Օղակա-գծային տաուտոմերիա

Օղակա-գծային տաուտոմերիա, միացության գոյություն միաժամանակ 2 ձևով՝ օղակային և գծային։ Հիդրօքսիլ խումբ պարունակող իմինները ցուցաբերում են օղակա-գծային տաուտոմերիա։ Օղակա-գծային տաուտոմերիայի գոյությունը հիդրօքսիիմինների մոտ առաջին անգամ հաղորդվել է Կոպոյի և նրա աշխատակիցների կողմից 1942 թ-ին։ Այն հիմնված է մի շարք ալդեհիդների և կետոնների էթանոլամինի հետ կոնդենսացումից ստացված արգասիքների մոլեկուլային ռեֆրակցիայի վրա։ Այսինքն՝ հիդրօքսիիմինները միաժամանակ կարող են գոյություն ունենալ և գծային և օղակային ձևով։ Ստեղծված տաուտոմեր հավասարակշռության վրա կարող են ազդել մի շարք գործոններ՝ ռեագենտների ընտրությունը, լուծիչի տեսակը, կատալիզատորը և այլն, որի հետևանքով կարող է ռեակցվել տաուտոմերներից մեկը [2]։ Նշված համակարգերում տաուտոներ հավասարակշռության գոյությունը միանշանակորեն ապացուցվել է ԻԿ և ՄՄՌ-սպեկտրոսկոպիայի միջոցով ՄակԴոնախի և Սմիտի կողմից [3]։ Այս կամ այն տաուտոմեր ձևերի կայունացման համար, որպես օրենք, կարեոր նշանակություն ունեն համապատասխան կապերի էներգիայի մեծությունները և զուգորդումը։ Երկու տաուտոմեր ձևերը տարբերվում են միմյանցից մի քանի կապերով՝ իմիններում C=N և O-H կապերի փոխարեն օքսազացիկլոալկանները ունեն C-O, N-H և C-N կապերը։ Առաջին երկու կապերում գումարային էներգիան կազմում է մոտավորապես 253, իսկ մյուս երեք կապերում՝ 247 կկալ/մոլ [4]։ Այսպիսով, իմինային ձևը մոտավորապես 6 կկալ/մոլ-ով ավելի կայուն է ցիկլային ձևից։ Ելնելով այս տվյալներից և զուգորդման էֆեկտից, ցույց է տրվել, որ իմինները, որոնք ստացվում են արոմատիկ և հետերոցիկլիկ ալդեհիդների փոխազդեցությունից էթանոլ- և պրոպանոլամինների հետ, հիմնականում գտնվում են գծային տաուտոմեր ձևում [5,6]։

Գրականություն

• Cope A.C., Hancock E.M.// J.Am.Chem.Soc., 1942, v.64, №7, p. 1503
• Саргсян М.С., Конькова С.Г.// Хим.ж.Армении, 58, 45, (2005)
• McDonagh A.F., Smith H.E.// /J. Org. Chem., 1968, v. 33, №1, p. 1-8
• Марч Дж. Органическая химия, т. 1, М., Мир, 1987, с. 41
• Goodson L.H., Christopher H.// J.Am.Chem.Soc., 1949, v. 71, №3, p. 1117
• Walker G.,N., Moore M.A.// J. Org. Chem., 1961, v. 26, №2, p. 432