 թվականի դեկտեմբերի 3-ի հրամանով։

2012 թվականի նոյեմբերի 29-ին Բուենոս Այրեսի օրենսդիր խորհուրդը ընդունել է օրենք, համաձայն որի փոխվել է քաղաքի գերբը։ Նոր գերբն օվալաձև է, որի վրա պատկերված է Լա Պլատան, երկու նավեր, որոնք խորհրդանշում են քաղաքի երկու հիմնադրումները, ինչպես նաև թևերը տարածած սպիտակ աղավնի։

Դրոշ

Բուենոս Այրեսի դրոշը պաշտոնապես հաստատվել է 1995 թվականի հոկտեմբերի 24-ին. նրա վրա պատկերված է արծիվ՝ Հաբսբուրգների դինաստիայի խորհրդանիշը, որին պատկանում էր Իսպանիայի թագավոր Կառլոս V-ը, որի կառավարման տարիներին տեղի է ունեցել Բուենոս Այրեսի առաջին հիմնադրումը։

Որպես իսպանական գաղութ եղած լինելու խորհրդանիշ՝ նոր ժամանակներում այդ դրոշը բազմաթիվ վեճերի տեղիք է տվել դեմոկրատիայի ու հանրապետության կողմնակիցների շրջանում։ Քաղաքային խորհրդի անդամ Ադրիան Կամպը, որ ներկայացնում էր Արգենտինայի Ազգային կոնգրեսի անդամ Ֆերնանդո Սոլանասի գլխավորած ձախակողմնյան Proyecto Sur կուսակցությունը, 1995 թվականին առաջարկել է չեղարկել Բուենոս Այրեսի ընթացիկ դրոշն ու ընտրել նորը, որն ավելի լավ կարտահայտի քաղաքի կոսմոպոլիտական, դեմոկրատական ու հանդուրժողական ոգին։

Ղեկավարություն

Բուենոս Այրեսի գործադիր իշխանությունը պատկանում է քաղաքապետին (կառավարության ղեկավար, իսպ.՝ Jefe de Gobierno), որն ընտրվում է չորս տարի ժամկետով իր տեղակալի հետ միասին, որը հանդես է գալիս որպես քաղաքի օրենսդիր խորհրդի նախագահ։ Բուենոս Այրեսի օրենսդիր խորհրդի յուրաքանչյուր անդամ ընտրվում է չորս տարի ժամկետով, նրանց կեսը փոխվում է ամեն երկու տարին մեկ։ Ընտրություններ անցկացվում են համամասնական ընտրակարգով՝ D'Hondt մեթոդով։ Բուենոս Այրեսի № 24588 օրենքի համաձայն՝ քաղաքի դատական իշխանությունը կազմված է Գերագույն դատարանից, Դատարանների խորհրդից, դատախազությունից և քաղաքի շրջանային դատարաններից։ Այնուամենայնիվ, որոշումների ընդունման գործում քաղաքի դատական իշխանությունն ավելի քիչ լիազորություններ ունի, քան Արգենտինայի մյուս նահանգներից յուրաքանչյուրում։ Բուենոս Այրես քաղաքի 1996 թվականի Սահմանադրության հոդված 61-ի համաձայն՝ ընտրություններն անցկացվում են ազատ, հավասար, գաղտնի և օտարերկրացի բնակիչները նույնպես ունեն ընտրություններին մասնակցելու իրավունք Արգենտինայի քաղաքացիների հետ միասին՝ օրենքով սահմանված կարգով։

Իրավական տեսանկյունից քաղաքն ունի ավելի քիչ ինքնավարություն, քան Արգենտինայի մյուս նահանգները։ 1996 թվականի հունիսին՝ քաղաքապետի առաջին ընտրությունների անցկացումից կարճ ժամանակ առաջ, Արգենտինայի ազգային կոնգրեսը հրապարակել է ազգային անվտանգության մասին 24.588 օրենքը (հայտնի է որպես Կաֆիերոյի օրենք՝ ի պատիվ այն պատգամավորի, որն առաջադրել է այդ օրինագիծը), որի համաձայն՝ քաղաքում աշխատում է Արգենտինայի դաշնային ոստիկանությունը (ստեղծվել է 1943 թվականի դեկտեմբերի 24-ին այն ոստիկանության հիման վրա, որ գոյություն է ունեցել 1880-1943 թվականներին, և իր գործունեությունն սկսել է 1945 թվականի հունվարի 1-ին) և պատասխանատու է քաղաքում տեղակայված դաշնային կառույցների համար։ Նաև հայտարարվել է, որ Բուենոս Այրես նավահանգիստը մի շարք այլ վայրերի հետ միասին մնալու է դաշնային իշխանությունների վերահսկողության ներքո։ Կարգի պահպանությանը հետևում է նաև Բուենոս Այրեսի մայրաքաղաքային ոստիկանությունը (իսպ.՝ Policía Metropolitana de la Ciudad de Buenos Aires), որն սկսել է աշխատել 2010 թվականի փետրվարի 5-ին։

2007 թվականին քաղաքն անցել է ապակենտրոնացման նոր ծրագրի. ստեղծվել են նոր կոմունաներ, որոնք ղեկավարվում են յոթ հոգուց բաղկացած ընտրովի կոմիտեները։ Բուենոս Այրեսն Արգենտինայի կոնգրեսում ներկայացնում են երեք սենատորներ։ Քաղաքի բնակչությունն ընտրում է նաև 25 պատգամավորների Արգենտինայի պատգամավորների պալատում։

• 
  Կասա Ռոսադա՝ Արգենտինայի նախագահի նստավայրը Բուենոս Այրեսի Մոնսերատ շրջանում
• 
  Արգենտինայի ազգային արդարադատության պալատը Բուենոս Այրեսի Սան Նիկոլաս շրջանում
• 
  Բուենոս Այրեսի քաղաքապետարանը

Ժողովրդագրություն

Մարդահամարի տվյալներ

Պուերտո Մադերոն քաղաքի նորացման ամենահաջող նախագիծն է Բուենոս Այրեսում

2010 թվականին անցկացված մարդահամարի տվյալներով՝ քաղաքում բնակվում է 2,891,082 մարդ։ Մեծ Բուենոս Այրեսի բնակչությունը, ըստ 2010 թվականին անցկացված մարդահամարի տվյալների, կազմում է 13,147,638 մարդ։ Բուենոս Այրեսի բնակչության խտությունը կազմում է 13680 մարդ/կմ², իսկ արվարձաններում՝ շուրջ 2400 մարդ/կմ²։

Բուենոս Այրեսի բնակչությունը մնացել է շուրջ 3 մլն՝ սկսած 1947 թվականից, ինչի պատճառներից են ծնելիության ցածր մակարդակը և դանդաղ միգրացիայի դեպի արվարձաններ։ Շրջակա նահանգների բնակչությունը այդ նույն ժամանակում ավելացել է ավելի քան հինգ անգամ (մինչև շուրջ 10 մլն)։

2001 թվականին անցկացված մարդահամարի տվյալների համաձայն՝ քաղաքի բնակչությունը համեմատաբար ծեր է. բնակչության 17 %-ը փոքր է տասնհինգ տարեկանից, իսկ 22 %-ը մեծ է վաթսուն տարեկանից։ Բուենոս Այրեսի բնակչությունն իր տարիքային կառուցվածքով նման է եվրոպական քաղաքների մեծ մասին։ Քաղաքի բնակչությունն ավելի ծեր է, քան Արգենտինայի ընդհանուր բնակչությունը (որի 28 %-ը փոքր է 15 տարեկանից, և 14 %-ը մեծ է վաթսուն տարեկանից)։

Քաղաքի բնակչության երկու երրորդն ապրում է բազմաբնակարան շենքերում, 30 %-ը՝ մեկ ընտանիքի համար նախատեսված առանձնատներում, 4 %-ը՝ ոչ ստանդարտ տներում։ Ըստ բնակչության եկամտի՝ քաղաքում աղքատության մակարդակը եղել է 8,4 % 2007 թվականին, Մեծ Բուենոս Այրեսում՝ 20.6 %։ Մեկ այլ ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ Բունեոս Այրես մետրոպոլիտենի տարածքում աղքատության մեջ է ապրում 4 մլն մարդ։

Քաղաքի աշխատուժը կազմել է 1,2 մլն մարդ 2001 թվականին, որոնց մեծ մասն զբաղված է եղել ծառայությունների ոլորտում, մասնավորապես՝ սոցիալական ծառայությունների (25 %), առևտրի և զբոսաշրջության (20 %) և բիզնեսի ու ֆինանսական ծառայությունների (17 %) ոլորտներում։ Չնայած Բուենոս Այրեսը հանդիսանում է Արգենտինայի մայրաքաղաքը, պետական վարչություններում աշխատում է բնակչության 6 %-ը։ Արդյունաբերության ոլորտում աշխատում է բնակչության 10%-ը։

Վարչական բաժանում

Քաղաքը բաժանված է թաղամասերի կամ տարածքային միավորների, որոնցից առավել հների անունները գալիս են 19-րդ դարում առանձնացված կաթոլիկական ծխերի անուններից։ 19-րդ դարի վերջերից քաղաքն սկսել է բաժանվել բարիոների, որոնք կոչել են քաղաքի զարգացման գործում մեծ ներդրում ունեցած հայտնի մարդկանց անուններով։ Օրինակ՝ Պուերտո Մադերոն կոչվել է ի պատիվ հայտնի ճարտարապետ Էդուարդո Մադերոյի։ Թեև տարածված է Cien barrios porteños («Հարյուր մայրաքաղաքային շրջաններ») արտահայտությունը, որ կապված է 1940-ական թվականների տանգո երգիչ Ալբերտո Կաստիլոյի հետ, սակայն քաղաքը պաշտոնապես բաժանված է 48 բարիոների։ Այդ շրջանները կարող են ունենալ իրենց ենթաբաժանումները, օրինակ՝ քաղաքի ամենամեծ թաղամասը՝ Պալերմոն, բաժանվել է տարբեր բարիոների՝ Պալերմո Սոհոն, Պալերմո Հոլիվուդը, Լաս Կանիտասը և Հին Պալերմոն (իսպ.՝ Palermo Viejo) և այլն։ Ըստ նոր սխեմայի՝ քաղաքը բաժանված է 15 կոմունաների, որոնցից յուրաքանչյուրը կարող է ներառել մեկ կամ մի քանի բարիո.

• C1 – Ռետիրո, Սան Նիկոլաս, Պուերտո Մադերո, Սան Տելմո, Մոնսեռատ, Կոնստիտուսիոն
• C2 – Ռեկոլետա
• C3 – Սան Կրիստոբալ, Բալվաներա
• C4 – Լա Բոկա, Բառակաս, Պարկե Պետրիսիոս, Նուևա Պոմպեա
• C5 – Ալմագրո, Բոեդո
• C6 – Կաբալիտո
• C7 – Ֆլորես, Պարկե Չակաբուկո
• C8 – Վիլյա Սոլդատի, Վիլյա Ռիաչուելո, Վիլյա Լուգանո
• C9 – Պարկե Ավելյանեդա, Լինիերս, Մատադերոս
• C10 – Վիլյա Ռեալ, Մոնտե Կաստրո, Վերսելես, Ֆլորեստա, Վելես Սարսֆիլդ, Վիլյա Լուրո
• C11 – Վիլյա Խեներալ Միտրե, Վիլյա Դևոտո, Վիլյա դել Պարկե, Վիլյա Սանտա Ռիտա
• C12 – Կոլյան, Սաավեդրա, Վիլյա Ուրկիսա, Վիլյա Պուեյռեդոն
• C13 – Բելգրանո, Նունիես, Կոլեխիալես
• C14 – Պալերմո
• C15 – Չակարիտա, Վիլյա Կրեսպո, Պատերնալ, Վիլյա Օրտուզար, Ագրոնոմիա, Պարկե Չաս

Սաավեդրա Նունյես Վիլյա Ուրկիսա Կոլյան Բելգրանո Վիլյա Պուեյռեդոն Պարկե Չաս Վիլյա Օրտուզար Կոլեխիալես Պալերմո Ագրոնոմիա Պատերնալ Չակարիտա Վիլյա Կրեսպո Ռեկոլետա Ռետիրո Վիլյա Դևոտո Վիլյա դել Պարկե Վիլյա Ռեալ Մոնտե Կաստրո Վիլյա Սանտա Ռիտա Վիլյա Խ. Միտրե Կաբալիտո Ալմագրո Բալվաներա Սան Նիկոլաս Մոնսեռատ Պուերտո Մադերո Վերսալես Վիլյա Լուրո Վելես Սարսֆիլդ Ֆլորեստա Ֆլորես Պարկե Չակաբուկո Բոեդո Սան Կրիստոբալ Կոստի տուսիոն Սան Տելմո Լինիերս Մատադերոս Պարկե Ավելյանեդա Վիլյա Լուգանո Վիլյա Ռիաչուելո Վիլյա Սոլդատի Պարկե Պատրիսիոս Նուևա Պոմպեա Բառակաս Լա Բոկա

Ազգային կազմ

Ներգաղթյալների հյուրանոցը, որ կառուցվել է 1906 թվականին, ընդունել և օգնել է քաղաք ժամանած հազարավոր ներգաղթյալների. ներկայում հյուրանոցում տեղակայված է Ազգային թանգարանը

Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին (ներքին տեսք)

Բուենոս Այրեսի բնիկների կիսակատակ մականունն է պորտենյո (իսպ.՝ porteño, բառացի թարգմանությամբ՝ նավահանգստի բնակիչներ)։ Նրանց մեծ մասն ունի եվրոպական արմատներ և Արգենտինա են գաղթել Իտալիայի Կալաբրիա, Լիգուրիա, Պիեմոնտ, Լոմբարդիա, Սիցիլիա, Կամպանիա ու Իսպանիայի Անդալուզիա, Գալիսիա, Աստուրիա, Բասկերի Երկիր շրջաններից։ Դեպի Արգենտինա եվրոպացիների չվերահսկվող ներգաղթի շնորհիվ սկսած 19-րդ դարի կեսերից զգալիորեն աճել է երկրի բնակչությունը, որ եռապատկվել է 1887 թվականից մինչև 1915 թվականը՝ 500000-ից հասնելով 1,5 միլիոնի։

Մեծ թիվ են կազմում նաև Բուենոս Այրեսի այն բնակիչները, որոնք ունեն գերմանական, իռլանդական, նորվեգական, լեհական, ֆրանսիական, պորտուգալական, շվեդական, հունական, չեխական, խորվաթական, հոլանդական, ռուսական, չեռնոգորական, անգլիական հունգարական և բուլղարական արմատներ։ 1980-ական և 1990-ական թվականներին եղել է ներգաղթի փոքր ալիք Ռումինիայից և Ուկրաինայից։ Բունեոս Այրեսն ունի փոքրաթիվ կրյոլո բնակիչներ, որ վերաբերում են այդ տարածքի՝ Իսպանիայի գաղութ եղած լինելու ժամանակներին։ Կրյոլոների և իսպանական աբորիգենների թվաքանակը քաղաքում ավելացել է հիմնականում ներքին նահանգներից և այլ երկրներից ներգաղթի հաշվին, ինչպիսիք են հարևան Բոլիվիան, Պարագվայը, Չիլին և Պերուն՝ սկսած 20-րդ դարի երկրորդ կեսից։

Մեծ Բուենոս Այրեսի հրեական համայնքը կազմում է շուրջ 250000 մարդ և ամենամեծն է Լատինական Ամերիկայում։ Նրանցից շատերը ծագում են Հյուսիսային, Արևմտյան, Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի աշկենազներից, մասնավերապես Շվեդիայի, Հոլանդիայի, Լեհաստանի, Գերմանիայի և Ռուսաստանի հրեաներից, իսկ սեֆարդները կազմում են փոքրամասնություն և ծագում են հիմնականում Սիրիայի ու Լիբանանի հրեաներից։ Լիբանանցիները, վրացիները, սիրիացիներն ու հայերը նշանակալի դեր են կատարում առևտրի ոլորտում և քաղաքացիական կյանքում 20-րդ դարի սկզբից ի վեր։

