Օսգուտ-Շլատտերի հիվանդություն
Օսգուտ-Շլատտերի հիվանդություն (ՕՇՀ)՝ ծնկային կապանի բորբոքում մեծ ոլոքային թմբկությունում (ապոֆիզիտ)[1]։ Բնութագրվում է ծնկոսկրից անմիջապես ներքև ցավոտ այտուցվածությամբ, որի արտահայտվածությունը ավելանում է ֆիզիկական ակտիվության ժամանակ և նվազում՝ հանգստի պայմաններում[1]։ Ցավային էպիզոդները սովորաբար տևում են մի քանի շաբաթից մինչև ամիսներ[1][2]։ Ախտահարվել կարող են ինչպես միայն մեկ, այնպես էլ երկու ծնկներն էլ։ Բռնկումները կարող են կրկնվել[1][3]։Ռիսկի գործոններից է գերծանրաբեռնումը, հատկապես սպորտում, որը ներառում է հաճախակի վազք կամ ցատկ[1]։ Հիմքում ընկած մեխանիզմը կրկնվող լարվածությունն է ոլոքի վերին հատվածի աճման թիթեղում[1]։ Ախտորոշումը սովորաբար հիմնվում է ախտանիշների վրա[1]։ Հասարակ ռենտգեն պատկերը կարող է լինել նորմալ կամ ցույց տալ հատվածավորում կպման տեղում[1]։
| Օսգուտ-Շլատտերի հիվանդություն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | հիվանդության կարգ |
| Վնասում է | ծնկային կապան |
| Բժշկական մասնագիտություն | ռևմատոլոգիա և Օրթոպեդիա |
| ՀՄԴ-9 | 732.4 |
| ՀՄԴ-10 | M92.5 |
| Անվանվել է | Ռոբերտ Բեյլի Օսգուտ և Կարլ Շլատտեր |
 Osgood–Schlatter disease Վիքիպահեստում | |
Ցավը սովորաբար անցնում է ժամանակի ընթացքում[1]։ Տուժած հատվածը սառեցնելը, հանգիստ պահելը, ձգող և ամրացնող վարժություններ կատարելը օգտակար են լինում[1][2]։ ՈՍՀԴ-ները, ինչպիսին օրինակ Իբուպրոֆենը, ևս կարելի է օգտագործել[3]։ Կարելի է խորհուրդ տալ պակաս ծանրաբեռնող վարժություններ, ինչպիսիք են լողն ու քայլքը[1]։ Որոշ ժամանակ ոտքը ուղղած դիրքում պահելը ևս կարող է օգտակար լինել[2]։ Աճի դանդաղեցումից հետո, սովորաբար 16 տարեկանում տղաների մոտ, 14-ում՝ աղջիկների մոտ, ցավն այլևս չի առաջանում, չհաշված հնարավոր մնացորդային ցավին[3][4]։
Մարդկանց մոտավորապես 4%-ը տուժում են այս խնդրից կյանքի որոշակի շրջանում[5]։10-15 տարեկան տղաների մոտ այն ամենահաճախն է դիտվում[1]։ Այս վիճակի անվանումը տրված է ի պատիվ Ռոբերտ Բեյլի Օսգուտի (1873-1956)՝ ամերիկացի վիրաբույժ-օրթոպեդի, և Կառլ Բ․ Շլատտերի (1864-1934)՝ շվեյցարիացի վիրաբույժի, ովքեր իրարից անկախ նկարագրել են հիվանդությունը 1903թվականինին[6][7]։
Նշաններ և ախտանիշներ խմբագրել
Օսգուտ-Շլատտերի հիվանդության ժամանակ լինում է ցավ ծնկի առաջաստորին հատվածում[8]։ Այն սովորաբար դիտվում է ծնկային կապանը ոլոքային թմբկությանը միանալու տեղում[9]։ Ոլոքային թմբկությունը ոսկրի մի փոքր բարձրացումն է մեծ ոլոքի առաջային և պրոքսիմալ շրջանում։ Ծնկային ջիլը ամրանում է մի կողմից քառագլուխ մկանի առջևի մասին, մյուս կողմից մեծ ոլոքին, իր մեջ ընդգրկելով ծնկոսկրը[10]։
Ծնկան ուժգին ցավը սովորաբար իրենից ներկայացնում է ախտանիշ, որը սրանում է այնպիսի գործողությունների ժամանակ, ինչպիսիք են՝ վազքը, ցատկը, ծանրության բարձրացումը, կքանիստ կատարելը, և հատկապես աստիճան բարձրանալը կամ իջնելը, ինչպես նաև ծնկների վրա կանգնելը[11]։ Ցավը ուժեղանում է ծնկին հարվածելիս։ Ցավը կարելի է վերարտադրել ձգելով ծունկը դիմադրությանը հակառակ, լարելով քառագլուխ մկանը կամ հարվածելով ծնկին։ Ցավը ի սկզբանե թույլ է ու ընդհատվող։ Սուր փուլում ցավը ավելի ուժգին և կայուն բնույթ է կրում։ Ախտահարված հատվածի վրա ազդելը կարող է շատ ցավոտ լինել։ Երկկողմանի ախտանիշները դիտվում են 20–30% մարդկանց մոտ[12]։
Ռիսկի գործոններ խմբագրել
Ռիսկի գործոնները ներառում են՝ գերօգտագործումը՝ հատկապես այն սպորտաձևերում, որոնք ներառում են վազք կամ ցատկ.[1]։ Հիմքում ընկած մեխանիզմը մեծ ոլոքի վերին մասի աճման թիթեղի կրկնվող լարումն է[1]։ Այն հաճախ է հանդիպում 14-22 տարեկան տղամարդկանց մոտ, ովքեր զբաղվում են ձողացատկով[13]։
Ախտորոշում խմբագրել
Ախտորոշումը դրվում է նշանների և ախտանիշների հիման վրա[14]։
Ուլտրաձայնային հետազոտություն խմբագրել
Այս հետազոտությամբ կարող ենք տեսել տարբեր նախազգուշացնող նշաններ, որոնք կանխատեսում են ՕՇՀ-ի առաջացման հնարավորությունը։ Ուլտրաձայնային հետազոտությունը կարող է հայտնաբերել, կա արդյո՞ք հյուսվածքների և աճառի այտուց[10]։ Ուլտրաձայնային հետազոտության գլխավոր նպատակն է հաստատել ՕՇՀ-ն վաղ փուլում, այլ ոչ թե ուշ։ Այն ունի եզակի առանձնահատկություններ, ինչպիսիք են՝ հայնաբերել մեծ ոլոքային ոսկրի , աճառի և շրջապատող հատվածի այտուցը, ինչպես նաև տեսնել կա՞ արդյոք մեծ ոլոքի թմբկության շրջանում աճող նոր ոսկրիկ։
Տիպեր խմբագրել
ՕՇՀ-ն կարող է հանգեցնել պոկումային կոտրվածքի, որի ժամանակ մեծ ոլոքային ոսկրի թմբկությունը անջատվում է մեծ ոլոքային ոսկրից (սովորաբար մնում է կապված ջլի կամ կապանի հետ)։ Այս վնասվածքը անսովոր է, քանի որ գոյություն ունեն մեխանիզմներ, որոնք խոչընդոտում են հզոր մկաններին վնասվածք առաջացնել։ Մեծ ոլոքային թմբկության կոտրվածքը կարող է լինել ամբողջական և ոչ ամբողջական։
Տիպ I։ Մի փոքր հատված տեղափոխվել է պրոքսիմալ, և վիրաբուժական միջամտության անհրաժեշտություն չկա։
Տիպ II։ Մեծ ոլոքային ոսկրի հոդային մակերեսը մնում է չվնասված, և կոտրվածքը լինում է ոսկրացման երկրորդային կենտրոնի և մեծ ոլոքային ոսկրի պրոքսիմալ էպիֆիզի միացման տեղում (վիրահատական միջամտության կարիք կարող է լինել կամ չլինել)։
Տիպ III։ Ամբողջական կոտրվածք (հոդային մակերեսի միջով) ներառյալ մենիսկի վնասման մեծ հնարավորությունը։ Կոտրվածքի այս տիպը սովորաբար պահանջում է վիրահատական միջամտություն։
Տարբերակիչ ախտորոշում խմբագրել
Սինդինգ-Լարսենի և Յոհանսոնի համախտանիշը, նմանատիպ մի վիճակ է, որը ներառում է ծնկային ջիլը և ծնկոսկրի ստորին եզրը՝ մեծ ոլոքի վերին եզրի փոխարեն։ Սեվերի հիվանդությունը կրկին նմանատիպ վիճակ է, որի ժամանակ ախտահարվում է Աքիլեսյան ջիլի կրունկոսկրին միացումը։
Կանխարգելում խմբագրել
ՕՇՀ-ն կանխարգելելու հիմնական ձևերից մեկը պացիենտի ճկունության ստուգումն է քառագլուխ մկաններում և ենթածնկային ջլերում։ Այս մկաններում ճկունության բացակայությունը կարող է լինել ՕՇՀ-ի ռիսկի ցուցիչ։ Մկանները կարող են կրճատվել, ինչը ցավ կպատճառի, բայց դա մշտական չէ[15]։ Ձգումները կարող են օգնել նվազեցնել մկանների կրճատումը։ ՕՇՀ-ի կանխարգելման համար հիմնական ձգումների կենտրոններ են՝ ենթածնկային ջլերը և քառագլուխ մկանները[16]։
Բուժում խմբագրել
Բուժումն ընդհանուր առմամբ պահպանողական է, խորհուրդ է տրվում հանգիստ, սառույց, և հատուկ վարժություններ[17]։ Կարելի է կիրառել հասարակ ցավազրկող դեղամիջոցներ, ինչպիսիք են Ացետամինոֆենը (Պարացետամոլ), կամ ՈՍՀԴ-ները, օրինակ՝ Իբուպրոֆեն[18]։ Որպես կանոն ախտանիշներն անհետանում են աճման թիթեղների փակվելուն զուգահեռ[17]։ Ֆիզիոթերապիան սովորաբար առաջարկվում է կրկնությունը կանխելու նպատակով՝ այն ժամանակ, երբ սկզբնական ախտանիշները բարելավվել են[17]։ Վիրահատական միջամտությունը հազվադեպ կարող է կիրառվել այն մարդկանց դեպքում, ովքեր դադարել են աճել, սակայն դեռևս ունեն ախտանիշներ[17]։
Ֆիզիոթերապիա խմբագրել
Խորհուրդ է տրվում կատարել քառագլուխ մկանները, ենթածնկային ջլերը և երկվորյակ մկանները ամրացնող վարժություններ[17]։
Ամրացումը կամ հոդի ստիպողական անշարժացման նպատակով օրթոպեդիկ գիպսի կիրառումը հազվադեպ է պահանջվում և պարտադիր չէ , որ այն նպաստի արագ լավացմանը։ Այնուամենայնիվ ամրացումը կարող է հանգստություն բերել և մեղմացնել ցավը, քանի որ այն նվազեցնում է մեծ ոլոքային թմբկության վրա ծանրաբեռնվածությունը[19]։
Վիրաբուժություն խմբագրել
Վիրահատական միջամտությունը հազվադեպ է կիրառվում այն մարդկանց համար, ովքեր դադարել են աճել[20]։ Ոսկրիկների վիրաբուժական հեռացումն ընդհանուր առմամբ լավ արդյունքերի է հանգեցնում` բարելավելով ախտանիշները մի քանի շաբաթ անց[21]։
Ռեաբիլիտացիա խմբագրել
Ռեաբիլիտացիան ուղղված է մկանների ամրացմանը, քայլքի մարզմանը և ցավի հսկմանը ծնկան ֆունկցիան վերականգնելու համար[22]։ Պակաս մտահոգիչ ախտանիշների ժամանակ ոչ վիրահատական բուժումը ներառում է՝ ուժային վարժություններ, ձգումներ՝ շարժումների ծավալը մեծացնելու համար, սառցե պարկեր, ծնկի ժապավեն, ծնկի գոտիներ, հակաբորբոքային միջոցներ, և էլեկտրաստիմուլյացիա՝ բորբոքման ու ցավի հսկման համար։ Ռեաբիլիտացիայի փորձագետների կողմից նշանակված քառագլուխ մկանների և ենթածնկային ջլերի վարժությունները վերականգնում են ճկունությունն ու մկանային ուժը։
