Ֆրանսիսկո Խիմենես դե Սիսներոս
Ֆրանսիսկո Խիմենես դե Սիսներոս (իսպ.՝ Francisco Jiménez de Cisneros, 1436[1], Torrelaguna, Տոռելագունա[2][3] - նոյեմբերի 8, 1517[1], Ռոա, Բուրգոս, Կաստիլիա և Լեոն, Իսպանիա[4][2]), իսպանական եկեղեցու առաջնորդ` պրիմաս, մեծ ինկվիզիտոր, Ֆերդինանդ II-ի վստահելի խորհրդատու[6]։
| Ֆրանսիսկո Խիմենես դե Սիսներոս իսպ.՝ Gonzalo Jiménez de Cisneros | |
|---|---|
_El_cardenal_Francisco_Jim%C3%A9nez_de_Cisneros_(Museo_del_Prado).jpg) | |
| Ծնվել է | 1436[1] |
| Ծննդավայր | Torrelaguna, Տոռելագունա[2][3] |
| Մահացել է | նոյեմբերի 8, 1517[1] |
| Մահվան վայր | Ռոա, Բուրգոս, Կաստիլիա և Լեոն, Իսպանիա[4][2] |
| Գերեզման | Լոս Սանտոս Նինյոս Խուստո ի Պաստորի տաճար |
| Քաղաքացիություն | Իսպանիա |
| Կրոն | Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի[5] |
| Կրթություն | Սալամանկայի համալսարան |
| Երկեր | Complutensian Polyglot Bible? և Ալկալի համալսարան |
| Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ, թարգմանիչ, կաթոլիկ քահանա, ինկվիզիտոր, գրող և կաթոլիկ եպիսկոպոս |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | High Inquisitor of Castille?, կարդինալ, Primacy of the Diocese of Toledo?, գահի խնամակալ և archbishop of Toledo? |
Ստորագրություն | |
 Francisco Jiménez de Cisneros Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Աշխարհիկ կյանքում Գոնսալո Խիմենեսը եղել է աղքատ գյուղացի, սիսներոսցի Ալոնսո Խիմենեսի որդին[7]։ Եղել է իրավաբան` կրթություն ստանալով Եվրոպայի իրավաբանական լավագույն հաստատություններից մեկում` Սալամանկայի համալսարանում, երկար ժամանակ ապրել է Հռոմում։ Վերադառնալով հայրենիք` նա ընդունել է հոգևորականի աստիճան և ընդունվել ֆրանցիսկյանների եկեղեցական օրդենի մեջ[8]։
Կրթվածությունն ու հոգևորականի նկրտումները նրան հասցրին մինչև Իզաբելլա թագուհու խոստովանահոր պաշտոնին։ Հետագայում ստանձնել է նախ Տոլեդոյի արքեպիսկոպոսության առաջնորդի, այնուհետև Կաստիլիայի թագավորության գրագրի պաշտոնին։ 1507 թվականից ստացել է կարդինալի աստիճան[9]։ Եղել է ոչ միայն թագուհու խոստովանահայրը, այլև նրա քաղաքական խորհրդատուն և համախոհը։
Հասկանալով, որ անհրաժեշտ է ամրապնդել եկեղեցու հեղինակությունը` նա անցկացրել է հոգևորականության վարքուբարքի հետազոտություն` անխնա ձևով հեռացնելով նրանց, ովքեր խախտել են պատվիրանները, չեն պահպանել ուխտը և չեն եղել «սրբազան կյանքի օրինակներ»։
Ղեկավարվելով ներքին դավանանքին ուշադրություն հատկացնելու մտայնությամբ` Սիսներոսը պահանջել է ոչ ձևական, այլ սրտաբուխ ծառայել Աստծուն և եկեղեցուն։ Վայրիվերումների դարաշրջանում նա տրվել է Աստվածաշնչի գիտական ուսումնասիրությանը, իսկ 1514-1517 թվականներին ավարտել է «Կոմպլյուտենի պոլիգլոտի» տեքստի` իր կազմակերպած ուսումնասիրությունը, հին հունարենով, եբրայերենով ու լատիներենով սուրբ գրքերի ուսումնասիրությունները, որի շուրջ աշխատել էին լավագույն գիտակները, 10-րդ դարի հումանիստներ Խ. դե Վերգարան, Անտոնիո դե Նեբրիխը, Պ. Կորոնելը, Է. Նունիեսը, ինչը թույլատրել է աստվածաշնչյան տեքստերն ուսումնասիրել` առանց դրանք խեղաթյուրելու։
1499 թվականին կարդինալ Սիսներոսը Ալկալա դե Էնարես քաղաքում Հռոմեական կայսրության տարիներին հիմնադրել է համալսարան (լատին․՝ Praeclarissima Complutensi Universitate), որ ստացել է Կոմպլուտում անունը (լատին․՝ Complutum): Համալսարանը 1836 թվականին տեղափոխվել է Մադրիդ, իսկ 1970 թվականին նրան տրվել է Մադրիդի Կոմպլուտենսե համալսարան (իսպ.՝ Universidad Complutense de Madrid) անվանումը։ Համալսարանը հիմնադրողի պատվին համալսարանի տարբերանշանին պատկերվել է կարապ։
1500-1502 թվականներին հրատարակել է հին մոսարաբական ծիսակարգի լատիներեն թարգմանված աստվածաբանական գրքեր և հասել նրան, որ դրանք պահվել են Տոլեդոյում, Սալամանկայում և Վալյադոլիդում։