Արևելյան Ասիայից ներգաղթածների մեծ մասը Բուենոս Այրես ժամանել է Չինաստանից։ Չինացի ներգաղթյալների թվաքանակը չորրորդ ամենամեծն է Արգենտինայում, և նրանց մեծ մասը բնակվում է Բուենոս Այրեսում ու նրա մայրաքաղաքային շրջանում։ 1980-ական թվականներին նրանցից շատերը եղել են Թայվանից, սակայն 1990-ական թվականներից սկսած չինացի ներգաղթյալների մեծ մասը գալիս է Ֆուցզյան մայրցամաքային գավառից։ Ֆուցզյանից եկած չինացիների մեծ մասը բացել են սուպերմարկետներ քաղաքում և նրա արվարձաններում։ Այդ սուպերմարկետներն շատ տարածված են Բուենոս Այրեսում, և բոլորը կոչվում են էլ չինո (el chino, «չինական»)։ Ճապոնացի ներգաղթյալները հիմնականում եկել են Օկինավա պրեֆեկտուրայից։ Նրանք Արգենտինայում հիմնել են չոր մաքրման բիզնես, որը Բուենոս Այրեսում համարվում է առանձնահատուկ ճապոնացի ներգաղթյալներին։ Կորեացիների ներգաղթն սկսվել է Կորեայի բաժանումից հետո, և նրանք հիմնականում բնակություն են հաստատել Ֆլորեսում և Once-ում։

2010 թվականի մարդահամարի ժամանակ քաղաքի բնակչության 2,1%-ը կամ 61876 մարդ իրեն հայտարարել է հնդկացի (ամերինդիո) կամ հնդկացիների առաջին սերնդի ժառանգներ (հաշվի չառնելով 24 հարևան պարտիդոները, որ կազմում են Մեծ Բուենոս Այրեսը)։ Հնդկացիական արմատներ ունեցող 61876 մարդկանց 15,9%-ը կեչուաներ են, 15,9%-ը՝ գուարանի, 15,5%-ը՝ այմարա, 11%-ը՝ մապուչե։ 24 հարևան պարտիդոների ընդհանուր բնակչության 1,9%-ը կամ 186 640 մարդ իրեն հայտարարել է հնդկացի։ Այդ 186 640 մարդկանց 21,2%-ը՝ գուարանի են, 19%-ը՝ տոբա, 11,3%-ը՝ մապուչե, 10,5%-ը՝ կեչուա, 7,6%-ը՝ դիագիտա։

Քաղաքի 15 764 բնակիչներ իրենց համարել են աֆրոարգենտինացիներ 2010 թվականի մարդահամարի ժամանակ։

Կրոնական կազմ

2008 թվականին Ազգային գիտական և տեխնիկական հետազոտությունների խորհուրդը (իսպ.՝ Consejo Nacional de Investigaciones Científicas y Técnicas, CONICET) անցկացրել է հարցում բնակչության կրոնական հավատալիքների վերաբերյալ, ինչի արդյունքում պարզվել է, որ Բուենոս Այրեսում ամենատարածված կրոնը քրիստոնեությունն է, և նրա բնակիչների մեծ մասը դավանում է կաթոլիկություն (70%), թեև հետագա տասնամյակների ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ հավատացյալները քիչ են 20%-ից, ինչի պատճառը կյանքի աշխարհիկ-լիբերալ դրվածքն է։ Բուենոս Այրեսում գործում են Սուրբ Աստվածամոր բարեխոսության թեմը, Բուենոս Այրեսի մայր տաճարը, Սուրբ Շերբելի թեմը, Ազատության տաճարի սինագոգը, Ռուս ուղղափառ եկեղեցու Մոսկովյան պատրիարքության Արգենտինայի ու Հարավային Ամերիկայի թեմը Սուրբ Աստվածամոր ավետմանը նվիրված մայր տաճարով, Սուրբ Երրորդության եկեղեցին։

Բուենոս Այրեսի արքեպիսկոպոսությունն ստեղծվել է 1620 թվականի ապրիլի 6-ին։ Բուենոս Այրեսի թեմական քաղաքի կազմում ընդգրկված են Ավելյանեդ-Լանուսի, Գրեգորիո դե Լաֆերերեի, Լոմես դե Սամորայի, Մերլո Մորենոյի, Մորոնի, Սան Իսիդրոյի, Սան Մարտինի, Սան Միգելի, Սան Խուստոյի թեմերը։ Արքեպիսկոպոսության կազմում ներառված են Մարտին Գարսիա կղզին ու Բուենոս Այրես քաղաքը։ Բուենոս Այրեսի արքեպիսկոպոսության մայր տաճարը Սուրբ Երրորդության եկեղեցին է։ 2013 թվականի մարտի 28-ին Բուենոս Այրեսի արքեպիսկոպոս է դարձել եպիսկոպոս Մարիո Աուրելիո Պոլին։ Նրա նախորդը՝ կարդինալ Խորխե Մարիո Բերգոլիոն, որ ծնվել է Բուենոս Այրեսում, 2013 թվականի մարտի 13-ին ընտրվել է Հռոմի պապ և կոչվել Ֆրանցիսկոս։

Արգենտինայի հրեական սփյուռքը հրեական երրորդ ամենամեծ համայնքն է Ամերիկայում (Միացյալ Նահանգներից և Կանադայից հետո) և ամենամեծը Լատինական Ամերիկայում։ Այն կազմում է Արգենտինայի բնակչության ընդհանուր թվաքանակի շուրջ 0,5 %-ը. 2010 թվականին հրեական ծագմամբ արգենտինացիների թվաքանակը կազմել է շուրջ 182 300 մարդ, որոնցից Բուենոս Այրեսում 2010 թվականին բնակվում էր շուրջ 165 000 մարդ։ Առավել շատ հրեաներ ապրում են Բուենոս Այրեսի Բալվաներա, Վիլյա Կրեսպո, Բելգրանո շրջաններում։ Քաղաքում գործում են մի քանի սինագոգ և հրեական ակումբներ։ Առավել հայտնի է հրեական AMIA կենտրոնը Բուենոս Այրեսում։ 1994 թվականի հուլիսի 18-ին այն ավերվել է ահաբեկչական գործողության հետևանքով, որի ժամանակ զոհվել է 85 մարդ, սակայն վերականգնվելուց հետո կրկին դարձել է քաղաքի հրեական համայնքի կենտրոններից մեկը։

Բուենոս Այրեսում տեղակայված են իսլամական մշակույթի երեք կենտրոններ՝ Իսլամական մշակույթի Ֆահդ թագավորի անվան կենտրոնը, Արգենտինայի Հանրապետությունում իսլամական կենտրոնը և Արգենտինայի իսլամական կազմակերպությունը։ Իսլամական մշակույթի Ֆահդ թագավորի անվան կենտրոնը բացվել է 2000 թվականի սեպտեմբերի 25-ին Պալերմո շրջանում և ամենամեծ իսլամական կրոնական կառույցն է Լատինական Ամերիկայում։ Արգենտինայի Հանրապետությունում իսլամական կենտրոնը (Centro Islámico de la República Argentina) տեղակայված է Ֆլորեստա շրջանում, Արգենտինայի իսլամական կազմակերպությունը (Organización Islámica Argentina)՝ Պարկե Պետրիսիոս շրջանում։

Կաթոլիկներից, ուղղափառներից, բողոքականներից, մուսուլմաններից ու հրեաներից բացի Բուենոս Այրեսում կան նաև Եհովայի վկաներ, մորմոններ, բուդդայականներ։ Այնուամենայնիվ, Բուենոս Այրեսում անհավատների թիվն ավելի շատ է, քան երկրի մյուս հատվածներում. մայրաքաղաքի բնակիչների շուրջ 18 %-ն իրեն համարում է աթեիստ կամ ագնոստիկ։

• 
  Բուենոս Այրեսի մայր տաճար
• 
  Իսլամական մշակույթի Ֆահդ թագավորի անվան կենտրոն
• 
  Ազատության տաճար
• 
  Սենտ Ջոն Բապտիստի անգլիկան եկեղեցի
• 
  Ռուս ուղղափառ եկեղեցի Սան Տելմոյում

Տնտեսություն

Արգենտինայի ազգային բանկի գլխավոր վարչության շենքը

Բուենոս Այրեսի ֆոնդային բորսան

Բուենոս Այրեսն Արգենտինայի ֆինանսական, արդյունաբերական և առևտրային կենտրոնն է։ Քաղաքի տնտեսությունը, ըստ համախառն տարածաշրջանային արդյունքի (հաշվի առնելով գնողունակությունը) եղել է 84,7 մլրդ դոլար (US $34,200 մեկ մարդու հաշվով) 2011 թվականին կազմել է Արգենտինայի ընդհանուր արդյունքի շուրջ քառորդ մասը։ Քաղաքում տեղակայված են Bridas Corporation, Enarsa, Zanella, YPF, Aluar և այլ ընկերությունների գլխավոր գրասենյակները։ Այն մեքենաշինական, թեթև և պոլիգրաֆիական արդյունաբերության կենտրոն է։ Մեծ Բուենոս Այրեսը, ըստ ուսումնասիրություններից մեկի, տնտեսության տեսանկյունից 13-րդն է աշխարհում։ Տարեկան միջին եկամուտը աշխատող քաղաքացիների համար կազմել է 80 400 արգենտինական պեսո (շուրջ 23 400 ԱՄՆ դոլար), իսկ նվազագույն աշխատավարձը 2011 թվականի սեպտեմբերի 1-ից կազմել է 2,3 հազար պեսո (շուրջ 550 դոլար)։ Բուենոս Այրեսի մարդկային զարգացման ինդեքսը (0,923 1998 թվականին) նույնպես բարձր է ըստ միջազգային չափանիշների։

Նավահանգիստ

Բուենոս Այրեսի նավահանգիստը ամենածանրաբեռնվածներից մեկն է Հարավային Ամերիկայում. նավարկելի գետերը Լա Պլատայի նեղուցով քաղաքը կապում են հյուսիսարևելյան Արգենտինայի, Բրազիլիայի, Ուրուգվայի և Պարագվայի հետ, ինչի շնորհիվ այն ծառայում է որպես բաշխիչ կենտրոն մայրցամաքի հարավարևելյան հսկայական տարածքների համար։ Բուենոս Այրեսի նավահանգիստը տարեկան սպասարկում է ավելի քան 11 եկամտային տոննա բեռ, իսկ Dock Sud-ը, որ տեղակայված է քաղաքից հարավ, սպասարկում է ևս 17 մետրական տոննա։ Նավահանգստի հետ կապված հարկերի հավաքումը բազմաթիվ քաղաքական վեճերի տեղիք է տվել նախկինում, որոնց թվում են 2008 թվականին տեղի ունեցած բողոքի ցույցերն ու գործադուլը գյուղատնտեսության ոլորտում այն բանից հետո, երբ կառավարությունը բարձրացրել է արտահանման սակագները։

Ծառայությունների ոլորտ

Բուենոս Այրեսի ծառայությունների մատուցման ոլորտը բազմազան է և լավ զարգացած՝ ըստ միջազգային չափանիշների։ Այն կազմում է քաղաքի տնտեսության 76 %-ը (59 % ամբողջ Արգենտինայի համար)։ Գովազդը մասնավորապես կարևոր դեր է կատարում երկրում և արտասահմանում ապրանքների վաճառքի համար։ Ֆինանսների և անշարժ գույքի ոլորտում ծառայությունների սեկտորն ամենամեծն է և կազմում է քաղաքի տնտեսության 31%-ը։ Բուենոս Այրեսը կարևոր դեր ունի Արգենտինայի բանկային համակարգում, որին բաժին է ընկնում բանկային ավանդների ու վարկերի մոտ կեսը։ Մոտ 300 հյուրանոցներ և ևս 300 հոսթելներ ու հյուրատներ ունեն զբոսաշրջիկների ընդունելու թույլտվություն, իսկ սենյակների կեսից ավելին տեղակայված է չորս կամ ավելի աստղեր ունեցող հիմնարկներում։ 2011 թվականի չորրորդ եռամսյակում Բուենոս Այրեսում առևտրի ոլորտում աշխատել է 316 046 մարդ, իսկ միջին աշխատավարձն այդ ոլորտում կազմել է 3 439 արգենտինական պեսո։ Բուենոս Այրեսի տարածքում գործում են շուրջ 15 խոշոր առևտրի կենտրոններ, որոնցից առավել հայտնի են՝ Galerías Pacífico, Abasto Shopping, Alto Palermo, Patio Bullrich, ինչպես նաև 10 խոշոր շուկաներ, 65 տոնավաճառներ և հարյուրից ավելի գրանցված մասնագիտացված փոքր շուկաներ (հին իրերի, գրքերի և այլն)։ Բուենոս այրեսի ամենամեծ շուկան Լա Սալադան է, որ հիմնադրվել է քաղաքի հարավում՝ Մատանսա գետի ափին 1990-ական թվականների սկզբին երկրի նախագահ Մենեմ Կառլոսի կատարած բարեփոխումների արդյունքում։ Շուկայում գործում են 30 000 առևտրի կետեր օրական շուրջ $50 մլն շրջանառությամբ։ Այնտեղ վաճառվում է հիմնականում հագուստ, որի մեծ մասը կարվում է տեղում։ Շուկայում աշխատում է շուրջ 6000 մարդ՝ չհաշված վարձակալներին ու վաճառողներին։ Դրանից բացի քաղաքում կա տարատեսակ խանութների լայն ցանց։

Բուենոս Այրեսի առևտրի կենտրոններ

Abasto Shopping	Alto Palermo	Buenos Aires Design	Patio Bullrich

Արդյունաբերություն

Արդյունաբերությունը մնում է քաղաքի տնտեսության կարևոր բաղադրիչներից մեկը (16%) և կենտրոնացված է հիմնականում քաղաքի հարավային հատվածում։ Դրան նպաստում են տեղի բնակչության բարձր գնողունակությունն ու համապատասխան որակավորում ունեցող աշխատուժի առկայությունը։ Շինարարությունը Բուենոս Այրեսում պատմականորեն եղել է ազգային տնտեսական կարգավիճակի ստույգ ցուցիչներից մեկը, և 2006 թվականից ի վեր տարեկան տրվում է 3000 մլն մ² շինարարության թույլտվություն։ Շինարարության ոլորտում ներդրումների քանակը 2006 թվականին հասել է 7 մլրդ 480 մլն պեսոյի։ Մեծ Բուենոս Այրեսի տարածքում տեղակայված են մեքենաշինական (Ford, Chrysler, Toyota, Peugeot և այլ ընկերությունների գործտնարաններ), գյուղատնտեսական մեքենաշինության, սննդի արդյունաբերության համար անհրաժեշտ տեխնիկայի, կենցաղային և համակարգչային տեխնիկայի արտադրության (IBM, Siemens ընկերությունների գործարաններ) ձեռնարկություններ։ Մեծ զարգացում են ապրել սննդի արդյունաբերությամբ զբաղվող ձեռնարկությունները, որ աշխատում են բուսական յուղերի, ալյուրի արտադրության, գինեգործության բնագավառում։ Քաղաքում գործում են նաև պտղաբանջարեղենային, պահածոների, շաքարի, խմիչքների արտադրություններ։ Բուենոս Այրեսը նավաշինության կենտրոն է. նավաշինարանները պատկանում են պետական կառույցների՝ Astillero Río Santiago, պաշտպանության նախարարության CINAR (իսպ.՝ Complejo Industrial Naval Argentino) համալիրին։ Խոշոր նավաշինարաններ են Tandanor-ը և Astillero Almirante Storni-ը։ Քաղաքի տնտեսության նշանակալի բաղադրիչներից է կաշեգործական-կոշկակարական ոլորտը։

Կոմունալ ծառայություններ

1993 թվականից մինչև 2006 թվականը Բուենոս Այրեսում կոյուղու և ջրամատակարարման ծառայություններն ապահովել է Aguas Argentinas ընկերությունը, որի հետ պայմանագիրը խզվել է 2006 թվականի մարտին։ Քաղաքի ղեկավարությունն ստեղծել է AYSA պետական համակարգը։ Այդ ծառայությունների կատարումն ավահովում են General San Martín և General Belgrano գործարանների մաքրիչ կառույցները։ General San Martín գործարանի մաքրիչ կառույցները բացվել են 1913 թվականին։ Դրանք տեղակայված են Պալերմո շրջանում, ունեն 28,5 հա մակերես և օրական 3100000 մ³ ջրի մատակարարման արտադրական հզորություն։ General Belgrano գործարանի մաքրիչ կառույցները տեղակայված են Բուենոս Այրես նահանգում՝ Բեռնալ քաղաքում։ Դրանք բացվել են 1978 թվականին, զբաղեցնում են 36 հա տարածք և քաղաքին մատակարարում են օրական 1700000 մ³ ջուր։ Բնական գազը վաճառում է MetroGAS ընկերությունը՝ սկսած 1992 թվականի դեկտեմբերից։ 2006 թվականին գազի ընդհանուր ծախսը կազմել է 4398286000 մ³, որից 1031385000 մ³ օգտագործվել է բնակչության, 169 264 000 մ³՝ կոմերցիոն օգտատերերի, 173 411 000 մ³՝ արդյունաբերական հիմնարկների, 2629972000 մ³՝ էլեկտրակայանների և 55007000 մ³ պետական մարմինների կողմից։

Էլեկտրաէներգիա քաղաքի մատակարարում են երկու ընկերություններ՝ Edesur և Edenor։ Edenor ընկերությունն էլեկտրաէներգիա մատակարարում է քաղաքի սահմանափակ տարածքի՝ սկսած ծովափից, Ավենիդա Պուեյռեդոն, Ավենիդա Կորդովա, Ավենիդա Խեներալ Սան Մարտին, Ավենիդա Խեներալ Պաս փողոցներով մինչև Ռիո դե լա Պլատա, իսկ Edesur ընկերությունը՝ քաղաքի մնացած մասին։ Ըստ նախնական հաշվարկների՝ 2004 թվականին արտադրվել է 14 783 018 կվտ էլեկտրաէներգիա, իսկ ծախսը կազմել է 9 689 504 152։ Քաղաքի հարավային մասում գործում է «Կոստաներա» (իսպ.՝ Central térmica Costanera) ջերմաէլեկտրակայանը, որն արտադրում է 2304 կվտ։

Ֆիքսված հեռախոսային կապը քաղաքում ապահովում են երկու ընկերություններ՝ Telecom Argentina և Telefonica de Argentina, որոնք երկուսն էլ հիմնադրվել են 1990 թվականին։ 2006 թվականին հաշվվում էր 1 604 750 հեռախոսագիծ, իսկ 2005 թվականին գրանցված է եղել բջջային կապի 9 491 787 օգտատեր։

2010 թվականի սկզբին Արգենտինայի բնակչության 64,4 %-ն ունեցել է ինտերնետային կապ, և երկրում եղել է շուրջ 26 մլն օգտատեր։ 2010 թվականի դեկտեմբերին 4 507 703 արգենտինացիներ (բնակչության շուրջ 11,2 %-ը) անցել է լայնաշերտ ինտերնետի։ Բուենոս Այրեսում 2009 թվականի դեկտեմբերին եղել է լայնաշերտ ինտերնետի 955 548 օգտվող, իսկ 2010 թվականի դեկտեմբերին նրանց թիվը կազմել է 1 173 304 (ավելացել է շուրջ 22,8 %)։ Երկրի կոդով (.ar) գրանցված կայքերի թիվը 2008 թվականի օգոստոսին կազմել է գրեթե 1 700 000։

Աղբահանությունն ապահովում են վեց ընկերություններ՝ Cliba, EASA, URBASUR, Níttida, Entity Urbana, INTEGRA։

Բուենոս Այրեսի բնակիչներն հնարավորություն ունեն օգտվելու այն բոլոր ծառայություններից, որոնց մատուցումն ապահովում է պետությունը. բնակչության 99,9 %-ն ունի ջրամատակարարում և էլեկտրամատակարարում, 92,8 %-ն ապահովված է բնական գազով, տների 99,6 %-ն ունի փողոցային լուսավորություն, 89,7 % ընտանիքներ ունեն հեռախոս։ Արվարձաններում ապրող մարդկանց դեպքում դրությունը մի քիչ այլ է, թեև բոլորն ունեն ջրամատակարարում, 99,5 %-ն ստանում է էլեկտրամատակարարում, տների 93,1 %-ն ունի փողոցային լուսավորություն, բնակչության 87,8 %-ին մատուցվում է աղբահանության ծառայություն։

Բյուջե

Քաղաքի բյուջեն, ըստ քաղաքապետ Մակրիի՝ 2011 թվականի զեկույցի, ներառել է 6 մլրդ ԱՄՆ դոլար եկամուտ և 3 մլրդ ԱՄՆ դոլար ծախսեր։ Եկամուտների 61 %-ը կազմում են տեղական եկամուտներն ու կապիտալի ավելացման հարկերը, 11 %-ը՝ ֆեդերալ եկամուտները, 9 %-ը՝ անշարժ գույքի հարկերը, 6 %-ը՝ տրանսպորտային միջոցների հարկերը։ Եկամուտների մնացած մասը կազմում են օգտագործման վճարները, տուգանքներն ու ազարտային խաղերի համար գանձվող հարկերը։ Քաղաքի բյուջեի 26 %-ը հատկացվում է կրթության, 22 %-ը՝ առողջապահության, 17 %-ը՝ հանրային ծառայությունների և ենթակառուցվածքների, 16 %-ը՝ սոցիալական ապահովության և մշակույթի ոլորտներին, 12 %-ը՝ վարչական ծախսերին, իսկ 4 %-ը՝ իրավապաշտպան մարմիններին։ Բուենոս Այրեսը պահպանում է պարտքի ցածր մակարդակ, որ կազմում է բյուջեի ընդամենը 3 %-ը։

Պուերտո Մադերոն Բուենոս Այրեսի բիզնես և կոմերցիոն կենտրոնն է

Պուերտո Մադերոն Բուենոս Այրեսի բիզնես և կոմերցիոն կենտրոնն է

Մշակույթ

Կիրխներ մշակութային կենտրոնն ամենամեծն է Լատինական Ամերիկայում

Կրելով եվրոպական մշակույթի խիստ ազդեցությունը՝ Բուենոս Այրեսը երբեմն կոչվում է «Հարավային Ամերիկայի Փարիզ»։ Քաղաքն ունի ամենաաշխույժ թատերական կյանքը Լատինական Ամերիկայում՝ իր բազմաթիվ թատրոններով ու բեմադրություններով։ Ամեն շաբաթ և կիրակի օրերին ակտիվ են շուրջ 300 թատրոններ, որոնց ներկայացումների թվով Բուենոս Այրեսըն առաջինն է աշխարհում՝ առաջ անցնելով Լոնդոնից, Նյու Յորքից և Փարիզից։ Ավելի քան 10 օբյեկտ և հինգ տարվա պատմություն ունեցող մշակութային փառատոնների թվով Բուենոս Այրեսն աշխարհում զբաղեցնում է երկրորդ տեղը՝ զիջելով Էդինբուրգին։ Կիրխներ մշակութային կենտրոնն ամենամեծն է Լատինական Ամերիկայում և երրորդն աշխարհում։

Բուենոս Այրեսում է գտնվում Կոլոն թատրոնը, որ համաշխարհային ճանաչում ունեցող օպերային թատրոն է։ Քաղաքում գործում են մի քանի սիմֆոնիկ նվագախմբեր և երգչախմբեր։ Այնտեղ կան բազմաթիվ թանգարաններ՝ նվիրված պատմությանը, կերպարվեստին, ժամանակակից արվեստներին, դեկորատիվ արվեստին, ժողովրդական արվեստին, կրոնական արվեստին, թատրոնին և փոփ երաժշտությանը, ինչպես նաև հայտնի գրողների, կոմպոզիտորների, նկարիչների ու արվեստի կոլեկցիոներների տուն-թանգարաններ։ Քաղաքում գործում են հարյուրավոր գրախանութներ, հանրային գրադարաններ և մշակութային միություններ (այն երբեմն կոչվում է «գրքերի քաղաք»)։ Այն ունի համաշխարհային ճանաչում ունեցող կենդանաբանական և բուսաբանական այգիներ, մեծ թվով զբոսայգիներ ու պուրակներ, ինչպես նաև մեծ թվով եկեղեցիներ ու կրոնական կառույցներ, որոնցից շատերն ունեն ճարտարապետական արժեք։

Պորտենոյի ինքնություն

Պորտենոյի (porteño) ինքնությունն ունի հարուստ և բարդ պատմություն և եղել է բազմաթիվ վերլուծությունների ու քննարկումների առարկա։ Եվրոպական մեծ ներգաղթի ալիքը 20-րդ դարի սկզբին մեծ դեր է ունեցել «Բուենոս Այրեսի առաջատար դերի մեծացման» և Արգենտինայի քաղաքական ու գյուղական վայրերի տարբերակման խորացման գործում։ Ներգաղթյալները նոր ավանդույթներ ու նոր մշակույթ են բերել քաղաք, որն այդ ժամանակ վերահարմարվել է պորտենո կոնտեքստին։ Իշխանությունները փորձում են մեծացնել երկրի ժողովրդականությունը և վերանայել ազգային ինքնության էությունը, որ արդյունք է քաղաքում ու դրա արվարձաններում ներգաղթյալների խտացման, որոնք ձևավորել են այդ մշակույթը, որն «արդյունք է ինտեգրման հարցում նրանց կոնֆլիկտների, նրանց ապրելու դժվարությունների» և այլն։ Ի պատասխան ներգաղթի ալիքի՝ 1920-ական և 1930-ական թվականներին Արգենտինայի ազգայնական տրամադրություններ ունեցող մտավորական վերնախավն սկսել է փառաբանել գաուչոյի կերպարը՝ որպես Արգենտինական մշակույթի արքետիպ. եվրոպական ավանդույթների հետ դրա սինթեզի արդյունքում ձևավորվել է Բուենոս Այրեսի քաղաքային նոր ինքնությունը։ Բուենոս Այրեսում ինտեգրվելու և ինքնության ձևավորման դժվարությունները շատացել են այն ժամանակ, երբ ներգաղթյալները գիտակցել են, որ եվրոպական մշակույթն իրենց կարող է օգնել ձեռք բերել ավելի բարձր սոցիալական կարգավիճակ։ Երբ գյուղական վայրերի բնակիչներն սկսել են տեղափոխվել արդյունաբերական քաղաք սկսած 1930-ական թվականներից, նրանք վերահաստատել են իրենց եվրոպական արմատները՝ ընդունելով էնդոգամիա և հիմնելով մասնավոր դպրոցներ, օտարալեզու թերթեր և միություններ, որոնք նպաստում են իրենց նախնիների հայրենի երկրի հետ կապի պահպանմանը։

Պորտենոները սովորաբար բնութագրվում են որպես «գիշերային բուեր», բարեկիրթ, զրուցասեր, անզուսպ, զգայուն, դիտողունակ և գոռոզ։ Բուենոս Այրեսից դուրս բնակվող արգենտինացիները նրա բնակիչներին համարում են եսասեր, իսկ Լատինական Ամերիկայի բնակիչներն այդպիսին համարում են ողջ Արգենտինայի բնակչությանը և դա օգտագործում որպես հումորի թեմա։ BBC Mundo-ում Քրիստինա Պերեսը գրել է, թե «[Արգենտինացիների] մեծապես զարգացած էգոյի գաղափարի համոզիչ ապացույց ունի լունֆարդո բառապաշարի» այնպիսի բառերում, ինչպիսիք են՝ engrupido (նշանակում է փառամոլ կամ սնապարծ) և compadrito (նշանակում է քաջ և պարծենկոտ). վերջինը տանգոյի արքետիպային կերպար է։ Միևնույն ժամանակ պորտենոները բնութագրվում են որպես չափազանց ինքնաքննադատ մարդիկ, ինչը կոչվել է «էգոյի մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Գրողները կարծում են, որ նմանատիպ վարքն արդյունք է եվրոպական ներգաղթի ու քաղաքի ծաղկման, որ տեղի է ունեցել 20-րդ դարի սկզբին և ստեղծել է գերազանցության զգացում բնակչության որոշ շերտերի մոտ։

Կերպարվեստ

Բուենոս Այրեսում ծաղկում է կերպարվեստը, և այնտեղ գործում են մեծ թվով թանգարաններ՝ անհայտներից մինչև համաշխարհային ճանաչում ունեցողները։ Պալերմո և Ռեկոլետա բարիոները քաղաքում արվեստի տարածման գլխավոր կենտրոններն են, չնայած վերջին տարիներին նկատելի է միտում ցուցահանդեսներ կազմակերպել այլ շրջաններում, ինչպիսիք են Պուերտո Մադերոն կամ Լա Բոկան։ Ցուցահանդեսների կազմակերպման հայտնի վայրերից են Լատինաամերիկյան արվեստի թանգարանը Բուենոս Այրեսում (իսպ.՝ Museo de Arte Latinoamericano de Buenos Aires, MALBA), Կիրառական ազգային թանգարանը, Fundación Proa, Ֆաենա արվեստի կենտրոնը և Usina del Arte-ն։ Հայտնի են նաև Բուենոս Այրեսի ժամանակակից արվեստի թանգարանը, Քվինքվելա Մարտինի թանգարանը, Եվիտա թանգարանը, Ֆերնանդես Բլանկոյի թանգարանը, Խոսե Էռնանդեսի թանգարանը, Palais de Glace-ն և այլն։ Ամեն տարի անցկացվում է Թանգարանային գիշեր (La Noche de los Museos) միջոցառումը, երբ քաղաքի թանգարանները, համալսարաններն ու նկարչական կազմակերպությունները բացում են իրենց դռները այցելուների համար մինչև առավոտ։ Այն սովորաբար անցկացվում է նոյեմբերին։

Բուենոս Այրեսը մի շարք նկարիչների ծննդավայր է, այնտեղ սկիզբ են առել ազգային ու միջազգային նշանակության շարժումներ, այն դարձել է արգենտինական նկարչության կենտրոնական մոտիվ հատկապես 20-րդ դարից սկսած։ Արգենտինայում առաջին խոշոր գեղարվեստական շարժումները համընկել են երկրում քաղաքական ազատության առաջին նշանների հետ, ինչպիսիք էին 1913 թվականի գաղտնի քվեարկությունն ու տղամարդկանց քվեարկելու համընդհանուր իրավունքը, առաջին անգամ ժողովրդի կողմից նախագահի ընտրումը (1916) և մշակութային հեղափոխությունը, որ ներառել է 1918 թվականի համալսարանական բարեփոխումը։ Այդ համատեքստում, երբ շարունակվել է Փարիզի դպրոցի ազդեցութունը (Մոդիլյանի, Շագալ, Խայիմ Սուտին, Պաուլ Կլեե), ձևավորվել են երեք գլխավոր խմբերը։ Փարիզի խումբը, որն այդպես է կոչվել Փարիզի դպրոցից կրած ազդեցության պատճառով, իր կազմում ընդգրկել է Անտոնիո Բեռնիին, Աքվիլիս Բադիին, Լինո Ենեա Սպիլիմբերգոյին, Ռաքվել Ֆորներին, Ալֆրեդո Բիգատիին և այլոց։ Լա Բոկայի նկարիչների խմբում եղել են Բենիտո Քվինքվելա Մարտինը, Ալֆրեդո Լազարին և այլք, որոնք մեծ մասամբ ունեին իտալական ծագում և հիմնականում նկարում էին տեսարաններ նավահանգստի շրջանի աշխատավորական դասի կյանքից։ 1960-ական թվականներին Torcuato di Tella Iինստիտուտը, որ տեղակայված է Ֆլորիդա փողոցում, դարձել է փոփ արտի, պերֆորմանսի, ինստալյացիոն արվեստի, փորձարարական թատրոնի և կոնցեպտուալ արվեստի առաջատար կենտրոն։ Նկարիչների այդ սերնդի ներկայացուցիչներից են Մարթա Մինուխինը, Դալիլա Պուզովիոն, Դեյվիդ Լամելասը և Քլորինդո Տեստան։

