Cogito ergo sum
Cogito, ergo sum (լատին․՝ «Մտածում եմ, հետևաբար, գոյություն ունեմ»), Ռենե Դեկարտի փիլիսոփայական արտահայտությունը, նոր ժամանակների արևմտյան ռացիոնալիզմի հիմնարար տարրերից մեկը։
Այս արտահայտությունը Դեկարտը ներկայացրել է որպես առաջնային ճշմարտություն, որն անհնարին է կասկածել և որով, հետևաբար, կարելի է սկսել կառուցել հավաստի գիտելիքի կառույցը։
Փաստարկը պետք չէ հասկանալ որպես եզրակացություն[1] («նա, ով մտածում է, գոյություն ունի. ես մտածում եմ, հետևաբար ես գոյություն ունեմ») հակառակը, նրա էությունը ակներևությունն է, իմ գոյության հավաստիությունը որպես մտածող սուբյեկտի (res cogitans — «մտածող իրի»). մտածելու ցանկացած գործողություն (առավել լայն կերպով՝ ցանկացած պատկերացում, գիտակցության վերապրում, cogito-ն չի սահմանափակվում մտածողությամբ) բացահայտվում է՝ նրա՝ իմ, մտածողի, այդ գործողությունը կատարողի վրա ռեֆլեքսիվ հայացք գցելով։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Այդ մասին տես, օրինակ. Մարտին Հայդեգեր Եվրոպական նիհիլիզմ. Գլ. «Դեկարտյան cogito sum». — Գոյություն ունի նաև հակադիր արտահայտությունը, որ գրված է § 10 «Փիլիսոփայության սկիզբը» (տես, օրինակ. Routledge Encyclopedia of Philosophy: Descartes — The Cogito Argument Արխիվացված 2009-02-22 Wayback Machine (անգլ.))
Գրականություն խմբագրել
- Մարտին Հայդեգեր, Եվրոպական նիհիլիզմ։ Գլուխներ «Դեկարտի Cogito-ն որպես cogito me cogitare» և «Դեկարտյան cogito sum»։
- Էդմունդ Գուսերլ, Մաքուր Ֆենոմենոլոգիայի և ֆենոմենոլոգիական փիլիսոփայության գաղափարներ։ Հ. 1. — Մ., 1999. § 46: