Քարարծիվ
| Քարարծիվ | |
 Քարարծիվ | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Կենդանիներ (Animalia) |
| Տիպ/Բաժին | Քորդավորներ (Chordata) |
| Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
| Դաս | Թռչուններ (Aves) |
| Կարգ | Ճուռականմաններ (Accipitriformes) |
| Ընտանիք | Ճուռակներ (Accipitridae) |
| Ցեղ | Արծիվներ (թռչուն) (Aquila) |
| Տեսակ | Քարարծիվ (A. rapax) |
| Միջազգային անվանում | |
| Aquila rapax | |
| Կարգավիճակ | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Խոցելի տեսակ | |
Քարարծիվ (լատ.՝ Aquila rapax), ճուռակների ընտանիքի գիշատիչ թռչուն: Նախկինում համարվում էր տափաստանային արծվի ենթատեսակ, ներկայումս առանձնացվել է որպես ինքնուրույն տեսակ[1]:
Մարմնի երկարությունը 60-72 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 159-183 սմ: Արուների քաշը 1,6-2 կգ է, էգերինը՝ 1,6-2,5 կգ:
Տարածված է տափաստաններում, սավաննաներում, ցածր խոտածածկով վայրերում, ուր տեսանելիությունը սահմանափակված չէ բնական արգելքներով: Հանդիպում է Ասիայում և Աֆրիկայում:
Սնվում է կաթնասուններով, թռչուններով, երկկենցաղներով, սողուններով, միջատներով, ձկներով և լեշով: Որսի առավելագույն քաշը սահմանափակվում է 2 կգ-ով: Որսի մեծ մասը ձեռք է բերվում գետնի մակերևույթին, երբեմն որսում է նաև օդում, թռիչքի ընթացքում: Ձկներ որսում է մասամբ ջրի մեջ ընկղմվելով: Հաճախ զավթում է այլ թռչունների որսը[1]:
Քարարծիվը խոշոր, հզոր գիշատիչ է, ունի կեռ, երկար ու սուր մագիլներ:
Բնադրում է անմատչելի ժայռերում:
ՏարածվածությունԽմբագրել
Տարածված են Իբերիայից և Հյուսիսային Աֆրիկայից դեպի արևելք` Փոքր Ասիայով մինչև Կովկաս և Իրան: Նստակյաց է: Հանրապետությունում տարածված է համարյա ամենուրեք, խուսափում է ամբողջական անտառային զանգվածներից[2]:
ԷկոլոգիաԽմբագրել
Զբաղեցնում է բաց և կիսաբաց տեսակի բիոտոպերը, բնադրում է ժայռերի վրա, որսը կատարում է բաց տեղանքներում` դաշտերում, մարգագետիններում: Տարեկան ձվադրում է մեկ անգամ՝ դնելով 1-2 ձու[2]:
ՊահպանությունԽմբագրել
Սակավաթիվ, խոցելի տեսակ է: Գրանցված է Ռուսաստանի Դաշնության Կարմիր գրքում: Տեսակն ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում և գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։
Համաձայն վերջին տվյալների՝ Հայաստանում բնադրում են 34-38 զույգ: Պոպուլյացիայում բավականին բարձր է ոչ սեռահասուն առանձնյակների թիվը: Համաձայն 2008 թվականի տվյալների՝ 7 առանձնյակներ պահվում են Երևանի կենդանաբանական այգում և 91 առանձնյակներ` Կենդանաբանական այգիների և ակվարիումների Եվրասիական Տարածաշրջանային Ասոցիացիայի և այլ կենդանաբանական այգիներում:
Աամենաուժեղ բացասական ազդեցությունն է թողնում մարդկանց կողմից ուղղակի հետապնդումը: Հերթական սպառնացող վտանգ կարող է հանդիսանալ մի կողմից գիշատիչ թռչունների մերձարևելյան շուկայի զարգացումը, ինչը բերում է որսագողությանը, վաճառքի կամ անազատ պայմաններում թռչնին պահելու համար, մյուս կողմից` իրականացվող վերահսկողության և էկոլոգիական կրթության անբավարար վիճակը: Բացասականորեն կարող են ազդել գյուղատնտեսության մեջ օգտագործվող թունաքիմիկատները, ապօրինի որսը:
Գրանցված է CITES-ի Հավելված 2-ում, Բեռնի կոնվենցիայի Հավելված 2-ում, «Չվող թռչունների պահպանման մասին» Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի, Հնդկաստանի ու Կորեայի միջև երկկողմանի համաձայնությունների հավելվածում: Երեք-չորս զույգ բնադրում են «Խոսրովի անտառ» պետական արգելոցում, մեկ-երկուսը` «Դիլիջան» ազգային պարկում: Անհրաժեշտ է կարգավորել քարարծվի՝ արեալի սահմաններում թունաքիմիկատների օգտագործումը[2]։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 «Tawny Eagle - Aquila rapax»։ The Eagle Directory։ Վերցված է 2015-01-25
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Հայաստանի Կարմիր գիրք։ Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն։ 2010։ ISBN 978-99941-2-420-6