Վիքիպեդիա

Dieu et mon droit

«Dieu et mon droit» (ֆրանսերեն արտասանությամբ՝ [djø e mɔ̃ dʁwa], նշանակում է «Աստված և իմ իրավունքը»[1][2]), Միացյալ Թագավորության նշանաբանը[2] Շոտլանդիայի սահմաններից դուրս։ Այն իր տեղն է զբաղեցնում Միացյալ Թագավորության զինանշանի ստորին մասում[1]։ Ասվում է, որ նշանաբանը առաջին անգամ օգտագործվել է Ռիչարդ I-ի (1157–1199) կողմից որպես կռվի անցնելու ճիչ, և՛ իր ֆրանսիական արմատների վկայակոչում (և, իսկապես, նա խոսում էր ֆրանսերեն և օքսիտաներեն, չնայած միայն պարզ անգլերեն գիտեր), և՛ կառավարելու աստվածային իրավունքի գաղափար[3]։ Այն ընդունվել է որպես արքայական նշանաբան թագավոր Հենրի V կողմից (1386–1422)[2][3][4] ավելացնելով «իմ իրավունքը» արտահայտությունը, որ վերաբերում էր իր՝ ֆրանսիական թագին տիրելու ժառանգական իրավունքին[4]։

Նշանաբանը գտնվում է Շոտլանդիայից դուրս օգտագործվող Միացյալ Թագավորության այս զինանշանի վահանի ներքևում գտնվող ժապավենին:

Ծագումնաբանություն խմբագրել

Նշանաբանը ֆրանսերեն է «Աստված և իմ իրավունքը»[2], նշանակում է «Rex Angliae Dei gratia»[5][6][7][8][9],Անգլիան թագավորելը Աստծո կողմից է շնորհված[2]: Այն օգտագործվում է ապացուցելու համար, որ պետություն կառավարելը Աստծո կողմից տրված իրավունք է[2]։

Անգլիայի Թագավորության համար տարօրինակ չէր իր զինանշանի վրա անգլերենի փոխարեն ֆրանսերեն նշանաբան ունենալը։ Նորմանդական ֆրանսերենը առաջնային լեզուն էր անգլիական թագավորական դատարանի և կարավարող մարմնի համար, որոնք հետևում էին Նորմանդիայի Վիլհելմ Նվաճողին հետագայում Պլանտագենետների օրենքներին։ Մեկ այլ հին ֆրանսերենով նշանաբան համալրեց Թագավորական նվաճումների շարքերը:Գարդերի օրենքների նշանաբանը, «Honi soit qui mal y pense» (անտեսված լինի նա, ով չար է մտածում), իր տեղն է գտնում վահանի ետևում պատկերված գոտու վրա։ Ժամանակակից ֆրանսերենում honi արտասանությունը փոխվեց honni, սակայն նշանաբանը չի փոփոոխվել։

Այլ թարգմանություններ խմբագրել

«Dieu et mon droit» թարգմանվել է մի քանի ձևերով՝ ներառելով «Աստված և իմ իրավունքը», «Աստված և իմ աջ ձեռքը»[10][11] «Աստվածն ու իմ իրավունքը ինձ կպաշտպանեն»[12] and "God and my right shall me defend".[13]

«Dieu et mon droit» բառացի թարգմանությունը «Աստված և իմ իրավունքը»[2]։ Այնուամենայնիվ, Կարսլեյի 1799թ տպագրված "Complete Peerage" թարգմանում է «Աստված և իմ աջ ձեռքը» (ստանդարտ ֆրանսերենով Dieu et ma main droite ոչ mon droit). Կարսլեյի բարձրությունը պարզ դարձավ Բրոհաուսի հանրագիտարանի (Brockhaus Enzklopädie) առաջին հրատարակության (1796–1808) ժամանակ, որը ընդծեց «աջ ձեռքի» բարձրացումը գերմանացի թագավորների թագադրման ժամանակ։

