Վիքիպեդիա

Վլադիմիր Նեմիրովիչ-Դանչենկո

Վլադիմիր Նեմիրովիչ-Դանչենկո (դեկտեմբերի 23, 1858(1858-12-23)[1][2], Օզուրգեթ, Վրաստան - ապրիլի 25, 1943(1943-04-25)[3][4][5][…], Մոսկվա, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[3]), խորհրդային ռեժիսոր, թատերական գործիչ, գրող։ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1936)։ Մոսկվայի Գեղարվեստական թատրոնի հիմնադիրը։

Picto infobox cinema.png
Վլադիմիր Նեմիրովիչ-Դանչենկո
Владимир Иванович Немирович-Данченко.jpg
Վլադիմիր Նեմիրովիչ-Դանչենկո
Ծնվել էդեկտեմբերի 23, 1858(1858-12-23)[1][2]
ԾննդավայրՕզուրգեթի
Մահացել էապրիլի 25, 1943(1943-04-25)[3][4][5][…] (84 տարեկան)
Մահվան վայրՄոսկվա
ԿրթությունՄոսկվայի պետական համալսարան
ՔաղաքացիությունFlag of Russia.svg Ռուսական կայսրություն և Flag of the USSR (1936-1955).svg ԽՍՀՄ
Գործունեության տարիներ1890-1943
Ազգությունռուս
Մասնագիտացումդրամատուրգ, ռեժիսոր, թատերական քննադատ, սցենարիստ, օպերային ռեժիսոր, թատերական ուսուցիչ և դերասան
Ոճ(եր)Պիես
ԱմուսինQ116752649?
Պարգևներ

Order of Lenin Ribbon Bar.svgOrderredbannerlabor rib.png

People Artist of the USSR1.jpgNarodny artist RSFSR.pngMedal of the State Stalin Prize.jpgMedal of the State Stalin Prize.jpg
IMDbID ID 0625958

ԿենսագրությունԽմբագրել

Ծնվել է ուկրաինացի զինվորականի ընտանիքում (մայրը հայուհի էր՝ Ա․ Յաղուբյան)։ Նախնական կրթությունն ստացել է Թիֆլիսի գիմնազիայում։ Պատանեկան տարիներին Թիֆլիսում մասնակցել է սիրողական ներկայացումների։ 1876 թվականին ընտանիքով տեղափոխվել է Մոսկվա։

ԿրթությունԽմբագրել

1876-1879 թվականներին սովորել է Մոսկվայի համալսարանի ֆիզմաթ ֆակուլտետում, զուգահեռաբար հաճախել նաև իրավաբանականի պարապմունքներին։ Թատերական գործունեությունն սկսել է ռուսական բեմի մեծ վարպետներ Մ․ Երմոլովայի, Գ․ Ֆեդոտովայի, Ա․ Լենսկու և այլոց արվեստը բնութագրող հոդվածներով, եղել Ա․ Օստրովսկու մի շարք նորաստեղծ պիեսների առաջին մեկնաբանը՝ դրսևորելով գրական երկի և դերասանական արվեստի խոր գիտելիքներ, բարձր ճաշակ՝ պաշտպանելով ռուս, բեմի ռեալիստական դպրոցը և նրա գաղափարական առաջադիմական ․ուղղությունը։

ՍտեղծագործություններԽմբագրել

1890-ական թվականներին հրատարակել է մի շարք վեպեր ու վիպակներ, պիեսներ («Վերջին կամքը», 1888, «Նոր գործ», 1890, «Ոսկի», 1895, «Կյանքի արժեքը», 1896), ուր հիմնականում պատկերել է ռուս մտավորականության ողբերգական վիճակը։

ՊիեսներԽմբագրել

Պիեսներից շատերը բեմադրվել են Պետերբուրգի Ալեքսանդրյան և Մոսկվայի Փոքր թատրոններում՝ դերասանական լավագույն ուժերի մասնակցությամբ (հայ բեմում մեծ հաջողություն է ունեցել «Կյանքի արժեքը» պիեսը, որը բեմադրվել է 1900-ական և 1910-ական թվականներին Սիրանույշի, Հ․ Աբելյանի, Վ․ Փափազյանի ջանքերով)։ Ձգտելով նպաստել ռուս, բեմի վերակառուցմանը՝ Նեմիրովիչ-Դանչենկոն 1891 թվականին ստանձնել է Մոսկվայի ֆիլհարմոնիկ ընկերության երաժշտադրամատիկական ուսումնարանի ղեկավարությունը, հնարավորություն տվել իր սաների անհատական կարողությունների բացահայտմանը, նրանց մեջ ընդերել հակում դեպի պիեսի գաղափարական Էությունը և գեղարվեստական առանձնահատկությունները։

Թատրոնի ստեղծումըԽմբագրել

Ռուս, բեմի արմատական բարենորոգմանը Էապես նպաստել է Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի և Կ․ Մտանիսլավսկու ստեղծագործական համագործակցությունը։ Նրանց համատեղ ջանքերով 1898 թվականին Մոսկվայում բացվել է Գեղարվեստական հանրամատչելի թատրոնը (ՄԳԱԹ-ի սկզբնական անվանումը), ուր Նեմիրովիչ-Դանչենկոն վարել է գաղափարախաղացանկային գիծը՝ սկզբից ևեթ դրան տալով հակաբռնակալական ուղղություն։ Նեմիրովիչ-Դանչենկոն առաջինն է գնահատել Անտոն Չեխովի պիեսները՝ նրանց մեջ տեսնելով նորարարական արժեք։ Կ․ Ստանիսլավսկու հետ բեմադրել է նաև Մաքսիմ Գորկու պիեսները («Հատակում», «Քաղքենիներ», «Արևի զավակները» և այլն)՝ ամենայն խորությամբ վեր հանելով այդ երկերի գաղափարական մեծ բովանդակությունը, թափանցելով յուրաքանչյուր բեմական կերպարի հոգեբանական խորքը։

Բեմադրած պիեսներԽմբագրել

Նա այս թատրոնի խաղացանկի մեջ մտցրել և բեմադրել է Իբսենի «Երբ մենք՝ մեռածներս, հարություն կառնենք» (1900), «Հասարակության նեցուկները» (1903), «Բրանդ» (1906), «Ռոսմերսհոլմ» (1908) պիեսները։ Ինքնատիպ բեմադրություններից է նաև Շեքսպիրի «Հուլիոս Կեսարը» (1903)։ 1905 թվականից հետո ստեղծված քաղաքական ռեակցիայի շրջանում Նեմիրովիչ-Դանչենկոն իր գործունեությունը կենտրոնացրել է ռուս դասական թատերագրության վրա, բեմադրել է Պուշկինի «Բորիս Գոդունով» (1907), Լև Տոլստոյի «Կենդանի դիակ» (1911), Սալտիկով-Շչեդրինի «Պոզուխինի մահը» (1914) երկերը, որոնց հաղորդել է արդիական շունչ, հայտնաբերել դրանց մեջ ոճական նոր հատկանիշներ։ Ռուսական ողբերգության որոնումներով տարված՝ Նեմիրովիչ-Դանչենկոն բեմականացրել է Դոստոևսկու «Կարամազով եղբայրներ» (1910) և «Դևեր» (1913) վեպերը։

Թատրոնի կառուցումըԽմբագրել

Ետհոկտեմբերյան շրջանում Նեմիրովիչ-Դանչենկոն ամբողջովին նվիրվել էր խորհրդային թատրոնի կառուցմանը, մասնավորապես ՄԳԱԹ-ի խաղացանկի վերակառուցմանը։ Նոր բեմադրությունները (Տրենյովի «Պուգաչովշչինա», 1925, Վ․ Իվանովի «Պաշարում», 1929) սկզբունքային նշանակություն են ունեցել խորհրդային թատրոնի զարգացման համար։ Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի ռեժիսորական արվեստը իր բարձրակետին է հասել Լև Տոլստոյի «Հարություն» (1930), «Աննա Կարենինա» (1937) վեպերի բեմականացումների մեկնաբանություններում՝ ստեղծելով մոնումենտալ, փիլ․ խորության հասած ներկայացումներ, իսկ Գորկու «Եգոր Բուլըչովը և ուրիշները» (1934), «Թշնամիներ» (1935) բեմադրությունները ընդմիշտ հաստատել են սոցիալիստական ռեալիզմը։

Երաժշտական թատրոնԽմբագրել

Վերջին բեմադրությունը Պոգոդինի «Կրեմլյան կուրանտներ»-ն էր (1942), ուր բանաստեղծական շնչով է ներկայացվել Լենինի կերպարը և հեղափոխական իրականությունը։ Վլադիմիր Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի ստեղծագործական կյանքում բախտորոշ է եղել երաժշտական թատրոնը։ 1919 թվականին ՄԳԹ-ին կից կազմակերպելով երաժշտական ստուդիա (1926 թվականից՝ Վ․ Ի․ Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի անվան երաժշտական թատրոն, 1941 թվականից՝ Մոսկվայի Կ․ Մտանիսլավսկու և Վլ․ Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի անվան երաժշտական թատրոն)՝ Վլադիմիր Նեմիրովիչ-Դանչենկոն ծավալել է նորարարի գործունեություն՝ հասնելով երաժշտությամբ պայմանավորված բեմական երկի լիակատար ներդաշնակության, «լսելի և տեսանելի» երևույթները օրգանապես ձուլելով միմյանց։ Լավագույն երաժշտական բեմադրություններից են՝ Լեկոքի «Տիկին Անգոյի դուստրը» (1920), Օֆենբախի Տեսարան Չեխովի «Իվանով» պիեսի ներկայացումից (ռեժ․ Վ․ Ի․ Նեմիրովիչ-Դանչևնկո, 1904, Մոսկվայի Գեղարվեստական թատրոն) «Պերիկոլա» (1922), Վերդիի «Տրավիատա», Շոաոակովիչի «Կսալերինա Իգմայլովա» (երկուսն էլ՝ 1934), Զերժինսկու «Խաղաղ Դոն» (1936), Խրեննիկովի «Փոթորկի պահին» (1939)։

Վլադիմիր Նեմիրովիչ-Դանչենկոն տարբեր առիթներով Մոսկվայում դիտել և բարձր է գնահատել Պ․ Ադամյանի, Սիրանույշի, Վ․ Փափազյանի, Հասմիկի արվեստը։ Նրա հետ անմիջականորեն շփվել են, ներկա եղել պարապմունքներին և փորձերին հայ բեմի գործիչներ՝ Ա․ Խարազյանը, Ս․ Խաչատրյանը, Օ․ Սևումյանը, Ժասմենը, Ա․ Շահխաթունին, Հ․ Զարիֆյանը։ Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի և Կ․ Ստանիսլավսկու համատեղ գործունեությունը մեծ նշանակություն է ունեցել ռուսական, խորհրդային և համաշխարհային բեմարվեստի զարգացման համար։

ԽՍՀՄ պետական մրցանակներ (1942, 1943)։ Պարգեատրվել է Լենինի և Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշաններով։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Internet Movie Database — 1990.
  2. ↑ 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Немирович-Данченко Владимир Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Internet Broadway Database — 2000.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Encyclopædia Britannica
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 218)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վլադիմիր_Նեմիրովիչ-Դանչենկո&oldid=8384774» էջից