Քյութահյայի մարզ

Քյութահյայի մարզ; թուրք.՝ Kütahya ili
Երկիր	Թուրքիա
Մասն է	Մանիսայի ենթաշրջան
Կարգավիճակ	մարզ
Մտնում է	Եգեյան տարածաշրջան
Ներառում է	13 շրջան
Վարչկենտրոն	Քյութահյա
Հիմնական լեզու	թուրքերեն
Բնակչություն (2018)	577,941
Ազգային կազմ	թուրքեր
Կրոնական կազմ	սուննի իսլամ
Տարածք	11,875
Ժամային գոտի	+03:00
ISO 3166-2 կոդ	TR-43
Հեռախոսային կոդ	+90 274
Փոստային ինդեքսներ	43000–43999
Ավտոմոբիլային կոդ	43
	kutahya.gov.tr

Քյութահյայի մարզ (թուրք.՝ Kütahya ili, վարչական միավոր Թուրքիայի արևմուտքում՝ Եգեյան տարածաշրջանում:

ԱշխարհագրությունԽմբագրել

Քյութահյայի մարզը գտնվում է Փոքր Ասիայի արևմուտքում, սահմանակցում է հետևյալ մարզերով. Բուրսա (հյուսիս-արևմուտք), Բիլեջիք (հյուսիս-արևելք), Էսքիշեհիր (արևելք), Աֆյոնքարահիսար (հարավ-արևելք), Ուշաք (հարավ), Մանիսա (հարավ-արևմուտք) և Բալըքեսիր (արևմուտք):

Մարզի տարածքը հիմնականում հարթավայրային է: Ավելի քան երեք քառորդը զբաղեցնում են սևահողով հարուստ սարավանդները՝ 1000-1500 մ բարձրության վրա: Շուրջբոլորը լեռներ են, ինչի պատճառով տարածքը երբեմն անվանում են «Քութահյա լեռնաշխարհ»:

ՊատմությունԽմբագրել

Քյութահյայի մարզի տարածքը բնակեցված է եղել հնագույն ժամանակներից: Այստեղ առաջին բնակավայրերը կառուցվել են մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակի ընթացքում՝ խեթերի, ապա նրանց իրավահաջորդ լիդիացիների և փռյուգիացիների կողմից: Մարզկենտրոն Քյութահյան հիմնադրվել է ավելի քան 3 հազար տարի առաջ: Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակում այստեղ իրենց գերիշխանությունն են հաստատել մարերը, ապա և պարսիկները: Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքներից հետո այստեղ սկսել է հունականության, ապա բյուզանդական դարաշրջանը, որը տևել է մոտ 1.5 հազարամյակ (մ.թ.ա. 4-րդ դար - մ.թ. 11-րդ դար): Հելլենիստական շրջանում Քյութահյան հայտնի էր որպես «Կուտինա»: Եղել է կրոնական հայտնի կենտրոն: Հայտնի քաղաքներից էր նաև Այզանոյը, որի ավերակները պահպանվել են մինչ այժմ:

11-րդ դար վերջից մարզի և ամբողջ Փոքր Ասիայի տարածքը նվաճվել էր թյուրքալեզու առաջնորդների կողմից: Տեղի հույն կամ հելլենացած բնակչությունն աստիճանաբար կորցնում է իր ինքնությունը, հայտնվում են բազմաթիվ թյուրքալեզու ցեղեր: Իկոնիայի սուլթանության թուլացումից հետո մարզի տարածքը հայտնվում է Գերմիյանների (1300-1429) իշխանության տակ: Օսմանյան պետության գերիշխանությունն այստեղ հաստատվել է 14-րդ դարի վերջից: Տարածքը մտել է Անատոլիայի կուսակալության (1393-1864) մեջ: 19-րդ դարի թանզիմաթի դարաշրջանում մտնում է Քյութահյայի սանջաք-գավառի մեջ՝ Հյուդավենդիգյարի վիլայեթի կազմում:

Դարեր շարունակ մարզը ղեկավարվել է թուրքերի կողմից: Բացառություն է կազմել հույն-թուրքական պատերազմում (1919-1922) մարզի նվաճումը, որը կարճ ժամանակ է տևել: Թուրքիայի անկախության պատերազմում քեմալական զորքերն իրենց իշխանությունը հաստատել են ինչպես Քյութահյաում, այնպես էլ ամբողջ Փոքր Ասիայում: 1920-ական թվականներին ձևավորվել են ժամանակակից մարզերը, այդ թվում՝ Քյութահյան:

Վարչական բաժանումԽմբագրել

Մարզի տարածքը 11,875 կմ² է, բաժանվում է 13 շրջանների: Դրանք են՝

Բնակչությունը հասել է 577,941 մարդու (2018 թվականի տվյալներով)^[1]։ Կենտրոնը Քյութահյա քաղաքն է: Այստեղ գործում են մարզի երկու Դումլուփընար (թուրք.՝ Dumlupınar (1992) և նորաբաց առողջապահական գիտությունների (2018) համալսարանները:

ՏնտեսությունԽմբագրել

Մարզի եկամտի հիմնական աղբյուրներն են գյուղատնտեսությունը ու հանքարդյունաբերությունը: Հիմնական օդային դարպասը Քյութահյայի միջազգային Զաֆեր օդանավակայանն է: Դա Եգեյան տարածաշրջանի ամենափոքր միջազգային օդանավակայանն է՝ Իզմիրից, Մուղլայից և Դենիզլիից հետո: Երկաթուղով կապված է շրջակա մարզկենտրոնների հետ:

ՊատկերասրահԽմբագրել

Այզանոյի ամֆիթատրոնում
Քյութահյայի բերդ
Ուլու մզկիթի ներսում

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ "Population of provinces by years - 2000-2018". Turkish Statistical Institute. Retrieved 9 March 2019.

Արտաքին հղումներԽմբագրել

	Քյութահյայի մարզ Վիքիպահեստում

[1] "Population of provinces by years - 2000-2018". Turkish Statistical Institute. Retrieved 9 March 2019.

[1]