Մարզումների և վարժությունների կրթությունը և գիտելիքները շատ կարևոր են։ Վարժությունները ցավ չպիտի պատճառեն և պետք է աստիճանաբար դառնան ավելի ինտենսիվ։ Պացիենտին տրվում են խիստ հրահանգներ թե ինչպես կատարի վարժությունները տնային պայմաններում, որպեսզի խուսափի ավելի մեծ վնասվածքներ ստանալուց[22]։ Վարժությունները ներառում են ոտքերը բարձրացնելը, կքանիստ կատարելը և ձգումները պատի մոտ՝ քառագլուխ մկանների և ծնկատակի ջլերի ուժը մեծացնելու համար։ Սրանք օգնում են մեղմացնել ցավը, սթրեսը և մկանների լարվածությունը, որոնք կարող էին հանգեցնել հետագա վնասվածքների, խոչընդոտելով լավացմանը։ Ծնկան հոդի օրթեզները, ինչպիսիք են ծնկան գոտիները և շապիկները, օգնում են պակասեցնել շփման ուժը, և կանխել մեծ ոլոքային ոսկրի հետ ցավոտ շփումը՝ սահմանափակելով ոչ անհրաժեշտ շարժումներն, աջակցում են որպես հենարան, և ավելացնում են սեղմումը ցավի հատվածում։
Կանխատեսում խմբագրել
Վիճակը որպես կանոն ինքնասահմանափակվող է, և սրանում է ծնկային ջլի ծանրաբեռնման ժամանակ, որը միացնում է քառագլուխ մկանը ազդրի առջևի մասում մեծ ոլոքային թմբկությանը։ Դեռահասների աճի թռիչքից հետո քառագլուխ մկանի կծկումներից կրկվող լարվածությունը փոխանցվում է ծնկային ջլով մեծ ոլոքի չհասունացած թմբկությանը։ Սա պատճառ է դառնում բազմաթիվ ենթասուր պոկումային կոտրվածքների ջլի բորբոքման հետ միասին, ինչն էլ կարող է հանգեցնել թմբկության շրջանում ոսկրի հավելյալ աճի և տեսանելի գնդիկի ձևավորման ,որը շատ ցավոտ է, հատկապես հարված ստանալիս։ Այնպիսի գործողությունները, ինչպես օրինակ ծնկներին հենվելն է, գրգռում են ջիլը։
Համախտանիշը կարող է զարգանալ առանց վնասվածքի կամ այլ բացահայտ պատճառի, այնուամենայնիվ որոշ ուսումնասիրություններ հայտնում են, պացիենտների մինչև 50%-ի մոտ պատմությունը կապված է վնասվածքի հետ։ Մի քանի հեղինակներ փորձել են հաստատել հիմքում ընկած իրական էթիոլոգիկ և ռիսկի գործոնները, որոնք նախատրամադրում են Օսգուտ-Շլատտերի հիվանդությունը և ենթադրեցին տարբեր տեսություններ։ Այնուամենայնիվ ներկայումս լայն տարածում է ստացել այն կարծիքը, որ Օսգուտ-Շլատտերի հիվանդությունը իրենից ներկայացնում է մեծ ոլոքային ոսկրի պրոքսիմալ թմբկությանը ծնկային ջլի միանալու հատվածի շփումային ապոֆիզիտ, որը հարուցվել է կրկնվող միկրովնասվածքներից։
Այլ կերպ ասած Օսգուտ-Շլատտերի հիվանդությունը գերօգտագործման վնասվածք է, և սերտ կապված է երեխայի ֆիզիկական ակտիվության հետ։ Ապացուցված է, որ այն երեխաները, ովքեր սպորտով ակտիվորեն զբաղվում են այս խնդրից տուժում են ավելի հաճախ սպորտով չզբաղվողների հետ համեմատած։ Դեռահասների հետահայաց հետազոտության արդյունքում պարզվել է, որ հին ատլետների մոտ, ովքեր ակտիվորեն զբաղվել են սպորտով, 21% հաճախականությամբ ունեին այս համախտանիշը, համեմատած նույն տարիքի ոչ ատլետների հսկիչ խմբի հետ՝ 4.5%[23]։
Ախտանիշները սովորաբար բուժման արդյունքում անցնում են, բայց կարող են կրկնվել 12–24 ամիսների ընթացքում մինչև ամբողջական բուժումը կմախքի հասունացման ժամանակ, երբ մեծ ոլոքային էպիֆիզը ոսկրանում է։ Որոշ դեպքերում ախտանիշները չեն անցնում քանի դեռ պացիենտը լիարժեք չի մեծացել։ Մոտավորապես 10% պացիենտների մոտ ախտանիշները շարունակվում են նաև հասուն տարիքում` չնայած պահպանողական բուժմանը[20]։
Հետաձգված հետևանքներ խմբագրել
ՕՇՀ-ն առաջանում է մեծ ոլոքային թմբկության ոչ բավարար հասունության և քառագլուխ մկանի ամուր ձգելու համակցված ազդեցության պատճառով[10]։ Օսգուտ-Շլատտերով պացիենտների մոտ հնարավոր է ոսկրիկի կամ բեկորի միգրացիա[9]։ ՕՇՀ-ի հետևանքները և թմբկության ոսկրացումը կարող են բերել ֆունկցիոնալ սահմանափակումների և ցավի` հասուն տարիքում[16]։
ՕՇԴ-ով դիմած մարդկանց մոտ կեսը եղել են 1-17 տարեկան երեխաներ։ Բացի այդ, 2014 թվականին 12-24 ամիսների ընթացքում ուսումնասիրվել են 261 պացիենտների դեպքերը։ Նրանցից 237-ը լավ են արձագանքել սպորտի սահմանափակմանը և ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցներին, որը բերել է նորմալ սպորտային ակտիվության վերականգնմանը[24]։
Համաճարակաբանություն խմբագրել
Օսգուտ-Շլատտերի հիվանդությունը սովորաբար հանդիպում է 9-16 տարեկան տղաների և աղջիկների շրջանում[25]։ Այն ավելի հաճախ է դիտվում տղաների, քան աղջիկների մոտ՝ 3։1-ից մինչև 7։1-ի հարաբերությամբ։ Ենթադրվում է, որ այս տարբերությունը կապված է տղաների կողմից սպորտով և ռիսկային գործունեությամբ ավելի ակտիվ մասնակցություն ունենալու հետ՝ ի համեմատ աղջիկների[26]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 «Questions and Answers About Knee Problems». www.niams.nih.gov (անգլերեն). 2017 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 4-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Vaishya, R; Azizi, AT; Agarwal, AK; Vijay, V (2016 թ․ սեպտեմբերի 13). «Apophysitis of the Tibial Tuberosity (Osgood-Schlatter Disease): A Review». Cureus. 8 (9): e780. doi:10.7759/cureus.780. PMC 5063719. PMID 27752406.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 «Osgood-Schlatter Disease (Knee Pain)». orthoinfo.aaos.org. 2015 թ․ մայիս. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ Circi, E; Atalay, Y; Beyzadeoglu, T (2017 թ․ դեկտեմբեր). «Treatment of Osgood-Schlatter disease: review of the literature». Musculoskeletal Surgery. 101 (3): 195–200. doi:10.1007/s12306-017-0479-7. PMID 28593576.
- ↑ Ferri, Fred F. (2013). Ferri's Clinical Advisor 2014 E-Book: 5 Books in 1 (անգլերեն). Elsevier Health Sciences. էջ 804. ISBN 978-0323084314. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
- ↑ «Osgood-Schlatter disease». whonamedit (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 12-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 4-ին.
- ↑ Nowinski RJ, Mehlman CT (1998). «Hyphenated history: Osgood-Schlatter disease». Am J. Orthopaedic. 27 (8): 584–5. PMID 9732084.
- ↑ Atanda A, Jr; Shah, SA; O'Brien, K (2011 թ․ փետրվարի 1). «Osteochondrosis: common causes of pain in growing bones». American Family Physician. 83 (3): 285–91. PMID 21302869.
- ↑ 9,0 9,1 Çakmak, S., Tekin, L., & Akarsu, S. (2014). Long-term outcome of Osgood-Schlatter disease: not always favorable. Rheumatology International, 34(1), 135–136.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 «Relationship between the skeletal maturation of the distal attachment of the patellar tendon and physical features in preadolescent male football players». Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy. 22 (1): 195–199. 2014. doi:10.1007/s00167-012-2353-3. hdl:2297/36490. PMID 23263228.
{{cite journal}}: Cite uses deprecated parameter|authors=(օգնություն) - ↑ Smith, Benjamin (2018 թ․ հունվարի 11). «Incidence and prevalence of patellofemoral pain: A systematic review and meta-analysis». PLOS ONE. 13 (1): e0190892. doi:10.1371/journal.pone.0190892. PMC 5764329. PMID 29324820.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link) - ↑ Guttman, Jeffery (1996 թ․ ապրիլի 23). «Osgood-Schlatter Disease». The Alfred I. DuPont Institute. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 22-ին.
- ↑ «OrthoKids - Osgood-Schlatter's Disease».
- ↑ Cassas KJ, Cassettari-Wayhs A (2006). «Childhood and adolescent sports-related overuse injuries». Am Fam Physician. 73 (6): 1014–22. PMID 16570735.
- ↑ Lucena, G. L., Gomes, C. A., & Guerro R. O. (2010). Prevalence and Associated Factors of Osgood-Schlatter Syndrome in a Population-Based Sample of Brazilian Adolescents. The American Journal of Sports Medicine, 39, 415–420.
- ↑ 16,0 16,1 «Evaluation and conservative treatment for Osgood–Schlatter disease: A critical review of the literature». International Journal of Therapy & Rehabilitation. 21 (2): 91–96. 2014. doi:10.12968/ijtr.2014.21.2.91.
{{cite journal}}: Cite uses deprecated parameter|authors=(օգնություն) - ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 Gholve, PA; Scher, DM; Khakharia, S; Widmann, RF; Green, DW (2007 թ․ փետրվար). «Osgood Schlatter syndrome». Current Opinion in Pediatrics. 19 (1): 44–50. doi:10.1097/mop.0b013e328013dbea. PMID 17224661.
- ↑ Peck, DM (1995 թ․ հունիս). «Apophyseal injuries in the young athlete». American Family Physician. 51 (8): 1891–5, 1897–8. PMID 7762480.
- ↑ Engel A, Windhager R (1987). «[Importance of the ossicle and therapy of Osgood-Schlatter disease]». Sportverletz Sportschaden (German). 1 (2): 100–8. doi:10.1055/s-2007-993701. PMID 3508010.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ 20,0 20,1 Gholve PA, Scher DM, Khakharia S, Widmann RF, Green DW (2007). «Osgood Schlatter syndrome». Curr. Opin. Pediatr. 19 (1): 44–50. doi:10.1097/MOP.0b013e328013dbea. PMID 17224661.
- ↑ O. Josh Bloom; Leslie Mackler (2004 թ․ փետրվար). «What is the best treatment for Osgood-Schlatter disease?» (PDF). Journal of Family Practice. 53 (2). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
- ↑ 22,0 22,1 Baltaci, H., Ozer, V., and Tunay, B. (2004). Rehabilitation of avulsion fracture of the tibial tuberosity. Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy. 12, 115–118.
- ↑ Kujala UM, Kvist M, Heinonen O (1985). «Osgood-Schlatter's disease in adolescent athletes. Retrospective study of incidence and duration». Am J Sports Med. 13 (4): 236–41. doi:10.1177/036354658501300404. PMID 4025675.
- ↑ Bloom J (2004). «What is the best treatment for Osgood-Schlatter disease?». Journal of Family Practice. 53 (2): 153–156.
- ↑ Yashar A, Loder RT, Hensinger RN (1995). «Determination of skeletal age in children with Osgood-Schlatter disease by using radiographs of the knee». J Pediatr Orthop. 15 (3): 298–301. doi:10.1097/01241398-199505000-00006. PMID 7790482.
- ↑ Vreju F, Ciurea P, Rosu A (2010 թ․ դեկտեմբեր). «Osgood-Schlatter disease—ultrasonographic diagnostic». Med Ultrason. 12 (4): 336–9. PMID 21210020.