Ցեֆտազիդիմ

Ցեֆտազիդիմ
Քիմիական բանաձև	C₂₂H₂₂N₆O₇S₂
Մոլային զանգված	9,1E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար	72558-82-8
PubChem	5481173
EINECS համար	276-715-9
SMILES	CC(C)(C(=O)O)ON=C(C1=CSC(=N1)N)C(=O)NC2C3N(C2=O)C(=C(CS3)C[N+]4=CC=CC=C4)C(=O)[O-]
ЕС	276-715-9
ChEBI	4587145
	Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Ցեֆտազիդիմ, առևտրային անունը՝ Fortaz, երրորդ սերնդի ցեֆալոսպորինային հակաբիոտիկ է, որն օգտակար է մի շարք բակտերիալ վարակների բուժման համար^[2]^[3]։

Մասնավորապես այն օգտագործվում է հոդերի ինֆեկցիաների, մենինգիտի, թոքաբորբի, սեպսիսի, միզուղիների վարակների, չարորակ արտաքին օտիտի, Pseudomonas aeruginosa վարակի և վիբրիո վարակի դեպքում^[2]։ Այն տրվում է ներերակային, մկանների կամ աչքի մեջ ներարկվելու միջոցով^[2]^[4]։

Ընդհանուր կողմնակի ազդեցությունները ներառում են սրտխառնոց, ալերգիկ ռեակցիաներ և ցավ ներարկման վայրում^[2]։ Այլ կողմնակի ազդեցությունները կարող են ներառել Clostridium difficile հարուցված փորլուծությունը^[2]։ Խորհուրդ չի տրվում այն մարդկանց, ովքեր նախկինում ունեցել են պենիցիլինից անաֆիլաքսիա^[2]։ Դրա օգտագործումը համեմատաբար անվտանգ է հղիության և կրծքով կերակրման ժամանակ^[5]։ Դա պատկանում է ցեֆալոսպորինների երրորդ սերնդի դեղամիջոցների ընտանիքին և ազդեցությունը պայմանավորված է բակտերիային բջջապատի ամբողջականության խախտմամբ^[2]։

Ցեֆտազիդիմը պատենտավորվել է 1978^[6] թվականին և շուկայի է մտել 1984 թվականին։

Բժշկական օգտագործում խմբագրել

Ցեֆտազիդիմն օգտագործվում է ստորին շնչուղիների, մաշկի, միզուղիների, արյան հոսքի, հոդերի,որովայնի վարակների և մենինգիտի բուժման համար^[7]։ Ցեֆտազիդիմը առաջնային բուժում է արևադարձային վարակի, մելիոիդոզի համար, որը սեպսիսի կարևոր պատճառ է Ասիայում և Ավստրալիայում^[8]^[9]։

Ցուցումները ներառում են հիվանդների բուժումը

Pseudomonas aeruginosa վարակներ
այլ գրամ-բացասական, աերոբ վարակներ
նեյտրոպենիկ տենդ^[10]։

Ցեֆալոսպորինները ակտիվ են գրամ դրական և գրամ բացասական բակտերիանների հանդեպ։ Ավելի վաղ սերունդները ակտիվ են գրամ դրական բակտերիաների հանդեպ, ցեֆալոսպորինների հետագա սերունդները ավելի շատ գրամ-բացասական բակտերիաների հանդեպ։

Ցեֆտազիդիմը այս դասի եզակիներից է, որն ակտիվություն ունի Pseudomonas aeruginosa-ի դեմ։ Այն ակտիվ չէ մեթիցիլին-դիմակայուն Staphylococcus aureus-ի դեմ։

Ակտիվության ոլորտ խմբագրել

Կլինիկական նշանակություն ունեցող օրգանիզմները, որոնց դեմ գործում է ցեֆտազիդիմը, ներառում են․

Գրամ-բացասական աերոբներ, ինչպիսիք են Enterobacter, Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella spp, Proteus spp, Pseudomonas aeruginosa և Neisseria meningitidis:
Գրամ-դրական աերոբներ, ինչպիսիք են B խմբի streptococci, Streptococcus pneumoniae և Streptococcus pyogenes։

Ցեֆտազիդիմը ավելի քիչ արդյունավետ է անաէրոբների հանդեպ, ինչպիսիք են Bacteroides spp^[7]^[11]:

Հետևյալը ներկայացնում է MIC զգայունության տվյալները մի քանի կլինիկական նշանակալի պաթոգենների համար.

Escherichia coli – 0,015 μg/mL – 512 μg/mL
Pseudomonas aeruginosa – ≤0.03 μg/mL – 1024 μg/m^[12]

Կողմնակի ազդեցություններ խմբագրել

Ցեֆտազիդինը ընդհանուր առմամբ դրսևորում է լավ կայունություն,երբ ի հայտ են գալիս կողմնակի ազդեցություններ ավելի հաճախ կրում են տեղային բնույթ ներարկման տեղամասում,ալերգիկ ռեակցիաներ և ստամոքս-աղիքային ախտանշաններ։

Ըստ արտադրողներից մեկի՝ կլինիկական փորձարկումների ժամանակ ալերգիկ ռեակցիաները՝ ներառյալ քորը, ցանը և ջերմությունը, տեղի են ունեցել 2%-ից քիչ հիվանդների մոտ։

Հազվագյուտ, բայց ավելի լուրջ ալերգիկ ռեակցիաներ, ինչպիսիք են թունավոր էպիդերմային նեկրոլիզը, Սթիվենս-Ջոնսոնի համախտանիշը և մուլտիֆորմե էրիթեման,գրանցվել են այս դասի հակաբիոտիկների, այդ թվում՝ ցեֆտազիդիմի հետ:Ստամոքս-աղիքային տրակտի ախտանիշները, ներառյալ փորլուծությունը, սրտխառնոցը, փսխումը և որովայնի ցավը, գրանցվել են 2%-ից պակաս հիվանդների մոտ^[7]։

Բացի այդ, հիվանդների արյան թեստերը կարող են ցույց տալ էոզինոֆիլների ավելացում (8%), լակտատդեհիդրոգենազի ավելացում (6%), գամմա-գլուտամիլ տրանսֆերազայի ավելացում (5%)։ Բացի այդ, հիվանդների արյան թեստերը կարող են ցույց տալ էոզինոֆիլների ավելացում (8%), լակտատդեհիդրոգենազի ավելացում (6%), գամմա-գլուտամիլ տրանսֆերազայի ավելացում (5%), դրական ուղղակի Coombs թեստ (4%),թրոմբոցիտների ավելացում ( թրոմբոցիտեմիա) (2%), ALT, (7%), AST (6%) ավելացում կամ ավելացել է ալկալային ֆոսֆատազը (4%)^[10]։

Հակացուցումներ խմբագրել

Ցեֆտազիդիմը հակացուցված է ցեֆտազիդիմի կամ ցանկացած այլ ցեֆալոսպորին հակաբիոտիկի նկատմամբ հայտնի ալերգիա ունեցող մարդկանց^[7]։

Նախազգուշական միջոցներ խմբագրել

Ցեֆտազիդիմը հիմնականում արտազատվում է երիկամների միջոցով ՝ մեզով։ Որպես այդպիսին,դեղի մակարդակը արյան մեջ կարող է բարձրանալ երիկամների վնասվածք կամ երիկամային հիվանդություն ունեցող մարդկանց մոտ։ Սա ներառում է դիալիզի ենթարկվածներին, երիկամների գործառույթի խանգարման դեպքում դեղը ընդունվում է ավելի ցածր հաճախականությամբ^[10]։ Լյարդի հիվանդություն ունեցողների համար դեղաչափման ճշգրտում չի պահանջվում։

Հղիություն խմբագրել

Ըստ արտադրողի, մկների և առնետների վրա կատարված հետազոտությունները ցույց են տվել որ չկան ապացույցներ,որ այն վնասում է պտղին,նույնիսկ չափաբաժնի մինչև 40 անգամ։ Կարևոր է իմանալ, որ հղի կանանց վրա դեղի ազդեցության վերաբերյալ բարձրորակ հետազոտություններ չեն իրականացվել^[7]։

