Վիքիպեդիա

Ստատին

Ստատիններ, կամ այսպես կոչված՝ β-հիդրօքսի β-մեթիլգլուտարիլ-CoA (HMG-CoA) ռեդուկտազի ինհիբիտորներ, լիպիդների քանակն իջեցնող դեղեր։ Դրանք ստեղծվել են բարձր ռիսկով հիվանդների մոտ սրտանոթային հիվանդացությունը և մահացություն իջեցնելու համար։ Ստատիններն էֆեկտիվ են և՛ առաջնային, և՛ երկրորդային կանխարգելման հարցում[1][2]։ Ստատինների կողմնակի էֆեկտներին են պատկանում մկանային ցավը, երկրորդ տիպի շաքարային դիաբետի առաջացման բարձր ռիսկը, լյարդային ֆերմենտների խանգարումները[3]։ Հազվադեպ կարող են առաջանալ նաև կողմնակի սուր էֆեկտներ, օրինակ՝ մկանային վնասում։ Ստատինները արգելակում են HMG-CoA ռեդուկտազի աշխատանքը, ինչը կենտրոնական դեր ունի խոլեստերինի արտադրման գործում[4]։ Խոլեստերինի բարձր քանակները կապված են սրտանոթային հիվանդությունների առաջացման հետ[5]։

Ստատին
Изображение химической структуры
ՏեսակԴեղերի տեսակներ և group or class of chemical entities?
Կիրառումխոլեստերին իջեցնող դեղորայք
Ազդեցության մեխանիզմHMG-CoA ռեդուկտազի արգելակում
Կենսաբանական թիրախHMG-CoA ռեդուկտազ
Քիմիական դասակարգումստատին
Կլինիկական տվյալներ
Drugs.comStatins

2010 թ. դրությամբ շուկայում առկա են՝ աթորվաստատինը, ֆլուվաստատինը, լովաստատինը, պիտավաստատինը, պրավաստատինը, ռոզուվաստատինը և սիմվաստատինը։ Հասանելի են նաև մի քանի կոմբինացված տարբերակ, օրինակ՝ էզետիմիբ/սիմվաստատին։

Բժշկական կիրառում խմբագրել

Ուղեցույցները նախքան ստատին կիրառելը խորհուրդ են տալիս մոդիֆիկացնել կենսակերպը, որն իրենից ներկայացնում է խոլեստերոլ իջեցնող սննդակարգ և ֆիզիկական ակտիվություն[6][7]։ Եթե վերոնշյալների միջոցով թիրախային թվերին հնարավոր չի լինում հասնել, նշանակվում են ստատիններ։ Ստատինները հավասարապես են ազդում կանանց և տղամարդկանց վրա[8]։

Առաջնային կանխարգելում խմբագրել

2016 թվականին ԱՄՆ կանխարգելիչ ծառայությունների աշխատանքային խումբը 40-75 տարեկան անձանց, ովքեր սրտի իշեմիկ հիվանդության ամենաքիչը 1 ռիսկի գործոն ունեն և 10 տարվա սրտային հիվանդացության ռիսկը ամենաքիչը 10% է, խորհուրդ է տրվում նշանակել ստատին[9]։ Սրտի իշեմիկ հիվանդության ռիսկի գործոնները ներառում են արյան մեջ լիպիդների ոչ նորմալ քանակը, երկրորդ տիպի դիաբետը, զարկերակային գերճնշումը, ծխելը[9]։ Ապացույցների մեծ մասը ենթադրում է, որ ստատինները էֆեկտիվ են սրտային հիվանդացության կանխարգելման հարցում այն հիվանդների շրջանում, որոնք ունեն խոլեստերոլի բարձր մակարդակ, սակայն անամնեզում սրտային հիվանդություն չեն ունեցել։ 2013թ. Քոխրեյնի դիտարկումը հայտնաբերել է մահվան ռիսկի իջեցում առանց վնասման մասին ապացույցների[2]։ 5 տարի շարունակ ստատին ստացած ամեն 138-ից մահանում է 1 հոգի պակաս, և ամեն 49-ից սրտային հիվանդություն ձեռք է բերում մեկ հոգի պակաս[10]։ 2011 թվականի դիտարկումը նույնպես նմանատիպ եզրակացությունների է եկել[11]։ 2010 թվականի դիտարկումը եզրակացրել է, որ առանց սրտանոթային հիվանդությունների մարդկանց բուժելը իջեցնում է սրտանոթային պատահարների թիվը տղամարդկանց, բայց ոչ կանանց շրջանում, և երկու սեռերի մոտ էլ չի ազդում մահացության վրա[12]։ Նույն տարում հրապարակված երկու այլ մետաանալիզներ, որոնցից մեկում ներառված էին միայն կանայք, ցույց տվեցին որ առաջանային կանխարգելումը ոչ մի կերպ չի ազդում մահացության վրա[13][14]։ Առողջության և Կլինիկական Գերազանցության Ազգային Ինստիտուտը խորհուրդ է տալիս ստատինային թերապիան սկսել այն դեպքում, եթե սրտանոթային հիվանդացության ռիսկը չափահասի մոտ բարձր է 10%-ից[15]։ Սրտաբանության Ամերիկյան Քոլեջը և Սրտի Ամերիկյան Ասոցացիան խորհուրդ են տալիս ստատինային թերապիան սրտանոթային հիվանդությունների առաջնային կանխարգելման նպատակով նշանակել այն անձանց շրջանում, որոնց ՑԽԼ≥ 190 մգ/դլ կամ նրանց շրջանում, ովքեր հիվանդ են դիաբետով, տարիքը 40-75 է և ՑԽԼ=70-190 մգ/դլ է; կամ այն հիվանդների շրջանում, որոնց մոտ սրտամկանի ինֆարկտի կամ ինսուլտի առաջացման 10-ամյա ռիսկը 7.5% և ավելին է։ Վերջին խմբում ստատինի նշանակումը ավտոմատ չէր կատարվում, այլ միայն կլինիցիստ-պացիենտ ռիսկի քննարկումից հետո, երբ պացիենտը տեղեկացվում էր այլ ռիսկի գործոնների, կենսակերպը փոխելու անհրաժեշտության, ինչպես նաև ստատինի տված պոտենցիալ օգուտ-վնաս հարաբերության մասին։ Ավելին, եթե որոշման կայացման հարցում հստակություն չէր առաջանում, ապա ընտանեկան պատմությունը, կորոնար կալցիումի միավորը, սրունք-բազկային ինդեքսը և բորբոքման թեստը (hs-CRP ≥ 2.0 մգ/դլ) կարող են ազդել որոշման կայացման վրա։ Որպես հավելյալ գործոններ կիրառվում են ՑԽԼ ≥ 160 կամ շատ բարձր ռիսկ[16]։ Սրտաբանության Եվրոպական միությունը և Աթերոսկլերոզի Եվրոպական միությունը առաջնային կանխարգելման նպատակով ստատինների նշանակումը խորհուրդ է տալիս կախված ռիսկի ելքային միավորից և ՑԽԼ քանակից[17]։

Երկրորդային կանխարգելում խմբագրել

Ստատիններն էֆեկտիվ են արդեն գոյություն ունեցող սրտանոթային հիվանդությամբ պացիենտների շրջանում մահացություն իջեցնելու գործում[18]։ Նրանք նաև նախատեսված են սրտի իշեմիկ հիվանդության բարձր ռիսկ ունեցողների շրջանում[19]։ Միջինում ստատինները կարող են իջեցնել ցածր խտության լիպոպրոտեիիների քանակը 1.8 մմոլ/լիտրով։ Սա 60%ով իջեցնում է սրտային պատահարների թիվը և 17 %-ով ինսուլտի առաջացման թիվը[20]։ Բարձր ինտենսիվության ստատինային թերապիան ավելի օգտավետ է այս գործում։ Տրիգլիցերիդների իջեցման և ԲԽԼ բարձրացման հարցում ստատինները պակաս էֆեկտիվ են քան ֆիբրատները կամ նիացինը[21][22]:Ստատինների դերը ուսումնասիրվել է սրտային և անոթային վիրաբուժության մեջ[23]։ Մահացությունը և կողմնակի սրտանոթային պատահարների քանակը իջել է ստատինի խմբում[24]։

Համեմատողական էֆեկտիվություն խմբագրել

Չնայած նրան, որ ուղիղ համեմատություն գոյություն չունի, բոլոր ստատինները էֆեկտիվ են անկած հզորությունից կամ խոլեստերինի մակարդակը իջեցնելու աստիճանից[11]։ Ստատինների միջև կան տարբերություններ. սիմվաստատինը և պրավաստատինը ավելի շատ կողմնակի էֆեկտներ ունեն[3]։ Սիմվաստատինի, պրավաստատինի և աթորվաստատինի համեմատությունը հիմնված պլացեբոյի համեմատ էֆեկտիվության վրա չի հայտնաբերել կարդիովասկուլյար հիվանդացության և մահացության միջև տարբերություն[25]։

Երեխաներ խմբագրել

Ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիայով հիվանդ երեխաների շրջանում ստատինները օգնում են իջեցնել խոլեստերինի քանակները[26]։ Սակայն նրանց երկարաժամկետ կիրառման անվտանգությունը հստակ չէ[27]։ Որոշ մասնագետներ խորհուրդ են տալիս ստատինը նշանակել 8 տարեկանից հետո կենսակերպը փոփոխելուց հետո միայն[28]։

Ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիա խմբագրել

Ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիայի դեպքում ստատինները պակաս էֆեկտիվ են ՑԽԼ իջեցնելու գործում, հատկապես հոմոզիգոտների շրջանում[29]։ Այս մարդիկ ՑԽԼ ընկալիչների կամ ապոլիպոպրոտեին B գեների դեֆեկտներ ունեն[30]։ Այդ երկուսն էլ պատասխանատու են ՑԽԼ-ի օրգանիզմից հեռացնելու համար։ Ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիայի բուժման ժամանակ ստատինները մնում են առաջին գծի դեղորայք[29], սակայն կարող է նաև անհրաժեշտ լինեն խոլեստերին իջեցնող այլ դեղեր[31]։ Հոմոզիգոտ մուտացիաների ժամանակ ստատինները կարող են օգտակար լինել մեծ դեղաչափերով և այլ խոլեստերին իջեցնող դեղերի հետ համակցված[32]։

Կոնտրաստ խթանված նեֆրոպաթիա խմբագրել

2014թ. մետաանալիզը ցույց է տվել, որ կորոնար անգիոգրաֆիա անցած մարդկանց 53%-ի շրջանում ստատինները իջեցնում են կոնտրաստ-խթանված նեֆրոպաթիայի առաջացման ռիսկը։ Այս էֆեկտը ուժեղ է հատկապես նրանց շրջանում, ում մոտ առկա է նախորդող երիկամային դիսֆունկցիա կամ դիաբետ[33]։

Կողմնակի էֆեկտներ խմբագրել

Ստատինների ամենակարևոր կողմնակի էֆեկտները մկանային խնդիրներն են, դիաբետի ռիսկի բարձրացումը և լյարդի վնասման հետևանքով լյարդային ֆերմենտների քանակի բարձրացումն արյան մեջ[3][34]։ Սրա բացատրվում է այն փաստով, որ արգելակելով HMG-CoA ռեդուկտազի աշխատանքը, ստատինները արգելակում են նաև CoQ10 սինթեզը, որը կարևոր է մկանային բջիջների և արյան մեջ շաքարի կարգավորման գործում[35]։ Այլ հնարավոր կողմնակի էֆեկտներից են նեյրոպաթիան, ենթաստամոքսային գեղձի և լյարդի դիսֆունկցիան և սեռական դիսֆունկցիան։ Քոխրեյնի մետաանալիզներից մեկը ցույց է տվել, որ առաջնային կանխարգելման ժամանակ ստատինի կիրառման կլինիկական փորձարկումներում չկա ապացույց ստատինի և պացեբոյի թողած կողմնակի էֆեկտների տարբերության վերաբերյալ[36]։ Այլ մետաանալիզ հայտնաբերել է 39 %-ով կողմնակի էֆեկտների ավելացում ի համեմատ պլացեբո ստացող խմբի։ Խոսքը չի վերաբերվում ծանր կողմնակի էֆեկտներին[37]։ Հետազոտություններից մեկի հեղինակը նշում է, որ կողմնակի էֆեկտներն ավելի հաճախ են հանդիպում կլինիկական պրակտիկայում, քան ցույց է տրված ռանդոմիզացված կլինիկական փորձարկումներում[38]։ Համակարգային դիտարկումը եզրակացրել է, որ մետաանալիզը կարող է թերագնահատել ստատին ասոցացված մկանային ցավը, սակայն ռաբդոմիոլիզի հանդիպման հաճախականությունը շարունակում է մնալ ցածր` 1-2 դեպք 10000-ում[39]։

Կոգնիտիվ էֆեկտներ խմբագրել

Ստատիների կիրառման հետ ասոցացված կոգնիտիվ խանգարման որոշ դեպքեր են գրանցվել[40]։ 2012թ. FDA-ը ստատինների պիտակների վրա ավելացրեց հնարավոր կոգնիտիվ խնդիրների առաջացման մասին զգուշացում` ելնելով հիշողության կորստի, մոռացկոտության և շփոթվածության առաջացման դեպքերի քանակի մեծացումից[41]։ Այս կողմնակի էֆեկտները հազվադեպ են, լուրջ չեն և անցնում են բուժումը դադարեցնելուց հետո[42]։ Բազմաթիվ համակարգային դիտարկումներ և մետաանալիզներ եկել են եզրակացության, որ առկա ապացուցողական տվյալները կապ չեն գտնում ստատինների կիրառման և կոգնիտիվ խանգարումների միջև[43][44][45][46][47]։

Մկաններ խմբագրել

Հետազոտություններում ստատին ընդունող մարդկանց 10-15% ը մկանային խնդիրների առաջ են կանգնում[4]։ Այս կողմնակի էֆեկտի հանդիպման հաճախականությունը ավելի բարձր է քան ռանդոմիզացված կլինիկական փորձարկումներում[48] և քննարկումների ու բանավեճերի թեմա է[18][49]։ Հազվակի էֆեկտներից են միոպաթիաները, օրինակ` միոզիտը կամ անգամ ռաբդոմիոլիզը, որոնք կարող են կյանքին սպառնացող երիկամի վնասում առաջացնել։ Ստատին խթանված ռաբդոմիոլիզի առաջացման ռիսկը մեծանում է մեծ տարիքի, ֆիբրատների կիրառման, հիպոթիրեոիդիզմի դեպքում[50]։ Կոէնզիմ Q10 հավելումները երբեմն կարող են կիրառվել ստատին ասոցացված միոպաթիան բուժելու գործում[51][52]։

Գոյություն ունեն գրանցումներ 1998-2001 թվականներին ստատիններով բուժված 250000 մարդկանց մասին[53]։ Ռաբդոմիոլիզի պատահելիությունը 0.44-ը 10000-ի է աթորվաստատինով, ֆլուվաստատինով, լովաստատինով, պրավաստատինով և սիմվաստատինով բուժման ժամանակ։ Ցերիվաստատինի կիրառման ժամանակ այս ռիսկը տասնապատկվում է։ Նույնը պատահում է, եթե ստատինները համակցվում են ֆիբրատային բուժման հետ։ 2001թ. Ցերիվաստատինը հանվել է արտադրությունից[54]։ Որոշ հետազոտողներ ենթադրում են, որ հիդրոֆիլ ստատինները, ինչպիսիք են` ֆլուվաստսատինը, աթորվաստատինը, լովաստատինը ավելի քիչ տոքսիկ են քան լիպոֆիլները։ Ոչ բոլոր հետազոտություններ են գտել այդ կապը[55]։ Լովաստատինը խթանում է ատրոգին-1 գենի էքսպրեսիան, որը պատասխանատու է մկանային թելիկների վնասման համար[55]։

Դիաբետ խմբագրել

Ստատինի կիրառման և դիաբետի առաջացման միջև կապը մնում է անհայտ, և համակարգային դիտարկումների ու մետաանալիզների արդյունքները այս հարցում հակասական են[56][57][58]։ Բարձր դեղաչափերը դիաբետի առաջացման խթանման ավելի մեծ հավանականություն ունեն, սակայն սրտանոթային հիվանդությունների վրա ունեցած դրական ազդեցությունը գերակշռում է այս ռիսկերը[59]։ Հետդաշտանադադարային տարիքի կանանց շրջանում ստատինի կիրառումը դիաբետի առաջացման ավելի բարձր ռիսկ ունի[60]։ Դիաբետի առաջացման համար պատասխանատու հստակ մեխանիզմ հայտնի չէ[58]։ Ստատինները իջեցնում են ի պատասխան ինսուլինին` բջիջների կողմից արյան հոսքից գլյուկոզի կլանումը[58]։ Հնարավոր է, որ սա բացատրվի GLUT1 բջիջների համար պատասխանատու որոշ սպիտակուցների սինթեզի խանգարումով։ Այդ սինթեզի մեջ մեծ դեր ունի խոլեստերինը։

Քաղցկեղ խմբագրել

Մի քանի մետաանալիզներ ստատինի կիրառման հետևանքով քաղցկեղի առաջացման ռիսկի բարձրացման միտում են նկատել, որոշները` հակառակը[61][62][63][64][65]։ Ստատինները կարող են իջեցնել կերակրափողային[66], կոլոռեկտալ[67], ստամոքսային քաղցկեղի[68][69], լյարդաբջջային կարցինոմայի[70] և հնարավոր է` շագանակագեղձի քաղցկեղի առաջացման ռիսկը[71][72]։ Նրանք կարծես թե ոչ մի ազդեցություն չունեն թոքային[73], երիկամային[74], կրծքագեղձի[75], ենթաստամոքսային գեղձի[76], միզապարկի քաղցկեղի վրա[77]։

Փոխազդեցությունն այլ դեղերի հետ խմբագրել

Ստատինի ընդունման համատեղումը ֆիբրատի կամ նիացինի հետ մեծացնում է ռաբդոմիոլիզի հավանականությունը մինչև 6-ը 10000-ի[53]։ Բարձր դեղաչափերով ստատինների կիրառման, ստատին-ֆիբրատ համատեղման, մկանային կծկումների, երիկամային ֆունկցիայի վատացման ժամանակ կարևոր է լյարդային ֆերմենտների և կրեատինինի հսկումը։ Թուրինջի և թուրինջի հյութի կիրառումը արգելակում է որոշակի ստատինների ազդեցությունը։ Դառը նարինջը կարող է թողնել նույն էֆեկտը[78]։ Դա իր հերթին բարձրացնում է արյան մեջ ստատինի մակարդակը` մեծացնելով կողմնակի էֆեկտների առաջացման ռիսկը։ Պրոտեազի ինհիբիտորների համատեղումը ստատինի հետ բարձրացնում է արյան մեջ ստատինի մակարդակը և մեծացնում միոպաթիայի առաջացման ռիսկը[79]։

Ազդեցության մեխանիզմ խմբագրել

 
Աթորվաստատինը կապված HMG-CoA ռեդուկտազի հետ: PDB entry Կաղապար:PDBe[80]

Ստատինները արգելակելով HMG-CoA ռեդուկտազը` բլոքադայի են ենթարկում խոլեստերոլի սինթեզը լյարդում։ Սա կարևոր փաստ է, որովհետև շրջանառվող խոլեստերոլի մեծ մասը սինթեզվում է օրգանիզմում, այլ ոչ թե ստացվում է դիետայից։ Երբ լյարդն այլևս չի կարողանում խոլեստերին սինթեզել, դրա մակարդակն արյան մեջ իջնում է։ Խոլեստերինի սինթեզը հիմնականում գիշերն է տեղի ունենում[81], հետևաբար կարճ կիսատրոհման ժամանակով ստատինները ցանկալի է ընդունել գիշերը` էֆեկտն ուժեղացնելու նպատակով[82][83]։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ երկար ազդող ստատինների դեպքում ընդունման ժամը նշանակություն չունի[84]։

Ցածր խտության լիպոպրոտեինների (ՑԽԼ) զավթման մեծացում խմբագրել

Ճագարների լյարդի բջիջները զգում են խոլեստերոլի քանակի իջեցումն արյան մեջ և սկսում են սինթեզել ՑԽԼ ընկալիչներ[85]։ Սա բերում է շրջանառվող ՑԽԼ իջեցմանը։

Սպեցիֆիկ սպիտակուցների պրենիլացում խմբագրել

Արգելակելով HMG CoA ռեդուկտազը`ստատինները միաժամանակ արգելակում են խոլեստերոլի և սպեցիֆիկ պրենիլացված սպիտակուցների սինթեզը։ Այս էֆեկտը կարող է մասամբ ներառվել էնդոթելիալ ֆունկցիայի բարելավման, իմուն ֆունկցիայի մոդուլյացիայի և այլ կարդիովասկուլյար օգուտների մեջ[86][87][88][89][90][91][92]։ Բացի դրանից սպիտակուցի պրենիլացումը կարող է նշանակություն ունենալ ստատինների անցանկալի էֆեկտների առաջացման գործում, ինչպիսիք են միոպաթիան[93] և դիաբետը[94]։

Այլ էֆեկտներ խմբագրել

Ինչպես նշվեց վերևում, ստատինները կանխարգելում են աթերոսկլերոզի զարգացումը։ ASTEROID կլինիկական փորձարկումը ցույց է տվել ստատինային թերապիայի ընթացքում աթերոմայի ռեգրեսիայի ուլտրաձայնային ուղիղ ապացույց[95]։ Հետազոտողները կարծում են, որ ստատինները սրտանոթային հիվանդությունները կանխարգելում են հետևյալ մեխանիզմներով[96]`

1.     Էնդոթելիալ ֆունկցիայի լավացում

2.     Բորբոքային պատասխանի մոդուլացիա

3.     Աթերոսկլերոտիկ վահանիկի կայունացում

4.     Թրոմբագոյացման կանխում

2008 թվականին JUPITER հետազոտությունը ցույց տվեց, որ ստատինի կիրառումը կարող է իջեցնել բարձր C-ռեակտիվ սպիտակուցի քանակը[97]։

ՑԽԼ-իջեցնող հատկությունը տարբերվում է տարբեր ստատինների միջև։ Ցերիվաստատինը ամենաուժեղ լիպիդ իջեցնող հատկությունն ունի, հաջորդիվ ռոզուվաստատինն է, աթորվաստատինը, սիմվաստատինը, լովաստատինը, պրավաստատինը, ֆլուվաստատինը[98]։

 
The oyster mushroom, լովաստատին պարունակող ուտելի սունկ.

Ստատինների որոշ տեսակներ կարող են հանդիպել բնության մեջ, օրինակ` հասարակ կախասնկի կամ կարմիր խմորասնկի բրնձի մեջ։ Քիչ քանակությամբ ռանդոմիզացված հսկվող փորձարկումներ ցույց են տվել, որ այդ մթերքների կիրառումը կարող է իջեցնել արյան մեջ շրջանառվող խոլեստերինը[99]։

Պատմական ակնարկ խմբագրել

1971 թվականին ճապոնացի բիոքիմիկ Ակիրա Էնդոն սկսեց փնտրել խոլեստերոլ իջեցնող դեղորայք։ Հետազոտությունը ցույց էր տվել, որ խոլեստերինը մեծ մասամբ ստեղծվում է լյարդում HMG-CoA ռեդուկտազի միջոցով[100]։ Էնդոն և իր թիմը ենթադրում էր, որ որոշ միկրոօրգանիզմներ կարող են սինթեզել այդ ֆերմենտի արգելակիչներ` իրենց այլ միկրոօրգանիզմներից պաշպանելու նպատակով. մեվալոնատը բջջապատի կազմության մեջ մտնող բազմաթիվ նյութերի նախանյութն է[101]։ Սինթեզված առաջին ստատինը մեվաստատինն էր` ստացված Penicillinum citrinum-ի կողմից։ Մի բրիտանական խումբ նույն սկզբունքով Penicillinum brevicompactum-ից ստացավ ստատին[102] և 1976 թվականին հրապարակեց նյութ դրա հակասնկային հատկությունների մասին և ոչինչ չնշեց HMG-CoA քայքայման ունակության մասին։ Մեվաստատինը երբեք վաճառքի չհանվեց, իր ուռուցքածին, մկանաքայքայիչ կողմնակի հատկությունների պատճառով։ Մերք ընդ Քո (Merck & Co) ընկերության հիմնադիր Ռոյ Վագելոսը հետաքրքրվեց այս պրեպարատով և մի քանի այց կազմակերպեց դեպի Ճապոնիա։ 1978թ. Վերոնշյալ ընկերությունը լովաստատինն առանձնացրեց Aspergillus terreus-ից և վաճառքի հանեց այն Mevacor անվան տակ[100]։ Այդ ժամանակ արդեն իսկ կար առաջ քաշված տեսություն խոլեստերոլի և սրտանոթային հիվանդությունների կապի մասին։ Խոլեստերինը աթերոմայի գլխավոր բաղադրիչն է, և աթերոսկլերոտիկ վահանիկը հետագա անկայունացումը կարող է բերել սրտամկանի ինֆարկտի զարգացման։

Հասարակություն և մշակույթ խմբագրել

Ստատիններն էֆեկտիվորեն վաճառելու համար, Մերքը պետք է տեղեկացներ հասարակությանը բարձր խոլեստերինի վտանգների մասին, և բժիշկները աշխատանքներ պետք է տանեին ստատինների անվտանգության վերաբերյալ։ Հանրային արշավների շնորհիվ Միացյալ Նահանգների բնակիչները տեղեկացան խոլեստերինի իրենց թվերի, «լավ» և «վատ» խոլեստերինի, իսկ դեղագործական ընկերությունները իրենց սեփական ստատիներն արտադրել։ 1994 թվականի ապրիլին հրապարակվեց Մերքի կողմից ֆինանսավորվող Սիմվաստատինի սկանդինավյան ապրելիության ուսումնասիրման հետազոտությունը։ Հետազոտողները փորձարկեցին սիմվաստատինը սրտային հիվանդություններով ու բարձր խոլեստերինով 4444 պացիենտների վրա։ 5 տարի անց հետազոտության արդյունքում պարզվեց, որ պացիենտների մոտ խոլեստերինը իջել է ելքայինի նկատմամբ 35%-ով, և սրտային պատճառով մահանալու ռիսկերը պակասել են 42%-ով[100][103]։ 1995 թվականին Զոկորն ու Մեվակորը շուրջ 1 միլիարդ դոլար եկամուտ բերեցին Մերքին[100]:Էնդոն 2006 թվականին Ճապոնիայի մրցանակ ստացավ, իսկ 2008 թվականին՝ Լասքեր-ԴըԲեյքի կլինիկական բժշկական մրցանակ։ 2012 թվականին Մայքլ Բրաունն ու Ջոզեֆ Գոլսթեյնը, ովքեր խոլեստերինի վերաբերյալ բացահայտումների համար Նոբելյան մրցանակ էին ստացել, նշեցին, որ միլիոնավոր մարդիկ, ում կյանքը երկարել է շնորհիվ ստատինային թերապիայի, պարտական են Ակիրա ԷՆդոյին[104]։

Համացանցի պսևդոգիտական քարոզի պատճառով վաղ 2010-ականներին Միացյալ Թագավորության շուրջ 200000 քաղաքացիներ դադարեցին օգտագործել ստատիններ։ Սրտի Բրիտանական Ֆոնդը եզրակացրեց, որ հետագա 10 տարիների ընթացքում դա կբերի հավելյալ 2000 սրտամկանի ինֆարկտի ու կաթվածի[105]։

Հետազոտություններ խմբագրել

Որոշ կլինիկական հետազոտություններ ցույց են տվել կապ ստատինների կիրառման և դեմենցիայի[106], թոքի քաղցկեղի[107], միջուկային կատարակտի[108], գերճնշման[109][110], և շագաանակագեղձի քաղցկեղի միջև[111]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ National Clinical Guideline Centre (UK) (2014 թ․ հուլիս). «Lipid Modification: Cardiovascular Risk Assessment and the Modification of Blood Lipids for the Primary and Secondary Prevention of Cardiovascular Disease» (PDF). National Clinical Guideline Centre (UK). PMID 25340243. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  2. ↑ 2,0 2,1 Taylor F, Huffman MD, Macedo AF, Moore TH, Burke M, Davey Smith G, Ward K, Ebrahim S (2013 թ․ հունվար). «Statins for the primary prevention of cardiovascular disease» (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (1): CD004816. doi:10.1002/14651858.CD004816.pub5. PMID 23440795.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Naci H, Brugts J, Ades T (2013 թ․ հուլիս). «Comparative tolerability and harms of individual statins: a study-level network meta-analysis of 246 955 participants from 135 randomized, controlled trials». Circulation. Cardiovascular Quality and Outcomes. 6 (4): 390–9. doi:10.1161/CIRCOUTCOMES.111.000071. PMID 23838105.
  4. ↑ 4,0 4,1 Abd TT, Jacobson TA (2011 թ․ մայիս). «Statin-induced myopathy: a review and update». Expert Opinion on Drug Safety. 10 (3): 373–87. doi:10.1517/14740338.2011.540568. PMID 21342078.
  5. ↑ Lewington S, Whitlock G, Clarke R, Sherliker P, Emberson J, Halsey J, Qizilbash N, Peto R, Collins R (2007 թ․ դեկտեմբեր). «Blood cholesterol and vascular mortality by age, sex, and blood pressure: a meta-analysis of individual data from 61 prospective studies with 55,000 vascular deaths». Lancet. 370 (9602): 1829–39. doi:10.1016/S0140-6736(07)61778-4. PMID 18061058.
  6. ↑ National Cholesterol Education Program (2001). Third Report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III): Executive Summary. Bethesda, MD: National Institutes of Health. National Heart, Lung, and Blood Institute. էջ 40. NIH Publication No. 01-3670.
  7. ↑ National Collaborating Centre for Primary Care (2010). NICE clinical guideline 67: Lipid modification (PDF). London: National Institute for Health and Clinical Excellence. էջ 38. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2010 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  8. ↑ Fulcher J, O'Connell R, Voysey M, Emberson J, Blackwell L, Mihaylova B, Simes J, Collins R, Kirby A, Colhoun H, Braunwald E, La Rosa J, Pedersen TR, Tonkin A, Davis B, Sleight P, Franzosi MG, Baigent C, Keech A (2015 թ․ ապրիլ). «Efficacy and safety of LDL-lowering therapy among men and women: meta-analysis of individual data from 174,000 participants in 27 randomised trials». Lancet. 385 (9976): 1397–405. doi:10.1016/s0140-6736(14)61368-4. hdl:2123/14127. PMID 25579834.
  9. ↑ 9,0 9,1 Bibbins-Domingo K, Grossman DC, Curry SJ, Davidson KW, Epling JW, García FA, Gillman MW, Kemper AR, Krist AH, Kurth AE, Landefeld CS, LeFevre ML, Mangione CM, Phillips WR, Owens DK, Phipps MG, Pignone MP (2016 թ․ նոյեմբեր). «Statin Use for the Primary Prevention of Cardiovascular Disease in Adults: US Preventive Services Task Force Recommendation Statement». JAMA. 316 (19): 1997–2007. doi:10.1001/jama.2016.15450. PMID 27838723.
  10. ↑ Taylor FC, Huffman M, Ebrahim S (2013 թ․ դեկտեմբեր). «Statin therapy for primary prevention of cardiovascular disease». JAMA. 310 (22): 2451–2. doi:10.1001/jama.2013.281348. PMID 24276813.
  11. ↑ 11,0 11,1 Tonelli M, Lloyd A, Clement F, Conly J, Husereau D, Hemmelgarn B, Klarenbach S, McAlister FA, Wiebe N, Manns B (2011 թ․ նոյեմբեր). «Efficacy of statins for primary prevention in people at low cardiovascular risk: a meta-analysis». Cmaj. 183 (16): E1189–202. doi:10.1503/cmaj.101280. PMC 3216447. PMID 21989464.
  12. ↑ Petretta M, Costanzo P, Perrone-Filardi P, Chiariello M (2010 թ․ հունվար). «Impact of gender in primary prevention of coronary heart disease with statin therapy: a meta-analysis». International Journal of Cardiology. 138 (1): 25–31. doi:10.1016/j.ijcard.2008.08.001. PMID 18793814.
  13. ↑ Ray KK, Seshasai SR, Erqou S, Sever P, Jukema JW, Ford I, Sattar N (2010 թ․ հունիս). «Statins and all-cause mortality in high-risk primary prevention: a meta-analysis of 11 randomized controlled trials involving 65,229 participants». Archives of Internal Medicine. 170 (12): 1024–31. doi:10.1001/archinternmed.2010.182. PMID 20585067.
  14. ↑ Bukkapatnam RN, Gabler NB, Lewis WR (2010). «Statins for primary prevention of cardiovascular mortality in women: a systematic review and meta-analysis». Preventive Cardiology. 13 (2): 84–90. doi:10.1111/j.1751-7141.2009.00059.x. PMID 20377811.
  15. ↑ «Cardiovascular disease: risk assessment and reduction, including lipid modification at www.nice.org.uk». Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 1-ին.
  16. ↑ Stone NJ, Robinson JG, Lichtenstein AH, Bairey Merz CN, Blum CB, Eckel RH, և այլք: (2014 թ․ հունիս). «2013 ACC/AHA guideline on the treatment of blood cholesterol to reduce atherosclerotic cardiovascular risk in adults: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines». Circulation. 129 (25 Suppl 2): S1-45. doi:10.1161/01.cir.0000437738.63853.7a. PMID 24222016.
  17. ↑ Reiner Ž, Catapano AL, De Backer G, Graham I, Taskinen MR, Wiklund O, և այլք: (2011 թ․ դեկտեմբեր). «[ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias]». Revista Espanola De Cardiologia. 64 (12): 1168.e1-1168.e60. doi:10.1016/j.rec.2011.09.015. PMID 22115524.
  18. ↑ 18,0 18,1 Collins R, Reith C, Emberson J, Armitage J, Baigent C, Blackwell L, Blumenthal R, Danesh J, Smith GD, DeMets D, Evans S, Law M, MacMahon S, Martin S, Neal B, Poulter N, Preiss D, Ridker P, Roberts I, Rodgers A, Sandercock P, Schulz K, Sever P, Simes J, Smeeth L, Wald N, Yusuf S, Peto R (2016 թ․ նոյեմբեր). «Interpretation of the evidence for the efficacy and safety of statin therapy» (PDF). Lancet (Submitted manuscript). 388 (10059): 2532–2561. doi:10.1016/S0140-6736(16)31357-5. hdl:10044/1/43661. PMID 27616593.
  19. ↑ National Institute for Health and Clinical Excellence (2010 թ․ մարտ) [May 2008]. «Lipid modification – Cardiovascular risk assessment and the modification of blood lipids for the primary and secondary prevention of cardiovascular disease – Quick reference guide» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  20. ↑ Law MR, Wald NJ, Rudnicka AR (2003 թ․ հունիս). «Quantifying effect of statins on low density lipoprotein cholesterol, ischaemic heart disease, and stroke: systematic review and meta-analysis». BMJ. 326 (7404): 1423–0. doi:10.1136/bmj.326.7404.1423. PMC 162260. PMID 12829554.
  21. ↑ Kushner PA, Cobble ME (2016 թ․ նոյեմբեր). «Hypertriglyceridemia: the importance of identifying patients at risk». Postgraduate Medicine (Review). 128 (8): 848–858. doi:10.1080/00325481.2016.1243005. PMID 27710158.
  22. ↑ Khera AV, Plutzky J (2013 թ․ հուլիս). «Management of low levels of high-density lipoprotein-cholesterol». Circulation (Review). 128 (1): 72–8. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.112.000443. PMC 4231714. PMID 23817482.
  23. ↑ de Waal BA, Buise MP, van Zundert AA (2015 թ․ հունվար). «Perioperative statin therapy in patients at high risk for cardiovascular morbidity undergoing surgery: a review». British Journal of Anaesthesia. 114 (1): 44–52. doi:10.1093/bja/aeu295. PMID 25186819.
  24. ↑ Antoniou GA, Hajibandeh S, Hajibandeh S, Vallabhaneni SR, Brennan JA, Torella F (2015 թ․ փետրվար). «Meta-analysis of the effects of statins on perioperative outcomes in vascular and endovascular surgery». Journal of Vascular Surgery. 61 (2): 519–532.e1. doi:10.1016/j.jvs.2014.10.021. PMID 25498191.
  25. ↑ Zhou Z, Rahme E, Pilote L (2006 թ․ փետրվար). «Are statins created equal? Evidence from randomized trials of pravastatin, simvastatin, and atorvastatin for cardiovascular disease prevention». American Heart Journal. 151 (2): 273–81. doi:10.1016/j.ahj.2005.04.003. PMID 16442888.
  26. ↑ Vuorio A, Kuoppala J, Kovanen PT, Humphries SE, Tonstad S, Wiegman A, Drogari E (2014 թ․ հուլիս). «Statins for children with familial hypercholesterolemia». The Cochrane Database of Systematic Reviews (7): CD006401. doi:10.1002/14651858.CD006401.pub3. PMID 25054950.
  27. ↑ Lamaida N, Capuano E, Pinto L, Capuano E, Capuano R, Capuano V (2013 թ․ սեպտեմբեր). «The safety of statins in children». Acta Paediatrica. 102 (9): 857–62. doi:10.1111/apa.12280. PMID 23631461.
  28. ↑ Braamskamp MJ, Wijburg FA, Wiegman A (2012 թ․ ապրիլ). «Drug therapy of hypercholesterolaemia in children and adolescents». Drugs. 72 (6): 759–72. doi:10.2165/11632810-000000000-00000. PMID 22512364.
  29. ↑ 29,0 29,1 Repas TB, Tanner JR (2014 թ․ փետրվար). «Preventing early cardiovascular death in patients with familial hypercholesterolemia». The Journal of the American Osteopathic Association. 114 (2): 99–108. doi:10.7556/jaoa.2014.023. PMID 24481802.
  30. ↑ Ramasamy I (2016 թ․ փետրվար). «Update on the molecular biology of dyslipidemias». Clinica Chimica Acta; International Journal of Clinical Chemistry. 454: 143–85. doi:10.1016/j.cca.2015.10.033. PMID 26546829.
  31. ↑ Rader DJ, Cohen J, Hobbs HH (2003 թ․ հունիս). «Monogenic hypercholesterolemia: new insights in pathogenesis and treatment». The Journal of Clinical Investigation. 111 (12): 1795–803. doi:10.1172/JCI18925. PMC 161432. PMID 12813012.
  32. ↑ Marais AD, Blom DJ, Firth JC (2002 թ․ հունվար). «Statins in homozygous familial hypercholesterolemia». Current Atherosclerosis Reports. 4 (1): 19–25. doi:10.1007/s11883-002-0058-7. PMID 11772418.
  33. ↑ Liu YH, Liu Y, Duan CY, Tan N, Chen JY, Zhou YL, Li LW, He PC (2015 թ․ մարտ). «Statins for the Prevention of Contrast-Induced Nephropathy After Coronary Angiography/Percutaneous Interventions: A Meta-analysis of Randomized Controlled Trials». Journal of Cardiovascular Pharmacology and Therapeutics. 20 (2): 181–92. doi:10.1177/1074248414549462. PMID 25193735.
  34. ↑ Bellosta S, Corsini A (2012 թ․ նոյեմբեր). «Statin drug interactions and related adverse reactions». Expert Opinion on Drug Safety. 11 (6): 933–46. doi:10.1517/14740338.2012.712959. PMID 22866966.
  35. ↑ Brault M, Ray J, Gomez YH, Mantzoros CS, Daskalopoulou SS (2014 թ․ հունիս). «Statin treatment and new-onset diabetes: a review of proposed mechanisms». Metabolism. 63 (6): 735–45. doi:10.1016/j.metabol.2014.02.014. PMID 24641882.
  36. ↑ Taylor F, Huffman MD, Macedo AF, Moore TH, Burke M, Davey Smith G, Ward K, Ebrahim S (2013 թ․ հունվար). «Statins for the primary prevention of cardiovascular disease» (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (1): CD004816. doi:10.1002/14651858.CD004816.pub5. PMID 23440795.
  37. ↑ Silva MA, Swanson AC, Gandhi PJ, Tataronis GR (2006 թ․ հունվար). «Statin-related adverse events: a meta-analysis». Clinical Therapeutics. 28 (1): 26–35. doi:10.1016/j.clinthera.2006.01.005. PMID 16490577.
  38. ↑ Golomb BA, Evans MA (2008). «Statin adverse effects : a review of the literature and evidence for a mitochondrial mechanism». American Journal of Cardiovascular Drugs. 8 (6): 373–418. doi:10.2165/0129784-200808060-00004. PMC 2849981. PMID 19159124.
  39. ↑ Finegold JA, Manisty CH, Goldacre B, Barron AJ, Francis DP (2014 թ․ ապրիլ). «What proportion of symptomatic side effects in patients taking statins are genuinely caused by the drug? Systematic review of randomized placebo-controlled trials to aid individual patient choice». European Journal of Preventive Cardiology. 21 (4): 464–74. doi:10.1177/2047487314525531. PMID 24623264.
  40. ↑ McDonagh J (2014 թ․ դեկտեմբեր). «Statin-related cognitive impairment in the real world: you'll live longer, but you might not like it». JAMA Internal Medicine. 174 (12): 1889. doi:10.1001/jamainternmed.2014.5376. PMID 25347692.
  41. ↑ Center for Drug Evaluation and Research. «Drug Safety and Availability - FDA Drug Safety Communication: Important safety label changes to cholesterol-lowering statin drugs». www.fda.gov (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ մարտի 25-ին.
  42. ↑ «HIGHLIGHTS OF PRESCRIBING INFORMATION; LIPITOR (atorvastatin calcium) at www.accessdata.fda.gov» (PDF). Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 1-ին.
  43. ↑ Swiger KJ, Manalac RJ, Blumenthal RS, Blaha MJ, Martin SS (2013 թ․ նոյեմբեր). «Statins and cognition: a systematic review and meta-analysis of short- and long-term cognitive effects». Mayo Clinic Proceedings. 88 (11): 1213–21. doi:10.1016/j.mayocp.2013.07.013. PMID 24095248.
  44. ↑ Mancini GB, Tashakkor AY, Baker S, Bergeron J, Fitchett D, Frohlich J, Genest J, Gupta M, Hegele RA, Ng DS, Pearson GJ, Pope J (2013 թ․ դեկտեմբեր). «Diagnosis, prevention, and management of statin adverse effects and intolerance: Canadian Working Group Consensus update». The Canadian Journal of Cardiology. 29 (12): 1553–68. doi:10.1016/j.cjca.2013.09.023. PMID 24267801.
  45. ↑ Richardson K, Schoen M, French B, Umscheid CA, Mitchell MD, Arnold SE, Heidenreich PA, Rader DJ, deGoma EM (2013 թ․ նոյեմբեր). «Statins and cognitive function: a systematic review». Annals of Internal Medicine. 159 (10): 688–97. doi:10.7326/0003-4819-159-10-201311190-00007. PMID 24247674.
  46. ↑ Smith DA (2014 թ․ մայիս). «ACP Journal Club. Review: statins are not associated with cognitive impairment or dementia in cognitively intact adults». Annals of Internal Medicine. 160 (10): JC11, JC10. doi:10.7326/0003-4819-160-10-201405200-02011. PMID 24842433.
  47. ↑ Bitzur R (2016 թ․ օգոստոս). «Remembering Statins: Do Statins Have Adverse Cognitive Effects?». Diabetes Care (Review). 39 Suppl 2 (Supplement 2): S253–9. doi:10.2337/dcS15-3022. PMID 27440840.
  48. ↑ Mancini GB, Baker S, Bergeron J, et al. 2011 635–62
  49. ↑ Backes JM, Ruisinger JF, Gibson CA, Moriarty PM (January–February 2017). «Statin-associated muscle symptoms-Managing the highly intolerant». Journal of Clinical Lipidology. 11 (1): 24–33. doi:10.1016/j.jacl.2017.01.006. PMID 28391891.
  50. ↑ Rull G, Henderson R (2015 թ․ հունվարի 20). «Rhabdomyolysis and Other Causes of Myoglobinuria». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 6-ին.
  51. ↑ Potgieter M, Pretorius E, Pepper MS (2013 թ․ մարտ). «Primary and secondary coenzyme Q10 deficiency: the role of therapeutic supplementation». Nutrition Reviews. 71 (3): 180–8. doi:10.1111/nure.12011. PMID 23452285.
  52. ↑ Marcoff L, Thompson PD (2007 թ․ հունիս). «The role of coenzyme Q10 in statin-associated myopathy: a systematic review». Journal of the American College of Cardiology. 49 (23): 2231–7. doi:10.1016/j.jacc.2007.02.049. PMID 17560286.
  53. ↑ 53,0 53,1 Graham DJ, Staffa JA, Shatin D, Andrade SE, Schech SD, La Grenade L, Gurwitz JH, Chan KA, Goodman MJ, Platt R (2004 թ․ դեկտեմբեր). «Incidence of hospitalized rhabdomyolysis in patients treated with lipid-lowering drugs». JAMA. 292 (21): 2585–90. doi:10.1001/jama.292.21.2585. PMID 15572716.
  54. ↑ Backman JT, Filppula AM, Niemi M, Neuvonen PJ (2016 թ․ հունվար). «Role of Cytochrome P450 2C8 in Drug Metabolism and Interactions». Pharmacological Reviews (Review). 68 (1): 168–241. doi:10.1124/pr.115.011411. PMID 26721703.
  55. ↑ 55,0 55,1 Hanai J, Cao P, Tanksale P, Imamura S, Koshimizu E, Zhao J, Kishi S, Yamashita M, Phillips PS, Sukhatme VP, Lecker SH (2007 թ․ դեկտեմբեր). «The muscle-specific ubiquitin ligase atrogin-1/MAFbx mediates statin-induced muscle toxicity». The Journal of Clinical Investigation. 117 (12): 3940–51. doi:10.1172/JCI32741. PMC 2066198. PMID 17992259.
  56. ↑ Sattar N, Preiss D, Murray HM, Welsh P, Buckley BM, de Craen AJ, Seshasai SR, McMurray JJ, Freeman DJ, Jukema JW, Macfarlane PW, Packard CJ, Stott DJ, Westendorp RG, Shepherd J, Davis BR, Pressel SL, Marchioli R, Marfisi RM, Maggioni AP, Tavazzi L, Tognoni G, Kjekshus J, Pedersen TR, Cook TJ, Gotto AM, Clearfield MB, Downs JR, Nakamura H, Ohashi Y, Mizuno K, Ray KK, Ford I (2010 թ․ փետրվար). «Statins and risk of incident diabetes: a collaborative meta-analysis of randomised statin trials». Lancet. 375 (9716): 735–42. doi:10.1016/S0140-6736(09)61965-6. PMID 20167359.
  57. ↑ Chou R, Dana T, Blazina I, Daeges M, Jeanne TL (2016 թ․ նոյեմբեր). «Statins for Prevention of Cardiovascular Disease in Adults: Evidence Report and Systematic Review for the US Preventive Services Task Force». JAMA (Review). 316 (19): 2008–2024. doi:10.1001/jama.2015.15629. PMID 27838722.
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 Rochlani Y, Kattoor AJ, Pothineni NV, Palagiri RD, Romeo F, Mehta JL (2017 թ․ հոկտեմբեր). «Balancing Primary Prevention and Statin-Induced Diabetes Mellitus Prevention». The American Journal of Cardiology (Review). 120 (7): 1122–1128. Bibcode:1981AmJC...48..728H. doi:10.1016/j.amjcard.2017.06.054. PMID 28797470.
  59. ↑ Preiss D, Seshasai SR, Welsh P, Murphy SA, Ho JE, Waters DD, DeMicco DA, Barter P, Cannon CP, Sabatine MS, Braunwald E, Kastelein JJ, de Lemos JA, Blazing MA, Pedersen TR, Tikkanen MJ, Sattar N, Ray KK (2011 թ․ հունիս). «Risk of incident diabetes with intensive-dose compared with moderate-dose statin therapy: a meta-analysis». JAMA. 305 (24): 2556–64. doi:10.1001/jama.2011.860. PMID 21693744.
  60. ↑ Culver AL, Ockene IS, Balasubramanian R, Olendzki BC, Sepavich DM, Wactawski-Wende J, Manson JE, Qiao Y, Liu S, Merriam PA, Rahilly-Tierny C, Thomas F, Berger JS, Ockene JK, Curb JD, Ma Y (2012 թ․ հունվար). «Statin use and risk of diabetes mellitus in postmenopausal women in the Women's Health Initiative». Archives of Internal Medicine. 172 (2): 144–52. doi:10.1001/archinternmed.2011.625. PMID 22231607.
  61. ↑ Jukema JW, Cannon CP, de Craen AJ, Westendorp RG, Trompet S (2012 թ․ սեպտեմբեր). «The controversies of statin therapy: weighing the evidence». Journal of the American College of Cardiology. 60 (10): 875–81. doi:10.1016/j.jacc.2012.07.007. PMID 22902202.
  62. ↑ Rutishauser J (2011 թ․ նոյեմբերի 21). «Statins in clinical medicine». Swiss Medical Weekly. 141: w13310. doi:10.4414/smw.2011.13310. PMID 22101921.
  63. ↑ Alsheikh-Ali AA, Maddukuri PV, Han H, Karas RH (2007 թ․ հուլիս). «Effect of the magnitude of lipid lowering on risk of elevated liver enzymes, rhabdomyolysis, and cancer: insights from large randomized statin trials». Journal of the American College of Cardiology. 50 (5): 409–18. doi:10.1016/j.jacc.2007.02.073. PMID 17662392.
  64. ↑ Dale KM, Coleman CI, Henyan NN, Kluger J, White CM (2006 թ․ հունվար). «Statins and cancer risk: a meta-analysis». JAMA. 295 (1): 74–80. doi:10.1001/jama.295.1.74. PMID 16391219.
  65. ↑ Alsheikh-Ali AA, Karas RH (2009 թ․ մարտ). «The relationship of statins to rhabdomyolysis, malignancy, and hepatic toxicity: evidence from clinical trials». Current Atherosclerosis Reports. 11 (2): 100–4. doi:10.1007/s11883-009-0016-8. PMID 19228482.
  66. ↑ Singh S, Singh AG, Singh PP, Murad MH, Iyer PG (2013 թ․ հունիս). «Statins are associated with reduced risk of esophageal cancer, particularly in patients with Barrett's esophagus: a systematic review and meta-analysis». Clinical Gastroenterology and Hepatology. 11 (6): 620–9. doi:10.1016/j.cgh.2012.12.036. PMC 3660516. PMID 23357487.
  67. ↑ Liu Y, Tang W, Wang J, Xie L, Li T, He Y, Deng Y, Peng Q, Li S, Qin X (2014 թ․ փետրվար). «Association between statin use and colorectal cancer risk: a meta-analysis of 42 studies». Cancer Causes & Control. 25 (2): 237–49. doi:10.1007/s10552-013-0326-6. PMID 24265089.
  68. ↑ Wu XD, Zeng K, Xue FQ, Chen JH, Chen YQ (2013 թ․ հոկտեմբեր). «Statins are associated with reduced risk of gastric cancer: a meta-analysis». European Journal of Clinical Pharmacology. 69 (10): 1855–60. doi:10.1007/s00228-013-1547-z. PMID 23748751.
  69. ↑ Singh PP, Singh S (2013 թ․ հուլիս). «Statins are associated with reduced risk of gastric cancer: a systematic review and meta-analysis». Annals of Oncology. 24 (7): 1721–30. doi:10.1093/annonc/mdt150. PMID 23599253.
  70. ↑ Pradelli D, Soranna D, Scotti L, Zambon A, Catapano A, Mancia G, La Vecchia C, Corrao G (2013 թ․ մայիս). «Statins and primary liver cancer: a meta-analysis of observational studies». European Journal of Cancer Prevention. 22 (3): 229–34. doi:10.1097/cej.0b013e328358761a. PMID 23010949.
  71. ↑ Zhang Y, Zang T (2013). «Association between statin usage and prostate cancer prevention: a refined meta-analysis based on literature from the years 2005-2010». Urologia Internationalis. 90 (3): 259–62. doi:10.1159/000341977. PMID 23052323.
  72. ↑ Bansal D, Undela K, D'Cruz S, Schifano F (2012). «Statin use and risk of prostate cancer: a meta-analysis of observational studies». PloS One. 7 (10): e46691. Bibcode:2012PLoSO...746691B. doi:10.1371/journal.pone.0046691. PMC 3462187. PMID 23049713.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  73. ↑ Tan M, Song X, Zhang G, Peng A, Li X, Li M, Liu Y, Wang C (2013). «Statins and the risk of lung cancer: a meta-analysis». PloS One. 8 (2): e57349. Bibcode:2013PLoSO...857349T. doi:10.1371/journal.pone.0057349. PMC 3585354. PMID 23468972.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  74. ↑ Zhang XL, Liu M, Qian J, Zheng JH, Zhang XP, Guo CC, Geng J, Peng B, Che JP, Wu Y (2014 թ․ մարտ). «Statin use and risk of kidney cancer: a meta-analysis of observational studies and randomized trials». British Journal of Clinical Pharmacology. 77 (3): 458–65. doi:10.1111/bcp.12210. PMC 3952720. PMID 23879311.
  75. ↑ Undela K, Srikanth V, Bansal D (2012 թ․ օգոստոս). «Statin use and risk of breast cancer: a meta-analysis of observational studies». Breast Cancer Research and Treatment. 135 (1): 261–9. doi:10.1007/s10549-012-2154-x. PMID 22806241.
  76. ↑ Cui X, Xie Y, Chen M, Li J, Liao X, Shen J, Shi M, Li W, Zheng H, Jiang B (2012 թ․ հուլիս). «Statin use and risk of pancreatic cancer: a meta-analysis». Cancer Causes & Control. 23 (7): 1099–111. doi:10.1007/s10552-012-9979-9. PMID 22562222.
  77. ↑ Zhang XL, Geng J, Zhang XP, Peng B, Che JP, Yan Y, Wang GC, Xia SQ, Wu Y, Zheng JH (2013 թ․ ապրիլ). «Statin use and risk of bladder cancer: a meta-analysis». Cancer Causes & Control. 24 (4): 769–76. doi:10.1007/s10552-013-0159-3. PMID 23361339.
  78. ↑ Katherine Zeratsky, R.D., L.D., Mayo clinic: article on interference between grapefruit and medication Accessed 1 May 2017
  79. ↑ FDA Website Statins and HIV or Hepatitis C Drugs: Drug Safety Communication – Interaction Increases Risk of Muscle Injury
  80. ↑ Istvan ES, Deisenhofer J (2001 թ․ մայիս). «Structural mechanism for statin inhibition of HMG-CoA reductase». Science. 292 (5519): 1160–4. Bibcode:2001Sci...292.1160I. doi:10.1126/science.1059344. PMID 11349148.
  81. ↑ Miettinen TA (1982 թ․ մարտ). «Diurnal variation of cholesterol precursors squalene and methyl sterols in human plasma lipoproteins». Journal of Lipid Research. 23 (3): 466–73. PMID 7200504. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  82. ↑ Saito Y, Yoshida S, Nakaya N, Hata Y, Goto Y (Jul–Aug 1991). «Comparison between morning and evening doses of simvastatin in hyperlipidemic subjects. A double-blind comparative study». Arteriosclerosis and Thrombosis. 11 (4): 816–26. doi:10.1161/01.ATV.11.4.816. PMID 2065035.
  83. ↑ Wallace A, Chinn D, Rubin G (2003 թ․ հոկտեմբեր). «Taking simvastatin in the morning compared with in the evening: randomised controlled trial». BMJ. 327 (7418): 788. doi:10.1136/bmj.327.7418.788. PMC 214096. PMID 14525878.
  84. ↑ Cilla DD, Gibson DM, Whitfield LR, Sedman AJ (1996 թ․ հուլիս). «Pharmacodynamic effects and pharmacokinetics of atorvastatin after administration to normocholesterolemic subjects in the morning and evening». Journal of Clinical Pharmacology. 36 (7): 604–9. Bibcode:1991JClP...31..928S. doi:10.1002/j.1552-4604.1996.tb04224.x. PMID 8844442.
  85. ↑ Ma PT, Gil G, Südhof TC, Bilheimer DW, Goldstein JL, Brown MS (1986 թ․ նոյեմբեր). «Mevinolin, an inhibitor of cholesterol synthesis, induces mRNA for low density lipoprotein receptor in livers of hamsters and rabbits». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 83 (21): 8370–4. Bibcode:1986PNAS...83.8370M. doi:10.1073/pnas.83.21.8370. PMC 386930. PMID 3464957.
  86. ↑ Laufs U, Custodis F, Böhm M (2006). «HMG-CoA reductase inhibitors in chronic heart failure: potential mechanisms of benefit and risk». Drugs. 66 (2): 145–54. doi:10.2165/00003495-200666020-00002. PMID 16451090.
  87. ↑ Greenwood J, Steinman L, Zamvil SS (2006 թ․ մայիս). «Statin therapy and autoimmune disease: from protein prenylation to immunomodulation». Nature Reviews. Immunology. 6 (5): 358–70. doi:10.1038/nri1839. PMC 3842637. PMID 16639429.
  88. ↑ Lahera V, Goicoechea M, de Vinuesa SG, Miana M, de las Heras N, Cachofeiro V, Luño J (2007). «Endothelial dysfunction, oxidative stress and inflammation in atherosclerosis: beneficial effects of statins». Current Medicinal Chemistry. 14 (2): 243–8. doi:10.2174/092986707779313381. PMID 17266583.
  89. ↑ Blum A, Shamburek R (2009 թ․ ապրիլ). «The pleiotropic effects of statins on endothelial function, vascular inflammation, immunomodulation and thrombogenesis». Atherosclerosis. 203 (2): 325–30. doi:10.1016/j.atherosclerosis.2008.08.022. PMID 18834985.
  90. ↑ Porter KE, Turner NA (2011 թ․ հուլիս). «Statins and myocardial remodelling: cell and molecular pathways». Expert Reviews in Molecular Medicine. 13 (e22): e22. doi:10.1017/S1462399411001931. PMID 21718586.
  91. ↑ Sawada N, Liao JK (2014 թ․ մարտ). «Rho/Rho-associated coiled-coil forming kinase pathway as therapeutic targets for statins in atherosclerosis». Antioxidants & Redox Signaling. 20 (8): 1251–67. doi:10.1089/ars.2013.5524. PMC 3934442. PMID 23919640.
  92. ↑ «Questions Remain in Cholesterol Research». MedPageToday. 2014 թ․ օգոստոսի 15.
  93. ↑ Norata GD, Tibolla G, Catapano AL (2014 թ․ հոկտեմբեր). «Statins and skeletal muscles toxicity: from clinical trials to everyday practice». Pharmacological Research. 88: 107–13. doi:10.1016/j.phrs.2014.04.012. PMID 24835295.
  94. ↑ Kowluru A (2008 թ․ հունվար). «Protein prenylation in glucose-induced insulin secretion from the pancreatic islet beta cell: a perspective». Journal of Cellular and Molecular Medicine. 12 (1): 164–73. doi:10.1111/j.1582-4934.2007.00168.x. PMC 3823478. PMID 18053094.
  95. ↑ Nissen SE, Nicholls SJ, Sipahi I, Libby P, Raichlen JS, Ballantyne CM, Davignon J, Erbel R, Fruchart JC, Tardif JC, Schoenhagen P, Crowe T, Cain V, Wolski K, Goormastic M, Tuzcu EM (2006 թ․ ապրիլ). «Effect of very high-intensity statin therapy on regression of coronary atherosclerosis: the ASTEROID trial». JAMA. 295 (13): 1556–65. doi:10.1001/jama.295.13.jpc60002. PMID 16533939.
  96. ↑ Furberg CD (1999 թ․ հունվար). «Natural statins and stroke risk». Circulation. 99 (2): 185–8. doi:10.1161/01.CIR.99.2.185. PMID 9892578.
  97. ↑ Ridker PM, Danielson E, Fonseca FA, Genest J, Gotto AM, Kastelein JJ, Koenig W, Libby P, Lorenzatti AJ, MacFadyen JG, Nordestgaard BG, Shepherd J, Willerson JT, Glynn RJ (2008 թ․ նոյեմբեր). «Rosuvastatin to prevent vascular events in men and women with elevated C-reactive protein». The New England Journal of Medicine. 359 (21): 2195–207. doi:10.1056/NEJMoa0807646. PMID 18997196.
  98. ↑ Shepherd J, Hunninghake DB, Barter P, McKenney JM, Hutchinson HG (2003 թ․ մարտ). «Guidelines for lowering lipids to reduce coronary artery disease risk: a comparison of rosuvastatin with atorvastatin, pravastatin, and simvastatin for achieving lipid-lowering goals». The American Journal of Cardiology. 91 (5A): 11C–17C, discussion 17C–19C. doi:10.1016/S0002-9149(03)00004-3. PMID 12646338.
  99. ↑ Liu J, Zhang J, Shi Y, Grimsgaard S, Alraek T, Fønnebø V (2006 թ․ նոյեմբեր). «Chinese red yeast rice (Monascus purpureus) for primary hyperlipidemia: a meta-analysis of randomized controlled trials». Chinese Medicine. 1 (1): 4. doi:10.1186/1749-8546-1-4. PMC 1761143. PMID 17302963.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  100. ↑ 100,0 100,1 100,2 100,3 Simons J (2003 թ․ հունվար). «The $10 billion pill». Fortune. 147 (1): 58–62, 66, 68. PMID 12602122. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  101. ↑ Endo A (1992 թ․ նոյեմբեր). «The discovery and development of HMG-CoA reductase inhibitors». Journal of Lipid Research. 33 (11): 1569–82. PMID 1464741. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2010 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  102. ↑ Brown AG, Smale TC, King TJ, Hasenkamp R, Thompson RH (1976). «Crystal and molecular structure of compactin, a new antifungal metabolite from Penicillium brevicompactum». Journal of the Chemical Society, Perkin Transactions 1 (11): 1165. doi:10.1039/P19760001165.
  103. ↑ Scandinaviansimvastatinsurvival (1994 թ․ նոյեմբեր). «Randomised trial of cholesterol lowering in 4444 patients with coronary heart disease: the Scandinavian Simvastatin Survival Study (4S)». Lancet. 344 (8934): 1383–9. doi:10.1016/S0140-6736(94)90566-5. PMID 7968073.
  104. ↑ Landers P (2006 թ․ հունվարի 9). «How One Scientist Intrigued by Molds Found First Statin». The Wall Street Journal. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 11-ին.
  105. ↑ Boseley S (2016 թ․ սեպտեմբերի 8). «Statins prevent 80,000 heart attacks and strokes a year in UK, study finds». The Guardian. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  106. ↑ Wolozin B, Wang SW, Li NC, Lee A, Lee TA, Kazis LE (2007 թ․ հուլիս). «Simvastatin is associated with a reduced incidence of dementia and Parkinson's disease». BMC Medicine. 5 (1): 20. doi:10.1186/1741-7015-5-20. PMC 1955446. PMID 17640385.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)  
  107. ↑ Khurana V, Bejjanki HR, Caldito G, Owens MW (2007 թ․ մայիս). «Statins reduce the risk of lung cancer in humans: a large case-control study of US veterans». Chest. 131 (5): 1282–8. doi:10.1378/chest.06-0931. PMID 17494779.
  108. ↑ Klein BE, Klein R, Lee KE, Grady LM (2006 թ․ հունիս). «Statin use and incident nuclear cataract». JAMA. 295 (23): 2752–8. doi:10.1001/jama.295.23.2752. PMID 16788130.
  109. ↑ Golomb BA, Dimsdale JE, White HL, Ritchie JB, Criqui MH (2008 թ․ ապրիլ). «Reduction in blood pressure with statins: results from the UCSD Statin Study, a randomized trial». Archives of Internal Medicine. 168 (7): 721–7. doi:10.1001/archinte.168.7.721. PMC 4285458. PMID 18413554.
  110. ↑ Drapala A, Sikora M, Ufnal M (2014 թ․ սեպտեմբեր). «Statins, the renin-angiotensin-aldosterone system and hypertension - a tale of another beneficial effect of statins». Journal of the Renin-Angiotensin-Aldosterone System. 15 (3): 250–8. doi:10.1177/1470320314531058. PMID 25037529.
  111. ↑ Mondul AM, Han M, Humphreys EB, Meinhold CL, Walsh PC, Platz EA (2011 թ․ ապրիլ). «Association of statin use with pathological tumor characteristics and prostate cancer recurrence after surgery». The Journal of Urology. 185 (4): 1268–73. doi:10.1016/j.juro.2010.11.089. PMC 3584560. PMID 21334020.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստատին» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ստատին&oldid=9772634» էջից