Դիդերոի հանրագիտարանում Dieu et mon droit նման նշանաբանները թարգմանվում են որպես «Աստված և իմ իրավունքը»[14]։

Օգտագործումը որպես թագավորական նշանաբան խմբագրել

 
Բրիտանական զինանշանը նշանաբանով հանդերձ Մալթայի Գլխավոր Պաշտպանության շենքի վրա

«Dieu et mon droit» սկզբում օգտագործվել է անգլիական միապետության նշանաբան հետագայում բրիտանական միապետության նշանաբան՝ սկզբնական շրջանում ընդունված լինելով Հենրիխ V կողմից[2][4][15]։ Այն առաջին անգամ օգտագործվել է Ռիչարդ I կողմից որպես կռվի անցնելու ճիչ 1198թ Գիսորսի ճակատամարտում, երբ նա պառտության մատնեց Ֆրանսիայի թագավոր Ֆիլիպ II ի զորքերը։ Դրանից հետո նա դարձրեց այն իր նշանաբանը[15][16]։ Միջնադարյան Եվրոպայում տարածված էր այն հավատը, որ հաղթանակը ինքնաբերաբար չի անցնում նրա կողմը, որ ավելի լավ էր պատրաստված, այլ սեփական մարտական փորձություններով այն կողմին, ում Աստված բարությամբ էր վերաբերվում[17]։ Հետևաբար Ռիչարդը հաղթանակից հետո գրեց «Մենք չենք, որ հաղթեցինք, այլ Աստված և մեր իրավունքները»[15]։ Այսպիսով Խաչակրած արշավանքների ժամանակ իր հաղթանակլներից հետո «Ռիչարդը խոսում էր այն, ինչ հավատում էր, որ ճիշտ է, երբ ասաց սբ. Հռոմեական կայսրին»,- «Ես ծնվել եմ մի աստիճանի, որը Աստծուց բացի, ոչ ոք չի ճանաչում»[18]։

Այլ դեպքում, արքայական զինանշանի վրա պատկերվում է միապետի անձնական նշանաբանը։ Օրինակ՝ Եղիսաբեթ I և Աննա Թագուհին հաճախ պատկերել են «Semper Eadem», ինչը լատիներենից նշանակում է «Միշտ նույնը»[19], Հակոբ I-ը՝ «Beati Pacifici», լատիներենից նշանակում է «Օրհնվածները խաղաղություն ստեղծողներ են»[20]։

Ներկայիս օգտագործումը խմբագրել

 
«Dieu et mon droit» ՄԹ, Նյուքասլի շինության վրա

«Dieu et mon droit» Թայմս ամսագրի կողմից ընդունվել է Թագավորական զինանշանի կարևոր մասնիկ։ Երբ այն 1875թ ընդունեց զինանշանը, Լոնդոնի ամսագրերի կեսը նույնպես արեցին դա։ 1982թ սկսած արգելվեց ներկայիս զինանշանը և սկսվեց օգտագործվել 1785թ-ին ստեղծված Հանովերյան զինանշանը[21]։

Զինանշանը տարբերակներ նշանաբանով հանդերձ օգտագործվում են Նոթինգհեմ Սիթիի Խորհրդում որպես լոգո, տարբեր ամսագրերի կողմից՝ ներառելով Ավստրալիայում «Էյջ», Քրիսչըրչի '«Փրեսս» Նոր Զելանդիայում, ՄԹ-ի «Օրական փոստը» և Կանադայի «Տորոնտոի ստանդարտը»։ Այն նույնպես օգտագործվում է Անգլիայի Հարդվիք հոլում Մեծ պալատի բուխարու վրա։