Բուենոս Այրեսը նաև ժամանակակից փողոցային արվեստի հայտնի կենտրոն է. այն դարձել է նմանատիպ արվեստի գլխավոր մայրաքաղաքներից մեկն աշխարհում դրա հանդեպ իր բարյացակամ վերաբերմունքի շնորհիվ։ Քաղաքի ժամանակակից բուռն քաղաքական կյանքը մշակել է «արտահայտման ուժգին զգացում պորտենոների մոտ», և քաղաքային արվեստն օգտագործվում է որպես այդ պատմութունների ներկայացման և բողոքի միջոց։ Սակայն փողոցային արվեստի ոչ բելեր նմուշներն են վերաբերում քաղաքականությանը։ այն նաև ժողովրդավարության և ինքնարտահայտման ազատության խորհրդանիշ է։ Որմնանկարներն ու գրաֆիտիներն այնքան տարածված են, որ համարվում են «սովորական երևույթ» և դարձել են քաղաքային բնապատկերի մաս այնպիսի բարիոներում, ինչպիսիք են Պալերմոն, Ուրկիսան, Կոգլանը և Սան Տելմոն։ Դա պայմանավորված է նմանատիպ գործունեության օրինականությամբ (պայմանով, որ կառույցի սեփականատերը տա իր համաձայնությունը) և տեղական իշխանությունների բարյացակամ վերաբերմունքով, որոնք նույնիսկ ֆինանսապես օժանդակում են որոշ աշխատանքների կատարմանը։ Քաղաքային նկարիչների ստեղծագործելու համար ընդարձակ տեղի առկայությունն ու համեմատաբար մեղմ կանոնները գրավել են միջազգային ճանաչում ունեցող այնպիսի նկարիչների, ինչպիսիք են՝ Blu, Jef Aérosol, Aryz, ROA, and Ron English։ Գնալով աճում է քաղաքի որմնանկարներն ու գրաֆիտիները տեսնելու համար կազմակերպվող ուղերթերի թիվը։

• 
  MALBA
• 
  Ռեկոլետայի մշակութային կենտրոն
• 
  Դեկորատիվ արվեստի կենտրոն
• 
  Ֆաենա արվեստի կենտրոն

Գրականություն

Խորխե Լուիս Բորխեսը ծնվել է Բուենոս Այրեսում 1899 թվականին

Չնայած իր կարճ պատմությանը՝ Բուենոս Այրեսում ստեղծվել է լայնածավալ գրականություն։ Քաղաքն ունի առնվազն 734 գրախանութ, այսինքն՝ ավելի շատ գրախանութ մեկ մարդու հաշվով, քան աշխարհի ցանկացած այլ քաղաք։ Գաբրիելա Ադամոն՝ քաղաքի գրքերի ամենամյա տոնավաճառի նախկին նախագահը, բնակիչների շրջանում ընթերցանության վայելած ժողովրդականությունը բացատրել է 19-րդ դարի վերջին ու 20-րդ դարի սկզբին կատարված ազատ ներգաղթի ալիքով, որի արդյունքում ձևավորվել է «բազմամշակութային միջավայր, որտեղ ծաղկել են մշակույթն ու արվեստը»։ Տպագրական գործի մասնագետները դա կապել են նաև հոգեվերլուծության նկատմամբ քաղաքի ունեցած հակվածության հետ։ Քաղաքն աշխարհում գրավում է երրորդ տեղը գրքերի վերավաճառքով զբաղվող խանութների քանակով մեկ մարդու հաշվով, որոնց մեծ մասը տեղակայված է Կորիենտես պողոտայում։ Ամենահայտնի և ամենամեծ գրախանութը El Ateneo Grand Splendid-ն է, որ տեղակայված է նախկին թատրոնի շենքում։ The Guardian պարբերականը այն ընդգրկել է «Աշխարհի տասը լավագույն գրախանութների» ցանկի երկրորդ հորիզոնականում 2008 թվականին։

Արգենտինական գրականությունն սկիզբ է առել շուրջ 1550 թվականին Մաթիաս Ռոխաս դե Օքենդոյի և Պեդրո Գոնսալես դե Պրադոյի (Սանտյագո դել Էստերոյից, որ եղել է առաջին նշանակալի բնակավայրն Արգենտինայում), որ ստեղծագործել են արձակ և չափածո։ Նրանք մասամբ ոգեշնչվել են տեղաբնիկների բանավոր պոեզիայից, մասնավորապես, ինչպես նշում է Կառլոս Աբրեգու Վիրեյրան, լուլեներից, դիագիտաներից, տոնոկոտեներից և այլն։ Տեղաբնիկների և իսպանական ավանդույթների սիմբիոզի արդյունքում ստեղծվել է յուրահատուկ գրականություն, որն աշխարհագրական տեսանկյունից սահմանափակված էր (մինչև 18-րդ դար) Արգենտինայի հյուսիսային ու կենտրոնական շրջաններում, իսկ նրա կենտրոնը եղել է Կորդովա նահանգը, որտեղ հիմնադրվել է Կորդովայի ազգային համալսարանը։ Այդ ժամանակաշրջանից առավել հայտնի են Գասպար Խուարես Բավիանոն և Անտոնիո դե լա Պաս ի Ֆիգերոան, որ հայտնի է նաև որպես «Բեատա Անտուլա»։

Նավահանգստի տնտեսական զարգացմանը զուգընթաց քաղաքի մշակութային առանցքն աստիճանաբար տեղափոխվել է դեպի արևելք։ Գաղութային ժամանակաշրջանի ստեղծագործությունները (նեոկլասիցիստական, բարոկկո և էպիկական) ստեղծվել են անկախության կողմնակիցների հովանու ներքո. այդ շրջանում ստեղծագործել են Վիսենտե Լոպես ի Պլանեսը, Պանտալեոն Ռիվարոլան և Էստեբան դե Լուկան։

El Ateneo Grand Splendid-ը երկրորդ ամենագեղեցիկ գրախանութն է աշխարհում

Երկրի գրականության պատմությունը կապված է Բուենոս Այրեսի սրճարանների հետ. հներից որոշները գոյություն ունեն մինչ օրս, ինչպիսիք են՝ Café Tortoni, Café La Biela, Esquina Homero Manzi, Confitería Las Violetas, Confitería London City և Confitería Hotel Castelar։ Բուենոս Այրեսում են գտնվում Արգենտինայի Հանրապետության ազգային գրադարանը, որն ամենամեծն է երկրում։ Ամեն տարվա ապրիլին անցկացվում է Բուենոս Այրեսի գրքի միջազգային տոնավաճառը, որն իր կազմակերպիչների կողմից բնութագրվում է որպես «կարևորագույն ամենամյա գրական միջոցառումն իսպանախոս աշխարհում»։ Ամեն տարի այն ունենում է ավելի քան մեկ միլիոն այցելու, ինչպես նաև սովորաբար ներկա են լինում հեղինակավոր գրողներ։

Լեզու

Բուենոս Այրեսի իսպաներենի համար, որը հայտնի է որպես Ռիոպլատական իսպաներեն (իսպ.՝ Español rioplatense) անվանումով (այլ քաղաքների նման, ինչպիսիք են Ռոսարիոն և Մոնտեվիդեոն, Ուրուգվայ), բնութագրական են վոսեոն, եիզմը (իսպ.՝ yeísmo) և s-ի հնչեղությունը տարբեր համատեքստերում։ Այն կրում է իսպաներենի Անդալուզիայի և Մուրսիայի բարբառների խիստ ազդեցությունը։

20-րդ դարի սկզբին Արգենտինա են ժամանել միլիոնավոր ներգաղթյալներ, որոնց մեծ մասը եղել են իտալացիներ, որոնց խոսել են հիմնականում իրենց բարբառներով (գլխավորապես նապոլիտանական, սիցիլիական ու ջենովական)։ Իսպաներենին նրանց անցումը տեղի է ունեցել աստիճանաբար, ինչի արդյունքում ստեղծվել է իտալական բարբառների ու իսպաներենի խառնուրդ, որ կոչվել է կոկոլիչե։ Դրա օգտագործումը նվազել է շուրջ 1950-ական թվականներին։

Ազգային գիտական և տեխնիկական հետազոտությունների խորհրդի Զգայական հետազոտությունների լաբորատորիայի և Տորոնտոյի համալսարանի անցկացրած հնչյունաբանական ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ պորտենոների վանկաչափությունն ավելի շատ մոտ է նեապոլիտաներենին, քան որևէ այլ լեզվի։

Բազմաթիվ իսպանացի ներգաղթյալներ եղել են Գալիսիայից, և իսպանացիները նախկինի նման Արգենտինայում շարունակում են հիմնականում կոչվել գալեգոսներ (գալիսիացիներ)։ Գալիսերենը, Գալիսիայի խոհանոցն ու մշակույթը տարածված է եղել քաղաքում 20-րդ դարի մեծ մասում։

Իդիշը նույնպես տարածված է Բուենոս Այրեսում և հատկապես Բալվաներայում և Վիլյա Կրեսպոյում մինչև 1960-ական թվականներ։ Նոր ներգաղթածների մեծ մասն արագորե սովորում է իսպաներեն և ներգրավվում քաղաքի կյանքում։

Լունֆարդո ծածկալեզուն ստեղծվել է կալանավորների միջավայրում և ժամանակի հետ տարածվել պորտենոների շրջանում։ Լունֆարդոն օգտագործում է բառեր իտալերենի բարբառներից, բրազիլական պորտուգալերենից, աֆրիկյան և կարիբյան լեզուներից և նույնիսկ անգլերենից։ Այն օգտագործում է կատակային տարբեր հնարքներ, ինչպիսին է բառի վանկերի շրջումը (վեսրե)։ Ներկայում լունֆարդոն հիմնականում օգտագործվում է տանգոյի տեքստերում, երիտասարդ սերունդների ժարգոնը զարգացել է դրանից։

Բուենոս Այրեսը եղել է առաջին քաղաքը, որ հյուրընկալել է Mundo Lingo միջոցառումը 2011 թվականի հուլիսի 7-ին, որը հետագայում անցկացվել է տարբեր երկրների բազմաթիվ քաղաքներում։

Երաժշտություն

Տանգո պարողներ Տանգոյի աշխարհի առաջնության ժամանակ

Ըստ Հարվարդի երաժշտության բառարանի՝ «Արգենտինան ունի ակադեմիական երաժշտության ամենահարուստ ավանդույթներից մեկը և հավանաբար ամենաակտիվ երաժշտական կյանքը» Հարավային Ամերիկայում։ Բուենոս Այրեսն ունի մի քանի պրոֆեսիոնալ նվագախմբեր, այդ թվում՝ Արգենտինայի ազգային սիմֆոնիկ նվագախումբը, Ensamble Musical de Buenos Aires և Camerata Bariloche, ինչպես նաև երաժշտական մասնագիտական ուսուցում իրականացնող տարբեր կոնսերվատորիաներ, ինչպիսին է Արգենտինայի ազգային կոնսերվատորիան (իսպ.՝ Conservatorio Nacional Superior de Música)։ Քաղաքի զարգացման և առևտրի ծաղկման արդյունքում 18-րդ դարի վերջին թատրոնը դարձել է արգենտինական երաժշտական կյանքի կարևորագույն կողմերից մեկը՝ առաջարկելով իտալական ու ֆրանսիական օպերաներ և իսպանական սարսուելաներ։ Իտալական երաժշտությունը եղել է շատ ազդեցիկ 19-րդ դարում և 20-րդ դարի սկզբին մասամբ ներգաղթյալների շնորհիվ, սակայն օպերաներ և սալոնային երաժշտություն ստեղծել են նաև արգենտինացիներ, որոնց թվում էին Ֆրանսիսկո Հարգրիվզը և Խուան Գուտիերեսը։ Ազգայնական տենդենցը, որ հիմնված էր արգենտինական ավանդույթների, գրականության և ժողովրդական երաժշտության վրա, ունեցել է կարևոր նշանակություն 19-րդ դարում. այդ կոմպոզիտորների թվում են եղել Ալբերտո Վիլյամսը, Խուլիան Ագիրեն, Արթուրո Բերուտին և Ֆելիպե Բոերոն։ 1930-ական թվականներին այնպիսի կոմպոզիտորներ, ինչպիսիք են Խուան Կառլոս Պասը և Ալբերտո Խինաստերան, հակվել են դեպի կոսմոպոլիտական և մոդեռնիստական ոճը՝ ազդվելով դոդեկաֆոնիսից և սերիական երաժշտությունից, իսկ ավանգարդ երաժշտությունը ծաղկում է ապրել 1960-ական թվականներին, երբ Ռոքֆելլերի հիմնադրամը ֆինանսավորել է Centro Interamericano de Altos Estudios Musicales-ը, որի շնորհիվ Բուենոս Այրեսում աշխատել և դասավանդել են համաշխարհային ճանաչում ունեցող կոմպոզիտորներ, ինչպես նաև հիմնադրվել է էլեկտրոնային երաժշտության ստուդիա։

Բուենոս Այրեսի ֆիլհարմոնիկ

Ռիո դե լա Պլատան հայտնի է որպես տանգոյի հայրենիք, որը հայտարարվել է Բուենոս Այրեսի խորհրդանիշ։ Քաղաքը հայտարարվել է Տանգոյի համաշխարհային մայրաքաղաք և հյուրընկալում է բազմաթիվ միջոցառումներ, որոնցից ամենանշանակալին ամենամյա փառատոնն ու աշխարհի առաջնությունն է։ Այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչը Կառլոս Գարդելն է, որին հետևել է Անիբալ Տրոյլոն։ Այլ հայտնի կոմպոզիտորներից են Ալֆրեդո Գոբին, Աստոր Պիացոլան, Օսվալդո Պուլիեզեն, Մարիանո Մորեսը, Խուան Դ'Արիենցոն և Խուան Կառլոս Կոբիանը։ Տանգոյի երաժշտությունը ծաղկում է ապրել 1940-ական թվականներին, իսկ 1960-ական և 1970-ական թվականներին ստեղծվել է նուևո տանգոն, որ ներառում է դասական երաժշտության և ջազի տարրեր։ Ժամանակակից միտումներից է նեոտանգոն (հայտնի է նաև որպես էլեկտրոտանգո), որի ներկայացուցիչներից են Bajofondo և Gotan Project խմբերը։ 2009 թվականի սեպտեմբերի 30-ին տանգոն ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության միջկառավարական կոմիտեի կողմից ճանաչվել է աշխարհի մշակութային ժառանգություն՝ Արգենտինային հնարավորություն տալով ստանալ ֆինանսական աջակցություն տանգոն ապագա սերունդների համար պահպանելու նպատակով։

Ամեն տարի Բուենոս Այրեսը հյուրընկալում է մի շարք երաժշտական փառատոններ։ Ամենամեծ ժողովրդականությունը վայելում է էլեկտրոնային պարային երաժշտությունը, որ ներառում է Creamfields BA, SAMC (Հարավային Ամերիկայի երաժշտական կոնֆերանս), Moonpark փառատոնները և Ultra Music Festival-ի տեղական տարբերակը։ Մյուս հայտնի միջոցառումներից են՝ Բուենոս Այրեսի ջազի փառատոն, Personal Fest, Quilmes Rock և Pepsi Music։ Մի շարք երաժշտական փառատոններ անցկացվում են Մեծ Բուենոս Այրեսում, ինչպիսին է Lollapalooza-ն, որ անցկացվում է Սան Իսիդրոյում։

