Վահագնի
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Վահագնի (այլ կիրառումներ)
Վահագնի (նախկին անվանումը՝ Շահալի), գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի Փամբակ համայնքում՝ մարզկենտրոն Վանաձորից 21 կմ հյուսիս-արևելք, Փամբակ գետի վերին հովտում՝ Վանաձոր–Ալավերդի մայրուղու ձախ կողմում։ Համայնքն իր վարչական տարածքով սահմանակից է Ձորագյուղ, Անտառամուտ, Եղեգնուտ, Վահագնաձոր համայնքների վարչական տարածքներին։ Համայնքին մոտ գտնվող երկաթուղային կայարաններն են Վահագնաձորը (5 կմ) և Թումանյանը (7 կմ)։ Գյուղը տեղակայված է Վահագնի գետի ձախ ափին՝ ծովի մակերևույթից 1030 մ բարձրության վրա։ Վահագնի է վերանվանվել 1947 թվականի ապրիլի 10-ին[2]։
| Գյուղ | |||
|---|---|---|---|
| Վահագնի | |||
| Շահալի | |||
 Վահագնի գյուղի համայնապատկեր | |||
| Երկիր |  Հայաստան | ||
| Մարզ | Լոռու | ||
| Վարջական ղեկավար | ադյ | ||
| Հիմնադրված է | 1805 թ. | ||
| ԲԾՄ | 1030 մ | ||
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | ||
| Բնակչություն | 1070[1] մարդ (2011) | ||
| Ազգային կազմ | Հայեր | ||
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+4, ամառը UTC+5 | ||
| |||
Աշխարհագրություն խմբագրել
Աշխարհագրական դիրքը լեռնային է, ծովի մակարդակից գտնվում է 1000-1500 մ բարձրության վրա։ Ձմեռը տևում է 140-160 օր։ Նվազագույն ջերմաստիճանը -19 °C է, առավելագույնը` +35 °C։ Տարեկան տեղումները քիչ են։ Համայնքի ցանքատարածությունները հաճախ տուժում են սելավներից, կարկուտներից, երբեմն էլ` երաշտից։
Վահագնի համայնքի բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է անասնապահությամբ, բուսաբուծությամբ, մեղվապահությամբ, հացահատիկի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։
Բնակչություն խմբագրել
Ըստ ՀՀ 2011 թվականի մարդահամարի արդյունքների՝ Վահագնիի մշտական բնակչությունը կազմել է 1070, առկա բնակչությունը՝ 1001 մարդ[1]։ Բնակիչները 1831 թվականից մինչ օրս հայեր են[3], բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև[4].
| Տարի | 1831 | 1873 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 113 | 542[3] | 913 | 1688 | 1970 | 1432 | 1359 | 1149 | 817 | 1251 | 1070[1] |
Պատմամշակութային հուշարձաններ խմբագրել
Գյուղի կենտրոնական մասում է գտվում եկեղեցին. այն հայտնի է որպես գյուղամիջյան եկեղեցի, որովհետև անվան հետ կապված որևէ պատմական վկայություն չկա։ Ըստ բանավոր աղբյուրների՝ եկեղեցին անվանում են Սուրբ Նշան, ոմանք էլ այն անվանում են Սուրբ Սարգիս։ Եկեղեցին կառուցվել է 1806-1807 թվականներին, իսկ զանգակատունը ավելի ուշ՝ 1836 թվականին։ Գործել է մինչև 1929 թվականը։ Հետո, շատ այլ եկեղեցիների նման, ԽՍՀՄ տարիներին վերածվել է կոլտնտեսության պահեստի։ 1988 թվական Սպիտակի երկրաշարժի ժամանակ եկեղեցին ավերվել է։ Այն վերականգնելու մի քանի փորձ արվել է, բայց ֆինանսների սղության պատճառով միայն բարեկարգման աշխատանքներ են տարվել։
Բնակավայրի կենտրոնական մասում է գտնվում նաև Հայրենական մեծ պատերազմում զոհված վահագնեցիների հիշատակին նվիրված և 1973 թվականին կառուցված «Վահագն վիշապաքաղ» հուշարձանը, որին կից կա թանգարան։
Գյուղի տարածքում կան բազմաթիվ խաչքարեր և կիկլոպյան դարաշրջանի ամրոց։ Դպրոցի բակում տեղադրված են Գուսան Զաքարյանի և Անտոն Քոչինյանի կիսանդրիները, ովքեր ծնունդով Վահագնիից են եղել։
Հայտնի անձինք խմբագրել
- Անտոն Քոչինյան - Հայաստանի կոմունիստական կուսակցության (ՀԿԿ) կենտկոմի առաջին քարտուղար 1966-1974 թվականներին, ՀԽՍՀ նախարարների խորհրդի նախագահ 1952-1966 թթ.։
- Լիպարիտ Սարգսյան — բանաստեղծ, մանկագիր
- Հովսեփ Հովհաննիսյան — բժիշկ, Արցախյան 2-րդ պատերազմի մասնակից, Մ. Հերացու մեդալակիր։
- Գուսան (Սարգիս)Զաքարյան,
- Գառնիկ Վարդումյան — Հայրենական մեծ պատերազմի հերոս
- Դերենիկ Վարդումյան — պատմաբան, կովկասագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու, պրոֆեսոր։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
- ↑ Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 4 [Ն-Վ] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 1986, էջ 735 — 804 էջ։
- ↑ 3,0 3,1 Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 185» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2013 Հոկտեմբերի 27-ին.