Ազդեցության մեխանիզմ խմբագրել

Երրորդ սերնդի ցեֆալոսպորինները տարբերվում են ավելի վաղ սերունդներից C=N-OCH3 խմբի առկայությամբ իրենց քիմիական կառուցվածքով (ցեֆուրոքսիմը և ցեֆուզոնամը նույնպես կրում են այս ֆունկցիոնալ խումբը, բայց նշված են միայն II դասի մեջ):Այս խումբն ապահովում է բարելավված կայունություն որոշակի բետա-լակտամազային ֆերմենտների նկատմամբ, որոնք արտադրվում են գրամ բացասական բակտերիաների կողմից։ Այս բակտերիալ ֆերմենտները արագորեն ոչնչացնում են ավելի վաղ սերնդի ցեֆալոսպորինները՝ քայքայելով բետա լակտամային օղակը,ինչը հանգեցնում է հակաբիոտիկներիկի հանդեպ կայունության զարգացմանը։ Թեև ի սկզբանե ակտիվ են այս բակտերիաների դեմ, երրորդ սերնդի ցեֆալոսպորինների լայն կիրառմամբ, որոշ գրամ-բացասական բակտերիաներ, որոնք արտադրում են ընդլայնված ոլորտի բետա-լակտամազներ (ESBLs), կարող են նույնիսկ ապաակտիվացնել երրորդ սերնդի ցեֆալոսպորիններին։ ESBL արտադրող գրամ-բացասական բակտերիաներով առաջացած վարակները հատկապես կարևոր են հիվանդանոցներում և առողջապահական այլ հաստատություններում^[13]։

Քիմիան կառուցվածք խմբագրել

Ի հավելումն syn-կոնֆիգուրացիայի, ամինո կողային շղթայի երրորդ սերնդի այլ ցեֆալոսպորինների համեմատ, ավելի բարդ մասնիկը (պարունակում է երկու մեթիլ և կարբոքսիլաթթու խմբեր) լրացուցիչ կայունություն է հաղորդում բետա-լակտամազա ֆերմենտներին, որոնք արտադրվում են բազմաթիվ գրամ-բացասական բակտերիաների կողմից։ β-լակտամազների նկատմամբ լրացուցիչ կայունությունը մեծացնում է ցեֆտազիդիմի ակտիվությունը գրամ-բացասական օրգանիզմների նկատմամբ, ներառյալ Pseudomonas aeruginosa-ն:Պիրիդինի լիցքավորված մասը մեծացնում է ջրում լուծելիությունը:Ցեֆտազիդիմը կիսում է նույն փոփոխական R-խմբի կողային շղթան ազտրեոնամի հետ՝ մոնոբակտամ հակաբիոտիկ․ երկու դեղամիջոցներն ունեն գործունեության նմանատիպ տիրույթ, ներառյալ ակտիվությունը Pseudomonas aeruginosa-ի դեմ։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ceftazidime
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 «Ceftazidime». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
↑ Katzung, Bertram (2018). Basic & Clinical Pharmacology. McGraw Hill. էջ 803.
↑ «Intravitreal Injections - EyeWiki». eyewiki.aao.org. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 12-ին.
↑ Hamilton, Richart (2015). Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition. Jones & Bartlett Learning. էջ 87. ISBN 9781284057560.
↑ Fischer, Janos; Ganellin, C. Robin (2006). Analogue-based Drug Discovery. John Wiley & Sons. էջ 495. ISBN 9783527607495. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 Ceftazidime for Injection(R) [package insert]. Schaumburg, IL: Sagent; 2012. PDF of insert Արխիվացված 2014-04-23 Wayback Machine
↑ White NJ (2003). «Melioidosis». Lancet. 361 (9370): 1715–722. doi:10.1016/S0140-6736(03)13374-0. PMID 12767750. S2CID 208790913.
↑ White, N. J.; Dance, D. A.; Chaowagul, W; Wattanagoon, Y; Wuthiekanun, V; Pitakwatchara, N (1989). «Halving of mortality of severe melioidosis by ceftazidime». Lancet. 2 (8665): 697–701. doi:10.1016/S0140-6736(89)90768-X. PMID 2570956. S2CID 28919574.
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 Lexicomp Online, Lexi-Drugs, Hudson, Ohio: Lexi-Comp, Inc.; 2014; April 20, 2014. «Login». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 21-ին.
↑ Richards, DM; Brogden, RN (1985 թ․ փետրվար). «Ceftazidime. A review of its antibacterial activity, pharmacokinetic properties and therapeutic use». Drugs. 29 (2): 105–161. doi:10.2165/00003495-198529020-00002. PMID 3884319.
↑ (PDF) https://web.archive.org/web/20141204114533/http://www.toku-e.com/Assets/MIC/Ceftazidime%20pentahydrate.pdf. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. {{cite web}}: Missing or empty |title= (օգնություն)
↑ Sharma M, Pathak S, Srivastava P (2013 թ․ հոկտեմբեր). «Prevalence and antibiogram of Extended Spectrum β-Lactamase (ESBL) producing Gram negative bacilli and further molecular characterization of ESBL producing Escherichia coli and Klebsiella spp». J Clin Diagn Res. 7 (10): 2173–7. doi:10.7860/JCDR/2013/6460.3462. PMC 3843424. PMID 24298468.

[_66470df5c7bfc045-1] 1,0 ^1,1 ceftazidime

[AHFS2016-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 «Ceftazidime». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.

[3] Katzung, Bertram (2018). Basic & Clinical Pharmacology. McGraw Hill. էջ 803.

[4] «Intravitreal Injections - EyeWiki». eyewiki.aao.org. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 12-ին.

[Ric2015-5] Hamilton, Richart (2015). Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition. Jones & Bartlett Learning. էջ 87. ISBN 9781284057560.

[6] Fischer, Janos; Ganellin, C. Robin (2006). Analogue-based Drug Discovery. John Wiley & Sons. էջ 495. ISBN 9783527607495. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.

[Sagent-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 Ceftazidime for Injection(R) [package insert]. Schaumburg, IL: Sagent; 2012. PDF of insert Արխիվացված 2014-04-23 Wayback Machine

[8] White NJ (2003). «Melioidosis». Lancet. 361 (9370): 1715–722. doi:10.1016/S0140-6736(03)13374-0. PMID 12767750. S2CID 208790913.

[9] White, N. J.; Dance, D. A.; Chaowagul, W; Wattanagoon, Y; Wuthiekanun, V; Pitakwatchara, N (1989). «Halving of mortality of severe melioidosis by ceftazidime». Lancet. 2 (8665): 697–701. doi:10.1016/S0140-6736(89)90768-X. PMID 2570956. S2CID 28919574.

[Lexi-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 Lexicomp Online, Lexi-Drugs, Hudson, Ohio: Lexi-Comp, Inc.; 2014; April 20, 2014. «Login». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 21-ին.

[11] Richards, DM; Brogden, RN (1985 թ․ փետրվար). «Ceftazidime. A review of its antibacterial activity, pharmacokinetic properties and therapeutic use». Drugs. 29 (2): 105–161. doi:10.2165/00003495-198529020-00002. PMID 3884319.

[12] (PDF) https://web.archive.org/web/20141204114533/http://www.toku-e.com/Assets/MIC/Ceftazidime%20pentahydrate.pdf. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. {{cite web}}: Missing or empty |title= (օգնություն)

[13] Sharma M, Pathak S, Srivastava P (2013 թ․ հոկտեմբեր). «Prevalence and antibiogram of Extended Spectrum β-Lactamase (ESBL) producing Gram negative bacilli and further molecular characterization of ESBL producing Escherichia coli and Klebsiella spp». J Clin Diagn Res. 7 (10): 2173–7. doi:10.7860/JCDR/2013/6460.3462. PMC 3843424. PMID 24298468.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]