Տիգրան Հախումյան
Տիգրան Սիմեոնի Հախումյան (հունվարի 17, 1894[1][2], Երևան, Ռուսական կայսրություն[1][2] - մարտի 25, 1973[1][2], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1][2]), հայ բանաստեղծ, դրամատուրգ, գրականագետ, թարգմանիչ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, պրոֆեսոր (1961), ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1943), ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1934 թվականից։
Տիգրան Հախումյան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունվարի 17, 1894[1][2] Երևան, Ռուսական կայսրություն[1][2] |
| Մահացել է | մարտի 25, 1973[1][2] (79 տարեկան) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1][2] |
| Գերեզման | Թոխմախի գերեզմանատուն |
| Բնակության վայր(եր) | Երևան |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ |
| Ազգություն | հայ |
| Մասնագիտություն | գրականագետ, թարգմանիչ, թատերագետ և համալսարանի դասախոս |
| Հաստատություն(ներ) | Մշակ[1], Մաճկալ, Հայաստան, Վերելք, Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան[1], Երևանի պետական համալսարան[1] և Վ․ Բրյուսովի անվան պետական համալսարան[1] |
| Անդամակցություն | ԽՍՀՄ Գրողների միություն |
| Ալմա մատեր | Մոսկվայի կայսերական համալսարան (1917)[1] և Բաքվի ռեալական ուսումնարան (1912)[1] |
| Կոչում | պրոֆեսոր[1][2] |
| Գիտական աստիճան | բանասիրական գիտությունների թեկնածու |
| Տիրապետում է լեզուներին | հայերեն |
| Պարգևներ | |
| Երեխա(ներ) | Սեմյոն Հախումյան |
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է Երևանում։ 1912 թվականին ավարտել է Բաքվի ռեալական դպրոցը, 1917 թվականին Մոսկվայի համալսարանի իրավաբանական և բանասիրական ֆակուլտետները։ 1917-1920 թթ. աշխատել է Թիֆլիսում, եղել է «Ժողովրդի ձայն» և «Մշակ» թերթերի խմբագիրը։ 1922 թվականին փոխադրվել է Երևան։ Աշխատել է քաղլուսգլխվարում, «Մաճկալ», «Խորհրդային Հայաստան» թերթերում, «Վերելք» ամսագրում։ Միաժամանակ, 1923-1931 թթ. աշխատել է որպես դատապաշտպան։ 1931 թվականին Երևանի Գաբրիել Սունդուկյանի անվան թատրոնը բեմադրել է նրա «Թշվառներ» պիեսը։ 1943-1948 թթ. դասախոսել է Երևանի Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական մանկավարժական ինստիտուտում, Երևանի պետական համալսարանում, Վալերի Բրյուսովի անվան ռուսաց և օտար լեզուների ինստիտուտում։ 1951 թվականին «Դերենիկ Դեմիրճյանի դրամատուրգիան» թեմայով դիսերտացիա է պաշտպանել և ստացել բանասիրական գիտությունների թեկնածուի աստիճան։ Տիգրան Հախումյանը ռուսերենից հայերեն է թարգմանել 99 պիես (այդ թվում՝ Մաքսիմ Գորկու «Վասա Ժելեզնովա», «Եգոր Բուլըչևը և ուրիշները», Գոլդենի «Վենետիկյան երկվորյակներ», Լոպե դե Վեգայի «Այլոց համար հիմար, իրեն համար խելոք», Լունչարսկու «Ազատագրված Դոն-Կիխոտ», Պոգոդինի «Հրացանավոր մարդը», «Կրեմլյան կուրանտներ»), որոնց մեծ մասը տպագրվել է զանազան ժողովածուներում։ Ռուսերեն առանձին գրքով լույս են տեսել նրա «Ասք սովետական դյուցազունների մասին» (Երևան, 1945), «Գրական հոդվածներ և հիշողություններ, գիրք Ա» (Երևան, 1965), «Գրական հոդվածներ և հիշողություններ, գիրք Բ» (Երևան, 1970)[3][4][5]։
Երկեր խմբագրել
- Բանաստեղծություններ, Երևան, Պետհրատ, 1923, 62 էջ։
- Անտոն Չեխով. նրա կյանքը և ստեղծագործությունը, Երևան, Հայպետհրատ, 1944, 98 էջ։
- Ալեքսանդր Սերգեևիչ Գրիբոյեդով. նրա կյանքն ու ստեղծագործությունը, Երևան, Հայպետհրատ, 1945, 116 էջ։
- Երկու ամիս ռազմաճակատում (ճակատային օրագրից), Երևան, Հայպետհրատ, 1946, 78 էջ։
- Դերենիկ Դեմիրճյանի դրամատուրգիան, Երևան, Հայպետհրատ, 1958, 340 էջ։
- Հուշեր, Երևան, 1987, 240 էջ։
Թարգմանություններ (ռուսերենից) խմբագրել
|
Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում |
- Ի. Լիվանով, Դեպի նոր ճանապարհ, Երևան, Պետհրատ, 1925, 35 էջ։
- Հոկտեմբեր (գեղարվեստական քրեստոմատիա, թարգմանության հեղինակակիցներ Սիմակ, Հ. Պետրոսյան, Հայրապետ Հայրապետյան), Երևան, Պետհրատ, 1927, 112 էջ։
- Պ. Լեպեշինսկի, Լենինյան կուսակցության զարգացման փուլերը, Երևան, 1928, 90 էջ։
- Ալեքսանդր Պուշկին, Դրամատիկական հատվածներ, Երևան, Պետհրատ, 1934, 106 էջ։
- Վլադիմիր Կիրշոն, Հրաշալի ձուլվածք (պիես), Երևան, Պետհրատ, 1937, 76 էջ։
- Իլյա Էրենբուրգ, Իններորդ ալիք (վեպ, թարգմանության համահեղինակակից Աշիկ Ղազարյան), Ե., Հայպետհրատ, 1955, 956 էջ։
Պարգևներ խմբագրել
- «Պատվո նշան» շքանշան, 1939
- ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ, 1943
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 3.
- ↑ «Ով ով է։ Հայեր» հանրագիտարան, հատոր առաջին, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Երևան։. Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն. 2007.
- ↑ «ՏԻԳՐԱՆ ՍԻՄՈՆԻ ՀԱԽՈւՄՅԱՆ». ysu.am. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 17-ին.
- ↑ «ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան քարտարան, Հախումյան, Տիգրան Սիմեոնի, 1894-1973 (Personal Name)». opac1.flib.sci.am. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 17-ին.(չաշխատող հղում)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տիգրան Հախումյան» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 55)։ 
|