Ստեփան Լիսիցյան

հայ բանասեր, հասարակական գործիչ, թարգմանիչ, պատմաբան

Ստեփան Դանիելի Լիսիցյան, (սեպտեմբերի 22 (հոկտեմբերի 4), 1865, Թիֆլիս, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1] - հունվարի 4, 1947(1947-01-04)[1] կամ փետրվարի 4, 1947(1947-02-04)[2], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]), ազգագրագետ, հասարակական գործիչ, պատմաբան, աշխարհագրագետ, բանասեր, մանկավարժ, թարգմանիչ, հրատարակիչ, պրոֆեսոր (1941), ՀԽՍՀ գիտությունների վաստակավոր գործիչ (1945)։

Ստեփան Լիսիցյան
Ծնվել էսեպտեմբերի 22 (հոկտեմբերի 4), 1865
Թիֆլիս, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1]
Մահացել էհունվարի 4, 1947(1947-01-04)[1] (81 տարեկան) կամ փետրվարի 4, 1947(1947-02-04)[2] (81 տարեկան)
Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]
ՔաղաքացիությունFlag of Russia.svg Ռուսական կայսրություն և Flag of the USSR (1936-1955).svg ԽՍՀՄ
Մասնագիտությունպատմաբան, թարգմանիչ, բանասեր և հասարակական գործիչ
Հաստատություն(ներ)Գևորգյան Հոգևոր Ճեմարան, Ներսիսեան դպրոց, Երևանի պետական համալսարան և Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան
Գործունեության ոլորտազգագրություն, աշխարհագրություն և բանասիրություն
Ալմա մատերԹիֆլիսի գիմնազիա (1884) և Վարշավայի համալսարան (1889)
Կոչումպրոֆեսոր
Գիտական աստիճանաշխարհագրական գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներինհայերեն
Պարգևներ
Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան
և Հայկական ԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ
Երեխա(ներ)Սրբուհի Լիսիցյան և Լևոն Լիսիցյան
ՀայրԴանիել Լիսիցյան
Commons-logo.svg Stepan Lisitsyan Վիքիպահեստում

ԿենսագրությունԽմբագրել

1884 թվականին ավարտել է Թիֆլիսի արական գիմնազիան, 1889 թվականին՝ Վարշավայի համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետը։ 1889-1891 թվականներին դասավանդել է Գևորգյան ճեմարանում, 1894-1915 թվականներին՝ Ներսիսյան դպրոցում։ 1904 թվականին և 1910-1911 թվականներին ուսումնասիրել է Վիեննայի Մխիթարյանների գրադարանում, Բեռլինի և Եվրոպայի այլ քաղաքների թանգարաններում եղած հայագիտական նյութերը։ 1892-1903 թվականներին եղել է Թիֆլիսի հայոց հրատարակչական ընկերության խմբագրության անդամ և քարտուղար, 1898-1921 թվականներին՝ Թիֆլիսի Կատարինե Լիսիցյանի հայկական տարրական երկսեռ դպրոցի (1911 թվականից՝ գիմնազիա, 1921 թվականից՝ տեխնիկում) ուսուցիչ և տնօրեն։ 1892-1898 թվականներին աշխատակցել է «Աղբյուր» և «Տարազ» հանդեսներին[3]։

ԳործունեությունԽմբագրել

 
Ստեփան Լիսիցյանի դիմաքանդակը Երևանի թիվ 34 դպրոցի առջև

Հիմնադրել, խմբագրել և հրատարակել է (1905-1917, 1922) «Հասկեր» մանկական ամսագիրը։ Հովհաննես Թումանյանի ու Լևոն Շանթի հետ կազմել և հրատարակել է «Լուսաբեր» մայրենի լեզվի դասագիրքը (Թիֆլիսում, Կ. Պոլսում)։ 1924 թվականից աշխատել է ՀԽՍՀ լուսժողկոմատի մեթոդաբանական բյուրոյում, 1925-1928 թվականներին՝ Հայաստանի կենտրոնական գավառագիտական բյուրոյի ղեկավար, 1938-1943 թվականներին դասավանդել է ՀՊՄԻ-ում, 1924-1947 թվականներին՝ Երևանի պետական համալսարանում (1940 թվականից՝ աշխարհագրական ֆակուլտետի ֆիզիկական աշխարհագրության ամբիոնի վարիչ)։ 1928-1947 թվականներին ղեկավարել է ՀՊՊԹ ազգագրության բաժինը։ Կազմակերպել է գիտական արշավախմբեր, գրառել ազգագրական նյութեր, ձեռք բերել թանգարանային ավելի քան 1000 ցուցանմուշ։

Ազգագրական աշխատանքները կանոնավորելու և գիտական հիմքերի վրա դնելու նպատակով կազմել ու հրատարակել է «Ազգագրական հարցարանը» (1946)։ Հրատարակել է «ՀԽՍՀ ֆիզիկական աշխարհագրություն, դեմոգրաֆիայով» (1940) աշխատությունը, գրել մենագրություն Հայկական լեռնաշխարհի ֆիզիկաաշխարհագրական պայմանների մասին (ձեռագիր)։ Եղել է Հայկական աշխարհագրական ընկերության հիմնադիրներից և նախագահի տեղակալ (1937-1939)։

ՀիշատակԽմբագրել

Ստեփան Լիսիցյանի անունով են կոչվել ՀՊՊԹ ազգագրության բաժինը և Երևանի թիվ 34 դպրոցը, որտեղ տեղադրված է Ստեփան Լիսիցյանի կիսանդրին։

ԵրկերԽմբագրել

ԹարգմանություններԽմբագրել

ԳրականությունԽմբագրել

  • Ստեփան Դանիելի Լիսիցյան, Ե., 1987 (Նյութեր Հայկական ՍՍՀ գիտնականների կենսամատենագիտության, №41)։
  • Մարտիրոսյան Հ.Մ., Ստեփան Լիսիցյանը մանկավարժ, Ե., 1989։
  • Варданян Л.М., Степан Лисициан и истоки армянской этнографии, Е., 2005.

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Лисициан Степан Данилович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. 2,0 2,1 2,2 Library of Congress AuthoritiesLibrary of Congress.
  3. Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005 

Արտաքին հղումներԽմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 625