Ut queant laxis

Ut queant laxis, Հովհաններս Մկրտչին նվիրված կաթոլիկ շարական, որ գրված է լատիներեն և ավանդաբար վերագրվում է Պավել Դիակոյին։ Շարականի երաժշտության հեղինակը Գվիդո դ'Արեցցոն է (11-րդ դարի սկիզբ)^[1]։ Օրհներգի առաջին տան յուրաքանչյուր տողի առաջին վանկից կազմված է երաժշտական այբուբենը։ Կաթոլիկ եկեղեցում ավանդույթ է դարձել պատարագի ժամանակ այս երգը երգելը։

Համառոտ նկարագրություն խմբագրել

Օրհներգի առանձնահատկությունն այն է, որ յուրաքանչյուր տողի առաջին վանկը նախորդից մեկ տոն ավելի բարձր է։ 11-րդ դարում Գվիդո դ'Արեցցոն հորինել է համակարգ, ըստ որի տողի առաջին վանկերը պահպանվում էին, իսկ տոները բարձրանում՝ ուտ (հետագայում փոխարինել է դոյի), ռե, մի, ֆա, սոլ, լա։ Սկզբում երգում էին վեց անուններով։ Միայն 18-րդ դարում ստեղծվեց սին՝ Sancte Ioannes անվան առաջին տառերով։ Քանի որ փակ վանկ՝ ուտ երգելն ավելի դժվար էր և գեղեցիկ չէր, 17-րդ դարում Ջովաննի Բատիստա Դոնին, այն փոխեց դոյի (լատին․՝ Dominus)^[2]:

Բնագիր խմբագրել

Առաջին տուն՝

Ut queant laxis
resonare fibris,
Mira gestorum
famuli tuorum,
Solve polluti
labii reatum,
Sancte Iohannes.

Մոտավոր թարգմանություն՝ Որպեսզի քո ծառաներն ամբողջ ձայնով կարողանան գովերգել քո հրաշագործությունները, մաքրիր մեղքից նրանց բերանները, սուրբ Հովհաննես։

Տես նաև խմբագրել

Սոլմիզացիա

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Лебедев С.Н. Послание Гвидо: знакомый текст о незнакомом распеве // Научный вестник Московской консерватории, 2015, № 1, с.33. Жак Шайе (Chailley J. Ut queant laxis et les origines de la gamme. In: Acta musicologica 56 (1984), p.48-69) в рукописях до XII века нашёл 8 (восемь!) различных распевов гимна, и мелодический рельеф ни одного из них не совпал с Гвидоновым. Кроме того, Шайе показал, что и после Гвидо специфический «ступенный» распев мелодии регистрируется только в копиях «Послания» и в основанных на нём элементарных певческих пособиях. Лишь к XIV веку «Ut queant laxis» с мелодией, установленной Гвидо, вошёл в литургический обиход.
↑ Реже на тот же праздник используется иная (не Гвидонова) мелодия — четвёртого тона; см., например, в айнзидельнском монастырском антифонарии (Antiphonarium Eremi Beatae Mariae Virginis. Einsiedeln, 1987, p.858-859).

Գրականություն խմբագրել

Chailley J. Ut queant laxis et les origines de la gamme // Acta musicologica 56 (1984), p. 48-69.
Лебедев С.Н. Послание Гвидо: знакомый текст о незнакомом распеве // Научный вестник Московской консерватории, 2015, № 1, с.23-47 (русский перевод «Послания» с комментариями)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Այստեղ հնարավոր է գտնել շարականի նոտաներն ու լրիվ տեքստը։
Շարականին նվիրված հոդված՝ Կաթոլիկական հանրագիտարանից (անգլ.)

[1] Лебедев С.Н. Послание Гвидо: знакомый текст о незнакомом распеве // Научный вестник Московской консерватории, 2015, № 1, с.33. Жак Шайе (Chailley J. Ut queant laxis et les origines de la gamme. In: Acta musicologica 56 (1984), p.48-69) в рукописях до XII века нашёл 8 (восемь!) различных распевов гимна, и мелодический рельеф ни одного из них не совпал с Гвидоновым. Кроме того, Шайе показал, что и после Гвидо специфический «ступенный» распев мелодии регистрируется только в копиях «Послания» и в основанных на нём элементарных певческих пособиях. Лишь к XIV веку «Ut queant laxis» с мелодией, установленной Гвидо, вошёл в литургический обиход.

[2] Реже на тот же праздник используется иная (не Гвидонова) мелодия — четвёртого тона; см., например, в айнзидельнском монастырском антифонарии (Antiphonarium Eremi Beatae Mariae Virginis. Einsiedeln, 1987, p.858-859).

[1]

[2]