Վիքիպեդիա

Ֆատեհպուր Սիկրի

Ֆատեհպուր Սիկրի (հինդի՝ फतेहपूर सिकरी, անգլ.՝ Fatehpur Sikri, ուրդու՝ فتحپور سیکری‎), հին քաղաք և համայնքային շրջան Հնդկաստանի Ուտար Պրադեշ նահանգի Ագրա շրջանում։ Աքբար Առաջինի տիրապետության ժամանակ 1571-1585 թվականներին համարվել է Մեծ մողոլների կայսրության մայրաքաղաքը, որից հետո կայսրի Լահորի տեղափոխման հետ կապված կորցրել է մայրաքաղաքի կարգավիճակը։ 1986 թվականից Ֆատեհպուր Սիկրի հին քաղաքը համարվում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ։

Քաղաք
Ֆատեհպուր Սիկրի
հինդի՝ फतेहपूर सिकरी, ուրդու՝ فتحپور سیکری‎
Fatehpur Sikri- Hamamm.jpg
ԵրկիրՀնդկաստան Հնդկաստան
ՆահանգՈւտար Պրադեշ
ԲաժանմունքԱգրա
Այլ անվանումներՀաղթանակի քաղաք
ԲԾՄ213 մետր
Խոսվող լեզուներՀինդի[1]
Բնակչություն▲32 905 մարդ (2011)[2]
Ժամային գոտիUTC+5:30[3]
Հեռախոսային կոդ+91 5240
Փոստային ինդեքս283110[4]
Փոստային ինդեքսներ283110[5]
Պաշտոնական կայքfatehpursikri.gov.in​(անգլ.)
##Ֆատեհպուր Սիկրի (Հնդկաստան)
Red pog.png
WorldHeritageBlanc.svg
Ֆատեհպուր Սիկրի
անգլ.՝ Fatehpur Sikri*
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն


Երկիր Հնդկաստան Հնդկաստան
Տիպ Մշակութային
Չափանիշներ ii, iii, iv
Ցանկ ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ
Աշխարհամաս** Ասիա
Կոորդինատներ 27°05′40″ հս․ լ. 77°39′51″ ավ. ե.HGЯO
Ընդգրկման պատմություն
Ընդգրկում 1986  (10-րդ նստաշրջան)
* Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում
** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման
Համաշխարհային UNESCO logo.svg ժառանգություն

ՊատմությունԽմբագրել

 
Սալիմ Չաշտիի դամբարան

Իր անվանումը՝ Հաղթանակների քաղաք, ստացել է Կհանվայի մոտ (Ագրայից մոտ 40 կմ) Ռամա Սանի դեմ ճակատամարտում Մողոլների կայսեր Բաբուրի հաղթանակից հետո[6][7] : Հետո Աքբար Առաջին կայսրը քաղաքը դարձրել է իր մայրաքաղաք և այստեղ ամրոց կառուցել[8][9][10]։ Քաղաքը մայրաքաղաքի կարգավիճակ է ունեցել ընդամենը 10 տարի, իսկ 1586 թվականին կայսրը ստիպված է եղել վերաբնակվել Լահորում՝ Աֆղանստանի հարավարևմտյան անհանգիստ սահմանների մոտ։ Ղեկավարի մեկնումից հետո քաղաքն ընդմիշտ դատարկվել է։ Աքբարը երեխաներ չի ունեցել, բայց սուֆիա Սալիմ Չաշտիի օրհնանքից հետո ունեցել է տղա, որին նրա պատվին անվանել են Ջահանգիր։ Ջահանգիրն արդյունքում դարձել է գահի ժառանգորդ։ Սալիմ Չաշտիի հիշատակին 1571 թվականին Աքբարը կառուցել է Սալիմ Չաշտի Կա Մազար դամբարանը[11][12]։ Սկզբնապես այն կառուցվել է կարմիր ավազաքարից, բայց հետագայում վերակառուցվել է մարմարով։

Ֆատեհպուր Սիկրին իր մայրաքաղաքային գործառույթները կիսել է Ագրայի հետո։ Ագրայում գտնվող Կարմիր ամրոց էին գտնվում զենքերի պահեստների մեծ մասը, գանձարանները և այլ պահուստներ։ Ճգնաժամի ժամանակ ղեկավարությունը, գարեմը և գանձարանը մի քանի օրով տեղափոխվել են Ագրա։

ԲնակչությունԽմբագրել

2001 թվականին Հնդկաստանում անցկացված բնակչության մարդահամարի տվյալների համաձայն[13]՝ Ֆատեհպուր Սիկրի քաղաքի բնակչությունը կազմել է 28 754 մարդ։ Սեռական աղյուսակում բնակչության 53 %-ը կազմում են տղամարդիկ, իսկ 47 %-ը՝ կանայք։ Գրագիտության մակարդակը կազմում է 46 %, որը ցածր է, քան միջին ազգային մակարդակը (59,5 %): Տղամարդկանց բնակչության գրագիտության մակարդակը կազմում է 57 %, իսկ կանանց բնաչությանը՝ 34 %: Ֆատեհպուր Սիկրիի բնակչության 19 %-ը երեխաներ են մինչև 6 տարեկան[14]։

Կարևոր կառույցներԽմբագրել

Ֆատեհպուր Սիկրիի կառույցները ռաջպուտական և մողոլական ճարտարապետական դպրոցների սինթեզի արյդունքն է։ Դա կապված է նրա հետ, որ դրանց կառուցման համար Հնդկաստանի տարբեր շրջաններից ճարտարապետներ էին գալիս[15][16]։ Հինդուիզմի և ջայնիզմի ճարտարպետության մասերը սերտորեն միախանված են իսլամակնի հետ։ Շինարարության գլխավոր նյութը եղել է կարմիր ավազաքարը[17][18]։

Քաղաքի առավել հայտնի կառույցներից են՝

  • Նաուբատ Հանա, քաղաքի մուտքի մոտ գտնվող թմբկային տուն, որում հայտարարում էին կարևոր անձնանց ժամանումների մասին։
  • Դիվան ի Ամ, ղեկավարի հասարակության հետ հանդիպումների համար դահլիճ, կառույցի տեսակը հաճախ հանդիպում է այլ մողոլական քաղաքներում։
  • Դիվան ի Հաս, անձնական հանդիպումների դահլիճ, հայտնի է իր կրոնշտեյններից կազմված կենտրոնական սյունից, որը պահում է կլոր հարթակը։
  • Ռաջա Բիրբալի տուն, Աքբարի նախարար-հինդուստների տուն։
  • Մարիամ ազ Զամանիի պալատ, պալատ, որը կառուցվել է 17-րդ դարի սկզբին գուջարաթական ճարտարապետության ազդեցության ներքո։
  • Պանչ Մահալ, հինգ-հարկանի պալատական կառույց։
  • Բուլանդ Դարվազա, դեպի Ջամա Մասջիդ դարպասներից մեկը։
  • Ջամա Մասջիդ, մզկիթ, որը կառուցվել է հնդկական մզկիթների եղանակով։
  • Սալիմ Չաշտիի դամբարան։

ՊատկերասրահԽմբագրել

  • Բուլանդ Դարվազա

  • Բուլանդ Դարվազան հետևի մասից

  • Արքայական դարպաս

  • Մուտքը թագուհու պալատ

  • Դիվան ի խաս

  • Մարիամ ուզ Զամանիի տուն

  • Անուպ Տալաո

  • Ֆատեհպուր Սիկրի պալատի համայնապատկեր

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ «52nd REPORT OF THE COMMISSIONER FOR LINGUISTIC MINORITIES IN INDIA»։ nclm.nic.in։ Ministry of Minority Affairs։ Արխիվացված է օրիգինալից 25 May 2017-ին։ Վերցված է 26 December 2018 
  2. ↑ Fatehpur Sikri Population Census 2011 — census.
  3. ↑ Current Local Time in Fatehpur Sīkri, Uttar Pradesh, India.
  4. ↑ https://www.prokerala.com/pincode/fatehpur-sikri.html
  5. ↑ Fatehpur Sikri Pincode
  6. ↑ Rezavi Syed Ali Nadeem (2013)։ Sikri before Akbar։ Oxford University Press։ ISBN 978-0-19-908256-8։ Վերցված է հունվարի 13, 2020 
  7. ↑ Safvi Rana (դեկտեմբերի 10, 2017)։ «The secrets about Fatehpur Sikri»։ The Hindu (en-IN)։ Վերցված է հունվարի 13, 2020 
  8. ↑ «Fatehpur Sikri, that Mughal emperor Akbar established as his capital and is now a World Heritage site, was once a "flourishing trade and Jain pilgrimage centre", a new book says.», India Times, 17 July 2013, http://indiatimes.com/lifestyle/travel/fatehpur-sikri-a-jain-pilgrimage-centre-89615.html 
  9. ↑ «Fatehpur Sikri was once a Jain pilgrimage centre: Book», Zee News, 27 February 2013, http://zeenews.india.com/news/uttar-pradesh/fatehpur-sikri-was-once-a-jain-pilgrimage-centre-book_831821.html 
  10. ↑ «Fatehpur Sikri was once a Jain pilgrimage centre», The Free Press Journal, 28 February 2013, http://www.freepressjournal.in/fatehpur-sikri-was-once-a-jain-pilgrimage-centre/154050 
  11. ↑ «World Heritage Sites - Fatehpur Sikri (1986), Uttar Pradesh»։ Archaeological Survey of India (ASI) website 
  12. ↑ «Fatehpur Sikri»։ Imperial Gazetteer of India (v. 12)։ Oxford։ էջեր 84–85 
  13. ↑ «Population, population in the age group 0-6 and literates by sex - Cities/Towns (in alphabetic order): 2001» (անգլերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2004-06-16-ին։ Վերցված է 7 ноября 2008 
  14. ↑ «Census of India: Fatehpur Sikri»։ www.censusindia.gov.in։ Վերցված է դեկտեմբերի 8, 2019 
  15. ↑ Markus Hattstein, Peter Delius (2000)։ Islam: Art and Architecture։ Könemann։ էջ 466 
  16. ↑ Moritz Herrmann (2011)։ Mughal Architecture։ GRIN Verlag։ էջ 3։ ISBN 9783640930036 
  17. ↑ Catherine Ella Blanshard Asher (1992)։ Architecture of Mughal India, Part 1, Volume 4։ Cambridge University Press։ էջ 50։ ISBN 9780521267281 
  18. ↑ Ebba Koch (1991)։ Mughal Architecture: An Outline of Its History and Development (1526-1858)։ Prestel։ էջ 60 

ԳրականությունԽմբագրել

Արտաքին հղումներԽմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆատեհպուր_Սիկրի&oldid=8451096» էջից