Տոն Ճոնշուն

Տոն Ճոնշուն; չինարեն՝ 董仲舒董仲舒董仲舒董仲舒
Ծնվել է	մ. թ. ա. 179
Ծննդավայր	Jing County, Hebei, Զհիլի, Ցին կայսրություն
Մահացել է	մ. թ. ա. 104
Մահվան վայր	Սիան
Գերեզման	Tomb of Dong Zhongshu
Քաղաքացիություն	Արևմտյան Հանի դինաստիա
Կրոն	Կոնֆուցիականություն
Երկեր	Luxuriant Dew of the Spring and Autumn Annals?
Մասնագիտություն	փիլիսոփա, գրող, քաղաքական գործիչ և պետական գործիչ
	Dong Zhongshu Վիքիպահեստում

Տոն Ճոնշուն (մ.թ.ա. 179 - մ.թ.ա. 104), բնիկ Կուանչուանից, հայտնի կոնֆուցիական գիտնական, մտածող և պետական գործիչ էր Արևմտյան Հան դինաստիայում։ Նրա ակադեմիական հետազոտությունները հիմնականում հիմնված են Կոնյանի ուսումնասիրությունների վրա։ Նա նշանակվել է որպես բժիշկ կայսեր Ծինի օրոք։ Նրան գնահատել են և նա համարժեք պաշտոն է զբաղեցրել Ծիենտուոում կայսեր Վուի օրոք։ Այն ժամանակ Տոն Ճոնշուն ինտեգրեց տարբեր մտքեր և փիլիսոփայություններ, ինչպիսիք են Ին-Յանի և Հինգ տարրերի տեսությունը և Երկնքի մանդատի տեսությունն, և միավորեց այն Հան դինաստիայում դրախտի և մարդու փոխհարաբերությունների ուսումնասիրության մեջ։ Նա նաև նպաստեց Արևմտյան Հան դինաստիայի քաղաքական համակարգում իր մասնակցության միջոցով մարգարեության տեսության զարգացումանը։

Կենսագրություն խմբագրել

Նա շատ լավ էր սովորում իր վաղ տարիներին ։ Գրել է «Երեք տարի առանց այգուն նայելու» ստեղծագործությունը^[2]^[3]։ Նա հայտնի դարձավ «Կոնյան Չունցիոու»-ի ուսումնասիրությամբ^[4]^[5]։ Հան դինաստիայի կայսր Վուն մատնանշում էր առաքինի և լավ գրականություն ստեղծող գիտնականներին։ Նա առաջ է քաշել այն միտքը, որ «բոլոր նրանք, ովքեր վեց արվեստների^[6]^[7],և Կոնֆուցիուսի հետևորդներից չեն, պետք է նույն տեղումն և առաջընթաց չունենան »:Կայսր Սյաովեընը լավ էր պատժում, իսկ երբ խոսքը վերաբերում էր Սյաոծինին՝ կոնֆուցիական չլինելու իրավիճակին։ Նա բավականին բարելավել է կոնֆուցիականության վիճակը։ Այն դարձել է չինական մշակույթի սոցիալական հիմքը, և դրա ազդեցությունը տևել է ավելի քան 2000 տարի։

Տոն Ճոնշուն ուներ բազմաթիվ աշակերտներ, և դասախոսություններ կարդալու նրա մեթոդը կոչվում էր «վարագույրի տակից արտահայտել»^[8]^[9]։ Դասախոսությունների ժամանակ նա շրջապատված էր վարագույրներով, և միայն տաղանդավոր ուսանողներն էին կարող հասկանալ և սովորել։ Ուստի Տոնգ Ճոնշուն շատ աշակերտներ երբեք չի ունեցել։ Նրա ականավոր աշակերտներն էին՝, Չու Տա Լիենն Սյանն, Ին Կոնգը,որը բժիշկ էր, Լյու Պուշուն՝ վարչապետ։

Տոն Ճոնշուն գրել է «Աղետների և դժբախտությունների գրառումները» ստեղծագործությունը։ Այդ ժամանակ հրդեհ է բռնկվել Լիատոնգ քաղաքի Կաոմյաո տաճարում, և վարպետ Յանը գիրքը նվիրել է Հան դինաստիայի կայսր Վուին։ Հան դինաստիայի կայսր Վուն խնդրեց գիտնականներին քննարկել այն՝ մտածելով, որ գիրքը հեգնում է կառավարությանը։ Այդ ժամանակ ներկա էր նաև Տոն Ճոնշուի աշակերտ Լյու Պուշուն, ով չգիտեր, որ դա իր ուսուցչի աշխատանքն է և քննադատեց գիրքը ավանելով «հիմարություն»^[10]^[11]։ Տոն Ճոնշուն դատապարտվեց մահապատժի։ Հետագայում նրան ներում շնորհեց Հան դինաստիայի կայսր Վուն։ Նրան վերացրել են որպես չինացի բժիշկ։ Այդ ժամանակվանից Տոն Ճոնշուն երբեք չհամարձակվեց հանրայնացնել «Ին և Յան աղետներն ու դժբախտություններ» ստեղծագործությունը, և իր վերջին տարիներին նա մեկուսացել էր, ապրում էր տանը՝ սովորելու և գրքեր գրելու համար։

Տոն Ճոնշուի ուսումնասիրությունը, որը կենտրոնացած էր Կոնֆուցիական պատրիարքական օրենքի վրա, առաջարկեց, որ «թույլ ճյուղեր»-ը կամ «փոքր ծայրեր»-ը պետք է օգտագործվեն՝ արքայազներին և նախարարներին արբիտրաժային իշխանությունը խստիվ արգելելու համար, և խառնվեն Ինի և Յանի ու հինգ տարրերի տեսությանը և առաջ քաշեն կարևոր նշանակություն։ Կոնֆուցիական տեսություններն են՝ երկնքի և մարդու փոխազդեցության երեք հիմնական սկզբունքները, հինգ մշտական սկզբունքները, և աստվածապետությունը, միապետությունը և այլն։ Իշխանությունը, հայրապետությունը և ամուսնու իշխանությունը կապված են միասին՝ ձևավորելով կայսերական աստվածաբանական համակարգ։ Հան դինաստիայում բոլորը ժառանգել են Տոն Ճոնշուի ինդուկցիայի և աղետների տեսությունը^[12]։ Տոն Ճոնշուն նաև օգտագործել է «Կոնյան Չունցյոն»-ն դատական համակարգում և առաջարկել է, որ Կոնյանը կառավարի բանտը, այսինքն՝ Կոնյան Տոն Ճոնշուն պետք է կառավարի բանտը։ Բացի այդ, Տոն Ճոնշու նաև առաջարկել է սահմանափակել հողային հարցերը, նվազեցնել հարկերը^[13]։

Դոնգ Չժոնգշուն մահվանից հետո թաղվել է Սիան Հըփինմընի դամբարանում։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Տոն Ճոնշուն ունի ավելի քան 100 հոդվածներ և բանաստեղծություններ, որոնց մեծ մասը կորել է, բացառությամբ « Երկնքի և մարդու երեք երեք հիմնական սկզբունքներ»-ի և «Ֆու Շըպույու»-ի։ « Չունցյո Ֆանլուն »-ում ասվում է, որ Տոն Ճոնշուի ստեղծագործություննի այս տեսակետը ժամանակավորապես ընդունվում է ակադեմիական շրջանակների կողմից, քանի որ գրքի տարբեր և անմաքուր բովանդակության պատճառով անհնար է ամբողջությամբ ապացուցել Տոնի պնդումը։ Չըն Տաչանի « Յան Ֆան Լյու »-ն Սոն դինաստիայում և ժամանակակից գրականության մեջ գիտնականները դեռ կարծում են, որ « Չունցյո Ֆան Լյու»-ն կեղծ գիրք է։

Նշանավոր մարդիկ Տոն Ճոնշուի մասին խմբագրել

Փի Սի Ռուեյը անել է․ «Տոն Ծըի «Կոնյան» և « Չունցյո Ֆան Լյու» կենսագրականները պարունակում են սուրբ գրություններ և իմաստություններ, և դրանք բոլորը համահունչ են « Կոնյան» կենսագրականին։ Տոնգ ԾըՃըն հատկապես հայտնի է կոնֆուցիական դասականների ուսումնասիրությամբ։
Հանշուն ասել է. Տոն Ճոնշուն ունի Վան Ծուոյի տաղանդը, չնայած Յին և Լյուն մահացել են, Կուանն ու Յանը պատկանում են նրան, իսկ Պո Ճըի օգնականը գրեթե զիջում է^[14]։

Աղբյուրներ խմբագրել

班固：《汉书》
司马迁：《史记》
李鸿章：《畿辅通志》
周桂钿. 董学探微[M]. 北京: 北京师范大学出版社, 1989.
邓红：《董仲舒思想研究》
Sarah A. Queen（桂思卓）著，朱腾译：《从编年史到经典：董仲舒的春秋诠释学》（北京：中国政法大学出版社，2010）。
桂思卓：〈论董仲舒的人君无为思想（页面存档备份，存于互联网档案馆）〉。
萨拉·奎因：〈董仲舒和黄老思想（页面存档备份，存于互联网档案馆）〉。

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Կենսագրական տվյալների չինական բազա
↑ 《史记》：盖三年董仲舒不观于舍园，其精如此。
↑ 《汉书》：“盖三年不窥园，其精如此。 ”
↑ 《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》：少治《春秋》，孝景时为博士。
↑ 《史记·太史公自序》说：“故汉兴于五世间，唯董仲舒名为明于《春秋》，其传《公羊氏》也。”
↑ 班固《汉书武帝纪赞》
↑ 《史记》外戚世家
↑ 《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》：下帏讲诵，弟子传以久次相授业，或莫见其面。
↑ 《史记·卷一百二十一·儒林列传·第六十一》：下帷讲诵，弟子传以久次相受业，或莫见其面。
↑ 《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》：“上召视诸儒，仲舒弟子吕步舒不知其师书，以为大愚。”
↑ 《汉书·楚元王传》载刘向说：“董仲舒……以老病免归。汉有所欲兴，常有诏问。”
↑ 东汉王充《论衡 Արխիվացված 2022-11-28 Wayback Machine》
↑ <中国税史> Արխիվացված 2022-11-28 Wayback Machine 作者：蔡昌 [ <兩漢田賦>:
https://zh.wikisource.org/wiki/Page:Gujin_Tushu_Jicheng,_Volume_688_(1700-1725).djvu/13 Արխիվացված 2022-11-28 Wayback Machine 至武帝外事四夷，內興功利，費役煩興。董仲舒言曰：「古者稅民不過什一，其求易供。使民不過三日，其力易足。是以民財內足以養老盡孝，外足以事上供稅，下足以蓄，妻子極愛，故民悅而從其上。至秦則不然，用商鞅之法，改帝王之制，除井田，民得賣買，富者田連阡陌，貧者無立錐之地。又專川澤之利，筦山林之饒，荒淫越制，踰侈以相高。邑有人君之尊，里有公侯之富，小民安得而不困？又加月為更，卒已復為正，一歲力役，三十倍於古；田租、口賦、鹽鐵之利，二十倍於古。或耕豪民之田，見稅什五，故貧民常衣牛馬之衣，而食犬彘之食。重以貪暴之吏，刑戮妄加，民愁無聊，亡逃山林，轉為盜賊赭衣半道斷獄歲以千萬數。漢興，循而未改。古井田法雖難卒行，宜少近古，限民名田，以贍不足，塞兼并之路，而令鹽鐵皆歸於民，薄賦斂，省繇役，以寬民力，然後可善治也。」帝不能用。當其時，雖用度虛耗，利析秋毫，然蠲租免賦，未嘗不行焉。 ]
↑ «《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》». 国学导航网. 2014 թ․ մայիսի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 9-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տոն Ճոնշուն» հոդվածին։

[_91a73c98fb47faf1-1] Կենսագրական տվյալների չինական բազա

[2] 《史记》：盖三年董仲舒不观于舍园，其精如此。

[3] 《汉书》：“盖三年不窥园，其精如此。 ”

[4] 《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》：少治《春秋》，孝景时为博士。

[5] 《史记·太史公自序》说：“故汉兴于五世间，唯董仲舒名为明于《春秋》，其传《公羊氏》也。”

[6] 班固《汉书武帝纪赞》

[7] 《史记》外戚世家

[8] 《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》：下帏讲诵，弟子传以久次相授业，或莫见其面。

[9] 《史记·卷一百二十一·儒林列传·第六十一》：下帷讲诵，弟子传以久次相受业，或莫见其面。

[10] 《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》：“上召视诸儒，仲舒弟子吕步舒不知其师书，以为大愚。”

[11] 《汉书·楚元王传》载刘向说：“董仲舒……以老病免归。汉有所欲兴，常有诏问。”

[12] 东汉王充《论衡 Արխիվացված 2022-11-28 Wayback Machine》

[薄赋敛，省徭役，以宽民力-13] <中国税史> Արխիվացված 2022-11-28 Wayback Machine 作者：蔡昌 [ <兩漢田賦>:
https://zh.wikisource.org/wiki/Page:Gujin_Tushu_Jicheng,_Volume_688_(1700-1725).djvu/13 Արխիվացված 2022-11-28 Wayback Machine 至武帝外事四夷，內興功利，費役煩興。董仲舒言曰：「古者稅民不過什一，其求易供。使民不過三日，其力易足。是以民財內足以養老盡孝，外足以事上供稅，下足以蓄，妻子極愛，故民悅而從其上。至秦則不然，用商鞅之法，改帝王之制，除井田，民得賣買，富者田連阡陌，貧者無立錐之地。又專川澤之利，筦山林之饒，荒淫越制，踰侈以相高。邑有人君之尊，里有公侯之富，小民安得而不困？又加月為更，卒已復為正，一歲力役，三十倍於古；田租、口賦、鹽鐵之利，二十倍於古。或耕豪民之田，見稅什五，故貧民常衣牛馬之衣，而食犬彘之食。重以貪暴之吏，刑戮妄加，民愁無聊，亡逃山林，轉為盜賊赭衣半道斷獄歲以千萬數。漢興，循而未改。古井田法雖難卒行，宜少近古，限民名田，以贍不足，塞兼并之路，而令鹽鐵皆歸於民，薄賦斂，省繇役，以寬民力，然後可善治也。」帝不能用。當其時，雖用度虛耗，利析秋毫，然蠲租免賦，未嘗不行焉。 ]

[14] «《汉书·卷五十六·董仲舒传·第二十六》». 国学导航网. 2014 թ․ մայիսի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 9-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]