Քիմիայի միջազգային օլիմպիադա

Քիմիայի միջազգային օլիմպիադա (ՔՄՕ, անգլ.՝ IChO, International Chemistry Olympiad), ամենամյա մրցաշար ավագ դպրոցի աշակերտների համար։ ՔՄՕ-ն համարվում է Միջազգային առարկայական օլիմպիադաներից մեկը։ ՔՄՕ-ի հիմնական նպատակն է մեծացնել աշակերտների հետաքրքրվածությունը քիմիայի հանդեպ։ ՔՄՕ-ի Միջազգային ինֆորմացիոն կենտրոնը^[1] գտնվում է Բրատիսլավայում, Սլովակիա։

Պատմություն խմբագրել

Կարմիր գույնով նշված են ՔՄՕ կազմակերպած երկրները, իսկ կապույտ և կանաչ գույներով նշված են այլ մասնակից երկրներ

ՔՄՕ կազմակերպելու գաղափարը առաջին անգամ ի հայտ է եկել 1968 թվականին Չեխոսլովակիայում։ Առաջին օլիմպիադան կայացել է 1968 թվականի մայիսի 18-21 Պրահայում, որին մասնակցել է ընդամենը երեք երկիր։ 1971 թվականին ՔՄՕ-ն չկայացավ ընդունող երկրի ու կազմակերպիչի ոչ ճիշտ պայմանավորվածության պատճառով։ Ներկայումս, Քիմիայի միջազգային օլիմպիադային մասնակցում է ավելի քան 70 երկիր (այդ թվում նաև Հայաստանը) և ավելի քան 300 մասնակից։

Օլիմպիադայի կանոններն ու կառուցվածքը խմբագրել

Յուրաքանչյուր պատվիրակություն կազմված է ոչ ավելի քան 4 աշակերտներից և 2 ղեկավարներից։ Պատվիրակությունը կարող է ներառել նաև հյուրեր և գիտական դիտորդներ։ Աշակերտները պետք է լինեն 20 տարեկանից ցածր և չպետք է սովորեն համալսարանում։ Մասնակցել ցանկացող նոր երկրները պետք է գիտական դիտորդներ ուղարկեն երկու հաջորդական քիմիայի օլիմպիադաներին։

40-րդ ՔՄՕ-ի ոսկե մեդալ

Օլիմպիադան բաղկացած է երկու փուլերից՝ տեսական ու փորձնական։ Երկուսն էլ տևում են 5 ժամ և անց են կացվում երկու տարբեր օրերի ընթացքում (սովորաբար սկզբից անց է կացվում փորձնական փուլը)։ Տեսական փուլը 60 միավոր է, իսկ փորձնականը՝ 40։ Յուրաքանչյուր փուլ գնահատվում է անկախ մյուսի արդյունքից և մասնակցի ընդհանուր միավորը երկու փուլերի միավորների գումարն է կազմում։ Գիտական ժյուրին առաջարկում է խնդիրները, իսկ միջազգային ժյուրին, որը կազմված է բոլոր երկրների ղեկավարներից, քննարկում է խնդիրները և թարգմանում դրանք մայրենի լեզվով։ Մասնակիցները ստանում են խնդիրները իրենց նախընտրած լեզվով։ Այնուհետև մասնակցի աշխատանքը գնահատվում է և՛ գիտական ժյուրիի, և՛ տվյալ երկրի ղեկավարների կողմից։ Մինչև քննությունների ավարտը կամայական շփում ղեկավարների և մասնակիցների միջև արգելված է։

Օլիմպիադան իր մեջ է ներառում քիմիայի տարբեր բնագավառներ՝ օրգանական քիմիա, անօրգանական քիմիա, ֆիզիկական քիմիա, անալիտիկ քիմիա, բիոքիմիա, սպեկտրոսկոպիա և այլն։ Ամեն տարի ՔՄՕ-ի ընդունող երկիրը կազմում է նախապատրաստական խնդիրներ։ Բոլոր մասնակիցները գնահատվում են իրենց սեփական արդյունքի հիման վրա և թիմային միավոր սահմանված չէ։

Հայաստանի արդյունքները ՔՄՕ-ում խմբագրել

Հայաստանի աշակերտները սկսել են մասնակցել ՔՄՕ-ին սկսած 2006 թվականից։

Մասնակիցների ընտրությունը կատարվում է մի քանի փուլերի ընթացքում. դպրոցական, համայնքային, մարզային և հանրապետական օլիմպիադաներից հետո ընտրվում են ամենաբարձր գիտելիքներ ցուցադրած աշակերտները և նրանցից կազմվում է օլիմպիական խմբակ, որտեղ էլ շարունակվում են ուսումնակրթական դասընթացները։ Այնուհետև երկու կամ երեք ընտրողական փուլերից հետո որոշվում է մասնակիցների վերջնական ցանկը։

Հայաստանի պատվիրակությունները ղեկավարել է Երևանի պետական բժշկական համալսարանի^[2] (ԵՊԲՀ) դեղագիտական ֆակուլտետի քիմիայի ամբիոնի վարիչ Լիդա Սահակյանը։

Հայաստանի աշակերտները մասնակցել են 2006-2014 և 2016-2019 թվականների ՔՄՕ-ներին։ 2015 թվականին ՔՄՕ-ն անց է կացվել ք.Բաքվում (Ադրբեջան), որին Հայաստանի պատվիրակությունը չի մասնակցել։

Հ/հ	Տարի	Վայրը	Հայ մասնակիցների թիվը	Ոսկե մեդալ	Արծաթե մեդալ	Բրոնզե մեդալ	Գովասանագիր
55	2023	Ցյուրիխ, Շվեյցարիա	4	1	-	2	1
54	2022	Տյանցզին, Չինաստան, Առցանց	4	-	1	3	-
53	2021	Օսակա, Ճապոնիա, Առցանց	4	-	-	3	-
52	2020	Ստամբուլ, Թուրքիա, Առցանց	4	-	1	1	-
51	2019	Փարիզ, Ֆրանսիա	4	-	-	1	2
50	2018	Բրատիսլավա, Սլովակիա / Պրահա, Չեխիա	4	-	-	-	-
49	2017	Նախոն-Պատոմ, Թաիլանդ	4	-	-	2	1
48	2016	Թբիլիսի, Վրաստան	4	-	-	1	-
47	2015	Բաքու, Ադրբեջան	-	-	-	-	-
46	2014	Հանոյ, Վիետնամ	4	-	-	-	-
45	2013	Մոսկվա, Ռուսաստան	4	-	-	2	-
44	2012	Վաշինգտոն, ԱՄՆ	4	-	-	4	-
43	2011	Անկարա, Թուրքիա	4	-	-	-	-
42	2010	Տոկիո, Ճապոնիա	4	-	-	1	-
41	2009	Քեմբրիջ, Միացյալ Թագավորություն	4	-	-	-	-
40	2008	Բուդապեշտ, Հունգարիա	4	-	-	1	-
39	2007	Մոսկվա, Ռուսաստան	3	-	2	1	-
38	2006	Կյոնջու, Հարավային Կորեա	3	-	-	-	1

Հայաստանի մասնակիցների արդյունքները ՔՄՕ-ում խմբագրել

Հայաստանը առաջին անգամ մասնակցել է ՔՄՕ-ում 2006 թվականին։ Մինչ օրս հայաստանյան թիմերը արժանացել են 1 ոսկե, 4 արծաթե ու 22 բրոնզե մեդալների և 5 գովասանագրի։

Տարի	Մասնակից	Դպրոց	Դասարան	Մրցանակներ
2023	Ասատրյան Լեոնիդ	Քվանտ վարժարան	XII	Ոսկե մեդալ
	Խառատյան Արման	Վանաձորի մաթեմատիկական և բնագիտական առարկաների հատուկ դպրոց	X	Բրոնզե մեդալ
	Մխիթարյան Տիգրան	«Ֆոտոն» վարժարան	XII	Բրոնզե մեդալ
	Պետրոսյան Յուրի	Քվանտ վարժարան	XII	Գովասանագիր
2022	Աղեկյան Հայկ	«Հերացի» ա/դ	XII	Բրոնզե մեդալ
	Սաղեյան Սոնա	Քվանտ վարժարան	XII	Բրոնզե մեդալ
	Ասատրյան Լեոնիդ	Քվանտ վարժարան	XI	Արծաթե մեդալ
	Հարությունյան Տիգրան	Արագածոտնի մարզ, գ․Նորաշենի մ/դ	XII	Բրոնզե մեդալ
2021	Աղեկյան Հայկ	«Հերացի» ա/դ	XI	Բրոնզե մեդալ
	Ներսիսյան Սևադա	ք․ Հրազդանի թիվ 13 ա/դ	XII
	Ասատրյան Լեոնիդ	Քվանտ վարժարան	X	Բրոնզե մեդալ
	Հարությունյան Տիգրան	Արագածոտնի մարզ, գ․Նորաշենի մ/դ	XI	Բրոնզե մեդալ
2020	Խառատյան Լևոն	Վանաձորի N:11 ա/դ	XII	Արծաթե մեդալ
	Պետրոսյան Արտյոմ	Վանաձորի մաթեմատիկական և բնագիտական առարկաների հատուկ դպրոց	XII	Բրոնզե մեդալ
	Թադևոսյան Գագիկ	«Հերացի» ա/դ	XII
	Հակոբյան Արեն	Ֆիզմաթ դպրոց	XI
2019	Աղեկյան Մովսես	«Հերացի» ավագ դպրոց	XII	Բրոնզե մեդալ
	Մաթևոսյան Հովհաննես	«Հերացի» ավագ դպրոց	XII	Գովասանագիր
	Խառատյան Լևոն	Վանաձորի թիվ 11 ավագ դպրոց	XI	Գովասանագիր
	Պետրոսյան Արտյոմ	Վանաձորի մաթեմատիկական և բնագիտական առարկաների հատուկ դպրոց	XI
2018	Աղեկյան Մովսես	«Հերացի» ավագ դպրոց	XI
	Մաթևոսյան Հովհաննես	«Հերացի» ավագ դպրոց	XI
	Հարությունյան Հրաչուհի	Ֆիզմաթ դպրոց	XI
	Պետրոսյան Նարեկ	«Ֆոտոն» վարժարան	XII
2017	Խաչատրյան Համլետ	Վանաձորի մաթեմատիկական և բնագիտական առարկաների հատուկ դպրոց	XII	Բրոնզե մեդալ
	Սաղյան Սպարտակ	Վանաձորի մաթեմատիկական և բնագիտական առարկաների հատուկ դպրոց	XII	Բրոնզե մեդալ
	Կիրակոսյան Սուսաննա	Երևանի թիվ 184 ավագ դպրոց	XII	Գովասանագիր
	Պերոսյան Նարեկ	«Ֆոտոն» վարժարան	XI
2016	Սաղյան Սպարտակ	Վանաձորի մաթեմատիկական և բնագիտական առարկաների հատուկ դպրոց	XI	Բրոնզե մեդալ
	Խաչատրյան Համլետ	Վանաձորի մաթեմատիկական և բնագիտական առարկաների հատուկ դպրոց	XI
	Բատիկյան Սամվել	Անանիա Շիրակացու անվան ճեմարան	XII
	Կիրակոսյան Սուսաննա	Երևանի թիվ 184 ավագ դպրոց	XII
2014	Խաչատրյան Հրաչյա	Նոր Գեղիի թիվ 1 մ/դ	XII
	Դալլաքյան Օլգերտ	Էվրիկա	XII
	Հարությունյան Արամ	Անանիա Շիրակացու անվան ճեմարան	XII
	Ավթանդիլյան Տիգրան	Քվանտ վարժարան	XII
2013	Ղարախանյան Վահե	Ֆիզմաթ դպրոց	XII	Բրոնզե մեդալ
	Ծերունյան Վարդգես	Ֆիզմաթ դպրոց	XII	Բրոնզե մեդալ
	Դալլաքյան Օլգերտ	Էվրիկա	XI
	Խաչատրյան Հրաչյա	Նոր Գեղիի թիվ 1 մ/դ	XI
2012	Գալոյան Ալեքսեյ	Քվանտ վարժարան	XII	Բրոնզե մեդալ
	Չիթչյան Դավիթ	Քվանտ վարժարան	XII	Բրոնզե մեդալ
	Գրիգորյան Լիլիթ	Անանիա Շիրակացու անվան ճեմարան	XI	Բրոնզե մեդալ
	Ղարախանյան Վահե	Ֆիզմաթ դպրոց	XI	Բրոնզե մեդալ
2011	Գալոյան Ալեքսեյ	Քվանտ վարժարան	XI
	Առաքելյան Աշխեն	Էվրիկա	XI
	Գրիգորյան Լիլիթ	Անանիա Շիրակացու անվան ճեմարան	X
	Ղարախանյան Վահե	Ֆիզմաթ դպրոց	X
2010	Սարգսյան Էդվարդ	Էվրիկա	XI	Բրոնզե մեդալ
	Ասլանյան Արթուր	Ուսում դպրոց	XI
	Արզումանյան Դավիթ	Ֆիզմաթ դպրոց	XI
	Թամազյան Վահագն	Քվանտ վարժարան	XI
2009	Մխիթարյան Սմբատ	Քվանտ վարժարան	XI
	Թամազյան Վահագն	Քվանտ վարժարան	X
	Սարգսյան Էդվարդ	Էվրիկա	X
	Ասլանյան Արթուր	Ուսում դպրոց	X
2008	Դշխունյան Նարեկ	Անանիա Շիրակացու անվան ճեմարան	X	Բրոնզե մեդալ
	Ղահրամանյան Արշավիր	Քվանտ վարժարան	X
	Ալոյան Տաթևիկ	Արմավիրի վարժարան	IX
	Ղարիբյան Հայկազ	Ֆիզմաթ դպրոց	IX
2007	Բարդախչյան Սամվել	Ֆիզմաթ դպրոց	X	Արծաթե մեդալ
	Դշխունյան Նարեկ	Անանիա Շիրակացու անվան ճեմարան	IX	Արծաթե մեդալ
	Ղահրամանյան Արշավիր	Քվանտ վարժարան	IX	Բրոնզե մեդալ
2006	Եպիսկոպոսյան Դավիթ	Քվանտ վարժարան	X	Գովասանագիր
	Բարդախչյան Սամվել	Ֆիզմաթ դպրոց	X
	Դավինյան Անդրանիկ	Գյումրու թիվ 1 մ/դ	X

