Հակոբ Անասյան

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Անասյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Հակոբ Սեդրակի Անասյան (մայիսի 15, 1904(1904-05-15), Էսքիշեհիր, Թուրքիա - հունվարի 28, 1988(1988-01-28), Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), պատմաբան, բանասեր, աղբյուրագետ, մատենագետ, ձեռագրագետ։ Պատմական գիտությունների թեկնածու (1962), Լա Վեռնի ամերիկահայկական միջազգային քոլեջի պատվավոր դոկտոր (1984)։

Հակոբ Անասյան
Ծնվել է	մայիսի 15, 1904(1904-05-15) Էսքիշեհիր, Թուրքիա
Մահացել է	հունվարի 28, 1988(1988-01-28) (83 տարեկան) Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Բնակության վայր(եր)	Հայկական ԽՍՀ
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	պատմաբան, աղբյուրագետ, մատենագետ և բանասեր
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան, ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ և Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների թեկնածու (1962)
Պարգևներ	և
Երեխա(ներ)	Հենրիկ Անասյան

Կենսագրություն

Ավարտել է Վենետիկի Ս.Ղազար կղզու Մխիթարյան վարժարանը (1925), Փարիզում հետևել Կ. Բասմաջյանի հայագիտական դասընթացներին (1931-1934)։ 1936 թվականին ներգաղթել է Խորհրդային Հայաստան։ 1936-1947 թվականներին՝ գիտաշխատող ԵՊՀ-ում, 1947-1976 թվականներին՝ ՀՀ ԳԱԱ Պատմության ինստիտուտում, 1979-1988 թվականներին՝ Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարանի Մերձավորարևելյան լեզուների ուսումնական կենտրոնում։ Եղել է նույն համալսարանի Գրիգոր Նարեկացու անվան հայագիտական ամբիոնի պատվավոր անդամ։ Աշխատակցել է հայ պարբերական մամուլին («Երկունք», «Էջմիածին», «Պատմա-բանասիրական հանդես», «Բազմավեպ», «Հանդես ամսօրյա», «[Սիոն (ամսագիր)[|Սիոն]]», «Շողակաթ» և այլն)։ Տիրապետել է հին և նոր բազմաթիվ լեզուների։

Անասյանը հեղինակ է հարյուրից ավելի աշխատությունների, որոնք հիմնականում նվիրված են միջնադարյան Հայաստանի քաղաքական կացությանը, կրոնի պատմությանը, մշակույթին, գրականությանը, լեզվին, մատենագրությանն ու մատենագիտությանը։ Նա զգալի ավանդ ունի հայ ազգ-ազատագրական շարժումների պատմության ուսումնասիրման բնագավառում։ «Նպաստ մը հայոց ազատագրական պատմության (ԺԷ դար) Մահտեսի Շահմուրատ և Հովհաննես Թութունջի» (1934), «XVII դ ազատագրական շարժումներն Արևմտյան Հայաստանում» (1961), «Ստեփանոս Սալմաստեցի» և այլ աղբյուրագիտական ու պատմագիտական մենագրություններում իր իսկ հայտնաբերած վավերագրերի միջոցով վեր է հանել հայ ազատագրական շարժումների չուսումնասիրված կամ պակաս ուսումնասիրված շատ դրվագներ, լուսաբանել հայ ժողովրդի ծանր վիճակը թուրք-պարսկական տիրապետությունների ներքո, արժեքավոր նոր տվյալներ ի հայտ բերել ֆրանսիական և հաբեշական արքունիքների հետ հայ քաղաքական շրջանակների հարաբերությունների վերաբերյալ։

Աղբյուրագիտական, բնագրագիտական կարևոր նշանակություն ունեն «Հայկական աղբյուրները Բյուզանդիայի անկման մասին» (1957), «Հովհաննես Կամենացի. Պատմութիւն պատերազմին Խոթինու» (1964), «Վարդան Այգեկցին իր նորահայտ երկերի լույսի տակ» (1969), «Գրիգոր Շղթայակրի պատմական մեծ հիշատակարանը» (1980) և այլ աշխատություններ։ Անասյանը կազմել և հրատարակել է վերոհիշյալ հեղինակների երկերի գիտաքննական բնագրերը՝ մանրամասն ծանոթագրություններով։ «Վարդան Այգեկցին իր նորահայտ երկերի լույսի տակ» ուսումնասիրությունը կարևոր ներդրում է հայ մատենագրության պատմության մեջ։ Նա հայտնաբերել է Վարդան Այգեկցու «Գիրք հաստատութեան և արմատ հաւատոյ» (Մատենադարան, ձեռ. № 2080) դավանական բնույթի ժողովածուն, «Վասն շատահաջ քննողացն հանդիմանութիւն» նամակը և «Վասն անիրաւ բամբասողաց եկեղեցւոյս Հայաստանեայց» գրվածքը։ Անասյանը նորովի է ներկայացրել առակագիր Վարդան Այգեկցուն՝ որպես իր ժամանակի մեծագույն աստվածաբաններից մեկի։ «Արմատ հաւատոն» նվիրված է Հայ եկեղեցու դավանության և նրա կարգերի պաշտպանությանը՝ «ընդդեմ երկաբնակաց և ամենայն հերձուածողաց»։ «Արմատ հաւատոն» ընդգրկում է և՛ դավանական, և՛ ծիսական խնդիրներ։

Հայագիտության նվաճումներից է Անասյանի «Հայկական մատենագիտություն. Ե-ԺԸ դդ» կոթողային աշխատությունը։ Հրատարակվել են բազմահատոր այս աշխատության միայն առաջին երեք հատորները (1959, 1976, 2002)։ Գիրքն ունի աղբյուրագիտական, բնագրագիտական, ձեռագրագիտական, պատմագիտական, բանասիրական արժեք և հայ մատենագրության համապարփակ մի հանրագիտարան է։ Այստեղ ներկայացվել է հայկական մատենագրության շուրջ 1500-ամյա ձեռագիր և տպագիր ժառանգությունը, հանրագումարի են բերվել ու գնահատվել հայ մատենագրության անցած բազմամյա ուղու արդյունքները։ Անասյանը գիտականորեն դասակարգել է հայկական բնագրերը, բացահայտել խմբագրությունների ժամանակային սահմանները, փոխադարձ աղերսն ու առնչությունները, նշել հիմնական ու օժանդակ գրականությունը, աշխատությունների մասին գրված գրախոսականները։ Նա կազմել է նաև Ագաթանգեղոսի, Փավստոս Բուզանդի (1953), Մխիթար Գոշի (1954), Եղիշեի (1957), Կիրակոս Գանձակեցու (1961), Կոստանդին Երզընկացու (1962), Արիստակես Լաստիվերցու (1963), Սայաթ-Նովայի (1963) երկերի մատենագիտությունները։

Մեծ է Անասյանի դերը Հայ եկեղեցու պատմության, դավանանքի, աստվածաբանական գրականության ուսումնասիրման ասպարեզում։ Արժեքավոր են հատկապես Աստվածաշնչի հայերեն թարգմանության և նրան աղերսվող «Աստվածաշունչ մատյանի հայկական բնագիրը» (1966, 1972), «Էջմիածնի տպարանի սուրբ գրային հրատարակությունները» (1972), «Հայ համաբարբառային գրականությունը և հայ մատենագրության համաբարբառը» (1972) հետազոտությունները։ Անասյանը հանգել է այն եզրակացության, որ Աստվածաշնչի հայերեն հնագույն թարգմանությունը կատարվել է մինչև 431-ը, ասորական Պեշիտտայից։ Առանձին ուսումնասիրման նյութ է դարձրել «Ներսես Շնորհալին և Արմատ հաւատոյ» ժողովածուն, բացահայտել այդ ժողովածուի աղբյուրները՝ հանձինս Իրենեոս Լուգդոնացու, Բիտալիոս Անտիոքացու, Գրիգոր Սքանչելագործի, Հակոբ Սրճեցու, Զենոբ Եդեսացու, Դահեղա Եդեսացու, Կղեստինոս Հռոմայեցու և Բարսումա Անտիոքացու ստեղծագործությունների։

Աշխատություններ և բնագրային հրատարակութիւններ

• Հակոբ Անասյան, Հովհաննես Կամենիցացու «Խոթինի պատերազմի պատմությունը» - «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1958, N 2, էջեր 258-286
• Անասյան Հ. Ս., XVII դարի ազատագրական շարժումներն Արևմտյան Հայաստանում. Պատմական հետազոտություն, Երևան, 1961։
• Անասյան Հ. Ս., Սայաթ-Նովայի ադրբեջաներեն մի նորահայտ տաղը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1963, № 4, էջ 223-224։
• Անասյան Հ. Ս., Խորենացու ժամանակագրական համակարգի հարցը.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1966, № 1, էջ 94-101։
• Անասյան Հ. Ս., Շտապ գրված մի գրախոսության մասին.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1968, № 7, էջ 81-83։
• Անասյան Հ. Ս., Զել և Ուրբաթազել.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1969, № 3, էջ 78-81։
• Հակոբ Անասյան, Հայ պատմա-դավանաբանական գրականության թանկարժեք հուշարձանը. «Գիրք հաստատութեան և արմատ հաւատոյ», «Էջմիածին», 1972, № 8–9։
• Հակոբ Անասյան, Բուզանդարանի մի նախադասության մասին.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1976, № 9, էջ 96-100։
• Հետազոտական ակնարկներ, Հ. 1, Վննա, 1984։
• Hakob S Anasian, The Turkish Futuvvet And The Armenians,- "Journal of the Society or Armenian Studies", 1988-1989, 4, pp. 161–181.

Մանր երկեր (ներածութեամբ Ա. Գ. Սանճեանի, Լոս Անջելես, 1987)

Բովանդակութիւն

• Ա. Գ. Սանճեան, Յակոբ Ս. Անասեանի հայագիտական վաստակը (ներածութիւն)
• Աստուածաշունչ մատեանի հայկական բնագիրը (քնական ուրուագիծ)
• Էջմիածնի տպարանի սուրբգրային հրատարակութիւնները և Ս. Գրքի քննական հրատարակութեան հարցեր
• Հայ համաբարբառային գրականութիւնը և հայ մատենագրութեան համաբարբառը (աղբիւրագիտական և բնագրաքննական ուսումնասիրութիւն)
• Սիմաքեան մի տարընթերցուած՝ Աստուածաշնչի հայերէն գրչագրերում (Վեցիջեանի պատմութեան համար)
• Բնագրային մի ճշտում՝ Եզեկիէլի գրքի հայերէն թարգմանութեան մէջ
• Աստուածաշունչ մատեանի անվաւերականները հայ մատենագրութեան մէջ
• Աւետարանացոյց
• Վարդան Այգեկցին իր նորայայտ երկերի լոյսի տակ
• Նորից՝ Վարդան Այգեկցու յանդիմանական նամակի մասին
• Հայ պատմա-դաւանաբանական գրականութեան թանկարժէք յուշարձանը
• Ներսէս Շնորհալին և «Արմատ հաւատոյ» ժողովածուն
• «Արմատ հաւատոյ»-ի աղբիւրներից (Ա) Իրենէոս Լուգդոնացի
• «Արմատ հաւատոյ»-ի աղբիւրներից (Բ) Բիտալիոս Անտիոքացի և Գրիգոր Սքանչելագործ
• «Արմատ հաւատոյ»-ի աղբիւրներից (Գ) Յակոբ Սրճեցի, Զենոբ Եդեսացի և Դահեղա Եդեսացի
• «Արմատ հաւատոյ»-ի աղբիւրներից (Դ) Կեղեսինոս Հռոմայեցի և Բարսումա Անտիոքացի
• Սուրբ Եփրեմին վերագրուած «Յաղագս Երրորդութեան» ճառը և «Արմատ հաւատոյ» ժողովածուն
• Հայոց մոլորական համարուած գրքերն ըստ լատինական մի հին ցուցակի
• Արիստոտելի երկերի հայերէն թարգմանութիւնները
• «Վեցերորդ մատեան ամենից գրեանցն Արիստոտէլի» (Ղուկաս վրդ. Խարբերդցու թագրմանութիւններից)
• Պրն. Ժ.-Պ. Մահէի հայագիտական աշխատանքների մասին
• Հայազգի պատրիարք Արսէն Երուսաղեմացի
• Բուզանդարանի ռուսերէն թարգմանութիւնը
• Բուզանդարանի մի նախադասութեան մասին
• Մովսէս Խորենացու ժամանակագրական համակարգի հարցը
• Նոր հայեացք աղուանագիտւթեան բնագաւառում
• Նորից աղուանական այբուբենի հարցը
• Դէպի Արցախ-Խաչենի պատմութեան խորքերը
• Կոստանդին Դրագասի փախստեան զրոյցը հայ ժամանակակիցների մօտ
• Գէորգ Ֆրանցէսի քրոնիկոնի հայերէն անտիպ թարգմանութիւնը
• Դիտողութիւններ Ստեփանոս Սալմաստեցու կենսագրութեան վերաբերեալ
• Ստեփանոս Սալմաստեցի (հատուածներ նոր ուսումնասիրութիւնից)
• Նպաստ մը հայոց ազատագրական պատմութեան. Մահտեսի Շահմուրատ և Յովհաննէս Թութունջի
• Թուրքական տիրապետութիւնը Հայաստանում ԺԷ. դարում
• Հայ-յունական ազատագրական շարժման մի էջ Կանդիայի պատերազմի շրջանից (ԺԷ դ.)
• ԺԷ դարի ազատագրական շարժումներն Արևմտեան Հայաստանում (Պաշտպանական ելոյթ՝ դիսերտացիայի հրապարակային պաշտպ. առթիւ)
• Երկու ելոյթ՝ մի դոկտորականի քննարկման առթիւ
• Թուրքական ֆութուվվաթը և հայերը (Թուրքիայի ձուլողական քաղաքականութեան պատմութիւնից)
• Բաղդասար Կարնեցու մի յիշատակարանը (1758-1761 թթ.)
• Իսլամը և քրիստոնեայ հարկատուները - Ա. Մահմեդի դաշնագիրը, բ. Ալիի հրովարտակը
• Ցեցորայի ճակատամարտի (1620 թ.) և Խոտինի պատերազմի (1621 թ.) արձագանքները հայկական աղբիւրներում
• Դաւիթ Կիպրացի
• Տոմարագէտ Ազարիա Ջուղայեցիներ (Համանուն երկու գիտնականների մասին)
• Տոմարագէտ Ազարիա Ջուղայեցին և «Հայկական սովետական հանրագիտարան»-ը
• Հայերէն թուաբանական դասագրքերի պատմութեան համար - «Արհեստ համարողութեան» և «Արիթմետիկայ»
• Գրական նմոյշներ Գրիգոր Շղթայակրից (Ա)
• Գրական նմոյշներ Գրիգոր Շղթայակրից (Բ)
• Գրիգոր Շղթայակրի պատմական մեծ յիշատակարանը (1711 թ.)
• Սայեաթ-Նովայի տաղերը (Մատենագիտական տեսութիւն)
• Սայեաթ-Նովայի հայերէն տաղերի երաժշտական հրատարակութիւնները (Մատենագիտական տեսութիւն)
• Սայեաթ-Նովայի ադրբեջաներէն մի նորայայտ տաղը
• Անծանօթ հեղինակ Թովմաս Ագուլեցին և նրա նորագիւտ երկը (ԺԷ/ԺԸ դար)
• Թովմաս Ագուլեցին և նրա մեռոներգութիւնը
• Մի նորայայտ մեռոներգութիւն ևս (Թովմաս Ագուլեցու անտիպ տաղերից)
• Նոր նիւթեր Վենետիկեան Մխիթարեանների հնագոյն թարգմանութիւնների վերաբերեալ
• Ոչ թէ Իմինովիչ, այլ Էմինովիչ (պրոֆ. Եորգայի տեսակէտի ժխտումը)
• Միքայէլ Էմինեսկուի ստեղծագործութեան սոցիալական արժէքը և նրա կապերը հայ գրականութեան հետ
• Միջնադարեան մի անծանօթ տաղ ադրբեջաներէն լեզուով (Հայկական ՍՍՌ Պետ. մատենադարանի անտիպ նիւթերից)
• ԺԸ դարում գրուած հայատառ թուրքերէն բժշկարաններ (Երևանի Մաշտոցեան մատենադարանի ձեռագրերից)
• Աւետիք Բաղդասարեան Տիգրանակերտցու աշխատութիւնները
• Յոյն գիտնական ևստրատիոս Արգենտէսը և հայերը (ԺԸ դար)
• Ագուլիսի յիշատակարանը և Տէր-Մկրտչեանների ազգաբանութիւնը
• «Հայաստանեան մատենագիտութիւն»-ը

Յաւելուած

• Սահմանել «Հայ մշակոյթի օր»
• Յոբելեանական ելոյթ (իմ 80-ամեակի առթիւ)
• Զօրավար Անդրանիկ
• Բաց նամակ՝ պրն. Գէորգ Աբելեանին
• Ելոյթ՝ Մեծ Եղեռնի 70-ամեակի առթիւ
• Շտապ գրուած մի գրախօսութեան մասին
• Հրատարակել՝ առանց թարգմանելու
• Արևմտահայերէնի «ինքզինք» դերանուան մասին
• «Նաւասարդ»-ի հարցազրոյցի առթիւ
• Անհեթեթ լեզուաբանութիւն
• Մեսրոպ Մաշտոցը և թոռնիկս
• Ցանկեր

Գրականություն

• Հակոբ Սեդրակի Անասյան, Լոս Անջելես, 1984։
• , Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան, Երևան, ««Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչություն ՊՈԱԿ»», 2002, էջ 51-52 — 1076 էջ։

Ծանոթագրություններ

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հակոբ Անասյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 368)։