Վահագն Դավթյան

հայ լեզվաբան, թարգմանիչ, բանաստեղծ, գրող

Վահագն Արմենակի Դավթյան (օգոստոսի 15, 1922(1922-08-15)[1], Արաբկիր, Մալաթիայի մարզ, Թուրքիա - փետրվարի 21, 1996(1996-02-21), Երևան, Հայաստան), հայ բանաստեղծ, հրապարակախոս, թարգմանիչ, դրամատուրգ։ Հայկական ԽՍՀ 1977 թվականի պետական մրցանակի դափնեկիր («Կոմունիրտներ» բանաստեղծության և «Տաղարան» բանաստեղծությունների շարքի համար), Չարենցի անվան մրցանակի դափնեկիր (1979): ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ։ ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս (1996): ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1949 թվականից։ ԽՄԿԿ անդամ 1953 թվականից։

Վահագն Արմենակի Դավթյան
Vahagn Davtyan.JPG
Ծնվել էօգոստոսի 15, 1922(1922-08-15)[1]
ԾննդավայրԱրաբկիր, Մալաթիայի մարզ, Թուրքիա
Վախճանվել էփետրվարի 21, 1996(1996-02-21) (73 տարեկան)
Վախճանի վայրԵրևան, Հայաստան
ԳերեզմանԳերեզման Վահագն Դավթյանի
Մասնագիտությունբանաստեղծ, թարգմանիչ
Լեզուհայերեն
Ազգությունհայ
ՔաղաքացիությունՀայաստան Հայաստան
ԿրթությունԵրևանի պետական համալսարան
ԱնդամակցությունԽՍՀՄ Գրողների միություն
ԿուսակցությունԽՄԿԿ
Պարգևներ«Պատվո նշան» շքանշան Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշան Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան և «Աշխատանքային գերազանցության համար» մեդալ
Վահագն Դավթյան Վիքիքաղվածքում
Վահագն Դավթյան Վիքիդարանում
Vahagn Davtyan Վիքիպահեստում

ԿենսագրությունԽմբագրել

 
Վահագն Դավթյանի հուշարձանը Արաբկիրում, քանդակագործ՝ Լևոն Թոքմաջյան

Ծնվել է 1922 թվականին Արաբկիրում (Արևմտյան Հայաստան), որը ծվարած է Եփրատի ափին գտնվող Ոսկեգետակի մոտ։ 4 տարեկան է եղել, երբ Տրապիզոնից նավով գաղթել են և ժամանակավորապես հաստատվել Կրասնոդարում։ Գաղթական արաբկիրցիները 1930-ական թվականներին եկել և Երևանում հիմնել են նոր Արաբկիր թաղամասը։ Այդ մասին իմանալով՝ 1932 թվականին մոր և քրոջ հետ վերադառնում և հաստատվում են Երևանում, հայրը ավելի ուշ միանում է իրենց, քանի որ Կրասնոդարում փռնչիություն էր անում և օգնում ընտանիքին։

Դպրոցն ավարտելուց հետո ուղարկել են բանակ, անմիջապես սկսվել է երկրորդ համաշխարհային պատերազմը։ Մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին, վիրավորվել է և վերադարձել տուն, ընդունվել համալսարան։ 1948 թվականին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանը։ Եղել է «Ավանգարդ» թերթի աշխատակից՝ 1945-1954 թվականներին, «Գրական թերթի» պատասխանատու քարտուղար՝ 1954-1962 թվականներին, գլխավոր խմբագիր՝ 1962-1965 թվականներին, «Հայրենիքի ձայն» թերթի հիմնադիր-գլխավոր խմբագիր՝ 1965-1967 թվականներին, Սփյուռքահայության հետ մշակութային կապի կոմիտեի նախագահի տեղակալ՝ 1967-1981 թվականներին, «Սովետական Հայաստան» (1989 թվականից՝ «Վերածնված Հայաստան») ամսագրի գլխավոր խմբագիր՝ 1981-1990 թվականներին, Հայաստանի գրողների միության նախագահ՝ 1991-1994 թվականներին, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ՝ 1986 թվականին, ակադեմիկոս՝ 1996 թվականին։ Մահացել է 1996 թվականի փետրվարի 21-ին Երևանում, աճյունն ամփոփած է Երևանի Կոմիտասի անվան պանթեոնում[2][3]։

ՍտեղծագործություններԽմբագրել

Մոտ 40 բանաստեղծական ժողովածուի, գրական- հրապարակախոսական հոդվածների 2 գրքի, մամուլում տպագրված մոտ 1000 հոդվածի, գրախոսությունների, էսսեների, հուշագրությունների հեղինակ է։ Վահագն Դավթյանի ստեղծագործությունները սկսել են տպագրվել 1935 թվականից։ Թարգմանել է Ա. Ս. Պուշկինի, Ս. Ա. Եսենինի, Ա. Բլոկի, Շ. Պետեֆիի, Ռոբերտ Բըրնսի, Ռուդաքի, Մեժելայտիս, Ա. Կիրակոսյանի և այլոց բանաստեղծություններից։

ՀիշատակԽմբագրել

Վահագն Դավթյանի անունով է կոչվում Երևանի թիվ 149 դպրոցը և Արաբկիրի այգին, որտեղ տեղադրված է բանաստեղծի հուշարձանը։ Արաբկիր վարչական շրջանում Դավթյանի անունով է կոչվել նաև փողոց։ 2012 թվականին Երևանի Արաբկիր համայնքի Նաիրի Զարյանի փողոցի 80 հասցեում բացվել է Վահագն Դավթյանի հուշատախտակը[4]։

1976 թվականին գեղանկարիչ Հրանտ Ստեփանյանը վրձնել է Վահագն Դավթյանի դիմանկարը, որը գտնվում է Չարենցի անվան արվեստի և գրականության թանգարանում։

 
Վահագն Դավթյանի գերեզմանը Երևանի Կոմիտասի անվան պանթեոնում
 
Վահագն Դավթյանի հուշատախտակը Երևանի Արաբկիր վարչական շրջանի Նաիրի Զարյան 80 հացեում

ՊարգևներԽմբագրել

  • «Հայրենական պատերազմի երկրորդ աստիճանի» շքանշան
  • ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ
  • «Աշխատանքային կարմիր դրոշի» շքանշան
  • «Պատվո նշան» շքանշան
  • Հայաստանի պետական մրցանակի կրկնակի դափնեկիր
  • Չարենցի անվան մրցանակի դափնեկիր

Երկերի մատենագիտությունԽմբագրել

  • Առաջին սեր, Երևան, 1947 :
  • Աշխարհի առավոտը, Երևան, 1950:
  • Ճանապարհ սրտի միջով, Երևան, 1955:
  • Լուսաբացը լեռներում, Երևան, 1957, 227 էջ։
  • Թոնդրակեցիներ, Երևան, 1961, 196 էջ։
  • Թոնդրակեցիներ, Թեհրան, 1962, 169 էջ։
  • Ամառային ամպրոպ, Երևան, 1964 թվական, 384 էջ։
  • Բայց ծնվեցի, Երևան, 1965:
  • Գինու երգը, Երևան, 1966, 192 էջ։
  • Ծուխ ծխանի, Երևան, 1969, 239 էջ։
  • Անկեզ մորենի, Երևան, 1972, 256 էջ։
  • Երկերի ժողովածու 2 հատորով, հատ. 1-2, Երևան, 1973-1975։
  • Զուգահեռ ճանապարհ (հուշագրություններ, ուղեգրություններ, հրապարակախոսություն), Երևան, 1976, 404 էջ։
  • Կապույտ գիրք, Երևան, 1978, 356 էջ։
  • Բարի հսկան (հանդիպումներ Վիլյամ Սարոյանի հետ), Երևան, 1979, 208 էջ։
  • Լույսն իբրև հաց (հատընտիր), Երևան, 1980, 196 էջ։
  • Ասք սիրո, Երևան, 1982, 460 էջ։
  • Լույս առավոտի, Երևան, 1984, 216 էջ։
  • Երկերի ժողովածու 2 հատորով, հատ. 1-2, Երևան, 1985 :
  • Անքնություն, Երևան, 1987, 350 էջ։
  • Ծննդավայր, Երևան, 1988 [5]:
  • Հայերգություն, Երևան, 1988, 237 էջ։
  • Ի սկզբանե էր Բանն (հոդվածներ, էսսեներ), Երևան, 1989, 606 էջ։
  • Հայաստան 88, Երևան, 1991:
  • Համառոտ պատմություն հայոց, Երևան, 1992:
  • Գիրք ողբի և գովքի, Երևան, 1994։
  • Հողմաշունչ գիշերներ, Երևան, 1995, 126 էջ։
  • Անխորագիր (էսսե վիպակ), Երևան, 2003, 163 էջ[6]։
  • Օրհնության նվագներ, Երևան, 2003, 158 էջ[7]։
  • Արևոտ հովիտ, Երևան, 2007, 248 էջ։
  • Հայերգություն, Երևան, 2008:
  • Ընտրանի, Երևան, 2012, 192 էջ։
Գրքեր Վահագն Դավթյանի թարգմանությամբ
  • Շպիվաչով Ստեփան, Հատընտիր, Երևան, Հայպետհրատ, 1951, 203 էջ։
  • Հիքմեթ Նազիմ, Զոյա, Երևան, Հայպետհրատ, 1951, 16 էջ։
  • Նայդենովա Նինա, Ես շատ գործեր ունեմ, Երևան, Հայպետհրատ, 1953, 28 էջ։
  • Մարշակ Ս., Ձախորդ վարպետը, Երևան, Հայպետհրատ, 1956, 15 էջ։
  • Պետեֆի Շանդոր, Բանաստեղծություններ, Երևան, Հայպետհրատ, 1957, 198 էջ։
  • Եսենին Սերգեյ, Հատընտիր (ժողովածուի բանաստեղծությունների մի մասը թարգմանել է Վ. Դավթյանը), Երևան, Հայպետհրատ, 1961, 397 էջ։
  • Կիրակոսյան, Ալիսիա, Արմատ և Էություն, (1967 թ.), (1971 թ.)
  • Ռոբերտ Ռոժդեստվենսկի (1975 թ.)
  • Ռոբերտ Բյորնս, Իմ սիրտը լեռներում է (1977)
  • Է․ Մեժելայտիս, Քարե գինի (1980 թվական)
  • Շանդոր Պետեֆի (1981 թվական)
  • Աստղային ձայներ (թարգմանությունների ժողովածու) (1983 թվական)
  • Արյունոտ Հարսանիք, Գարսիա Լորկա (1986 թվական)
  • Ռուդաքի (1995 թվական)

