Օմոլոն (գետ)
Օմոլոն, գետ Ռուսաստանում, որը գտնվում է Հեռավոր Արևելքի հյուսիսում, Կոլիմայի ամենախոշոր վտակը[1]։ Հոսում է՝ Յակուտիայի, Չուկոտկայի ինքնավար շրջանով և Մագադանի մարզի սահմաններով։
| Օմոլոն | |
|---|---|
 Կոլիմայի ջրավազան | |
| Բնութագիր | |
| Երկարություն | 1150 |
| Ավազանի մակերես | 113 000 կմ² |
| Ավազան | Կոլիմա, Արևելասիբիրական ծով |
| Ջրի ծախս | Մոտավորապես 680 |
| Ջրահոսք | |
| Ակունք | Կոլիմա |
| Գետաբերանի տեղակայում | Կոլիմա |
| Կոորդինատներ | |
| Տեղակայում | |
| Հոսող հոսքեր | Oloy River?, Kedon?, Անգո, Ապկիտկիչ, Բեբեկան, Bol'shaya Avlandya?, Bolshoy Elgenchen?, Burlakich?, Verkhny Koargychan?, Delonde?, Dokumichnaya?, Zhdanka?, Zakoronnaya?, Innyaga?, Karbaschan?, Kegali?, Krestik?, Labaznaya?, Maly Elgenchen?, Nizhny Koargychan?, Obryv?, Sbornaya?, Strela?, Khungandya?, Khungandya?, Chira? և Olydyani? |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Երկրամաս | Մագադանի մարզ, Սախա-Յակուտիայի Հանրապետություն, Չուկոտկայի ինքնավար շրջան |
Գետի անվանումն առաջացել է յուկագիրների տոհմի՝ «օմոլ» (լավ) և «օն» (գետ) տերմիններից, այսինքն՝ «Օմոլ տոհմի գետը»[2]։
Հիդրոգրաֆիա խմբագրել
Այն հոսում է Օտայկաչանյան լեռնաշղթայի և Կոլիմայի լեռնաշղթայի լանջերի միջով։ Գետի սնուցումը ձնային և անձրևային է, ջրի միջին ծախսը մոտավորապես՝ 680 մ³/վ է[2]։ Իր ամբողջ ընթացքում Օմոլոնի հունը ճյուղավորվում և օղակավորվում է, ձևավորելով բազմաթիվ վտակներ, ջրադաշտեր, գետախորշեր և ծանծաղուտներ։ Ձախափնյա վտակները, որպես կանոն, եզրային վտակների միջով միավորվում են հիմնականում հունին։ Հիմնական հունի լայնությունը միջին հոսանքում կազմում է մոտավորապես 500 մ, հոսանքի 7-9 մ/վ արագությամբ[3][4]։ Արդյունքում ողողվող հողամասերում, հավիտենական սառածությունը թույլ է ազդում ստորերկրյա գործընթացին և պտղաբեր բույսերի կյանքին։
Ջրաբանություն խմբագրել
Օմոլոնը սառչում է հոկտեմբերին և ազատվում սառույցներից ապրիլին։ Գարնանային վարարումը տեղի է ունենում մայիսի 20-ից 25-ը։ Երկրորդ սեզոնային վարարումը տեղի է ունենում օգոստոսի երկրորդ կեսին։
Ձմեռային ժամանակամիջոցին Օմոլոնի ջուրը իդեալական մաքուր ու պարզ է, սառցահոսանքի ժամանակ ունենում է սպիտակավուն երանգ, իսկ ամռան վերջում մգավուն։ Մերձափնյա լճերում ջրի գույնը դեղնավուն կամ մգավուն է։
Վտակներ խմբագրել
- 6 կմ։ Օսետրովկա ջրահոսանք
- 17 կմ։ գետ առանց անվանման
- 27 կմ։ Գլինյանի ջրահոսանք
- 31 կմ։ Սիբիրական ջրահոսանք
- 45 կմ։ Պելչյա ջրահոսանք
- 57 կմ։ վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 60 կմ։ գետ առանց անվանման
- 80 կմ։ գետ առանց անվանման
- 90 կմ։ գետ առանց անվանման