Այ իր տեղն է գտել նաև Ճամայկայի Պահեստային ՈՒժերի զինանշանի գոտւ վրա, բրիտանական անձնագրի առաջին էջին, բրիտանական և Համագործակցության զորքերի ենթասպայի կոչումում, Վիկտորյայի Գերագույն Դատարանի և Նոր Հարավային Ուելսի Գերագույն դատարանի զինանշաններում, Ավստրալիայում Մելբուրդնի Հոթորնի ակումբի կատարին, Նոթհինգեմի և Շեբուրնի դպրոցներում[22]։ Այդ քարացած արտահայտությունը օգտագործվել է նաև Մայքլ Յեքսոնի կողմից Նեվերլենդի դարպասին։ Տվյալ դարպասի վրա այն գտնվում է Միացյալ Թագավորության զինանշանի ներքևում[23]։

 
«Dieu et mon droit» նշանաբանը Ալբանիայի Կորտոզում

Նշանաբանը սկզբնական ժամանակներում օգտագործվել է Արևմտյան Ավստրալիայի Ոստիկանական ուժերի զինանշանի վրա, նախքան փոխարինվելը «Protect and Serve» (պաշտպանիր և ծառայիր), երբ ընկերությունը փոխեց իր անունը՝ «Արևմտյան Ավստրալիայի Ոստիկանական ուժերից» «Արևմտյան Ավստրալիայի Ոստիկանական ծառայություն»։

Այն Բարնեթի Եղիսաբեթ Թագուհու անվան դպրոցի նշանաբառն է։

Այն օգտագործվում է նաև Ավստրալիայի, Սիդնեյ քաղաքի «Հին մշակույթների տուն» ։ Զինանշանը փորագրված է ավազաքարով, որը գտնվում է գլխավոր մուտքի վերին մասում։

Պատմական օգտագործում խմբագրել

 
Պատմական օգտագործում- «Լոնդոնի Գազետ» ամսագիր, երկուշաբթի, օգոստոսի 26, 1768թ

Նշանաբանը Մեծ Բրիտանիայի զինանշանի հետ օգտագործվել է «Լոնդոնի Գազետում», ինչպես երևում է տիտղոսաթերթում թվագրված 1768թ օգոստոսի 26։ «Լեյտենանտ Ջեյմս Կուկի ճանապարորդության սկիզբը Խաղաղ օվկիանոսի հարավային մասից» գլխավոր վերնագիրն է։ 2018թ նշվեց այս պատմական էքսկուրսիայի սկսման 250 ամյակը։

 
Հին մշակույթի տուն, Սիդնեյ, Ավստրալիա

Այլ տարբերակներ խմբագրել

«Կաղնու սրտեր»՝ Նյու Յորքի հեղափոխական խումբ՝ Ալեքսանդր Համիլթոնի հրամանատարությամբ, կրում էին կարմիր բարակ սրտեր իրենց բաճկոնների վրա «God and Our Right» (Աստված և մեր իրավունքները)[24]։

Արտահայտությունը կատակի առիթ է դարձել Բիթըլզի համար՝ «Duit on Mon Dei» (Արա դա երկուշաբթի օրը) և Հարի Նիլսոնի համար՝ 1975թ «Duit on Mon Dei» ալբոմում։

«Dieu est mon droit» խմբագրել

Հենրի Հյուդսոնը 1612թ օգտագործել է «Dieu est mon droit» (Աստված իմ իրավունքն է)[25]։

Ուրիշները «Dieu est mon droit» (Աստված իմ իրավունքն է) արտահայտությունը ենթադրում էին, որ դանշանակում էր նա ինքնիշխան էր, այլ ոչ թագավորի վասսալ[26]։

