Վահան Ռշտունի
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Ռշտունի ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Վահան Հարությունի Ռշտունի (փետրվարի 6, 1894[1], Վաղարշապատ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - փետրվարի 4, 1970[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ խորհրդային պատմաբան։ Պատմական գիտությունների դոկտոր, (1941), պրոֆեսոր (1943), ՀԽՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ (1956)[2]։ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1946)։
Վահան Ռշտունի | |
---|---|
Ծնվել է | փետրվարի 6, 1894[1] Վաղարշապատ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
Մահացել է | փետրվարի 4, 1970[1] (75 տարեկան) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
Մասնագիտություն | պատմաբան |
Հաստատություն(ներ) | Երևանի պետական համալսարան, ԱրմՖԱՆ և ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ |
Ալմա մատեր | Գևորգյան հոգևոր ճեմարան (1915) և Վրաստանի տեխնիկական համալսարան (1924) |
Գիտական աստիճան | պատմական գիտությունների դոկտոր (1941) և պրոֆեսոր (1943) |
Տիրապետում է լեզուներին | հայերեն |
Պարգևներ | |
Երեխա(ներ) | Ռուբեն Ռշտունի |
Կենսագրություն
խմբագրելՎահան Ռշտունին ծնվել է 1894 թվականի փետրվարի 6-ին Վաղարշապատ քաղաքում, Արևմտյան Հայաստանի Ռշտունիք գավառից գաղթած պանդուխտ-արհեստավորի ընտանիքում։ Նախնական կրթությունն ստացել է ընտանիքում, այնուհետև ընդունվել Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը։ Ավարտելով Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը (1915)՝ ուսուցչական աշխատանք է կատարել Թավրիզում, Ախալցխայում, Սուխումիում և Թիֆլիսում։ 1919 թվականին ընդունվել է Թիֆլիսի Լենինի անվան պոլիտեխնիկական ինստիտուտի տնտեսագիտական ֆակուլտետը, որն ավարտել է 1924 թվականին։
1915-1919 թվականներին զբաղվել է ուսուցչությամբ (Թավրիզ, Ախալցխա, Սուխում)։ 1924 թվականից դասախոսել է Երևանի պետական համալսարանում[3]։ 1925 թվականին համալսարանում կարդացել է սոցիալիզմի պատմություն, 1931 թվականին՝ ԽՍՀՄ ժողովուրդների պատմության դասընթաց։
1931 թվականին հիմնել և մինչև կյանքի վերջը ղեկավարել է նույն համալսարանի ԽՍՀՄ պատմության ամբիոնը։ Եղել է պատմության ֆակուլտետի դեկան, ուսումնական մասի վարիչ, գիտական աշխատանքների սեկցիայի ղեկավար։
Աշխատել է Արմֆանում, ՀԽՍՀ ԳԱ պատմության ինստիտուտում։
Հետազոտություններ
խմբագրելՌշտունին հայ խորհրդային պատմագիտության մեջ առաջինն է ուսումնասիրել ցարիզմի ագրարային քաղաքականությունը և գյուղացիական շարժումները Հայաստանում, հրատարակել արժեքավոր մենագրություններ և արխիվային վավերագրերի ժողովածուներ «Ցարիզմի ագրարային քաղաքականությունը և գյուղացիական շարժումները Հայաստանում 20-րդ դարի սկզբին», 1951, ռուս. (ժողովրդական), «Գյուղացիական շարժումները Հայաստանում 19-րդ դարում», 1948։
1950-ական թվականների վերջերին Ռշտունին ձեռնարկել է «Ուրվագծեր Հայաստանի գյուղացիության պատմության (1828-1917 թթ.)» երեք մասից բաղկացած աշխատության շարադրումը։ Առաջին մասն ընդգրկում է արևելահայ գյուղացիության պատմությունը 1828—1870 թթ., երկրորդը՝ ռեֆորմի և ետռեֆորմյան շրջանը։ Մահը խանգարել է երրորդ մասի հրատարակությանը։
1956 թվականին պրոֆեսոր Ռշտունին հրատարակել է «Հայ հասարակական հոսանքների պատմությունից» ստվարածավալ ժողովածուն, ուր ամփոփվել են գիտական պարբերականներում տարբեր ժամանակներում լույս ընծայված նրա հոդվածները։
Պրոֆեսոր Ռշտունին զբաղվել է նաև Անդրկովկասի պատմությամբ, լուսաբանել է ցարիզմի գաղութային քաղաքականությունը պատմական տարբեր փուլերում, երկրամասում կապիտալիզմի զարգացման գործընթացը և այլ խնդիրներ։ Ռշտունին գործուն մասնակցություն է ունեցել հայ ժողովրդի պատմության դպրոցական դասագրքերի և ՀԳԱ պատմության ինստիտուտի կողմից հրատարակված հայոց պատմության բազմահատորյակի ստեղծմանը։
Կոչումներ
խմբագրել1943 թվականի Վահան Ռշտունուն շնորհվել է պրոֆեսորի, իսկ 1946 թվականին՝ գիտությունների վաստակավոր գործչի կոչումներ։
1956 թվականին Ռշտունին ընտրվել է Հայաստանի Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ, արժանացել պետական մի շարք պարգևների։
Հիշատակ
խմբագրելՌշտունիի գրչին են պատկանում նաև արևելահայ հասարակական-քաղաքական մտքի պատմությանը վերաբերող մի շարք աշխատություններ։ Պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով։ Ռշտունիի անունով է կոչվում Երևանի համալսարանի ԽՍՀՄ պատմության ամբիոնի գիտական կաբինետի ընթերցասրահը։
Նրա անունով է կոչվում Էջմիածնի թիվ 11 դպրոցը։
Երկեր
խմբագրել- «Գյուղացիական շարժումները Հայաստանում 19-րդ դ.», 1948թ.:
- Ռշտունի Վ.Հ., «Ցարիզմի ագրարային քաղաքականությունը և գյուղացիական շարժումները Հայաստանում 20-րդ դ. սկզբին», 1951թ.:
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 http://am.hayazg.info/index.php?curid=13260
- ↑ ակադեմիա, Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային. «Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիա». www.sci.am (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 6-ին.
- ↑ «ՎԱՀԱՆ ՀԱՐՈւԹՅՈւՆԻ ՌՇՏՈւՆԻ». ysu.am. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 6-ին.
Աղբյուրներ
խմբագրել- Պատմական գիտությունների դոկտոր Հ. Ու. Մելիքսեթյան «Բազմավաստակ գիտնականը և մանկավարժը» (Վահան Ռշտունու ծննդյան 100-ամյակի առթիվ), պատմաբանասիրական հանդես № 1, 1995, էջ 230-232
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ |