Վահան Չերազ
Վահան Չերազ (օգոստոսի 16, 1886, Կոստանդնուպոլիս - 1928, Թիֆլիս, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ հայտնի մարզիկ, Կ.Պոլսի և Հայաստանի Հանրապետության սկաուտական շարժման հիմնադիրներից մեկը։
| Վահան Չերազ | |
|---|---|
 | |
| Անձնական տեղեկություն | |
| Սեռ՝ | արական |
| Մասնագիտացում՝ | հասարակական գործիչ և մարզիկ |
| Ծննդյան ամսաթիվ՝ | օգոստոսի 16, 1886 |
| Ծննդավայր՝ | Կոստանդնուպոլիս |
| Մահվան ամսաթիվ՝ | 1928 |
| Մահվան վայր՝ | Թիֆլիս, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ |
Կենսագրություն խմբագրել
Վահան Չերազը հայտնի հասարակական-քաղաքական գործիչ, մտավորական, խմբագիր և գրող Մինաս Չերազի եղբորորդին էր։ Հայրը պոլսահայ իրավաբան Գասպար Չերազն է, որը 1915 թվի ապրիլի 24֊ին հայ մտավորականների հետ աքսորվել է Չանքըրը։ Նա սովորել է Պոլսի և Փարիզի ուսումնական հաստատություններում, եղել է Հ.Մ.Ը.Մ.-ի սկաուտական շարժման հիմնադիրներից մեկը։ Առաջինն էր, որ ֆուտբոլը բերել է Օսմանյան կայսրություն, հիմնել է ֆուտբոլի խմբեր և խաղեր կազմակերպել։ Վահան Չերազի և նրա համախոհների ջանքերով դեռևս 1908 թվականին Պոլսում ստեղծվել է հանրահայտ «Տորք» հայկական մարզական ակումբը, որտեղ նա ֆուտբոլի թիմի առաջատար խաղացողն էր։ 1912 թվականին «Տորք» մարզական ակումբը Պոլսում կազմակերպում էր արդեն լողի, թենիսի ու հեծանվավազքի մրցումներ[1]։
1914 թվականին, երբ սկսվում է Առաջին աշխարհամարտը, Վահան Չերազը մեկնում է Թիֆլիս, ընդգրկվում Զորավար Անդրանիկի կամավորական ջոկատում և նրա հրամանատարությամբ մասնակցում տարածաշրջանում ընթացող մարտական գործողություններին ընդհուպ մինչև 1919 թվականը։ Անդրանիկի ջոկատի կազմալուծումից հետո Չերազը մեկնում է Պոլիս, 1920 թվականին Հայաստանի Հանրապետության Կրթության նախարար Նիկոլ Աղբալյանի հրավերով Պոլիսից տեղափոխվել է Ալեքսանդրապոլ (այժմ՝ Գյումրի), որպեսզի հայրենիքում զարգացնի մարզական կյանքը։ Այդ ժամանակաշրջանում Ցեղասպանությունը վերապրած որբերի մի մասը կենտրոնացած էր Ալեքսանդրապոլում։ Մասնակցել է 1921 թվի փետրվարյան ապստամբությանը[2]։
Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո, ի տարբերություն իր ընկերներից շատերին, նա նախընտրում է մնալ հայրենիքում, իր սկաուտների մոտ՝ արհամարհելով իրեն սպառնացող վտանգը և հարազատների զգուշացումները, իսկ 1921 թվականին մասնակցում է փետրվարյան ապստամբությանը։ Արդեն խորհրդային կարգերի օրոք Վահան Չերազը Ալեքսանդրապոլում (Գյումրի) աշխատում է Ամերիկյան օգնության կոմիտեում (Ամերկոմ. Ամերիկյան կոմիտե, "Near East Relief" կոչվող կազմակերպություն), զբաղվում է հայ որբերի խնամակալությամբ, կազմակերպում սկաուտական և մարզական մանկապատանեկան խմբեր։ 1924 թվականին նա անհիմն մեղադրվում է «լրտեսության մեջ հօգուտ ԱՄՆ-ի և Անգլիայի», աքսորվում է Սիբիր, սակայն մի քանի ամիս անց ազատվում է, վերադառնում Խորհրդային Հայաստան և նորից զբաղվում որբերի դաստիարակությամբ։ Թեպետ Վահան Չերազը շարքային դաշնակցական չէր, 1927 թվականին նման զրպարտությամբ ձերբակալում են Լենինականում, 1928 թվի հունվարի 9֊ին գնդակահարում Թիֆլիսում[3]։
Չերազի կինը՝ Վարդանուշ Չերազը, գնդակահարվել է 1937 թվականին[4]։ Վարդգես Անդրեասյանը՝ Վարդանուշի եղբայրը, որդեգրել է նրանց որբ մնացած դստերը՝ Բյուրակնին։ Վախենալով հետապնդումներից՝ նա փոխում է աղջկա ազգանունը՝ դարձնելով Անդրեասյան։ Բանասեր Բյուրակն Անդրեասյան-Չերազն այժմ բնակվում է Երևանում։
Հիշատակ խմբագրել
2018 թվի հուլիսի 23֊ին Գյումրիում բացվեց Վահան Չերազի հուշարձանը։ 2014 թվականի հունիսի 7-ին Գյումրու մանկավարժական ինստիտուտում բացվել է Վահան Չերազի լսարանը և տեղադրվել նրա կիսանդրին[5][6]։ 2018 թվականի հուլիսի 23-ին Գյումրի քաղաքի կենտրոնական՝ Վարդանանց հրապարակին հարող Վահան Չերազի անունը կրող փողոցում տեղադրվել է սկաուտական շարժման առաջնորդի հուշարձանը[7]։
.jpg)
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Վահան Չերազ` Հայաստանում սկաուտական շարժման հիմնադիրը
- ↑ Վահան Չերազ. Թէ ինչպէս սիգտիր ըրինք պօլշևիկները
- ↑ Ընտանեկան ալբոմ. Վահան Չերազ մաս 2
- ↑ https://inknagir.org/?p=5953
- ↑ Լսարան` Վահան Չերազի անունով
- ↑ Կիւմրիի մէջ պիտի տեղադրուի Վահան Չերազի կիսանդրին
- ↑ «Գյումրիում տեղի է ունեցել Վահան Չերազի հուշարձանի բացման արարողությունը». 2018 թ․ հուլիսի 23. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 7-ին.