- 101 կմ։ գետ առանց անվանման
- 105 կմ։ գետ առանց անվանման
- 108 կմ։ վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 112 կմ։ Նասոնչիկ գետ
- 120 կմ։ գետ առանց անվանման
- 131 կմ։ գետ առանց անվանման
- 138 կմ։ գետ առանց անվանման
- 144 կմ։ գետ առանց անվանման
- 150 կմ։ գետ առանց անվանման
- 157 կմ։ գետ առանց անվանման
- 165 կմ։ գետ առանց անվանման
- 168 կմ։ Էլգեչան գետ
- 177 կմ։ Կոնգուին գետ
- 187 կմ։ գետ առանց անվանման
- 191 կմ։ գետ առանց անվանման
- 205 կմ։ գետ առանց անվանման
- 212 կմ։ Կարաբաս գետ
- 229 կմ։ վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 231 կմ։ Ռազդոլնայա գետ
- 246 կմ։ գետ առանց անվանման
- 260 կմ։ Կուրյա գետ
- 268 կմ։ գետ առանց անվանման
- 268 կմ։ Շիրոկայա գետ
- 295 կմ։ գետ առանց անվանման
- 295 կմ։ գետ առանց անվանման
- 295 կմ։ Կյուրկոլչան գետ
- 300 կմ։ գետ առանց անվանման
- 306 կմ։ գետ առանց անվանման
- 311 կմ։ վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 323 կմ։ գետ առանց անվանման
- 338 կմ։ գետ առանց անվանման
- 339 կմ։ գետ առանց անվանման
- 341 կմ։ գետ առանց անվանման
- 354 կմ։ Մանգազեյկա լիճ
- 355 կմ։ Վերին Բիրկաչան գետ
- 360 կմ։ Օլոյ գետ
- 373 կմ։ Տենկելի գետ
- 390 կմ։ Հսկա գետ
- 402 կմ։ Մաուստախ գետ
- 407 կմ։ Կոշեվոյ լիճ
- 439 կմ։ վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 446 կմ։ Մոնոկովա գետ
- 464 կմ։ Պյատկովենդե գետ
- 466 կմ։ Նամինդիկան գետ
- 473 կմ։ Այնենե գետ
- 484 կմ։ գետ առանց անվանման
- 499 կմ։ Կեդոն գետ
- 501 կմ։ Կարաբասչան
- 509 կմ։ գետ առանց անվանման
- 523 կմ։ ՈՒխեկաչան լիճ
- 529 կմ։ գետ առանց անվանման
- 536 կմ։ Օմուչան գետ
- 537 կմ։ Խատիր լիճ
- 554 կմ։ գետ առանց անվանման
- 554 կմ։ Խապտագայ գետ
- 556 կմ։ գետ առանց անվանման
- 563 կմ։ Տալալախ գետ
- 569 կմ։ Մաստախ գետ
- 584 կմ։ ՈՒլյագան գետ
- 590 կմ։ վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 590 կմ։ Խեոկան գետ]
- 600 կմ։ գետ առանց անվանման
- 604 կմ։ Չագաչան գետ
- 608 կմ։ Մոլանջա գետ
- 612 կմ։ գետ առանց անվանման
- 616 կմ։ Փոքր Մոլանջա գետ
- 625 կմ։ գետ առանց անվանման
- 636 կմ։ գետ առանց անվանման
- 644 կմ։ Խուլիչան լիճ
- 653 կմ։ Ագատովի լիճ
- 654 կմ։ Պուստոյ լիճ
- 658 կմ։ Կոնտակտովի լիճ
- 659 կմ։ Կրիվայա գետ
- 661 կմ։ գետ առանց անվանման
- 675 կմ։ գետ առանց անվանման
- 686 կմ։ գետ առանց անվանման
- 693 կմ։ Խունգանդյա գետ
- 696 կմ։ Դելկուչան գետ
- 706 կմ։ գետ առանց անվանման
- 713 կմ։ լիճ. Տումանի
- 721 կմ։ գետ Կեգալի
- 724 կմ։ լիճ. Էլգյակչան
- 726 կմ։ գետ Բեբեկան
- 738 կմ։ գետ առանց անվանման
- 738 կմ։ գետ առանց անվանման
- 739 կմ։ Էլգեչեն գետ
- 751 կմ։ Կատյուշա լիճ
- 754 կմ։ Մեծ Էլգենչեն գետ
