Փենջաբ (Պակիստան)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Փենջաբ
Փենջաբ[1][2] (ուրդու՝ پنجاب, Փանջաբ[3]; անգլ.՝ Punjab, ա.-փենջ.՝ پنجاب, «Հինգ գետ»), Պակիստանի հյուսիսարևելյան մարզ, որը ստեղծվել է 1947 թվականին Բրիտանական Հնդկաստանի` Հնդկաստանի և Պակիստանի բաժանման արդյունքում։
 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Պակիստան | ||||
| Մասն է | Փենջաբ | ||||
| Կարգավիճակ | նահանգ Պակիստանում | ||||
| Մտնում է | Պակիստան | ||||
| Վարչկենտրոն | Լահոր | ||||
| Օրենսդրական մարմին | Փենջաբի նահանգային ժողովը | ||||
| Բնակչություն | 101 391 000 մարդ | ||||
| Տարածք | 205 344 ± 1 կմ² | ||||
.svg) | |||||
| Հիմնադրված է | հուլիսի 1, 1970 թ. | ||||
| Սահմանակցում է | Խյբեր Փախթունխվա, Սինդ, Բելուջիստան, դաշնային մայրաքաղաքային տարածք, Հնդկաստան և Փենջաբ | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+5 | ||||
| ISO 3166-2 կոդ | PK-PB | ||||
| punjab.gov.pk | |||||
Սահմանամերձ է Ազադ Քաշմիր տարածքի հետ (հյուսիսում), Փենջաբ և Ռաջաստան հնդկական նահանգների հետ (արևելքում), պակիստանյան մարզեր Սինդ (հարավում), Բելուջիստան (հարավ-արևմուտքում), Խայբեր Պախտունխվա (արևմուտքում) և մայրաքաղաք Իսլամաբադի հետ (հյուսիսում)։ Վարչական առումով բաժանվում է 36 շրջանի։
2011 թվականի հունվարի 4-ին Իսլամաբադում սպանվեց Փենջաբ մարզի մարզպետ Սալման Թասիրը։ Նրան գնդակահարել էին նրա սեփական թիկնապահները[4]։
Աշխարհագրություն և կլիմա խմբագրել
Փենջաբն ունի 205 344 կմ² տարածք և զբաղեցնում է երկրորդ տեղը Բելուջիստանից հետո։ Մարզը տեղակայված է Հնդկական պլատֆորմի հյուսիսարևմտյան մասում։ Ներկայացնում է բերրի տարածաշրջան` Ինդոսի և նրա վտակների հովտի երկայնքով։ Վտակները միանում են ոռոգման ջրանցքների ցանցով։ Հնդկաստանի հետ սահմանին տեղակայված է անապատային և չոր շրջան, որը հարակից է Թառ անապատին։ Փենջաբի հեռավոր հյուսիսում են սկսվում Հիմալայների նախալեռները։ Մարզի վարչական կենտրոնը և խոշորագույն քաղաքը Լահորն է։
Փենջաբի տարածքի մեծ մասի համար բնորոշ է սառը ձմեռ, որը հաճախակի է ուղեկցվում անձրևներով։ Փետրվարի կեսից սկսվում է ջերմաստիճանի բարձրացում, իսկ ապրիլի կեսից սկսվում է ամռան տապը։ Ամենաշոգ ամիսներն են հունիսը և հուլիսը, երբ ջերմաստիճանը հասնում է 45-50 °C: Օգոստոսին անտանելի շոգը փոխարինում է անձրևների ժամանակաշրջանը` բերելով թեթևացում, սակայն ջերմաստիճանն սկսվում է իջնել միայն հոկտեմբերից։
Բնակչություն խմբագրել
Մարզի բնակչությունը` ըստ 2017 թվականի մարդահամարի արդյունքների գնահատվում է ↗110 012 442 բնակիչ[5], ինչը կազմում է երկրի ամբողջ բնակչության 52,95 %-ը։ Առավել տարածված լեզուն փենջաբին է, որն այստեղ օգտագործվում է արաբական գրի վրա հիմնված շախմուխի մատենագրությամբ։ Փենջաբցիներից բացի մարզում բնակվում են որոշակի այլ էթնիկական խմբեր։
Ըստ 1998 թվականի մարդահամարի տվյալների` բնակչության 75,23 % խոսում էր փենջաբիով, 17,36 %` սարաիկիով, 4,51 %` ուրդուով, 1,16 %` փուշթուով, 0,66 %` բելուջերենով, 0,13 %` սինդհիով և 0,95 %` այլ լեզուներով։ Փենջաբի բնակչության 97,21 % մուսուլման են, հիմնականում սուննիներ, կա նաև շիաների փոքրամասնություն։ Գրագիտության մակարդակը 2008 թվականի համար կազմում է 79,7 %:
Բնակչության քանակի շարժը[5]
| Տարեթիվ | Բնակչություն | Քաղաքաբնակների բաժին |
|---|---|---|
| 1951 | 20 540 762 | |
| 1961 | 25 463 974 | |
| 1972 | 37 607 423 | |
| 1981 | 47 292 441 | |
| 1998 | 73 621 290 | |
| 2017 | 110 012 442 | 36,71 % |
Ըստ 2017 թվականի մարդահամարի[5]`
| № | Խոշոր քաղաքներ | Բնակչություն |
|---|---|---|
| 1 | Լահոր | 11 126 285 |
| 2 | Ֆայսալաբադ | 3 760 328 |
| 3 | Գուջրանվալա | 2 948 936 |
| 4 | Ռավալփինդի | 2 875 516 |
| 5 | Մուլթան | 2 058 290 |
| 6 | Շեքհուպուրա | 1 201 790 |
| 7 | Բահավալպուր | 1 171 258 |
| 8 | Սիյալկոթ | 1 143 362 |
| 9 | Սարգոդհա | 1 091 045 |
| 10 | Ռահիմյարխան | 1 032 636 |
Վարչական բաժանում խմբագրել
_Districts.svg)
Փենջաբ նահանգը բաժանվում է 36 շրջանի[6]։
| № | Շրջան | Վարչ. կենտրոն | Մակերես, կմ² |
Բնակչություն, մարդ (1998) |
Խտություն, մարդ/կմ² |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Ատոք | Ատոք | 6 858 | 1 274 935 | 186 |
| 2 | Բահավալնագար | Բահավալնագար | 8 878 | 2 061 447 | 232 |
| 3 | Բահավալպուր | Բահավալպուր | 24 830 | 2 433 091 | 98 |
| 4 | Բհակկար | Բհակկար | 8 153 | 1 051 456 | 129 |
| 5 | Չաքվալ | Չաքվալ | 6 524 | 1 083 725 | 166 |
| 6 | Չինիոթ | Չինիոթ | 965 124 | ||
| 7 | Դերա Գազի Խան | Դերա Գազի Խան | 11 922 | 1 643 118 | 138 |
| 8 | Ֆեյսալաբադ | Ֆեյսալաբադ | 5 856 | 5 429 547 | 927 |
| 9 | Գուջրանվալա | Գուջրանվալա | 3 622 | 3 400 940 | 939 |
| 10 | Գուջրաթ | Գուջրաթ | 3 192 | 2 048 008 | 642 |
| 11 | Հաֆիզաբադ | Հաֆիզաբադ | 2 367 | 832 980 | 352 |
| 12 | Ջանգ | Ջանգ | 8 809 | 2 834 545 | 322 |
| 13 | Ջելամ | Ջելամ | 3 587 | 936 957 | 261 |
| 14 | Կասուր | Կասուր | 3 995 | 2 375 875 | 595 |
| 15 | Խանեվալ | Խանեվալ | 4 349 | 2 068 490 | 476 |
| 16 | Խուշաբ | Խուշաբ | 6 511 | 905 711 | 139 |
| 17 | Լահոր | Լահոր | 1 772 | 6 318 745 | 3 566 |
| 18 | Լեյահ | Լեյահ | 6 291 | 1 120 951 | 178 |
| 19 | Լոդհրան | Լոդհրան | 2 778 | 1 171 800 | 422 |
| 20 | Մանդի Բահաուդին | Մանդի Բահաուդին | 2 673 | 1 160 552 | 434 |
| 21 | Միյանվալի | Միյանվալի | 5 840 | 1 056 620 | 181 |
| 22 | Մուլթան | Մուլթան | 3 720 | 3 116 851 | 838 |
| 23 | Մուզաֆարգարհ | Մուզաֆարգարհ | 8 249 | 2 635 903 | 320 |
| 24 | Նարովալ | Նարովալ | 2 337 | 1 265 097 | 541 |
| 25 | Նանկանա Սահիբ[7] | Նանկանա Սահիբ | 2 960 | 1 410,000 | |
| 26 | Օքարա | Օքարա | 4 377 | 2 232 992 | 510 |
| 27 | Պակփաթան | Պակփաթան | 2 724 | 1 286 680 | 472 |
| 28 | Ռահիմյարխան | Ռահիմյարխան | 11 880 | 3 141 053 | 264 |
| 29 | Ռաջանփուր | Ռաջանփուր | 12 319 | 1 103 618 | 90 |
| 30 | Ռավալփինդի | Ռավալփինդի | 5 286 | 3 363 911 | 636 |
| 31 | Սահիվալ | Սահիվալ | 3 201 | 1 843 194 | 576 |
| 32 | Սարգոդհա | Սարգոդհա | 5 854 | 2 665 979 | 455 |
| 33 | Շեքհուպուրա | Շեքհուպուրա | 5 960 | 3 321 029 | 557 |
| 34 | Սիյալկոթ | Սիյալկոթ | 3 016 | 2 723 481 | 903 |
| 35 | Թոբա Թեք Սինգհ | Թոբա Թեք Սինգհ | 3 252 | 1 621 593 | 499 |
| 36 | Վիհարի | Վիհարի | 4 364 | 2 090 416 | 479 |
Տնտեսություն խմբագրել
Մարզի բաժինը Պակիստանի ՀՆԱ-յում կազմել է 54,7 % 2000 թվականին և 59 % 2010 թվականին։ 1972 թվականից մարզի տնտեսությունն աճել է չորս անգամ [8], ինչն ավելի բարձր է, քան երկրի միջին չափը։
Չնայած ջրափնյա գծի բացակայությանը` Փենջաբը Պակիստանի արդյունաբերականորեն առավել զարգացած մարզն է։ Մինչև 2003 թվականը այստեղ արտադրվել է երկրի թղթի 90 %-ը, պարարտանյութերի 71 %-ը, շաքարի 69 %-ը և ցեմենտի 40 %-ը[9]։ Լավ է զարգացած թեթև արդյունաբերությունը, որը ներկայացված է այստեղ տեքստիլի արտադրությամբ և սննդի արդյունաբերությամբ։
Զարգացած են նաև գյուղատնտեսությունն ու սերվիսը։ Ոռոգման ջրանցքների համակարգը դարձնում է Փենջաբը կարևոր գյուղատնտեսական շրջան։ Մարզում արտադրվում է Պակիստանի ամբողջ ցորենի 76 %-ը։
Տեսարժանություններ խմբագրել
Փենջաբի տեսարժանություններից են Շալիմար այգիները, Սանգնինը, Լահորի ամրոցը և Բադշահի մզկիթը։ Մարզի տարածքում են գտնվում Թաքսիլա և Հարապպա հնագույն քաղաքների ավերակները։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Иран, Афганистан, Пакистан // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 1999 г. ; отв. ред. Т. Г. Новикова, Т. М. Воробьёва. — 3-е изд., стер., отпеч. в 2002 г. с диапоз. 1999 г. — М. : Роскартография, 2002. — С. 168—169. — ISBN 5-85120-055-3.
- ↑ Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անվանումների բառարան / խմբ․ Ա․ Մ․ Կոմիկով. — 3֊րդ հրատարակություն. — Մոսկվա: Նեդրա, 1986. — С. 278.
- ↑ Инструкция по передаче на картах географических названий Западного Пакистана. — М., 1959. — С. 22.
- ↑ «Новости Украины NEWSru.ua :: В Исламабаде убит губернатор крупнейшей провинции Пакистана. СМИ: Его убили личные охранники»
- ↑ 5,0 5,1 5,2 «CENSUS - 2017 PUNJAB»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-08-29-ին։ Վերցված է 2017-11-06
- ↑ «Government of Punjab - Districts»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-10-01-ին։ Վերցված է 2012-12-19
- ↑ Internet Edition Dawn Newspaper։ «"Nankana becomes district"»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2007-09-27-ին։ Վերցված է 2006-04-14
No data is yet available on the recently-created district of Nankana. (անգլերեն) - ↑ http://siteresources.worldbank.org/PAKISTANEXTN/Resources/293051-1241610364594/6097548-1257441952102/balochistaneconomicreportvol2.pdf
- ↑ «Punjab Gateway»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2007-07-05-ին
- ↑ «Blast at Baba Farid`s shrine kills six.»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-11-29-ին։ Վերցված է 2019-11-29 // The Express Tribune. October 26th, 2010.
- ↑ Суворова А. Мусульманские святые Южной Азии. — М. — 1999.