* Դավթյանը օտար լեզուներով

  • Рассвет в горах (1960 թվական)
  • Летний зной (1960 թվական)
  • Poème d'amour et d'épée (1974)
  • Неопалимая купина (1980 թվական)
  • Свет как хлеб (1981 թվական)
  • Libro Azul (1981 թվական)
  • Сказания о любви (1984 թվական)
  • Ռեքվիեմ՝
    • լիտվերեն (1980 թվական)
    • իսպաներեն (1981 թվական),
    • ռուսերեն (1981 թվական),
    • գերմաներեն (1986 թվական),
    • ֆրանսերեն(1986 թվական),
    • արաբերեն (1996 թվական),
    • վրացերեն (2015 թվական)

ՄամուլԽմբագրել

ԳրականությունԽմբագրել

  • Վահագն Դավթյանի պոեզիան, Հենրիկ Գալստյան, 1978 թվական
  • Վահագն Դավթյան, Ժենյա Քալանթարյան, 1991 թվական
  • Վահագն Դավթյանի խոսքարվեստը, Լ․Հ․ Հայրապետյան, 1999 թվական
  • Անցողիկն ու հավիտենականը, Վահագն Դավթյանի հիշատակին, կազմող՝ Ս․ Յուզբաշյան, խմբ․՝ Գ․ Ջանիկյան, 2005 թվական
  • Վահագն Դավթյան, Դավիթ Գասպարյան, 2007 թվական

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Давтян Ваагн Арменакович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ «Ով ով է։ Հայեր» հանրագիտարան, հատոր առաջին, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007։
  3. ↑ «Դավթյան Վահագն | armenianlanguage.am»։ www.armenianlanguage.am։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-03-02-ին։ Վերցված է 2019-02-25 
  4. ↑ Բացվել է Վահագն Դավթյանի հուշատախտակը
  5. ↑ Դավթյան Վահագն Արմենակի (1988)։ Ծննդավայր: Բանաստեղծություններ և պոեմ (հայերեն)։ Լույս։ ISBN 9785545000692 
  6. ↑ Դավթյան Vahagn Davtyan; Վահագն (2014-04-16)։ Ankhoragir; Անխորագիր։ Memoirs – Essay; Հուշագրություններ-էսսե (հայերեն)։ Armenian eBooks Initiative 
  7. ↑ Դավթյան Վահագն Արմենակի (2003)։ Օրհնության նվագներ։ Բանաստեղծւթյուններ (հայերեն)։ ՀԳՄ հրատ.։ ISBN 9789994134083 

Արտաքին հղումներԽմբագրել

  Նյութեր Վիքիքաղվածքում
  Նյութեր Վիքիդարանում
  Վահագն Դավթյան Վիքիպահեստում
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 299)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վահագն_Դավթյան&oldid=8063241» էջից