- 762 կմ։ Բուրգալի գետ
- 768 կմ։ Նեկուչան գետ
- 783 կմ։ գետ առանց անվանման
- 786 կմ։ գետ առանց անվանման
- 794 կմ։ գետ առանց անվանման
- 801 կմ։ գետ առանց անվանման
- 807 կմ։ գետ առանց անվանման
- 814 կմ։ Մեծ Ավլանդիա գետ
- 826 կմ։ Զակորոննայա գետ
- 840 կմ։ Դոկումիչնայա գետ
- 860 կմ։ գետ առանց անվանման
- 866 կմ։ Մունուգուջակ գետ
- 901 կմ։ գետ առանց անվանման
- 904 կմ։ Գրիշա լիճ
- 913 կմ։ գետ առանց անվանման
- 914 կմ։ река Русская (Омолонская)
- 921 կմ։ գետ առանց անվանման
- 923 կմ։ գետ առանց անվանման
- 924 կմ։ գետ առանց անվանման
- 935 կմ։ Իննյագա գետ
- 949 կմ։ գետ առանց անվանման
- 954 կմ։ գետ առանց անվանման
- 963 կմ։ գետ առանց անվանման
- 963 կմ։ Ստրելա գետ
- 967 կմ։ Սբորնայա գետ
- 975 կմ։ Օլդյանի գետ
- 984 կմ։ Լաբազնյա գետ
- 990 կմ։ Անգո գետ
- 990 կմ։ Չիրա գետ
- 995 կմ։ գետ առանց անվանման
- 996 կմ։ գետ առանց անվանման
- 1001 կմ։ Բուրլակիչ գետ
- 1079 կմ։ գետ առանց անվանման
- 1093 կմ։ Դելոնդե գետ
- 1098 կմ։ գետ առանց անվանման
Կլիմա խմբագրել
Կլիման հիմնականում ցամաքային է։ Միջին տարեկան ջերմաստիճանը կազմում է՝ −12,8°С, ամենացածր ջերմաստիճանը կազմում է −61°, ամենաբարձրը՝ +34°։ Տարեկան տեղումների թիվը՝ 240 մմ, որի մեծ մասը կազմված է մանրամաղ անձրևից։
Ֆլորա և ֆաունա խմբագրել
Գետի երկայնությամբ աճում են անոթավոր բույսերի մոտավորապես 550 տարատեսակներ։ Սարերի մերձափնյա լանջերին կան թփերի մացառուտներ, ինչպիսիք են՝ նեդատրոգան, սեդմիչնիկը, կուպիրը, պիժման և այլն։
Գետի ափերին հանդիպում են 25 տեսակնի կաթնասունների։ Գիշատիչ կենդանիներին են ներկայացնոում սև արջը, գայլերը, աղվեսները և ջրասամույրերը։
Օմոլոնի դաշտավայրում եղջերուների բնակեցման համար կան նպաստալի պայմաններ։
Բնության պահպանում խմբագրել
Պատմություն խմբագրել
- 1892 թվականին հունիսի 25-ին Օմոլոն գետի գետաբերանում արշավի ժամանակ մահացավ գիտնական հետազոտող Ի․ Դ․ Չերսկին։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.
- ↑ 2,0 2,1 «Омолон». Географическая энциклопедия. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
- ↑ «Среднее течение реки Омолон». Водно-болотные угодия России. Wetlands International. 2011.
- ↑ «Омолон-Анюйское междуречье». Водно-болотные угодия России. Wetlands International.
- ↑ Мы живем у хорошей реки Արխիվացված 2019-03-06 Wayback Machine — «Крайний Север», 10.08.2010
Գրականություն խմբագրել
Աղբյուրներ խմբագրել
- Водно-болотные угодия России
- Օմոլոն// Ժամանակակից աշխարհագրական անվանումների բառարան / Ռուսական աշխարհագրական ընկերություն Моск. центр; Под общ. ред. акад։ Վ․ Մ․ Կոտլյակով։ Աշխարհագրության ինստիտուտ РАН։ Եկատերինբուրգ։ ՈՒ-Ֆակտորիա, 2006