1507 թվականից նա զբաղեցրել է Կաստիլիայի մեծ ինկվիզիտորի պաշտոնը. այդ ժամանակ նրա գործունեության ամենադաժան շրջանն արդեն հետևում էր մնացել։ Սիսներոսը բարեփոխել է ինկվիզիցիայի ատյանները` դրանցից յուրաքանչյուրին հատկացնելով աշխարհիկ պաշտոնյա[10]։ 1509 թվականին մասնակցել է Ֆերդինանդ արքայի նվաճողական արշավանքներին, որի ընթացքում ազատ են արձակվել քրիստոնյա գերիներ, իսկ ազատագրված տարածքներում մզկիթները վերափոխվել են քրիստոնեական եկեղեցիների։ Կազմակերպել է միսիոներական մի քանի խոշոր արշավներ իսպանական Վեսթ Հնդկաստանի հնդկացիների մոտ։
Ապահովել է Ֆերդինանդ արքայի քաղաքականությունը Իտալական պատերազմների ժամանակ, սատարել Հռոմի պապ Հուլիոս II-ին` հանդես գալով վերջինիս քաղաքական հակառակորդների դեմ։
Արդեն ծեր և հիվանդ կարդինալը Ֆերդինանդ թագավորի մահից հետո (1516) մինչև 1517 թվականին նրա թոռ Կառլոս V կայսեր գահակալումը դարձել է Կաստիլիայի և Արագոնի թագավորությունների ռեգենտը։ Նա մահացել է Կառլոս V-ի գալուստից անմիջապես առաջ, ում իրավունքներն ու իշխանությունը պաշտպանել է ազնվականության առաջ, որը ծրագրել էր գահը հանձնել Կառլոսի կտսեր եղբայր Ֆերդինանդ I-ին։
Սիսներոսի գործունեությունն իզուր չի անցել։ Իսպանական հզոր եկեղեցին, որն ուժեղացել էր ինկիզիցիայով, երկար ժամանակ կարողանում է դառնալ Իսպանիայում ձևավորվող բացարձակ միապետության և Եվրոպայում կաթոլիկության հենարանը։ Իսպանացի աստվածաբանները կարևոր դեր են խաղացել Տրիդենտի ժողովի (1545) գաղափարախոսության մեջ։
Հետաքրքիր փաստեր խմբագրել
1501 թվականին թագուհի Իզաբելլայի նախաձեռնությամբ թագավորության հպատակները պարտադիր կարգով ազգանուններ են ընդունել։ Մինչ այդ շատ իսպանացիներ ազգանուն չունեին. մարդիկ նույնացվում էին ուղղակի իրենց ծագմամբ, մականուններով, որոնք արտացոլում էին ծննդավայրը, ծագումը, պաշտոնը, մասնագիտությունը կամ արտաքին առանձնահատկությունները։ Խիմենեսի նախաձեռնությամբ հոր մականունը ժառանգելը պարտադիր դարձավ որդիների համար։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
_Arquetipo_de_virtudes.png)
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 http://www.nndb.com/people/675/000094393/
- ↑ 3,0 3,1 3,2 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/303923/Francisco-Cardinal-Jimenez-de-Cisneros
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Хименес де Сиснерос Франсиско // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Catholic-Hierarchy.org — USA: 1990.
- ↑ Cardinal Cisneros is known by many name variations. His birth name was Gonzalo, which he dropped in favour of Francisco when he converted to a Franciscan friar, and kept the rest of his life. It is sometimes spelled Gonzales or González (a surname meaning "son of Gonzalo") which is an error. Jiménez is the modern Spanish spelling variation of the original Ximénes. Often the "é" is dropped in favor of "e" for English readers, see for example the title of Erika Rummel's 1999 book. The name "Cardinal Cisneros" is often used.
- ↑ Salvador Miranda. «The Cardinals of the Holy Roman Church - Biographical Dictionary - Consistory of May 1507». www2.fiu.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 28-ին.
- ↑ «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Francisco Ximenez de Cisneros (Cardinal Ximenez)». www.newadvent.org. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 28-ին.
- ↑ David M. Cheney. «Archbishop Francisco Jiménez de Cisneros [Catholic-Hierarchy]». www.catholic-hierarchy.org. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 28-ին.
- ↑ Kamen, Henry The Spanish Inquisition: An Historical Revision. — Phoenix Press, 2000.
Գրականություն խմբագրել
- Хименес де Сиснерос // Франкфурт — Чага. — М. : Советская энциклопедия, 1978. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 28).
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրանսիսկո Խիմենես դե Սիսներոս» հոդվածին։ |