Օյկոֆոբիա
Օյկոֆոբիա (հուն.՝ oîkos - «տուն» և φόβος - «վախ», հայտնի նաև դոմատոֆոբիա և էկոֆոբիա անուններով) հակակրանք կամ ոչ նորմալ վախ տնային միջավայրի և տան նկատմամբ[1]։
Հոգեբուժության մեջ եզրույթը մատնանշում է նաև վախ տան պարագաների, տեխնիկայի, լոգարանի, կենցաղային քիմիական նյութերի և տանը գտնվող այլ առարկաների նկատմամբ[2]։ Ի տարբերություն օյկոֆոբիայի՝ դոմատոֆոբիան կոնկրետ տան նկատմամբ վախն է[2]։
1808 թվականին գրող և ակնարկագիր Ռոբերտ Սաութին այս եզրույթին իմաստային այլ երանգ է տվել. դա, ըստ նրա, նշանակում էր ցանկություն հեռանալ տնից և ճանապարհորդել[3]։ Հետագայում 19-րդ դարի գրողները նույնպես գործածեցին այս տերմինն իր նոր իմաստով։
Եզրույթը գործածվել է քաղաքական ենթատեքստերում` վերաբերելով մի շարք քաղաքական գաղափարախոսությունների, որոնք գովելով այլոց մշակույթը, մերժում են իրենցը։ Ռոջեր Սքրութոնը գործածել է բառն այս իմաստով իր 2004 թվականին հրապարակած գրքում։
Եզրույթի գործածությունը հոգեբուժության մեջ խմբագրել
Հոգեբուժության մեջ օյկոֆոբիան նեղ իմաստով նշանակում է վախ տան ինտերիերի, տարածքի, ավելի կոնկրետ տնային պարագաների, սարքերի, տեխնիկայի, լոգարանի և այլ վտանգավոր համարվող առարկանների նկատմամբ[2]։ Հոգեբուժության մեջ եզրույթը միանշանակ վախն է տան ներսում գտնվող առարկաներից, մինչդեռ տան նկատմամբ վախը դոմատոֆոբիան է[2]։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո որոշ մեկնաբաններ գտել են, որ եզրույթը նշանակում է վախ և խուսափում տնային գործերից հատկապես այն կանանց կողմից, ովքեր դրսում էին և սովոր էին այլ ապրելաոճի[4]։
Սաութիի նկատառումը խմբագրել
1808 թվականին հրապարակած իր «Նամակներ Անգլիայից» գրքում Ռոբերտ Սաութին օյկոֆոբիան նկարագրել է որպես քաղաքակրթության և շքեղության որոշակի ձև՝ նկատի առնելով հարուստ մարդկանց բուժավայրեր, ամառային ամիսներին ծովափնյա հանգստավայրեր այցելելու սովորությունը[5]։ Նա նաև նշում է, որ այն ժամանակ նորաձև էր վայրի լանդշաֆտներ, ինչպիսիք են Շոտլանդական լեռնաշխարհը այցելելը։
Սաութիի այս եզրույթին տված իմաստային նոր երանգը դուր եկավ այլ գրողների և նրանք իրենց ստեղծագործություններում նույնպես սկսեցին այդ իմաստներով գործածել[6]։ Բառի այս իմաստը նույնիսկ ավելացվեց մի շարք բառարաններում։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Kahn, Ada (2010). The Encyclopedia of Phobias, Fears, and Anxieties (3rd ed.). էջ 552.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Doctor, Ronald Manual, Ada P. Kahn, and Christine A. Adamec. 2008. The Encyclopedia of Phobias, Fears, and Anxieties (3rd ed.). Infobase Publishing. pp. 281, 286.
- ↑ Southey, Robert (1808). Letters from England, Volume 1. David Longworth. էջ 311. «Oikophobia.»
- ↑ Moeller, Robert G. 1993. Protecting motherhood: Women and the family in the politics of postwar West Germany. University of California Press. p. 140.
- ↑ Southey, Robert. 1808. Letters from England 1. New York: David Longworth. pp. 157–59.
- ↑ Black, Richard. 1874. The student's manual complete: an etymological vocabulary of words derived from the Greek and Latin. Oxford. p. 84.