Վիքիպեդիա

Ֆրենսիս Առնոլդ

Ֆրենսիս Համիլթոն Առնոլդ (անգլ.՝ Frances Hamilton Arnold, հուլիսի 25, 1956(1956-07-25)[1], Փիթսբուրգ, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ[2])[13], ամերիկացի քիմիկոս-ինժեներ, Նոբելյան դափնեկիր: Կալիֆորնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի (Caltech) Քիմիական ճարտարագիտության, կենսաճարտարագիտության և կենսաքիմիայի պրոֆեսոր: 2018 թվականին պարգևատրվել է Քիմիայի Նոբելյան մրցանակով՝ ֆերմենտների ուղղորդված Էվոլյուցիայի համար:

Ֆրենսիս Առնոլդ
Frances Arnold 2012.png
Ծնվել էհուլիսի 25, 1956(1956-07-25)[1] (63 տարեկան)
Փիթսբուրգ, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ[2]
ՔաղաքացիությունFlag of the United States.svg ԱՄՆ
Մասնագիտությունկենսաքիմիկոս, գյուտարար, համալսարանի պրոֆեսոր, ճարտարագետ, հետազոտող և ուսուցչուհի
Հաստատություն(ներ)Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտchemical engineering?
ԱնդամակցությունԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[3], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ճարտարագիտական ազգային ակադեմիա և Բժշկության ազգային ակադեմիա (ԱՄՆ)
Ալմա մատերՓրինսթոնի համալսարան և Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր[4] (1985)
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն
Եղել է գիտական ղեկավարHuimin Zhao?
ՊարգևներՏեխնոլոգիայի և նորարարության ասպարեզի ազգային մեդալ[5] Չարլզ Ստարկ Դրեյպերի մրցանակ Հազարամյակի տեխնոլոգիական մրցանակ[6][7] Գարվան-Օլին մեդալ[8] FASEB Excellence in Science Award? Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ[9] Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ[10] Raymond and Beverly Sackler Prize in Convergence Research? Նվաճումների մրցանակ Մեծ Բրիտանիայի Արքայական ինժեներական ակադեմիայի անդամ 100 կին[11] Fellow of the American Institute for Medical and Biological Engineering? Բաուերի մրցանակ գիտության բնագավառում ունեցած ձեռքբերումների համար[12] Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ Բենջամին Ֆրանկլինի մեդալ ԱՄՆ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ և Ամերիկյան գիտության զարգացմանն օժանդակող միության անդամ
Ամուսին(ներ)Jay Bailey?
ՀայրWilliam Howard Arnold?
Կայքche.caltech.edu/faculty/arnold_f/index.html
Frances Arnold Վիքիպահեստում

Վաղ կյանք և կրթությունԽմբագրել

Առնոլդը ծնվել է 1956 թվականին ԱՄՆ Փենսիլվանիա նահանգի Էջվուդ համայնքում, Ջոզեֆին Ինմանի (ծննդյան անունը՝ Ռությո) և միջուկային ֆիզիկոս Ուիլյամ Հովարդ Առնոլդի ընտանիքում, գեներալ-լեյտենանտ Ուիլյամ Հովարդ Առնոլդի թոռնուհին է[14]: Մեծացել է Պիտսբուրգ քաղաքի Էջվուդ արվարձանում և Փիթսբուրգի Շեդիսայդ և Սկյուռների բլուր շրջաններում: 1974 թվականին ավարտել է քաղաքի Taylor Allderdice ավագ դպրոցը[15]: Ավագ դպրոցում սովորելու տարիներին ավտոստոպ տարբերակով հասնում էր Վաշինգտոն՝ բողոքելու Վիետնամական պատերազմի դեմ, ապրում էր իր վաստակածով՝ տեղական ջազ ակումբում աշխատելով որպես կոկտեյլ մատուցող, ինչպես նաև տաքսու վարորդ[16]:

1979 թվականին Առնոլդն ավարտել է Փրինսթոնի համալսարանի մեքենաշինական և ավիա-տեխնիկայի բաժինը և ստացել գիտության բակալավրի աստիճան, զբաղվել է արևային էներգիայի հետազոտությամբ[17]: Բացի պահանջվող դասընթացները, ուսանել է նաև տնտեսագիտություն, ռուսերեն և իտալերեն, տեսլականում ունենալով դիվանագետ կամ գործադիր տնօրեն դառնալու միտքը, ինչպես նաև մտադրություն է ունեցել միջազգային հարաբերությունների բնագավառում աստիճան ստանալու մասին[18]: Երկրորդ կուրսից հետո մեկնել է Իտալիա, աշխատել միջուկային ռեակտորի մասեր արտադրող գործարանում, այնուհետև վերադարձել է ավարտելու ուսումը[19]: Վերադառնալով Փրինսթոն՝ սկսել է ուսումնասիրությունները Փրինսթոնի Էներգետիկայի և շրջակա միջավայրի հետազոտությունների կենտրոնում, որտեղ գիտնականների և ինժեներների խումբը ղեկավարում էր Ռոբերտ Հ. Սոկոլովը՝ աշխատելով կայուն էներգիայի աղբյուրների ստեղծման համար, թեմա, որն առանցքային էր դառնալու Առնոլդի հետագա աշխատանքի համար[19]:

1979 թվականին Փրինսթոնի համալսարանն ավարտելուց հետո Առնոլդը Հարավային Կորեայում, Բրազիլիայում և Կոլորադոյի արևային էներգիայի հետազոտությունների ինստիտուտում աշխատել է որպես ինժեներ[19]: Արևային էներգետիկայի գիտահետազոտական ինստիտուտում (այժմ` Վերականգնվող էներգիայի ազգային լաբորատորիա) աշխատել է հեռավոր վայրերում արևային էներգիայի կառույցների նախագծման վրա և օգնել է գրելու ՄԱԿ-ի պաշտոնաթերթերը[18]:

Այնուհետև ընդունվել է Կալիֆոռնիայի համալսարան, որտեղից 1985 թվականին ստացել է քիմիկոս-ինժեների դոկտորական աստիճան[20][21][19]: Ատենախոսական աշխատանքը կատարել է Հարվեյ Ուորեն Բլանխի լաբորատորիայում, ուսումնասիրել քրոմատագրաֆիայի տեխնիկան[20][22]:

ԳործունեությունԽմբագրել

Դոկտորական ատենախոսությունը պաշտպանելուց հետո Առնոլդն ավարտել է Բերքլիի կենսաֆիզիկայի ասպիրանտուրան[23]: 1986 թվականին որպես հայցորդ միացել է Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի թիմին: 1986 թվականին եղել է պրոֆեսորի ասիստենտ, 1992 թվականին՝ դոցենտ, 1996 թվականին՝ պրոֆեսոր: 2000 թվականին կոչվել է Քիմիական ճարտարագիտության, կենսաճարտարագիտության և կենսաքիմիայի Դիք և Բարբարա Դիքինսոն պրոֆեսոր, 2017 թվականից՝ Լայնուս Կարլ Փոլինգ պրոֆեսոր[24]: 2013 թվականին նշանակվել է Կալթեք Դոննա և Բենջամին Մ. Ռոզենի անվան կենսաճարտարագիտական կենտրոնի տնօրեն[24]:

Առնոլդը Բիոէներգիայի միասնական ինստիտուտի խորհրդատվական խորհրդի և Գիտության և ճարտարագիտության բնագավառում Փաքարդի ասոցիացիայի անդամ է, աշխատում է Աբդուլահ թագավորի անվան գիտության և տեխնոլոգիայի համալսարանի (KAUST) նախագահի խորհրդատվական խորհրդում: Եղիսաբեթ թագուհու ճարտարագիտության բնագավառի մրցանակի հանձնման կազմի դատավոր է: Աշխատել է ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի գիտության և ժամանցի փոխանակման միության հետ`օգնելու հոլիվուդյան սցենարիստներին ճշգրիտ կերպով նկարագրել գիտական թեմաները[25]:

40-ից ավելի ԱՄՆ արտոնագրերի համահեղինակ է[21]: Համահիմնադրել է վերականգնվող ռեսուրսներից վառելիք և քիմիական նյութեր արտադրող Gevo, Inc. ընկերությունը[21]: 2013 թվականին իր երկու նախկին ուսանողներ՝ Պիտեր Մայնհոլդի և Պեդրո Կոելհոյի հետ համահիմնադրել են Provivi ընկերությունը, որը մշակել է բույսերի պաշտպանության համար թունաքիմիկատների այլընտրանքային հետազոտություններ[21][26]: 2016 թվականից հանդես է գալիս Illumina Inc.-ի գենոմիկայի ընկերության կորպորատիվ խորհրդի կազմում[27][28]:

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Munzinger-Archiv — 1913.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 (not translated to mul), (not translated to mul), (not translated to mul) ՅուԹյուբ — 2005.
  3. ↑ http://www.nasonline.org/member-directory/members/2534069.html
  4. ↑ http://www.che.caltech.edu/faculty/arnold_f/index.html
  5. ↑ https://www.nationalmedals.org/laureates
  6. ↑ https://phys.org/news/2016-05-biochemist-award-rewriting-dna-mimic.html
  7. ↑ https://taf.fi/millennium-technology-prize/winner-2016/
  8. ↑ https://www.acs.org/content/acs/en/funding-and-awards/awards/national/bytopic/francis-p-garvan-john-m-olin-medal.html
  9. ↑ https://www.invent.org/inductees/frances-arnold
  10. ↑ https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2018/summary/
  11. ↑ https://www.bbc.com/news/world-46225037
  12. ↑ https://www.fi.edu/laureates/frances-h-arnold
  13. ↑ "Francis H. Arnold – Facts – 2018". NobelPrize.org. Nobel Media AB
  14. ↑ Memorial Tributes։ National Academies Press։ September 26, 2017։ ISBN 978-0-309-45928-0։ doi:10.17226/24773 
  15. ↑ Guarino Ben (October 3, 2018)։ «'Her work is incredible': Pittsburgh native Frances Arnold shares Nobel Prize in chemistry»։ Pittsburgh Post-Gazette 
  16. ↑ Kharif Olga (March 15, 2012)։ «Frances Arnold's Directed Evolution»։ Bloomberg Businessweek։ Վերցված է September 1, 2012 
  17. ↑ «Princeton engineering alumna Frances Arnold wins Nobel Prize in Chemistry»։ Princeton University (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-04 
  18. ↑ 18,0 18,1 Ouellette Jennifer (2013-03-08)։ «The Director of Evolution»։ Slate (en-US)։ ISSN 1091-2339։ Վերցված է 2018-10-05 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 «Evolution Gets an Assist»։ Princeton Alumni Weekly (անգլերեն)։ 2014-10-17։ Վերցված է 2018-10-05 
  20. ↑ 20,0 20,1 Arnold Frances Hamilton (1985)։ Design and Scale-Up of Affinity Separations) (PhD)։ University of California, Berkeley։ OCLC 910485566 – via ProQuest։ (subscription required (help)) 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 «Frances H. Arnold»։ NAE Website։ Վերցված է 2018-10-03 
  22. ↑ «A to G | Harvey W. Blanch»։ stage.cchem.berkeley.edu (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-03 
  23. ↑ «Interview with Frances H. Arnold – Design by Evolution»։ www.chemistryviews.org (անգլերեն)։ Վերցված է October 3, 2018 
  24. ↑ 24,0 24,1 «Frances Arnold Wins 2018 Nobel Prize in Chemistry | Caltech»։ The California Institute of Technology (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-04 
  25. ↑ «Frances Arnold's directed evolution»։ American Association for the Advancement of Science (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-03 
  26. ↑ Freeman David (2016-05-31)։ «Meet The Woman Who Launched A New Field of Scientific Study»։ Huffington Post (en-US)։ Վերցված է 2018-10-04 
  27. ↑ «This Nobel winner lost a son and two husbands and survived cancer»։ NBC News (en-US)։ Վերցված է 2018-10-05 
  28. ↑ «Board of Directors»։ Illumina (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-08 
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆրենսիս_Առնոլդ&oldid=6654718» էջից