Վահագն Դավթյան

հայ լեզվաբան, թարգմանիչ, բանաստեղծ, գրող

Վահագն Արմենակի Դավթյան (օգոստոսի 15, 1922(1922-08-15)[1], Արաբկիր, Մալաթիայի մարզ, Թուրքիա - փետրվարի 21, 1996(1996-02-21), Երևան, Հայաստան), հայ բանաստեղծ, հրապարակախոս, թարգմանիչ, դրամատուրգ: Հայկական ԽՍՀ 1977 թվականի պետական մրցանակի դափնեկիր («Կոմունիրտներ» բանաստեղծության և «Տաղարան» բանաստեղծությունների շարքի համար), Չարենցի անվան մրցանակի դափնեկիր (1979): ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ: ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս (1996): ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1949 թվականից: ԽՄԿԿ անդամ 1953 թվականից:

Վահագն Արմենակի Դավթյան
Vahagn Davtyan.JPG
Ծնվել էօգոստոսի 15, 1922(1922-08-15)[1]
ԾննդավայրԱրաբկիր, Մալաթիայի մարզ, Թուրքիա
Վախճանվել էփետրվարի 21, 1996(1996-02-21) (73 տարեկան)
Վախճանի վայրԵրևան, Հայաստան
ԳերեզմանԳերեզման Վահագն Դավթյանի
Մասնագիտությունբանաստեղծ, թարգմանիչ
Լեզուհայերեն
Ազգությունհայ
ՔաղաքացիությունՀայաստան Հայաստան
ԿրթությունԵրևանի պետական համալսարան
ԱնդամակցությունԽՍՀՄ Գրողների միություն
ԿուսակցությունԽՄԿԿ
Պարգևներ«Պատվո նշան» շքանշան Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշան Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան և «Աշխատանքային գերազանցության համար» մեդալ
[[:q:tob anasun վիքիդարան =|Վահագն Դավթյան]] Վիքիքաղվածքում
Վահագն Դավթյան Վիքիդարանում
Vahagn Davtyan Վիքիպահեստում

ԿենսագրությունԽմբագրել

 
Վահագն Դավթյանի հուշարձանը Արաբկիրում, քանդակագործ՝ Լևոն Թոքմաջյան

Ծնվել է 1922 թվականին Արաբկիրում (Արևմտյան Հայաստան), որը ծվարած է Եփրատի ափին գտնվող Ոսկեգետակի մոտ։ 4 տարեկան է եղել, երբ Տրապիզոնից նավով գաղթել են և ժամանակավորապես հաստատվել Կրասնոդարում: Գաղթական արաբկիրցիները 1930-ական թվականներին եկել և Երևանում հիմնել են նոր Արաբկիր թաղամասը: Այդ մասին իմանալով՝ 1932 թվականին մոր և քրոջ հետ վերադառնում և հաստատվում են Երևանում, հայրը ավելի ուշ միանում է իրենց, քանի որ Կրասնոդարում փռնչիություն էր անում և օգնում ընտանիքին։

Դպրոցն ավարտելուց հետո ուղարկել են բանակ, անմիջապես սկսվել է երկրորդ համաշխարհային պատերազմը։ Մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին, վիրավորվել է և վերադարձել տուն, ընդունվել համալսարան։ 1948 թվականին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանը: Եղել է «Ավանգարդ» թերթի աշխատակից՝ 1945-1954 թվականներին, «Գրական թերթի» պատասխանատու քարտուղար՝ 1954-1962 թվականներին, «Գրական թերթի» գլխավոր խմբագիր՝ 1962-1965 թվականներին, «Հայրենիքի ձայն» թերթի հիմնադիր-գլխավոր խմբագիր՝ 1965-1967 թվականներին, Սփյուռքահայության հետ մշակութային կապի կոմիտեի նախագահի տեղակալ՝ 1967-1981 թվականներին, «Վերածնված Հայաստան» հանդեսի գլխավոր խմբագիր՝ 1981-1991 թվականներին, Հայաստանի գրողների միության նախագահ՝ 1991-1994 թվականներին, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ՝ 1986 թվականին, ակադեմիկոս՝ 1996 թվականին: Մահացել է 1996 թվականի փետրվարի 21-ին Երևանում, աճյունն ամփոփած է Երևանի Կոմիտասի անվան պանթեոնում[2][3]:

ՍտեղծագործություններԽմբագրել

Մոտ 40 բանաստեղծական ժողովածուի, գրական- հրապարակախոսական հոդվածների 2 գրքի, մամուլում տպագրված մոտ 1000 հոդվածի, գրախոսությունների, էսսեների, հուշագրությունների հեղինակ է:Վահագն Դավթյանի ստեղծագործությունները սկսել են տպագրվել 1935 թվականից։ Հեղինակ է 40-ից ավելի բանաստեղծական ժողովածուների, գրական- հրապարակախոսական հոդվածների, 2 գրքերի՝ «Բարի հսկան», «Վիլյամ Սարոյանի մասին» գրքի, «Համառոտ պատմություն հայոց», «Անխորագիր» վիպակ, «Զուգահեռ Ճանապարհ», «Ի սկզբանե էր բանն», մամուլում տպագրված մոտ 1000 հոդվածների, գրախոսությունների, էսսեների, հուշագրությունների։

Թարգմանել է Ա. Ս. Պուշկինի, Ս. Ա. Եսենինի, Ա. Բլոկի, Շ. Պետեֆիի, Ռոբերտ Բըրնսի, Ռուդաքի, Մեժելայտիս, Ա. Կիրակոսյանի և այլոց բանաստեղծություններից։

ՀիշատակԽմբագրել

Վահագն Դավթյանի անունով է կոչվում Երևանի թիվ 149 դպրոցը և Արաբկիրի այգին, որտեղ տեղադրված է բանաստեղծի հուշարձանը։ Արաբկիր վարչական շրջանում Դավթյանի անունով է կոչվել նաև փողոց։ 2012 թվականին Երևանի Արաբկիր համայնքի Նաիրի Զարյանի փողոցի 80 հասցեում բացվել է Վահագն Դավթյանի հուշատախտակը[4]:

1976 թվականին գեղանկարիչ Հրանտ Ստեփանյանը վրձնել է Վահագն Դավթյանի դիմանկարը, որը գտնվում է Չարենցի անվան արվեստի և գրականության թանգարանում:

 
Վահագն Դավթյանի գերեզմանը Երևանի Կոմիտասի անվան պանթեոնում
 
Վահագն Դավթյանի հուշատախտակը Երևանի Արաբկիր վարչական շրջանի Նաիրի Զարյան 80 հացեում

ՊարգևներԽմբագրել

  • «Հայրենական պատերազմի երկրորդ աստիճանի» շքանշան
  • ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ
  • «Աշխատանքային կարմիր դրոշի» շքանշան
  • «Պատվո նշան» շքանշան
  • Հայաստանի պետական մրցանակի կրկնակի դափնեկիր
  • Չարենցի անվան մրցանակի դափնեկիր

Երկերի մատենագիտությունԽմբագրել

  • Առաջին սեր, Երևան, 1947 թվական:
  • Աշխարհի առավոտը, Երևան, 1950 թվական:
  • Ճանապարհ սրտի միջով, Երևան, 1955 թվական:
  • Լուսաբացը լեռներում, Երևան, 1957 թվական, 227 էջ:
  • Թոնդրակեցիներ, Երևան, 1961 թվական, 196 էջ:
  • Թոնդրակեցիներ, Թեհրան, 1962 թվական, 169 էջ:
  • Ամառային ամպրոպ, Երևան, 1964 թվական, 384 էջ:
  • Բայց ծնվեցի, Երևան, 1965 թվական:
  • Գինու երգը, Երևան, 1966 թվական, 192 էջ:
  • Ծուխ ծխանի, Երևան, 1969 թվական, 239 էջ:
  • Անկեզ մորենի, Երևան, 1972 թվական, 256 էջ:
  • Երկերի ժողովածու 2 հատորով, հատ. 1-2, Երևան, 1973-1975 թվական:
  • Զուգահեռ ճանապարհ (հուշագրություններ, ուղեգրություններ, հրապարակախոսություն), Երևան, 1976 թվական, 404 էջ:
  • Կապույտ գիրք, Երևան, 1978 թվական, 356 էջ:
  • Բարի հսկան (հանդիպումներ Վիլյամ Սարոյանի հետ), Երևան, 1979 թվական, 208 էջ:
  • Լույսն իբրև հաց (հատընտիր), Երևան, 1980 թվական, 196 էջ:
  • Ասք սիրո, Երևան, 1982 թվական, 460 էջ:
  • Լույս առավոտի, Երևան, 1984 թվական, 216 էջ:
  • Երկերի ժողովածու 2 հատորով, հատ. 1-2, Երևան, 1985 թվական:
  • Անքնություն, Երևան, 1987 թվական, 350 էջ:
  • Ծննդավայր, Երևան, 1988 թվական[5]:
  • Հայերգություն, Երևան, 1988 թվական, 237 էջ:
  • Ի սկզբանե էր Բանն (հոդվածներ, էսսեներ), Երևան, 1989 թվական, 606 էջ:
  • Հայաստան 88, Երևան, 1991 թվական:
  • Համառոտ պատմություն հայոց, Երևան, 1992 թ․:
  • Գիրք ողբի և գովքի, Երևան, 1994 թվական:
  • Հողմաշունչ գիշերներ, Երևան, 1995 թվական, 126 էջ:
  • Անխորագիր (էսսե վիպակ), Երևան, 2003 թվական, 163 էջ[6]:
  • Օրհնության նվագներ, Երևան, 2003 թվական, 158 էջ[7]:
  • Արևոտ հովիտ, Երևան, 2007 թվական, 248 էջ:
  • Հայերգություն, Երևան, 2008 թվական:
  • Ընտրանի, Երևան, 2012 թվական, 192 էջ:
Գրքեր Վահագն Դավթյանի թարգմանությամբ
  • Շպիվաչով Ստեփան, Հատընտիր, Երևան, Հայպետհրատ, 1951, 203 էջ:
  • Հիքմեթ Նաղիմ, Զոյա, Երևան, Հայպետհրատ, 1951, 16 էջ:
  • Նայդենովա Նինա, Ես շատ գործեր ունեմ, Երևան, Հայպետհրատ, 1953, 28 էջ:
  • Մարշակ Ս., Ձախորդ վարպետը, Երևան, Հայպետհրատ, 1956, 15 էջ:
  • Պետեֆի Շանդոր, Բանաստեղծություններ, Երևան, Հայպետհրատ, 1957, 198 էջ:
  • Եսենին Սերգեյ, Հատընտիր (ժողովածուի բանաստեղծությունների մի մասը թարգմանել է Վ. Դավթյանը), Երևան, Հայպետհրատ, 1961, 397 էջ:
  • Արմատ և Էություն, Ա․Կիրակոսյան (1967 թ.), (1971 թ.)
  • Ռոբերտ Ռոժդեստվենսկի (1975 թ.)
  • Իմ սիրտը լեռներում է, Ռոբերտ Բյորնս (1977)
  • Քարե գինի, Է․ Մեժելայտիս (1980 թվական)
  • Շանդոր Պետեֆի (1981 թվական)
  • Աստղային ձայներ (թարգմանությունների ժողովածու) (1983 թվական)
  • Արյունոտ Հարսանիք, Գարսիա Լորկա (1986 թվական)
  • Ռուդաքի (1995 թվական)

* Դավթյանը օտար լեզուներով

  • Рассвет в горах (1960 թվական)
  • Летний зной (1960 թվական)
  • Poème d'amour et d'épée (1974)
  • Неопалимая купина (1980 թվական)
  • Свет как хлеб (1981 թվական)
  • Libro Azul (1981 թվական)
  • Сказания о любви (1984 թվական)
  • Ռեքվիեմ՝
    • լիտվերեն (1980 թվական)
    • իսպաներեն (1981 թվական),
    • ռուսերեն (1981 թվական),
    • գերմաներեն (1986 թվական),
    • ֆրանսերեն(1986 թվական),
    • արաբերեն (1996 թվական),
    • վրացերեն (2015 թվական)

ՄամուլԽմբագրել

ԳրականությունԽմբագրել

  • Վահագն Դավթյանի պոեզիան, Հենրիկ Գալստյան, 1978 թվական
  • Վահագն Դավթյան, Ժենյա Քալանթարյան, 1991 թվական
  • Վահագն Դավթյանի խոսքարվեստը, Լ․Հ․ Հայրապետյան, 1999 թվական
  • Անցողիկն ու հավիտենականը, Վահագն Դավթյանի հիշատակին, կազմող՝ Ս․ Յուզբաշյան, խմբ․՝ Գ․ Ջանիկյան, 2005 թվական
  • Վահագն Դավթյան, Դավիթ Գասպարյան, 2007 թվական

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Давтян Ваагн Арменакович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ «Ով ով է: Հայեր» հանրագիտարան, հատոր առաջին, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007:
  3. ↑ «Դավթյան Վահագն | armenianlanguage.am»։ www.armenianlanguage.am։ Վերցված է 2019-02-25 
  4. ↑ Բացվել է Վահագն Դավթյանի հուշատախտակը
  5. ↑ Դավթյան Վահագն Արմենակի (1988)։ Ծննդավայր: Բանաստեղծություններ և պոեմ (հայերեն)։ Լույս։ ISBN 9785545000692 
  6. ↑ Դավթյան Vahagn Davtyan; Վահագն (2014-04-16)։ Ankhoragir; Անխորագիր: Memoirs – Essay; Հուշագրություններ-էսսե (հայերեն)։ Armenian eBooks Initiative 
  7. ↑ Դավթյան Վահագն Արմենակի (2003)։ Օրհնության նվագներ: Բանաստեղծւթյուններ (հայերեն)։ ՀԳՄ հրատ.։ ISBN 9789994134083 

Արտաքին հղումներԽմբագրել

  Նյութեր Վիքիքաղվածքում
  Նյութեր Վիքիդարանում
  Վահագն Դավթյան Վիքիպահեստում
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վահագն_Դավթյան&oldid=7478544» էջից