Կինո

Cine Gaumont-ը հիմնադրվել է 1912 թվականին

Արգենտինական կինոյի պատմությունն սկիզբ է առել Բուենոս Այրեսում անցկացված առաջին կինոցուցադրությունից, որ եղել է 1896 թվականի հուլիսի 18-ին Օդեոն թատրոնում։ 1897 թվականին նկարահանված «Արգենտինայի դրոշը» (իսպ.՝ La bandera Argentina) իր առաջին վավերագրական ֆիլմով Էժեն Պին դարձել է երկրի առաջին ռեժիսորներից մեկը. այդ ֆիլմում ցուցադրվում է Արգենտինայի ծածանվող դրոշը Պլազա դե Մայոյում՝ Մայիսի հրապարակում։ 20-րդ դարի սկզբին երկրում առաջին կինոթատրոնները բացվել են Բուենոս Այրեսում, և հայտնվել են առաջին կինորոնիկաները, որոնցից առավել նշանակալին է El Viaje de Campos Salles a Buenos Aires-ը։ Իսկական կինոարտադրությունն սկիզբ է առել հնչյունային կինոյի հայտնագործումից հետո, և արգենտինական առաջին հնչյունային ֆիլմը եղել է Muñequitas porteñas (1931)։ Նորաստեղծ Argentina Sono Film ընկերությունը 1933 թվականին թողարկել է «Տանգո» (¡Tango!) կինոնկարը, որն Արգենտինայում նկարահանված առաջին ամբողջական հնչյունային ֆիլմն է։ 1930-ական և 1940-ական թվականներին (որ սովորաբար համարվում է արգենտինական կինոյի ոսկեդարը) նկարահանվել են Բուենոս Այրեսին ու տանգոյի մշակույթին նվիրված բազմաթիվ ֆիլմեր, որոնցից են՝ La vida es un tango, El alma del bandoneón, «Ցտեսություն, Բուենոս Այրես» (իսպ.՝ Adiós Buenos Aires), El Cantor de Buenos Aires և «Բուենոս Այրեսի երգերը» (իսպ.՝ Buenos Aires canta)։ Արգենտինական ֆիլմերը տարածվել են ողջ Լատինական Ամերիկայում. դա վերաբերում է մասնավորապես Լիբերտադ Լամարքեի մասնակցությամբ մելոդրամաներին և Լուիս Սանդրինիի ու Նինի Մարշալի մասնակցությամբ կատակերգություններին։ Արգենտինական կինոյի ժողովրդականությունն իսպանախոս աշխարհում կարևոր նշանակություն է ունեցել տանգոյի երաժշտության տարածման գործում։ Կառլոս Գարդելը՝ տանգոյի ու Բուենոս Այրեսի ականավոր գործիչներից մեկը, արժանացել է միջազգային ճանաչման՝ նկարահանվելով այդ դարաշրջանի մի շարք ֆիլմերում։

Ի պատասխան խոշոր ստուդիաների կինոարտադրության՝ ձևավորվել է «60-ականների սերունդը»՝ ռեժիսորների մի ումբ, որ ստեղծել է արգենտինական առաջին մոդեռնիստական ֆիլմերն այդ տասնամյակի սկզբում։ Նրանց թվում են եղել Մանուել Անտինը, Լաուտարո Մուրուան, Ռենե Մուջիկան և այլք։ Տասնամյակի երկրորդ կեսին Grupo Cine Liberación և Grupo Cine de la Base շարժումների շրջանակներոյմ գաղտնի ցուցադրություններում ներկայացվել են սոցիալական բողոք արտահայտող ֆիլմեր, որ նրանք կոչել են «Երրորդ կինեմատոգրաֆ» ((իսպ.՝ Tercer Cine))։ Այդ ժամանակ երկիր գտնվում էր ռազմական բռնապետության գերիշխանության ներքո պետական հեղաշրջումից հետո, որը հայտնի է որպես Արգենտինական հեղափոխություն։ Այդ շարժման ամենանշանակալի ֆիլմերից մեկն է «Հնոցի ժամ» (իսպ.՝ La hora de los hornos, 1968) կինոնկարը, որ նկարահանել է Ֆերնանդո Սոլանեսը։ 1973 և 1975 թվականների միջև ընկած դեմոկրատիայի շրջանում տեղական կինեմատոգրաֆիան ունեցել է քննադատական ու կոմերցիոն հաջողություն. այդ շրջանում նկարահանվել են «Խուան Մորեյրա» (անգլ.՝ Juan Moreira, 1973), «Խռովարար Պատագոնիա» (անգլ.՝ La Patagonia rebelde, 1974), La Raulito (1975), «Զինադադար» (իսպ.՝ La tregua, 1974) ֆիլմերը։ Վերջինս դարձել է արգենտինական առաջին ֆիլմը, որ ներկայացվել է «Օսկարի» օտարալեզու լավագույն ֆիլմ անվանակարգում։ Սակայն գրաքննության ևնոր ռազմական կառավարության պատճառով արգենտինական կինոյի զարգացումն ընդհատվել է մինչև դեմոկրատիայի վերականգնումը 1980-ական թվականներին։ Այդ սերունդը, որը հայտնի է որպես «Արգենտինական կինոն ազատության և ժողովրդավարության պայմաններում», եղել են հիմնականում երիտասարդ կամ իրենց ժամանակին սպասած ռեժիսորներ, որոնք ձեռք են բերել միջազգային ճանաչում։ Մարիա Լուիզա Բեմբերգի «Կամիլա» (1984) ֆիլմը ներկայացվել է «Օսկարի» որպես օտարալեզու լավագույն ֆիլմ, իսկ Լուիս Պուենսոյի «Պաշտոնական պատմություն» (իսպ.՝ La historia oficial, 1985) ֆիլմը դարձել է արգենտինական առաջին կինոնկարը, որ արժանացել է «Օսկարի»։

Բուենոս Այրեսում գործում է Museo del Cine Pablo Ducrós Hicken կինոյի թանգարանը, որը միակն է երկրում և նվիրված է Արգենտինայի կինեմատոգրաֆիային։ Ամեն տարի քաղաքը հյուրընկալում է Բուենոս Այրեսի անկախ կինոյի միջազգային փառատոնը (իսպ.՝ Buenos Aires Festival Internacional de Cine Independiente), որը 2015 թվականին ընդունել է 412 ֆիլմ 37 երկրներից և 380 հազար այցելու։ Բուենոս Այրեսում անցկացվում են նաև այլ փառատոններ և կինեմատոգրաֆիական շարքեր, ինչպիսին է Buenos Aires Rojo Sangre-ն, որ նվիրված է սարսափ ժանրին։

Նորաձևություն

Նորաձևության շոու Պլանետարիումում 2013 թվականին՝ BAFWEEK-ի շրջանակներում

Բուենոս Այրեսի բնակիչները պատմականորեն բնութագրվում են որպես «նորաձևությանը հետևող»։ Տեղի դիզայներներն ամեն տարի ցուցադրում են իրենց հավաքածուները Բուենոս Այրեսի նորաձևության շաբաթվա (BAFWEEK) և դրա հետ կապված միջոցառումների ժամանակ։ Այն չի արժանացել միջազգային ուշադրության, սակայն քաղաքը մնում է նորաձևության տարածաշրջանային կարևոր մայրաքաղաք։ Ըստ Global Language Monitor-ի՝ 2012 թվականին քաղաքը եղել է երրորդը Լատինական Ամերիկայում Սան Պաուլոից և Ռիո դե Ժանեյրոյից հետո։ 2005 թվականին Բուենոս Այրեսը առաջինը նշանակվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դիզայնի քաղաք և այդ տիտղոսը կրկին ստացել 2007 թվականին։ 2015 թվականից սկսած անցկացվում է Բուենոս Այրեսի միջազգային նորաձևության կինոյի փառատոնը, որ հովանավորում են քաղաքն ու Mercedes-Benz-ը։ Քաղաքի ղեկավարությունը կազմակերպում է նաև «Նորաձևության քաղաք» (իսպ.՝ La Ciudad de Moda) ամենամյա միջոցառումը, որ ծառայում է որպես հարթակ սկսնակների ներկայանալու համար և փորձում է խթանել այդ ոլորտի զարգացումը։

Պալերմո շրջանում, մասնավորապես Սոհո կոչվող վայրում ներկայացվում են նորաձևության ու դիզայնի վերջին տենդենցները։ Հին Պալերմո ենթաբարիոն նույնպես քաղաքի նորաձևության կենտրոններից է։ Գնալով մեծանում է այն երիտասարդ, անկախ դիզայներների թիվը, որոնք բացում են իրենց խանութները Սան Տելմո շրջանում, որը հայտնի է իր շուկաների ու խանութների բազմազանությամբ։ Ռեկոլետա շրջանում տեղակայված են բացառիկ ու թանկարժեք նորաձևության տներ։ Մասնավորապես Ավենիդա Ալվեարում են կենտրոնացած բարձր նորաձևության ամենաականավոր ներկայացուցիչները քաղաքում։

Զանգվածային լրատվամիջոցներ

7 ալիքի շենքը

Հրատարակչական գործունեությունը Բուենոս Այրեսում ամենամրցունակներից մեկն է տարածաշրջանում։ Մայրաքաղաքը երկրի հրատարակչական խոշորագույն կենտրոնն է, որտեղ ապրում և աշխատում են մեծ տպաքանակով լույս տեսնող թերթերի ու ամսագրերի լրագրողներ ու խմբագիրներ։ Օրինակ՝ Clarin հրատարակչությունը տպագրում է Արգենտինայում ամենամեծ ժողովրդականություն վայելող համանուն թերթը, որն իսպանալեզու հիմնական թերթերից մեկն է աշխարհում։ Նրա տպաքանակը 2011 թվականին կազմել է 300 837 օրինակ օրական։ Աշխարհի հնագույն թերթերից մեկը համարվող այդ պարբերականի առաջին համարը լույս է տեսել 1870 թվականի հունվարի 4-ին։

Հեռուստատեսություն
Բուենոս Այրեսի հիմնական հեռուստաալիքներից են՝ ալիք 2՝ Ամերիկա (LS86), Ազգային պետական ալիք 7՝ Հանրային հեռուստատեսություն (LS82), ալիք 9 (LS83), ալիք 11՝ Դաշնային հեռուստատեսություն (TELEFE, LS84), ալիք 13՝ «Արգենտինական ռադիո և հեռուստատեսություն» (ARTEAR, LS85) և այլ ալիքներ (21, 26, 31)։ Քաղաքում տեղակայված են 9, 11, 13, 26 և 31 ալիքների գրասենյակները։ 2006 թվականին քաղաքում եղել է կաբելային հեռուստատեսության 2.752.323 բաժանորդ։

Ռադիո
Բուենոս Այրեսն ունի АМ և FM դիապազոնի բազմաթիվ ռադիոկայաններ։ Տասնհինգ ամենահայտնի ռադիոալիքներից են՝ La 100, Pop Radio, Rock & Pop, FM Metro, Los 40 Principales, Radio Disney, FM Aspen, Mega, Vale, Radio 10, Radio Mitre, Continental, La Red y Radio Nacional. Radio El Mundo և Radio Rivadavia, որոնք Արգենտինայի ամենահին ռադիոալիքներից են։

Ճարտարապետություն

Ազգային կոնգրես

Բուենոս Այրեսի ճարտարապետությունը բազմաբնույթ է և նման է Փարիզին ու Մադրիդին։ Ներգաղթյալների շնորհիվ այն կազմում է գաղութային, ար-դեկո, մոդեռն, նեոգոթիկա և ֆրանսիական Բուրբոնների ոճերի խառնուրդ։ Իտալական և ֆրանսիական ազդեցություններն ուժեղացել են 19-րդ դարի սկզբում Արգենտինայի անկախության հռչակումից հետո, թեև ակադեմիական ոճը պահպանվել է մինչև 20-րդ դարի առաջին տասնամյակներ։

Պալասիո Բարալո

Կավանա շենք

Թարմացման փորձեր են արվել 19-րդ դարի երկրորդ կեսին և 20-րդ դարի սկզբին, երբ երկիր են ներթափանցել եվրոպական ազդեցությունները, ինչի արտահայտությունն են դարձել Բուենոս Այրեսի մի շարք կառույսներ, ինչպիսիք են Էռնեստո Բունգեի հեղինակած Iglesia Santa Felicitas-ը, Վիտորիո Մեանոյի հեղինակած Արդարադատության պալատն ու Ազգային կոնգրեսի շենքը, Ֆրանչեսկո Տամբուրինիի և Վիտորիո Մեանոյի հեղինակած Կոլոն թատրոնը։

Ռիոպլատական բարոկկո ոճի պարզությունը տեսանելի է Բուենոս Այրեսում իտալացի ճարտարապետների աշխատանքներում, ինչպիսիք են Անդրե Բլանկին և Անտոնիո Մասելան, Սան Իգնասիո, Nuestra Señora del Pilar եկեղեցիներում, Բուենոս Այրեսի մայր տաճարում, Կաբիլդոյում (քաղաքապետարան)։

1912 թվականին բացվել է Սանտիսիմո Սակրամենտո բազիլիկան։ Ամբողջովին կառուցված լինելով Արգենտինայի ամենանշանավոր ընտանիքներից մեկի ներկայացուցիչ Մերսեդես Կաստելանոս դե Անխորենայի նվիրատվության հաշվին՝ եկեղեցին ֆրանսիական նեոկլասիցիզմի լավագույն նմուշներից է։ Ներսում տեղակայված է Mutin-Cavaillé երգեհոն, որ բաղկացած է ավելի քան չորս հազար խողովակներից և չորս ստեղնաշարից, ամենամեծն է Արգենտինայում։ Եկեղեցու բեմը, որ կառուցված է մարմարից և սկզբնական շրջանում եղել է ամենամեծը Հարավային Ամերիկայում։

1919 թվականին Իտալազի ճարտարապեետ Մարիո Պալանտիի գլխավորությամբ սկսվել է Պալասիո Բարոլոի շինարարությունը։ Սկզբնական շրջանում այն եղել է Հարավային Ամերիկայի ամենաբարձր շինությունը և Արգենտինայի առաջին երկնաքերը, որ կառուցվել է բետոնով (1919-1923)։ Պալասիո Բարոլոն կառուցվել է նեոգոթական ոճով, ունի 100 մետր բարձրություն և ներառում է 22 հարկ։ Պալանտին կառույցը նախագծել է՝ հիմնվելով Դանթե Ալիգիերիի «Աստվածային կատակերգության» վրա և նրա հարկերը բաժանելով երեք մասի. նկուղը խորդրդանշում է դժոխքը, 1-14-րդ հարկերը՝ քավարանը, իսկ 15-22-րդ հարկերը՝ դրախտը։ Կառույցն ունի ինը վերելակ և 20 մետր բարձրություն ունեցող սրահ, որի առաստաղը զարդարված է որմնանկարներով ու ոսկեզօծ բրոնզե տառերով գրված լատիներեն արտահայտություններով։ Կառույցի վերևում տեղակայված է 300,000 կանդելա հզորությամբ փարոս, որը տեսանելի է անգամ Ուրուգվայից։ 2009 թվականին Պալասիո Բարոլոն վերակառուցվել է, և փարոսը կրկին սկսել է գործել։

1936 թվականին բացվել է Կավանա շենքը։ Այն կառուցվել է ճարտարապետներ Գրեգորիո Սանչեսի, Էռնեստո Լագոսի ու Լուիս Մարիա դե լա Տերրոյի կողմից 14 ամսում, երբ իռլանդական ծագում ունեցող միլիոնատեր Կորինա Կավանան 39 տարեկանում վաճառել է իր երկու ռանչոները, որպեսզի կառուցի սեփական երկնաքեր։ Կառույցն ունի 120 մ բարձրություն, 31 հարկ, 12 վերելակ։ Այնտեղ է տեղադրվել աշխարհում առաջին կենտրոնական օդափոխման համակարգը (հյուսիսամերիկյան Carrier ընկերության կողմից)։ Կավանա շենքը 1999 թվականին Արգենտինայի կառավարության կողմից հայտարարվել է ազգային պատմական հուշարձան։

20-րդ դարի երկրորդ կեսի ճարտարապետությունը կրել է ֆրանսիական նեոկլասիցիզմի ազդեցությունը. այդ շրջանի կառույցներից են Արգենտինայի Ազգային բանկի շենքը (ճարտարապետ՝ Ալեխանդրո Բուստիլլո) և Բուենոս Այրեսի իսպանա-ամերիկյան թանգարանի շենքը (ճարտարապետ՝ Մարտին Նոել)։ Սակայն 1930-ական թվականներից սկսած Լե Կորբյուսեի ու եվրոպական ռացիոնալիզմի ազդեցությունն են կրել արգենտինացի մի շարք երիտասարդ ճարտարապետներ Տոկումանի ազգային համալսարանից, որոնց շարքում առնձնանում է Ամանսիո Վիլյամսը։ Երկնաքերների կառուցումը Բուենոս Այրեսում շարունակվել է մինչև 1950-ական թվականներ։ 20-րդ դարի վերջին և 21-րդ դարի սկզբին արգենտինացի ճարտարապետների կողմից կառուցված ժամանակակից բարձր տեխնոլոգիաներով կառույցների թվում են՝ Torre Le Parc (ճարտարապետ՝ Մարիո Ալվարես), Torre Fortabat (ճարտարապետ՝ Սանչես Էլիա) և Repsol-YPF tower (ճարտարապետ՝ Սեզար Պելլի)։

Բուենոս Այրեսի կենտրոնի համայնապատկերը

Կրթություն

Colegio Nacional de Buenos Aires - պետական ավագ դպրոց Բուենոս Այրեսում, ամենահեղինակավորներից մեկն Արգենտինայում և Լատինական Ամերիկայում

Բուենոս Այրեսի համալսարանի իրավաբանության ֆակուլտետի շենքը Ռեկոլետայում

Արգենտինայում տարրական կրթությունը տևում է 1-7 տարի։ Բուենոս Այրեսի տարրական դպրոցների մեծ մասը հետևում է այդ ավանդույթին, սակայն որոշ երեխաներ կարող են տարրական դպրոցում սովորել վեց տարի, եթե նրանց ավագ դպրոցներում կրթության տևողությունը վեց տարի է։

Միջնակարգ կրթությունն Արգենտինայում կոչվում է Polimodal (այսինքն՝ ունի բազմաթիվ ձևեր), քանի որ այն սովորողին թույլ է տալիս ընտրել իր ուղղվածությունը։ Polimodal-ը սովորաբար ներառում է դպրոցական կրթության տարիներից երեքը, չնայած որոշ դպրոցներ ունեն նաև չորրորդը։ Նախքան polimodal-ի առաջին տարին սկսելը սովորողներն ընտրում են ուղղվածությունը հնարավոր հինգից՝ Հումանիտար և սոցիալական գիտություններ, Տնտեսագիտություն և կազմակերպության կառավարում, Արվեստ և դիզայն, Առողջություն և սպորտ և Կենսաբանություն և բնական գիտություններ։

Այնուամենայնիվ, Բուենոս Այրեսում միջնակարգ կրթությունը տևում է հինգ տարի, որոնք կոչվում են 1-5-րդ տարիներ ի տարբերություն տարրական դպրոցի, որ բաժանվում է 1-7-րդ դասարանների։ Շատ դպրոցներ սովորողներին չեն ստիպում ընտրել որևէ ուղղվածութուն, և նրանք սովորում են հիմնական առարկաները, ինչպիսիք են մաթեմատիկան, կենսաբանությունը, արվեստը, պատմությունն ու տեխնոլոգիան, սակայն որոշ դպրոցներ ստիպում են ընտրել որոշակի մասնագիտություն կամ որևէ ուղղվածություն կրթության որոշակի տարվա հասնելուց հետո։

Որոշ ավագ դպրոցներ կախված են Բուենոս Այրեսի համալսարանից, և դրանց սովորողներից պահանջվում է ընտրել որոշակի ուղղվածություն, երբ հասնում են ավագ դպրոցի վերջին տարվան։ Այդ ավագ դպրոցներն են՝ Instituto Libre de Segunda Enseñanza (ILSE), CNBA, Escuela Superior de Comercio Carlos Pellegrini և Escuela de Educación Técnica Profesional en Producción Agropecuaria y Agroalimentaria (Գյուղատնտեսության և գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության ոլորտում մասնագիտական տեխնիկական կրթության դպրոց)։ Վերջին երկուսն ունեն որոշակի ուղղվածութուն։

2006 թվականի դեկտեմբերին Արգենտինայի ազգային կոնգրեսի պատգամավորների պալատն ընդունել է նոր օրենք ազգային կրթության վերաբերյալ, որով վերականգնվել է հին համակարգը, երբ տարրական կրթությանը հաջորդում է միջնակարգ կրթությունը, վերջինս դարձվել է պարտադիր, և պարտադիր կրթության տևողությունը հասցվել է 13 տարվա։ Կառավարությունը խոստացել է օրենքն ի կատար ածել աստիճանաբար՝ սկսած 2007 թվականից։

Արգենտինայում գործում են բազմաթիվ պետական, ինչպես նաև մասնավոր համալսարաններ։ Բուենոս Այրեսի համալսարանը լավագույն ուսումնական հաստատություններից մեկն է Լատինական Ամերիկայում, որտեղ սովորում են ուսանողներ ամբողջ աշխարհից, իսկ նրա շրջանավարտներից հինգն ստացել են Նոբելյան մրցանակ։ Բուենոս Այրեսը հոգեվերլուծության և մասնավորապես Լականյան դպրոցի հիմնական կենտրոններից է։ Բուենոս Այրեսում գործում են մի շարք մասնավոր համալսարաններ, որոնցից են՝ Universidad Argentina de la Empresa, Բուենոս Այրեսի տեխնոլոգիական համալսարան, CEMA համալսարան, Ֆավալորո համալսարան, Արգենտինայի հայրապետական կաթոլիկ համալսարան, Բելգրանոյի համալսարան, Պալերմոյի համալսարան, Սալվադորի համալսարան, Universidad Abierta Interamericana, Ջոն Ֆ. Քենեդու համալսարան, Universidad de Ciencias Empresariales y Sociales, Universidad del Museo Social Argentino, Universidad Austral և Torcuato di Tella University։

Զբոսաշրջություն

Բուենոս Այրեսի զբոսաշրջային ավտոբուս. ըստ պաշտոնական տվյալների՝ ավտոբուսն օրական տեղափոխում է 700-800 ուղևոր

Ճանապարհորդությունների և զբոսաշրջության հարցերով համաշխարհային խորհրդի տվյալների համաձայն՝ զբոսաշրջությունը ծաղկում է ապրում Արգենտինայի մայրաքաղաքում 2002 թվականից ի վեր։ Ըստ Travel + Leisure ամսագրի՝ 2008 թվականին անցկացրած հարցումների՝ ճանապարհորդներն ընտրել են Բուենոս Այրեսը՝ որպես երկրորդ քաղաքը Իտալիայի Ֆլորենցիա քաղաքից հետո, ուր ամենաշատը կցանկանային այցելել։ 2008 թվականին քաղաք այցելել է 2,5 մլն մարդ։

Այցելուներին առաջարկվում են բազմաթիվ տարբերակներ, ինչպիսիք են այցելությունները տանգոյի շոուի, էստանսիա Բուենոս Այրեսի նահանգում կամ ավանդական ասադո։ Մշակվել են զբոսաշրջային նոր երթուղիներ՝ նվիրված հայտնի արգենտինացիների, օրինակ՝ Կառլոս Գարդելին, Էվա Պերոնին և Խորխե Լուիս Բորխեսին։ Նախքան 2011 թվականը շահավետ փոխարժեքի պատճառով զբոսաշրջիկները հաճախ այցելում էին առևտրի կենտրոններ, ինչպիսիք են՝ Alto Palermo, Paseo Alcorta, Patio Bullrich, Abasto de Buenos Aires և Galerías Pacífico, սակայն ներկայում փոխարժեքը խանգարում է զբոսաշրջությանն ու առևտրին մասնավորապես։ Հայտնի սպառողական ապրանքանիշներ, ինչպիսիք են Burberry-ն և Louis Vuitton-ը, հեռացել են երկրից փոխարժեքի և արտահանման սահմանափակումների պատճառով։ Քաղաքը նաև հյուրընկալում է երաժշտական փառատոններ, որոնցից են՝ Quilmes Rock, Creamfields BA, Ultra Music Festival և Բուենոս Այրեսի ջազի փառատոն։

Զբոսաշրջային ամենամեծ ժողովրդականություն վայելող վայրերը տեղակայված են քաղաքի պատմական կենտրոնում՝ Մոնսերատ և Սան Տելմո շրջաններում։ Բուենոս Այրեսը նախագծվել է Պլազա դե Մայոյի՝ գաղութի վարչական կենտրոնի շուրջը։ Հրապարակից արևելք գտնվում է Սակա Ռոսադան՝ Արգենտինայի կառավարության գործադիր իշխանության պաշտոնական նստավայրը, դեպի հյուսիս՝ Մետրոպոլիտանա մայր տաճարը, որ կառուցվել է գաղութային ժամանակաշրջանում, և Արգենտինական ազգի բանկը (իսպ.՝ Banco de la Nación Argentina) շենքը։ Արևմտյան կողմում տեղակայված է գաղութային շրջանի ևս մեկ շենք՝ Կաբիլդոն, որ վերակառուցվել է Ավենիդա դե Մայոյի շինարարության ժամանակ։ Հրապարակի հարավային կողմում տեղակայված է Ազգային կոնգրեսը (իսպ.՝ Congreso de la Nación), որը ներկայում զբաղեցնում է Պատմության ազգային ակադեմիան։ Հյուսիսարևմտյան կողմում քաղաքապետարանն է։

Զբոսայգիներ

Բուենոս Այրեսի ճապոնական այգիներ

Բուենոս Այրեսն ունի ավելի քան 250 զբոսայգիներ և կանաչ տարածքներ, որոնց մեծամասնությունը գտնվում է քաղաքի արևելյան հատվածում՝ Պուերտո Մադերո, Ռեկոլետա, Պալերմո և Բելգրանո շրջաններում։ Դրանցից առավել նշանակալի են՝

• Տրես դե Ֆեբրերո զբոսայգի, նախագծվել է ուրբանիստ Իորդան Չեսլավ Վիսոցկու և ճարտարապետ Խուլիո Դորմալի կողմից և բացվել 1875 թվականի նոյեմբերի 11-ին։ Բուենոս Այրեսի տնտեսական կտրուկ զարգացման արդյունքում այն անցել է մունիցիպալ վերահսկողության տակ 1888 թվականին, իսկ ֆրանս-արգենտինացի ուրբանիստ Կառլոս Թայսին հանձնարարվել է ընդարձակել ու ավելի գեղեցկացնել զբոսայգին 1892 թվականից մինչև 1912 թվականը։ Թայսը նախագծել է Կենդանաբանական այգին, Բուսաբանական այգին, Իտալիա պլազան ու Վարդերի այգին։
• Բուսաբանական այգի, նախագծվել է ֆրանսիացի ճարտարապետ և լանդշաֆտի դիզայներ Կառլոս Թայսի կողմից և բացվել 1898 թվականի սեպտեմբերի 7-ին։ Թայսն իր ընտանիքի հետ ապրել է այգու տարածքում գտնվող անգլիական ոճի մեծ առանձնատանը 1892-1898 թվականներին, երբ եղել է քաղաքի զբոսայգիների տնօրեն։ Առանձնատունը, որ կառուցվել է 1881 թվականին, ներկայում ծառայում է որպես համալիրի գլխավոր շինություն։
• Բուենոս Այրեսի ճապոնական այգին իր տեսակի մեջ ամենամեծն այգին է, որ տեղակայված է Ճապոնիայի տարածքից դուրս։ Կառուցում ավարտվել է 1967 թվականին և բացվել այդ ժամանակ Ճապոնիայի թագաժառանգ արքայազն Ակիհիտոյի և արքայադուստր Միչիկոյի՝ Արգենտինա կատարած պետական այցի առթիվ։
• Պլազա դե Մայո, եղել է 1810 թվականի մայիսի 25-ին կատարված հեղափոխության թատերաբեմ, որից հետո Արգենտինան հռչակվել է անկախ։ Այդ ժամանակից ի վեր այն երկրի քաղաքական կյանքի կենտրոնն է։
• Սան Մարտինի հրապարակ, տեղակայված է Ռետիրո շրջանում՝ հետիոտնային Ֆլորիդա փողոցի հյուսիսային ծայրին։

• 
  Կոնգրեսի հրապարակ
• 
  Բուենոս Այրեսի բուսաբանական այգի
• 
  Պլազա դե Մայո
• 
  Տրես դե Ֆեբրերո զբոսայգի

Թատրոններ

Կոլոն թատրոն

Բուենոս Այրեսն ունի ավելի քան 200 թատրոն, ինչն ավելին է, քան աշխարհի ցանկացած այլ քաղաքում։ Դրա շնորհիվ Բուենոս Այրեսը հռչակվել է «Աշխարհի թատերական մայրաքաղաք»։ Քաղաքի թատրոններում ցուցադրվում են տարբեր ներկայացումներ՝ մյուզիքլներից մինչև բալետ, կատակերգություններից մինչև կրկեսային ներկայացումներ։ Դրանցից են՝

• Կոլոն թատրոնը National Geographic-ի կողմից հայտարարվել է աշխարհի երրորդ լավագույն օպերային թատրոնը, իսկ ակուստիկայի տեսանկյունից համարվում է աշխարհի հինգ լավագույն համերգասրահներից մեկը։ Ներկայիս շենքը բացվել է 1908 թվականի մայիսի 25-ին Ջուզեպպե Վերդիի «Աիդա» օպերայով։ Այն շրջապատում են 9 դե Խուլիո պողոտան, Լիբերտադ փողոցը (գլխավոր մուտք), Արթուրո Տոսկանինի փողոցը և Տուկուման փողոցը։ Այն տեղակայված է քաղաքի կենտրոնում՝ այն վայրում, որտեղ նախկինում եղել է Արևմտյան երկաթուղու Plaza Parque կայարանը։
• Սերվանտեսի թատրոն, տեղակայված է Կորդովա պողոտայում՝ Կոլոն թատրոնից երկու թաղամաս դեպի հյուսիս և ունի ներկայացումների երեք դահլիճներ։ Մարիա Գերերոյի սալոնը թատրոնի գլխավոր դահլիճն է։ Նրա 456 մ² մակերեսով բեմն ունի 12 մետրանոց պտտվող շրջանաձև հարթակ և կարող է մեծացվել ևս 2,7 մետրով։ Գերերոյի սրահում կարող է տեղավորվել 860 հանդիսատես, այդ թվում 512-ը վերնասրահում։ Երկրորդական դահլիճը՝ Օրեստես Կավիգլիայի սալոնը, կարող է տեղավորել 150 հանդիսատես և հիմնականում ծառայում է որպես կամերային համերգների դահլիճ։ Լուիզա Վեհիլի դահլիճը բազմանպատակային է և հայտնի է ոսկեզօծ տերևներով ծավալուն ձևավորմամբ։
• Teatro Gran Rex-ը ար-դեկո ոճի թատրոն է, որ բացվել է 1937 թվականի հուլիսի 8-ին որպես ամենամեծ կինոթատրոնը Հարավային Ամերիկայում։
• Ավենիդա թատրոնը բացվել է Բուենոս Այրեսի կենտրոնական Ավենիդա դե Մայոյում 1908 թվականին իսպանացի դրամատուրգ Լոպե դե Վեգայի «Արդարություն առանց վրեժի» ներկայացմամբ։ Ներկայացման ռեժիսորը եղել է իսպանաարգենտինացի թատերական ռեժիսոր Մարիա Գերերոն, որ ժողովրդականացրել է դասական դրաման Արգենտինայում 19-րդ դարի վերջին։

Գեյ տուրիզմ

Բուենոս Այրեսը ԼԳՏԲ զբոսաշրջության հայտնի վայրերից մեկն է։ Արգենտինան եղել է առաջին պետությունը Հարավային Ամերիկայում, երկրորդը երկու Ամերիկաներում և տասներորդն ամբողջ աշխարհում, որ օրինականացրել է միասեռական ամուսնությունները 2010 թվականի հուլիսի 15-ին։ 2012 թվականին գենդերային նույնականության մասին օրենքի ընդունումից հետո Արգենտինան դարձել է միակ երկիրը, որտեղ թույլատրվում է փոխել սեռական նույնականությունն առանց խոչընդոտների, ինչպիսիք են հորմոնային թերապիան, վիրահատությունը կամ հոգեբուժական ախտորոշումը, որ նրանց պիտակում են որպես աննորմալ։ 2015 թվականին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը Արգենտինան հայտարարել է օրինակելի երկիր տրանսգենդերների իրավունքների պաշտպանության տեսանկյունից։ Չնայած իրավական առավելություններին՝ հոմոֆոբիան շարունակում է մնալ սոցիալական խնդիր քաղաքում և երկրում ընդհանրապես։

Հյուրանոցներ

Բուենոս Այրեսում գործում են տարբեր տիպի հյուրանոցներ՝ հինգաստղանի շքեղներից մինչև բյուջետային, որ գտնվում են կենտրոնից հեռու տեղակայված շրջաններում, սակայն տրանսպորտային համակարգը թույլ է տալիս հեշտությամբ և էժան գնով հասնել քաղաքի կենտրոն։

2008 թվականի փետրվարի տվյալներով՝ Բուենոս Այրեսում գրանցված են 23 հինգաստղանի, 61 չորսաստղանի, 59 երեքաստղանի և 87 երկու կամ մեկաստղանի հյուրանոցներ, ինչպես նաև 25 բուտիկ-հյուրանոցներ, 39 բնակարան-հյուրանոց, 298 հոսթելներ և այլն։ Ընդհանուր առմամբ զբոսաշրջիկների համար հասանելի է 27000 սենյակ, որոնցից շուրջ 12000-ը պատկանում են չորս կամ հինգաստղանի կամ բուտիկ-հյուրանոցների։ Հյուրանոցների մեծ մասը տեղակայված են քաղաքի կենտրոնում՝ զբոսաշրջիկների համար գրավիչ վայրերին մոտ։

Հուշարձաններ

Անկախության մեծ խարտիայի և արգենտինական չորս մարզերի հուշարձանը Պալերմո շրջանում

• Կաբիլդո, օգտագործվել է որպես կառավարության շենք գաղութային ժամանակաշրջանում և Ռիո դե լա Պլատա թագավորությունում։ Նախնական շինության կառուցումն ավարտվել է 1610 թվականին, սակայն շուտով պարզվել է, որ այն փոքր է և պետք է ընդարձակել։ Տարիների ընթացքում այն ենթարկվել է բազմաթիվ փոփոխությունների։ 1940 թվականին ճարտարապետ Մարիո Բուշիազոն վերակառուցել է Կաբիլդոյի նախնական տեսքը՝ օգտագործելով արխիվային տարբեր փաստաթղթեր։
• Կավանա շենքը տեղակայված է Ռետիրո բարիոյում՝ Ֆլորիդա փողոց, 1065 հասցեում՝ Սան Մարտին հրապարակի դիմաց։ Այն կառուցվել է 1930-ական թվականներին ռացիոնալիստական ոճով ճարտարապետներ Գրեգորիո Սանչեսի, Էռնեստո Լագոսի ու Լուիս Մարիա դե լա Տերրոյի կողմից և ավարտին է հասցվել 1936 թվականին։ Կառույցը բնութագրվում է գծերի պարզությամբ, արտաքին զարդանախշերի բացակայությամբ ու մեծ ծավալներով։ Այն հայտարարվել է ազգային պատմական հուշարձան 1999 թվականին և Բուենոս Այրեսի ճարտարապետական տպավորիչ գլուխգործոցներից մեկն է։ Այն ունի 120 մետր բարձրություն և շարունակում է գերիշխող դիրք ունենալ քաղաքի կառույցների վրա։ 1939 թվականին շենքի ճակատամասի համար շնորհվել է Ամերիկայի ճարտարապետների ինստիտուտի մրցանակ։
• Մայր տաճար, կաթոլիկական գլխավոր եկեղեցին է Բուենոս Այրեսում։ Այն տեղակայված է քաղաքի կենտրոնում՝ Սան Նիկոլաս շրջանում՝ Մայիսյան հրապարակի մոտ։
• Ազգային գրադարան, Արգենտինայի ամենամեծ գրադարանն է և կարևորագույններից մեկը Ամերիկա աշխարհամասում։
• Օբելիսկ, կառուցվել է 1936 թվականի մայիսին, երբ նշվել է քաղաքի առաջին հիմնադրման 400-ամյակը։ Այն տեղակայված է Հանրապետական հրապարակի կենտրոնում՝ այն վայրում, որտեղ Բուենոս Այրեսում առաջին անգամ բարձրացվել է Արգենտինայի դրոշը։ Ընդհանուր բարձրությունը կազմում է 67 մետր, հիմքի մակերեսը՝ 49 մ²։ Այն նախագծվել է ճարտարապետ Ալբերտո Պրեբիշի կողմից և կառուցվել ընդամենը չորս շաբաթում։
• Ջրային ընկերության պալատ (Պալասիո դե Ագուաս Կորիենտես, իսպ.՝ Palacio de Aguas Corrientes), տեղակայված է քաղաքի Բալվաներա շրջանում, 1989 թվականին հայտարարվել է ազգային պատմական հուշարձան։

• 
  Օբելիսկ
• 
  Կոլումբոսի հուշարձան
• 
  Կավանա շենք
• 
  Ռեկոլետա գերեզմանատուն
• 
  Ջրային ընկերության պալատ

Տրանսպորտ

Օդանավակայաններ

Պիստարինիի անվան միջազգային օդանավակայան

Բուենոս Այրեսի միջազգային օդանավակայանը, որ պաշտոնապես կոչվում է Նախարար Պիստարինիի անվան միջազգային օդանավակայան, տեղակայված է Էսեյսա արվարձանում և հաճախ կոչվում է Էսեյսա միջազգային օդանավակայան։ Խորխե Նյուբերիի անվան օդանավակայանը տեղակայված է Պալերմո շրջանում և ծառայում է միայն ներքին փոխադրումների և դեպի Բրազիլիա, Չիլի, Պարագվայ և Ուրուգվայ կատարվող թռիչքների համար։ Ավելի փոքր Սան Ֆերնանդո օդանավակայանը ծառայում է միայն ընդհանուր նշանակության ավիացիայի համար։

Տեղական ճանապարհներ և մասնավոր մեքենաներ

Ավենիդա Խեներալ Պաս պողոտան Բուենոս Այրեսը բաժանում է Մեծ Բուենոս Այրեսից

Հետիոտների համար նախատեսված տարածքները, ինչպիսին է Ֆլորիդա փողոցը, մասամբ ազատ են ավտոմեքենաներից, մշտապես մարդաշատ են ու սպասարկվում են ավտոբոսներով ու մետրոյով։ Բուենոս Այրեսը մեծ մասամբ հետիոտների համար հասանելի քաղաք է, և նրա բնակիչները հիմնականում նախընտրում են օգտվել հասարակական տրանսպորտից։

Քաղաքի կենտրոնում տեղակայված երկու զուգահեռ պողոտաները թեթևացնում են երթևեկությունը և թույլ են տալիս ավելի հեշտ հասնել Մայիսյան հրապարակ։ Դեպի քաղաքի կենտրոն ձգվող և այնտեղից դուրս եկող պողոտաների մեծ մասը միակողմանի են և ունեն վեց կամ ավելի գծեր՝ համակարգչային ղեկավարմամբ կանաչ ալիքներով, որոնք թույլ են տալիս արագացնել երթևեկությունը ոչ պիկ ժամերին։

Քաղաքի գլխավոր պողոտաների թվում են 140 մետր լայնություն ունեցող Հուլիսի 9-ի պողոտան (Ավենիդա 9 դե Խուլիո, իսպ.՝ Avenida Nueve de Julio), ավելի քան 35 կմ երկարություն ունեցող Ռիվադավիա պողոտան և Կորիենտես պողոտան՝ մշակույթի ու ժամանցի գլխավոր վայրերից մեկը։

1940-ական և 1950-ական թվականներին Խեներալ Պաս օղակաձև պողոտան, որ շրջապատում է քաղաքն ու այն առանձնացնում Բուենոս Այրես պրովինցիայից, և խճուղիները, որ տանում են դեպի նոր միջազգային օդանավակայան և դեպի հյուսիսային արվարձաններ, սկիզբ են դրել նոր դարաշրջանի Բուենոս Այրեսի երթևեկության պատմության մեջ։ Մեքենաների գնումը խրախուսող քաղաքականության շնորհիվ, որ անցկացվել է մասնավորապես Խուան Պերոնի (1955) և Արթուրո Ֆրոնդիսիի (1958-1922) ղեկավարության տարիներին, ավելացվել է մեքենաների քանակը. 1920-1957 թվականներին եղել է միջինը 30,000 մեքենա, 1970-ական թվականներին՝ շուրջ 250,000, 2008 թվականին՝ ավելի քան 600,000։ Ներկայում Բուենոս Այրեսում գրանցված է ավելի քան մեկ միլիոն տրանսպորտային միջոց (որ կազմում է Արգենտինայի տրանսպորտային միջոցների ընդհանուր քանակի շուրջ մեկ հինգերորդ մասը։

Վճարովի ավտոմայրուղիներ են բացվել 1970-ական թվականների վերջին քաղաքապետ Օսվալդո Կակյատորի կողմից, որոնք թույլ են տալիս արագ հասնել քաղաքի կենտրոն և ներկայում օգտագործվում են օրական ավելի քան մեկ միլիոն տրանսպորտային միջոցների կողմից։ Կակիատորեն կառուցել է նաև ֆինանսական շրջանի փողոցներ, որոնք ցերեկները փակ են մասնավոր մեքենաների համար։ Այնուամենայնիվ, խոշոր պողոտաների մեծ մասում առաջանում են խցանումներ պիկ ժամերին։ 1990-ական թվականների տնտեսական առաջընթացից հետո ռեկորդային թվով բնակիչներ ձեռք են բերել մեքենաներ, և ճանապարհների ծանրաբեռնվածությունն ավելի է մեծացել։

Հասարակական տրանսպորտ

Երկաթուղի

Trenes Argentinos-ի Mitre Line գնացք Ռետիրո երկաթուղային կայարանում

Բուենոս Այրեսի մերձքաղաքային երկաթուղային համակարգն ունի յոթ գիծ.

• Բելգրանո Նոտրե երկաթգիծ
• Բելգրանո Սուր երկաթգիծ
• Ռոկա երկաթգիծ
• Սան Մարտին երկաթգիծ
• Սարմիենտո երկաթգիծ
• Միտրե երկաթգիծ
• Ուրկիսա երկաթգիծ

Բուենոս Այրեսի մերձքաղաքային երկաթուղային համակարգը շատ ընդարձակ է. այն ամեն օր ավելի քան 1,3 մարդ է հասցնում Արգենտինայի մայրաքաղաք։ Այդ գնացքներն աշխատում են առավոտյան ժամը չորսից մինչև գիշերվա ժամը մեկը։ Բուենոս Այրեսի մերձքաղաքային երկաթուղին քաղաքը կապում է միջքաղաքային երկաթգծերի հետ դեպի Ռոսարիո ու Կորդովա, ինչպես նաև մայրաքաղաքային այլ շրջաններ։ Քաղաքի կենտրոնում գործում են չորս հիմնական տերմինելներ (Constitucion, Ռետիրո, Ֆեդերիկո Լակրոզե և Once) ինչպես միջքաղաքային, այնպես էլ քաղաքի ներսում ուղևորափոխադրումներ կատարելու համար։

Մերձքաղաքային երկաթուղին մեծ մասամբ վերահսկվում է պետական Trenes Argentinos ընկերության կողմից, սակայն Ուրկիսա երկաթգիծն ու Բելգրանո Նոտրե երկաթգիծը պատկանում են Metrovías և Ferrovías մասնավոր ընկերություններին համապատասխանաբար։ Նախկինում բոլոր երկաթգծերը ղեկավարել է Ferrocarriles Argentinos ընկերությունը, որը մասնավորեցվել է 1993 թվականին։ Դրանից հետո երկաթուղու կառավարումն իրականացրել են մի քանի մասնավոր ընկերություններ, սակայն մի շարք խոշոր վթարներից հետո անցել է պետական վերահսկողության տակ։

2013 թվականից համակարգում կատարվել են խոշոր ներդրումներ, և բոլոր երկաթգծերում (բացառությամբ Ուրկիսայի) կատարվել են վերանորոգման լայնամասշտաբ աշխատանքներ և կառուցվել նոր կայարաններ։

Հեծանիվներ

EcoBici

2010 թվականի դեկտեմբերին քաղաքի ղեկավարությունը սկսել է հեծանիվների անվճար վարձակալման ծրագիր միայն գրանցմամբ։ Քաղաքում գործում են հեծանիվների վարձակալման 31 կետեր, որոնք հիմնականում տեղակայված են քաղաքի կենտրոնական շրջաններում։ Այդ կետերում կան ավելի քան 850 հեծանիվներ, որոնք կարելի է վերցնել և վերադարձնել ցանկացած այլ կետում մեկ ժամվա ընթացքում։ 2013 թվականի տվյալներով՝ քաղաքում քաղաքում կառուցվել են 110 մ պահպանվող հեծանվային ուղիներ և ծրագրվում է կառուցվել ևս 100 կմ։ 2015 թվականին հեծանիվների վարձակալումը դարձել է ավտոմատ, իսկ ծառայությունը դարձել է շուրջօրյա և դրանցից կարելի է օգտվել սմարթ քարտերի կամ բջջային հեռախոսների միջոցով։

Մետրո

Բուենոս Այրեսի մետրոյի մուտքը Constitución հրապարակում

Բուենոս Այրեսի մետրոն (տեղացիների շրջանում հայտնի է որպես subte, որ subterráneo «մետրո» բառի կրճատ տարբերակն է) բարձր եկամուտ ունեցող համակարգ է, որ թույլ է տալիս հասնել քաղաքի տարբեր հատվածներ։ Այն բացվել է 1913 թվականին և ամենահին մետրոն է Հարավային կիսագնդում ու իսպանախոս աշխարհում։ Համակարգն ունի վեց ստորգետնյա և մեկ վերգետնյա գծեր, որ կոչվում են տառերով (A-ից E և H)։ Այն ունի 100 կայարան և 58,8 կմ երթուղի (ներառյալ պրեմետրոյի գիծը)։ Մետրոյի ընդլայնման աշխատանքները շարունակվում են և նոր գծեր են անցկացվում դեպի քաղաքի այլ հատվածներ (նախատեսված է եղել 2011 թվականին դարձնել 89 կմ)։

A գիծը ամենահինն է (բացվել է 1913 թվականին), և կայարաններում պահպանվում է Հիասքանչ դարաշրջանի ձևավորումը, իսկ 1913 թվականի նախնական շարժական կազմը, որ կոչվում էր Las Brujas, հանվել է գծից 2013 թվականին։ Աշխատանքային օրերին ուղևորափոխադրումների քանակը կազմում է 1,7 մլն և ունի ավելանալու միտում։ Ուղևորավարձը համեմատաբար էժան է, չնայած 2012 թվականի հունվարին քաղաքի իշխանություններն այն ավելացրել են 125%-ով։ Մեկ ուղևորությունը (գծերն անսահմանափակ անգամ փոխելու հնարավորությամբ) արժի AR$7,50, ինչը կազմում է մոտավորապես USD$0,45։

Բուենոս Այրեսի մետրոյի մուտքը Մայիսյան հրապարակի մոտ

2013 թվականին կառուցվել են մի շարք նոր կայարաններ, որոնցից են Սան Խոսե դե Ֆլորեսն ու Սան Պեդրիտոն A գծում, Echeverría և Խուան Մանուել դե Ռոսասը B գծում, Hospitales կայարանը H գծում, ինչպես նաև H գիծը երկարացվել է դեպի հյուսիս և այլն։ Հետագայում սկսվել է F գծի կառուցումը, ինչպես նաև նախատեսվել է կառուցել ևս երկուսը։

Տրամվայ

Բուենոս Այրեսն ունեցել է տրամվայի գծերի ընդարձակ համակարգ ավելի քան 857 կմ ընդհանուր երկարությամբ, սակայն 1960-ական թվականներին այն ապամոնտաժվել է հօգուտ ավտոբուսների։ Այնուամենայնիվ, հետագայում այդ գծերի մի մասը վերականգնվել է քաղաքի տարբեր հատվածներում։ Պրիմետրոն կամ E2 գիծն ունի 7,2 կմ երկարություն և միանում է մետրոյի E գծին Պլազա դե լոս Վիրեյս կայարանում ու հասնում մինչև Խեներալ Սավիո և Centro Cívico։ Այն ղեկավարվում է Metrovías ընկերության կողմից և պաշտոնապես բացվել է 1987 թվականի օգոստոսի 27-ին։

2007 թվականին Պուերտո Մադերոյում բացվել է 2 կմ երկարություն ունեցող ժամանակակից տրամվայի գիծ՝ Tranvía del Este, որտեղ գործում է երկու տրամվայ։ Սակայն այն հաջողություն չի ունեցել և փակվել է 2012 թվականի հոկտեմբերին։

Ավտոբուսներ

Մետրոբուս, Paseo del Bajo

Բուենոս Այրեսում գործում են ավելի քա 150 ավտոբուսների գծեր, որ կոչվում են Կոլեկտիվո։ Այդ գծերից յուրաքանչյուրը պատկանում է առանձին ընկերության, որոնք մրցակցում են միմյանց հետ և գործում առանց պետական աջակցության։ Հաճախականությամբ դրանք հավասարվում են այլ քաղաքների մետրոներին, սակայն ընդգրկում են ավելի մեծ տարածք, քան մետրոն։ Կոլեկտիվոները Բուենոս Այրսում չունեն հստակ ժամանակացույց, սակայն երթևեկում են չորս կամ շուրջ այդքան անգամ մեկ ժամում՝ կախված ավտոբուսային գծից և օրվա ժամից։ Լինելով էժան և ընդգրկելով մեծ տարածք՝ կոլեկտիվոները հասարակական տրանսպորտի ամենամեծ ժողովրդականություն վայելող տեսակն են Բուենոս Այրեսում։

Բուենոս Այրեսում բացվել է արագ տրանզիտ իրականացնող ավտոբուսային համակարգ՝ Մետրոբաս, որի առաջին գիծը բացվել է 2011 թվականի մայիսի 31-ին, անցնում է Խուան Բ. Խուստոյի պողոտայով և ունի 21 կանգառ։ Հետագայում ավելացվել են մի քանի այլ գծեր՝ բազմաթիվ կանգառներով։

Սպորտ

Արգենտինացիները շատ են սիրում ֆուտբոլ։ Բուենոս Այրեսը ֆուտբոլային ակումբների ամենամեծ խտությունն ունեցող քաղաքն է աշխարհում (ոչ քիչ, քան 24 պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլային ակումբ), որի թիմերից շատերը հանդես են գալիս բարձրագույն լիգայում։ Ամենահայտնին «Բոկա Խունիորս» և «Ռիվեր Փլեյթ» ակումբների մրցակցութունն է, որն առավել հայտնի է որպես Սուպերկլասիկո։ Այդ երկու թիմերի խաղը դիտելն ընդգրկվել է The Observer-ի կողմից կազմված «50 մարզական երևույթ, որ պետք է անես մահվանից առաջ» ցանկում։ Քաղաքի մյուս խոշոր ակումբներեն են՝ «Սան Լորենսո դե Ալմագրո», «Ատլետիկո Հուրական», «Վելես Սարսֆիլդ», «Չակարիտա Խունիորս», «Ֆերո Կարիլ Օեստե», «Ատլետիկո Նուևա Չիկագո», «Արգենտինոս Խունիորս»։

Դիեգո Մարադոնան, որ ծնվել է Բուենոս Այրես պրովինցիայի Լանուս Պարտիդո շրջանում, մեծ ճանաչում ունի որպես բոլոր ժամանակների մեծագույն ֆուտբոլիստներից մեկը։ Նա իր կարիերան սկսել է «Արգենտինոս Խունիորս» ակումբում, հետագայում խաղացել «Բոկա Խունիորս» ակումբում, Արգենտինայի ազգային հավաքականում, ինչպես նաև այլ ակումբներում, որոնցից առավել հայտնի են իսպանական «Բարսելոնան» ու իտալական «Նապոլին»։

Արգենտինայում են ծնվել պրոֆեսիոնալ բռնցքամարտի մի շարք չեմպիոններ։ Կառլոս Մոնզոնը դարձել է աշխարհի չեմպիոն միջին քաշային կարգում (WBC, 1970-1974, 1976-1977, WBA, 1970-1977)։ Բուենոս Այրեսում են բնակվել Կառոլինա Դուերը (աշխարհի նախկին չեմպիոն), Մարկոս Մայդանան (աշխարհի ժամանակավոր չեմպիոն WBA վարկածով, 2009-2010, 2011), աշխարհի չեմպիոն առաջին կիսամիջին քաշային կարգում WBA վարկածով, 2011-2012), Օմար Նարվաեսը (աշխարհի չեմպիոն թեթևագույն քաշային կարգում WBO վարկածով, 2002-2009), чաշխարհի չեմպիոն երկրորդ թեթևագույն քաշային կարգում WBO վարկածով, 2010-2014), Լուկաս Մատիսոն (աշխարհի չեմպիոն առաջին կիսամիջին քաշային կարգում WBA վարկածով, 2018, աշխարհի ժամանակավոր չեմպիոն առաջին կիսամիջին քաշային կարգում WBC վարկածով, 2012-2013)։

Բուենոս Այրեսը երեք անգամ ներկայացրել է իր թեկնածությունը Ամառային օլիմպիական խաղերն անցկացնելու համար, սակայն 1956 թվականի Օլիմպիական խաղերի անցկացման համար պայքարում մեկ ձայնով պարտվել է Մելբուռնին, 1968 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերն անցկացվել են Մեխիկոյում, իսկ 2004 թվականինը՝ Աթենքում։ Բուենոս Այրեսը հյուրընկալել է առաջին Պանամերիկյան խաղերը (1951) և մի քանի աշխարհի առաջնություններ, որոնց թվում եղել են 1950 և 1990 թվականների բասկետբոլի աշխարհի առաջնությունները, 1982 և 2002 թվականների տղամարդկանց վոլեյբոլի աշխարհի առաջնությունները և 1978 թվականի ֆուտբոլի աշխարհի առաջնությունը, որի հաղթող է ճանաչվել Արգենտինան՝ 1978 թվականի հունիսի 25-ին Estadio Monumental մարզադաշտում 3։1 հաշվով հաղթելով Նիդերլանդներին։ 2013 թվականի սեպտեմբերին Բուենոս Այրեսը հյուրընկալել է ՄՕԿ 125-րդ նստաշրջանը, որտեղ Տոկիոն ընտրվել է հյուրընկելալու 2020 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերը, իսկ Թոմաս Բախը դարձել է ՄՕԿ նոր նախագահ։ Բուենոս Այրեսը հայտ է ներկայացրել ընդունելու 2018 թվականի Ամառային պատանեկան օլիմպիական խաղերը։ 2013 թվականի հուլիսի 4-ին ՄՕԿ-ն ընտրել է Բուենոս Այրեսը՝ որպես հյուրընկալող քաղաք։ Բուենոս Այրեսը հյուրընկալել է նաև 2006 թվականի Հարավամերիկյան խաղերը։

Խուան Մանուել Ֆանխիոն հինգ անգամ հաղթել է Ֆորմուլա 1-ի աշխարհի առաջնություններում (1951, 1954, 1955, 1956, 1957 թվականներ) և այդ հաղթանակների քանակով զիջում է միայն Միխայել Շումախերին, որն աշխարհի չեմպիոն դարձել է յոթ անգամ։ Բուենոս Այրեսի Օսկար Ալֆրեդո Գալվեսի անվան մրցարշավարանը հյուրընկալել է Ֆորմուլա 1-ի 20 մրցումներ՝ որպես Արգենտինայի գրան պրի 1953 թվականից մինչև 1998 թվականը, սակայն դադարեցվել է ֆինանսական պատճառներով։

2009, 2010, 2011, 2015 թվականներին «Դակար» ավտոռալին սկսել և ավարտվել է Բուենոս Այրեսում։

Արգենտինայում ռեգբիի առաջին պաշտոնական խաղն անցկացվել է 1873 թվականին Բուենոս Այրեսի կրիկետի մարզադաշտում, որ տեղակայված էր Պալերմո շրջանում՝ ներկայիս Գալիլեո Գալիլեյ պլանետարիումի տեղում։ Բուենոս Այրեսի «Խագուարես» ակումբը, որ հիմնադրվել է 2015 թվականին, 2016 թվականից մասնակցում է Սուպեր Ռեգբիին։ Արգենտինայի ռեգբիի ազգային հավաքականը Բուենոս Այրեսում մասնակցում է միջազգային մրցաշարերի, ինչպիսին է Ռեգբիի առաջնությունը։

Ձիավարության ոլորտի հետ կապված Բուենոս Այրեսում գործում են Hipódromo Argentino de Palermo ձիարշավարանը, Campo Argentino de Polo պոլոյի մարզադաշտը։ Տարածված է պատո մարզաձևը՝ բասկետբոլի մի տեսակ, որ խաղում են ձիեր հեծած։ 1953 թվականին պատոն հայտարարվել է ազգային խաղ։

Բուենոս Այրեսում են ծնվել թենիսիստներ Գիլյերմո Վիլասն (մեծացել է Մար դել Պլատայում) ու Գաբրիելա Սաբատինին, որ եղել են լավագույններից մեկը 1970-ական ու 1980-ական թվականներին և նպաստել Արգենտինայում թենիսի տարածմանը։ Բուենոս Այրեսում սիրված մարզաձևերից են նաև գոլֆը, բասկետբոլը և մականախաղը։

Էստադիո Մոնումենտալ Անտոնիո Վեսպուչիո Լիբերթին (հայտնի է որպես Մոնումենտալ) կարևորագույմ Օլիմպիական մարզադաշտերից մեկն է մայրցամաքում և հյուրընկալել է 1978 թվականի ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության եզրափակիչ խաղը

Հայտնի անձինք

Բուենոս Այրեսում ծնված հայտնի անձինք.

• 
  Խորխե Լուիս Բորխես, գրող
• 
  Ֆրանցիսկոս, Հռոմի պապ
• 
  Ֆերնանդո Կալդեյրո, ՆԱՍԱ-ի տիեզերագնաց
• 
  Մաքսիմա, Նիդերլանդների թագուհի
• 
  Գուստավո Սերատի, երգիչ, երգահան, կոմպոզիտոր և պրոդյուսեր

Միջազգային հարաբերություններ

Քույր-քաղաքներ

Բուենոս Այրեսի քույր-քաղաքներն են.

•  Ագրիջենդո, Իտալիա
•  Աթենք, Հունաստան
•  Ալմերիա, Իսպանիա
•  Անդալուզիա, Իսպանիա
•  Բազիլիկատա, Իտալիա
•  Բառանկիլյա, Կոլումբիա
•  Բարսելոնա, Իսպանիա
•  Բելգրադ, Սերբիա
•  Բեյրութ, Լիբանան
•  Բեռլին, Գերմանիա (մայիսի 19, 1994)
•  Բերգամո, Իտալիա
•  Բիլբաո, Իսպանիա
•  Բոգոտա, Կոլումբիա
•  Բրազիլիա, Բրազիլիա
•  Գուադիս, Իսպանիա
•  Դամասկոս, Սիրիա
•  Երևան, Հայաստան
•  Զագրեբ, Խորվաթիա
•  Թել Ավիվ, Իսրայել
•  Թուլուզ, Ֆրանսիա
•  Լա Պաս, Բոլիվիա
•  Լիմա, Պերու
•  Լիսաբոն, Պորտուգալիա
•  Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն
•  Լուկա, Իտալիա
•  Կադիս, Իսպանիա
•  Կալաբրիա, Իտալիա
•  Կալյարի, Իտալիա
•  Կահիրե, Եգիպտոս
•  Կիտո, Էկվադոր
•  Կիև, Ուկրաինա (սեպտեմբերի 7, 2000)
•  Կոշիցե, Սլովակիա
•  Մադրիդ, Իսպանիա
•  Մայամի, ԱՄՆ
•  Մեդելյին, Կոլումբիա
•  Մեխիկո, Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ (2006)
•  Միլան, Իտալիա
•  Մոնտեվիդեո, Ուրուգվայ
•  Մոսկվա, Ռուսաստան
•  Նեապոլ, Իտալիա
•  Նյուարկ, ԱՄՆ
•  Չիմբոտե, Պերու
•  Պալերմո, Իտալիա
•  Պեկին, Չինաստան
•  Պորտու Ալեգրի, Բրազիլիա
•  Պրահա, Չեխիա
•  Ջենովա, Իտալիա
•  Ռամալա, Պաղեստին
•  Ռիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա
•  Ռոտերդամ, Նիդերլանդներ
•  Սալամանկա, Իսպանիա
•  Սան Պաուլո, Բրազիլիա (1999)
•  Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան (2010)
•  Սանտա Կրուս դե լա Պալմա, Իսպանիա
•  Սանտյագո, Չիլի
•  Սանտյագո դե Կոմպոստելա, Իսպանիա
•  Սանտո Դոմինգո, Դոմինիկյան Հանրապետություն
•  Սեուլ, Հարավային Կորեա
•  Սեռա Ռիքո, Իտալիա
•  Ստամբուլ, Թուրքիա
•  Սևիլյա, Իսպանիա
•  Վարշավա, Լեհաստան
•  Վիգո, Իսպանիա
•  Քեյփթաուն, ՀԱՀ
•  Օհայո, ԱՄՆ
•  Օսակա, Ճապոնիա
•  Օվիեդո, Իսպանիա
•  Օտտավա, Կանադա

Իբերոամերիկյան երկրների մայրաքաղաքների միություն

Բուենոս Այրեսն անդամակցում է Իբերոամերիկյան երկրների մայրաքաղաքների միությանը 1982 թվականի հոկտեմբերի 12-ից։

• Անտորրա Լա Վելլա, Անդորրա
• Ասունսիոն, Պարագվայ
• Բոգոտա, Կոլումբիա
• Բուենոս Այրես, Արգենտինա
• Կարակաս, Վենեսուելա
• Գվատեմալա, Գվատեմալա
• Հավանա, Կուբա
• Կիտո, Էկվադոր
• Լա Պաս, Բոլիվիա
• Լիմա, Պերու
• Լիսաբոն, Պորտուգալիա
• Մադրիդ, Իսպանիա
• Մանագուա, Նիկարագուա
• Մեխիկո, Մեքսիկա
• Մոնտեվիդեո, Ուրուգվայ
• Պանամա, Պանամա
• Ռիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա
• Սան Խոսե, Կոստա Ռիկա
• Սան Խուան, Պուերտո Ռիկո
• Սան Սալվադոր, Սալվադոր
• Սանտյագո, Չիլի
• Սանտո Դոմինգո, Դոմինիկյան Հանրապետություն
• Տեգուսիգալպա, Հոնդուրաս

Գործընկեր քաղաք

• Փարիզ, Ֆրանսիա

Գրականություն

• (Իսպաներեն) Patricia Moglia, Fabián Sislián and Mónica Alabart, Pensar la historia Argentina desde una historia de América Latina, Buenos Aires:Plus Ultra
• Blouet, Brian; Blouet, Olwyn (2010). «Chapter 13: Argentina, Uruguay, and Paraguay». Latin America and the Caribbean: A Systematic and Regional Survey. John Wiley & Sons. էջեր 385–415. ISBN 978-0-470-38773-3.
• Kreimer, Alcira; Arnold, Margaret (2000). Managing Disaster Risk in Emerging Economies (PDF). Disaster Risk Management Series No. 2. Washington D.C: World Bank. ISBN 0-8213-4726-8.
• Lewis Nouwen, Mollie (2013 թ․ սեպտեմբերի 15). Oy, My Buenos Aires: Jewish Immigrants and the Creation of Argentine National Identity. UNM Press. ISBN 978-0826353504.
• Rojas-Mix, Miguel (1991). Los cien nombres de América: eso que descubrió Colón (Spanish). Lumen. էջ 57. ISBN 978-8426412096. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բուենոս Այրես» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 585)։