«Dieu est mon droit» մեկ այլ օրինակ պատկերված է Դերբշիրի Հարդվիկ հոլի Մեծ պալատում գտնվող զինանշանի ներքևում։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 «Coats of arms». The Official Website of the British Monarchy. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 25-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Morana, Martin (September 2011). Bejn kliem u storja: glossarju enċiklopediku dwar tradizzjonijiet – toponimi – termini storiċi Maltin (Maltese). Malta: Best Print. էջ 59. ISBN 978-99957-0-137-6. OCLC 908059040. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  3. ↑ 3,0 3,1 Dieu Et Mon Droit on British Coins Accessed 23 December 2008
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Juliet Barker (2010 թ․ սեպտեմբերի 2). Agincourt: The King, the Campaign, the Battle. Little, Brown Book Group. էջ 24. ISBN 978-0-7481-2219-6.
  5. ↑ Ted Ellsworth, Yank: Memoir of a World War II Soldier (1941–1945), Da Capo Press, 2009, p. 29.
  6. ↑ Tony Freer Minshull, The Foley Family Volume One, Lulu.com, 2007, p. 114.
  7. ↑ The Journal of the British Archaeological Association, vol. 17, British Archaeological Association, 1861 p. 33.
  8. ↑ Henry Shaw, Dress and decoration of the Middle Ages, First Glance Books, 1998, p. 92.
  9. ↑ Dresses and Decorations of the Middle Ages, vol. 1, William Pickering, 1843, section 2.
  10. ↑ Kearsley's Complete Peerage, of England, Scotland, and Ireland. 1799. էջ xxiii. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 25-ին.
  11. ↑ Mary Ellen Snodgrass (2003). Coins and Currency: An Historical Encyclopedia. էջ 227.
  12. ↑ Foreign Service Journal (Pg 24) by American Foreign Service Association (1974)
  13. ↑ Edward Coke. The Fourth part of the Institutes of Laws of England: Concerning the Jurisdiction of Courts. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 25-ին. «The ancient Motto of the King of England is, God and my right (intelligitur) shall me defend»
  14. ↑ «God is my right». Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 1-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Pine, Leslie Gilbert (1983). A Dictionary of mottoes. Routledge. էջ 53. ISBN 978-0-7100-9339-4.
  16. ↑ Norris, Herbert (1999). Medieval Costume and Fashion (illustrated, reprint ed.). Courier Dover Publications. էջ 312. ISBN 0-486-40486-2.
  17. ↑ "If a battle was followed by victory, it was understood that the army was to be seen as in God's favour and the victory viewed as a gesture of blessing." (Lehtonen, Tuomas M. S.; Jensen, Kurt Villads (2005). Medieval history writing and crusading ideology. Studia Fennica: Historica. Vol. 9 (illustrated ed.). Finnish Literature Society. ISBN 951-746-662-5.)
  18. ↑ Hallam, Elizabeth (1996). Medieval Monarchs. Crescent Books. էջ 44. ISBN 0-517-14082-9.
  19. ↑ Watkins, John (2002). Representing Elizabeth in Stuart England: literature, history, sovereignty (illustrated ed.). Cambridge University Press. էջ 206. ISBN 0-521-81573-8.
  20. ↑ Biden, William Downing (1852). The history and antiquities of the ancient and royal town of Kingston upon Thames. William Lindsey. էջ 6.
  21. ↑ Staff (2007 թ․ հունվարի 25). «FAQ: infrequently asked questions: The Times and Sunday Times are newspapers with long and interesting histories». The Times.
  22. ↑ Max Davidson (2009 թ․ հունիսի 30). «State vs independent schools: Sherborne, Dorset». The Telegraph.
  23. ↑ Brian Mills (2012 թ․ մայիսի 4). «A Night Inside Michael Jackson's Abandoned Neverland Ranch». Fierth Magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 18-ին.
  24. ↑ Chernow, Ron. Alexander Hamilton. Penguin Press, (2004) (1-59420-009-2).
  25. ↑ «[Illustrations de Descriptio ac delineatio geographica detectionis freti supra terras Americanas in China atque, Japonem ducturi] / [Non identifié] ; Henry Hudson, aut. du texte». 2017 թ․ դեկտեմբերի 26 – via gallica.bnf.fr.
  26. ↑ La Porte, Joseph de (1714–1779) Auteur du texte. «L'esprit de l'Encyclopédie, ou Choix des articles les plus curieux, les plus agréables, les plus piquants, les plus philosophiques de ce grand dictionnaire...». Le Breton – via gallica.bnf.fr.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Dieu et mon droit» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Dieu_et_mon_droit&oldid=9488877» էջից