Անցած օլիմպիադաները խմբագրել

ՔՄՕ հ/հ	Քաղաք	Երկիր	Ամսաթիվ	Մասնակից երկրների թիվը	Մասնակիցների թիվը	Կայք
55	Ցյուրիխ	Շվեյցարիա	Հուլիս 16-25, 2023	90	355	^[3]
54	Տյանցզին	Չինաստան	Հուլիս 10-18, 2022	84	326	^[4]
53	Օսակա	Ճապոնիա	Հուլիս 25- օգոստոսի 2, 2021	79	309	^[5]
52	Ստամբուլ	Թուրքիա	Հուլիս 23-29, 2020	60	231	^[6]
51	Փարիզ	Ֆրանսիա	Հուլիս 21-30, 2019	80	---	^[7]
50	Բրատիսլավա / Պրահա	Սլովակիա / Չեխիա	Հուլիս 19-29, 2018	76	---	^[8]
49	Նախոն-Պատոմ	Թաիլանդ	Հուլիս 6-15, 2017	76	---	^[9]
48	Թբիլիսի	Վրաստան	Հուլիս 23-օգոստոսի 1, 2016	82	312	^[10]
47	Բաքու	Ադրբեջան	Հուլիս 20-29, 2015	75	292	^[11]
46	Հանոյ	Վիետնամ	Հուլիս 20-29, 2014	75	291	^[12]
45	Մոսկվա	Ռուսաստան	Հուլիս 15-24, 2013	73	291	^[13]
44	Վաշինգտոն	ԱՄՆ	Հուլիս 21–30, 2012	72	283	^[14]
43	Անկարա	Թուրքիա	Հուլիս 9–18, 2011	70	273	^[15]
42	Տոկիո	Ճապոնիա	Հոևլիս 19-28, 2010	67	267	^[16]
41	Քեմբրիջ	Միացյալ Թագավորություն	Հուլիս 18-27, 2009	64	250	^[17]
40	Բուդապեշտ	Հունգարիա	Հուլիս 12-21, 2008	x	x	^[18]
39	Մոսկվա	Ռուսաստան	Հուլիս 15-24, 2007	x	x	^[19]
38	Կյոնջու	Հարավային Կորեա	Հուլիս 1-11, 2006	x	x	^[20]
37	Թայբեյ	Թայվան	Հուլիս 16-25, 2005		x	^[21]
36	Քիլ	Գերմանիա	Հուլիս 18-27, 2004	61	233	^[22]
35	Աթենք	Հունաստան	Հուլիս 5-14, 2003	x	x	^[23]
34	Խրոնինգեն	Նիդերլանդներ	Հուլիս 5-14, 2002	x	x	—
33	Մումբայ	Հնդկաստան	Հուլիս 6-15, 2001	x	x	^[24]
32	Կոպենհագեն	Դանիա	Հուլիս 2-11, 2000	x	x	—
31	Բանգկոկ	Թաիլանդ	Հուլիս 4-11, 1999	47	184	—
30	Մելբուրն	Ավստրալիա	Հուլիս 5-14, 1998	47	184	—
29	Մոնրեալ	Չինաստան	Հուլիս 6-15, 1997	47	184	—
28	Մոսկվա	Ռուսաստան	Հուլիս 13-22, 1996	45	175	—
27	Պեկին	Չինաստան	Հուլիս 13-20, 1995	42	163	—
26	Օսլո	Նորվեգիա	Հուլիս 3-11, 1994	39	156	—
25	Պերուջա	Իտալիա	Հուլիս 11-22, 1993	38	152	—
24	Պիցբուրգ և Վաշինգտոն	ԱՄՆ	Հուլիս 11-22, 1992	33	132	—
23	Լոձ	Լեհաստան	Հուլիս 7–15, 1991	30	118	—
22	Փարիզ	Ֆրանսիա	Հուլիս 8–17, 1990	28	102	—
21	Հալե	Գերմանիա	Հուլիս 2–10, 1989	26	104	—
20	Էսպոո	Ֆինլանդիա	Հուլիս 2–9, 1988	26	104	—
19	Վեսպրեմ	Հունգարիա	Հուլիս 6–15, 1987	26	103	—
18	Լեյդեն	Նիդերլանդներ	Հուլիս 6–15, 1986	22	86	—
17	Բրատիսլավա	Չեխոսլովակիա	Հուլիս 1–8, 1985	21	83	—
16	Ֆրանկֆուրտ	Գերմանիա	Հուլիս 1–10, 1984	21	84	—
15	Տիմիշուարա	Ռումինիա	Հուլիս 2–11, 1983	18	72	—
14	Ստոկհոլմ	Շվեդիա	Հուլիս 3–12, 1982	17	68	—
13	Բուրգաս	Բուլղարիա	Հուլիս 13–23, 1981	14	55	—
12	Լինց	Ավստրիա	Հուլիս 13–23, 1980	13	52	—
11	Սանկտ Պետերբուրգ	ԽՍՀՄ	Հուլիս 2–11, 1979	11	44	—
10	Տորուն	Լեհաստան	Հուլիս 3–13, 1978	12	48	—
9	Բրատիսլավա	Չեխոսլովակիա	Հուլիս 4–14, 1977	12	47	—
8	Հալե	Գերմանիա	Հուլիս 10–19, 1976	12	46	—
7	Վեսպրեմ	Հունգարիա	Հուլիս 1–10, 1975	12	48	—
6	Բուխարեստ	Ռումինիա	Հուլիս 1–10, 1974	9	36	—
5	Սոֆիա	Բուլղարիա	Հուլիս 1–10, 1973	7	28	—
4	Մոսկվա	ԽՍՀՄ	Հուլիս 1–10, 1972	7	28	—
—	չի կայացել	— — —	1971			—
3	Բուդապեշտ	Հունգարիա	Հուլիս 1–5, 1970	7	28	—
2	Կատովիցե	Լեհաստան	Հունիս 16–20, 1969	4	20	—
1	Պրահա	Չեխոսլովակիա	Հունիս 18–21, 1968	3	18	—

x -> անհրաժեշտ տեղեկատվությունը անհասանելի էր համապատասխան կայքէջերում։

Հաջորդ օլիմպիադաները խմբագրել

ՔՄՕ հ/հ	Քաղաք	Երկիր	Տարի	Ամսաթիվ	Վիճակը	Կայքը
58		Ուզբեկստան	2026		Հաստատված չէ
57		ԱՄԷ	2025	Հուլիսի	Հաստատված չէ
56	Ալ-Ռիադ	Սաուդյան Արաբիա	2024	Հուլիսի 21–31	Հաստատված	^[25]