Վիքիպեդիա

I բանակ (Օսմանյան կայսրություն)

I բանակը (թուրքերեն՝ Birinci Ordu, «Բիրինջի օրդու» կամ թուրքերեն՝ Hassa Ordusu, «Հասսա օրդուսու»), որը կոչվում էր նաև «Առաջին գվարդիական բանակ» կամ «Առաջին ընտրազորային բանակ»՝ Օսմանյան կայսրության զինված ուժերի ռազմական կազմավորում է՝ զորամիավորում, դաշտային բանակ Օսմանյան ցամաքային զորքերի կազմում։ Այն ունի բավական երկար պատմություն։ I բանակը կազմավորվել է դեռևս XIX դարի կեսերին՝ Օսմանյան կայսրության ռազմական բարեփոխումների ընթացքում։ Մասնակցել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ռազմագործողություններին։

I բանակ
(Օսմանյան կայսրություն)
թուրքերեն՝ Birinci Ordu,
անգլ.՝ First Army (Ottoman Empire),
ռուս.՝ 1-я армия (Османская империя),
արաբ․՝ (الجيش الأول (الدولة العثمانية‎‎,
գերմ.՝ Erste Armee (Osmanisches Reich)
Ընդհանուր տեղեկություն
Տեսակռազմական կազմավորում, մշտական օպերատիվ-մարտավարական զորամիավորում (բանակ, դաշտային բանակ) ցամաքային զորքերի կազմում
Զորքերի տեսակցամաքային զորքեր
ԵրկիրՕսմանյան կայսրություն Օսմանյան կայսրություն, Թուրքիա՝ Օսմանյան կայսրություն
ԵնթարկոումՕսմանյան կայսրության Սուլթան
Գործառույթռազմական պաշտպանություն և անվտանգություն
.
ՏեղաբաշխումՍելիմիյե զորանոցներ, Կոստանդնուպոլիս
ՇրաբSelimiye Barracks, Սկյուտար, Ստամբուլի մարզ, Թուրքիա
ՄականունHassa Ordusu
Պատմություն
Ստեղծվեցսեպտեմբեր 6, 1843
օգոստոս 5, 1914 – փետրվար 17, 1918[1]
սեպտեմբեր 24, 1918 – հոկտեմբեր 11, 1918[1]
ՃակատամարտերԱռաջին համաշխարհային պատերազմ
Դարդանելի ճակատամարտ
Լուծարվեց1918
Հրամանատարներ
Հայտնի հրամանատարներգեներալ Օտտո Լիման ֆոն Սանդերս՝ Սանդերս փաշա (նոյեմբեր 1914 — մարտ 1915),
գեներալ Կոլմար ֆոն դեր Գոլց` Գոլց փաշա (մարտ-հոկտեմբեր 1915),
Էսատ փաշա (հոկտեմբեր 1915 — 24 փետրվար 1918)

I բանակի ռազմական կազմավորումները մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմը խմբագրել

Մարտական կազմը 1877 թվականին խմբագրել

 
Առաջին շարժուն հրետանային զորամասը:

1877 թվականին՝ Աբդուլ-Համիդ Բ սուլթանի օրոք Առաջին դաշտային բանակը տեղակայված էր Սելիմիյե զորանոցներում։ Այդ բանակի կազմի մեջ մտնում էին.

Մարտական կազմը 1908 թվականին խմբագրել

1908 թվականի հուլիսի 3-ի Երիտթուրքական հեղափոխությունից և Օսմանյան կայսրության երկրորդ սահմանադրական ժամանակաշրջանի հաստատումից հետո, Օսմանյան նոր կառավարությունը նախաձեռնեց մեծ ռազմական բարեփոխում։ Բանակի շտաբները՝ մասնավորապես՝ Առաջին դաշտային բանակինը՝ արդիականացվեցին։ I բանակի օպերատիվ շրջանն էր Կոստանդնուպոլիսը և Բոսֆորը, և այդ բանակը զորամասեր ուներ թե՛ Եվրոպայում, թե՛ Փոքր Ասիայում։ I բանակի շտաբի ենթակայության ներքո էին գտնվում հետևյալ գործող դիվիզիաները.[4] I բանակը նաև ուներ տեսչական գործառույթներ չորս Ռեդիֆ (ռեզերվային, պահեստազորային) դիվիզիաների համար.[5][6]

  • I բանակի շտաբ.
  • I բանակի ռեզերվային՝ ռեդիֆ դիվիզիաներ (ռեդիֆ դիվիզիաների անունները ցույց են տալիս իրենց տեղակայման վայրերը)
    • I Բուրսայի ռեզերվային՝ պահեստազորային հետևակային դիվիզիա (Birinci Bursa Redif Fırkası)
    • II Կաստամոնուի յի ռեզերվային՝ պահեստազորային հետևակային դիվիզիա (İkinci Kastamonu Redif Fırkası)
    • III Անկարայի յի ռեզերվային՝ պահեստազորային հետևակային դիվիզիա (Üçüncü Ankara Redif Fırkası)
    • IV Կեսարիայի յի ռեզերվային՝ պահեստազորային հետևակային դիվիզիա (Dördüncü Kayseri Redif Fırkası)

Մարտական կազմը 1911 թվականին խմբագրել

Օսմանյան բանակի հետագա վերակազմավորման ընթացքում, երբ կատարվեց բանակային կորպուսների մակարդակով շտաբների ստեղծումը, I բանակը 1911 թվականին իր շտաբը տեղակայեց Հարբիյե Շիշլիում։ I բանակը մինչև Առաջին Բալկանյան պատերազմը՝ 1911 թվականի դրությամբ ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[7]

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ խմբագրել

Հրամանատարներ խմբագրել

 
Գերմանացի գեներալ Օտտո Լիման ֆոն Սանդերսը` Սանդերս փաշան, Օսմանյան զինված ուժերի Առաջին դաշտային բանակի հրամանատարը 1914թ. նոյեմբերից 1915թ. մարտը:
 
Գերմանացի գեներալ Կոլմար ֆոն դեր Գոլցը` Գոլց փաշան, Օսմանյան զինված ուժերի Առաջին դաշտային բանակի հրամանատարը 1915թ. մարտ-հոկտեմբեր ամիսներին:

Մարտական կազմը 1914 թվականի օգոստոսին խմբագրել

1914 թվականի օգոստոսին Առաջին բանակը ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[8]

Ընդհանուր կազմը ըստ ռուսական աղբյուրների խմբագրել

  • I դաշտային բանակի վարչակազմ. տեղակայված էր Կոստանդնուպոլսում
    • I բանակային կորպուս. տեղակայված էր Կոստանդնուպոլսի մերձակայքում
    • II բանակային կորպուս. տեղակայված էր Ադրիանուպոլսի մերձակայքում, 1914 թվականի նոյեմբերի 11 -ին փոխանցվել է V դաշտային բանակին (I և V դաշտային բանակները գտնվում էին միասնական հրամանատարության ներքո)
    • III բանակային կորպուս. տեղակայված էր Թեքիրդաղ կամ Ռոտոսթո քաղաքի մերձակայքում
    • IV բանակային կորպուս. տեղակայված էր Բանդիրմա քաղաքի մերձակայքում. 1914 թվականի նոյեմբերի 3-4-ը փոխադրվել է Զմյուռնիա՝ Իզմիր)

Մարտական կազմը 1914 թվականի նոյեմբերին խմբագրել

1914 թվականի նոյեմբերին Առաջին դաշտային բանան ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[9]

Մարտական կազմը 1915 թվականի ապրիլի վերջին խմբագրել

1915 թվականի ապրիլի վերջին, երբ Օսմանյան կայսրությունում արդեն իրականացվում էր Հայոց ցեղասպանությունը, որին մասնակցում էին և տարիներ շարունակ մասնակցելու էին օսմանյան զինված ուժերը՝ իրենց գրեթե բոլոր զորամասերով ու զորամիավորումներով, Օսմանյան կայսրության Առաջին դաշտային բանակն ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[10]

Մարտական կազմը 1915 թվականի ամառվա վերջից - 1916 հունվարը խմբագրել

1915 թվականի ամառվա վերջից - 1916 հունվարը Օսմանյան կայսրության Առաջին դաշտային գվարդիական բանակն ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[11]

Մարտական կազմը 1916-ի օգոստոսին խմբագրել

1916-ի օգոստոսին Օսմանյան կայսրության Առաջին դաշտային գվարդիական բանակն ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[12]

Մարտական կազմը 1916-ի դեկտեմբերին խմբագրել

1916-ի դեկտեմբերին I բանակն ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[13]

Մարտական կազմը 1917-ի օգոստոսին խմբագրել

1917-ի օգոստոսին I բանակն ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[14]

Մարտական կազմը 1918-ի հունվարին խմբագրել

1918-ի հունվարին I բանակն ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[15]

Մարտական կազմը 1918-ի հունիսին խմբագրել

1918-ի հունիսին I բանակն ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[16]

Մարտական կազմը 1918-ի սեպտեմբերին խմբագրել

1918-ի սեպտեմբերին I բանակն ուներ հետևյալ կառուցվածքը.[17]

Մուդրոսի զինադադարից հետո խմբագրել

I Բանակի զորքերի տեսչություն, մայիս 1919 խմբագրել

1919 թվականի ապրիլին, Շևքեթ Թուրղութ փաշան՝ tr:Şevket Turgut Pasha, Ջևաթ Չոբանլի փաշան` Cevat Pasha և Քավաքլի Մուստաֆա Ֆևզի Չաքմաք փաշան՝ Kavaklı Mustafa Fevzi Pasha գաղտնի ժողով անցկացրեցին Կոստանդնուպոլսում։ Ելնելով Թուրքիայի պարտության, նրա բանակի քայքայման և հաղթող Անտանտի պետությունների կողմից թուրքական բանակի նկատմամբ վերահսկողության սահմանման իրողություններից, երեք փաշաները պատրաստեցին մի զեկույց, որը կոչվում էր «Երեքի ուխտ»՝ անգլերեն՝ "Trio Oath" (թուրքերեն՝ Üçler Misâkı) և որոշում կայացրեցին ստեղծելու բանակի տեսչություն՝ «Թուրքական հայրենիքը» պաշտպանելու համար։ Ապրիլի վերջերին Քավաքլի Մուստաֆա Ֆևզի Չաքմաք փաշան այս զեկույցն ուղարկեց պարտված Օսմանյան կայսրության ռազմական նախարարին՝ Շաքիր փաշային՝ Şakir Pasha։ 1919 թվականի ապրիլի 30-ին Օսմանյան կայսրության ռազմական նախարարությունը և սուլթան Մեհմեդ VI-ը՝ Mehmed VI վավերացրեցին բանակի տեսչությունների ստեղծման մասին որոշումը, ինչը ընդունվեց գլխավոր շտաբի պետ Զեքերիա Թյուրքմենի՝ Zekeriya Türkmen կողմից[18], Այնուհետև ստեղծվեցին Առաջին բանակի զորքերի տեսչությունը (տեղակայված Կոստանդնուպոլսում, տեսչության ղեկավար՝ Քավաքլի Մուստաֆա Ֆևզի Չաքմաք փաշա), «Յըլդըրըմ» բանակախմբի զորքերի տեսչությունը (տեղակայված Իկոնիայում, հրամանատար՝ Մերսինլի Ջեմալ փաշա, հետագայում՝ Երկրորդ բանակի տեսչությունը), ապա՝ IX բանակի զորքերի տեսչությունը (տեղակայված Էրզրումում, տեսչության ղեկավար՝ Մուստաֆա Քեմալ Աթաթյուրք փաշա՝ Mustafa Kemal Pasha, հետագայում՝ III բանակի տեսչություն)։ Լրացուցիչ ստեղծվելու էր նաև Ռումելիի ռազմական կազմավորումների տեսչությունը՝ (տեսչության ղեկավար՝ Նուրեդդին փաշա՝ Nureddin Pasha), իսկ XIII բանակային կորպուսը լինեու էր Օսմանյան կայսրության Ռազմական նախարարության ղեկավարման ներքո՞[19] 1919 մայիսին բանակային տեսչություններն ունեին հետևյալ կազմակերպչական կառուցվածքը.[20][21]

Հրամանատարներ խմբագրել

Տես նաև խմբագրել

Գրականություն խմբագրել

  • David Nicolle, colour plates by Rafaelle Ruggeri, The Ottoman Army 1914-18, Men-at-Arms 269, Ospray Publishing Ltd., 1994.
  • Ian Drury, Illustrated by Raffaele Ruggeri, The Russo-Turkish War 1877, Men-at-Arms 277, Ospray Publishing Ltd., Reprinted 1999.
  • Edward J. Erickson, Defeat in Detail։ The Ottoman Army in the Balkans, 1912-1913, Westport, Praeger, 2003.
  • T.C. Genelkurmay Başkanlığı, Balkan Harbi, 1912-1913։ Harbin Sebepleri, Askerî Hazırlıklar ve Osmanlı Devletinin Harbe Girişi, Genelkurmay Basımevi, 1970. (թուրքերեն)
  • Order to Die։ A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001․
  • Zekeriya Türkmen Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001. (թուրքերեն)

Պատկերասրահ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 David Nicolle, colour plates by Rafaelle Ruggeri, The Ottoman Army 1914-18, Men-at-Arms 269, Ospray Publishing Ltd., 1994, ISBN 1-85532-412-1, p. 14.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Ian Drury, Illustrated by Raffaele Ruggeri, The Russo-Turkish War 1877, Men-at-Arms 277, Ospray Publishing Ltd., Reprinted 1999, ISBN 1-85532-371-0, p. 35.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Edward J. Erickson, Defeatin Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912-1913, Westport, Praeger, 2003, p. 6.
  4. ↑ Edward J. Erickson, Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912-1913, Westport, CT: Praeger, 2003, p. 17.
  5. ↑ Edward J. Erickson, Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912-1913, Westport, Praeger, 2003, p. 19.
  6. ↑ T.C. Genelkurmay Başkanlığı, Balkan Harbi, 1912-1913: Harbin Sebepleri, Askerî Hazırlıklar ve Osmanlı Devletinin Harbe Girişi, Genelkurmay Basımevi, 1970, pp. 87-90. (թուրքերեն)
  7. ↑ Edward J. Erickson, Defeat in Detail, The Ottoman Army in the Balkans, 1912-1913, Westport, Praeger, 2003, pp. 371-375.
  8. ↑ Edward J. Erickson, Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001, ISBN 0-313-31516-7, p. 38.
  9. ↑ Edward J. Erickson, Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001, ISBN 0-313-31516-7, p. 43.
  10. ↑ Edward J. Erickson, Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001, ISBN 0-313-31516-7, p. 86.
  11. ↑ Edward J. Erickson, Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001, ISBN 0-313-31516-7, p. 109, 126.
  12. ↑ Edward J. Erickson, Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001, ISBN 0-313-31516-7, p. 134.
  13. ↑ Edward J. Erickson, Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001, ISBN 0-313-31516-7, p. 154.
  14. ↑ Edward J. Erickson, Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001, ISBN 0-313-31516-7, p. 170.
  15. ↑ Edward J. Erickson, Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001, ISBN 0-313-31516-7, p. 181.
  16. ↑ Edward J. Erickson, Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001, ISBN 0-313-31516-7, p. 188.
  17. ↑ Edward J. Erickson, Order to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War, Greenwood Press, 2001, ISBN 0-313-31516-7, p. 197.
  18. ↑ Zekeriya Türkmen Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001, ISBN 975-16-1372-8, p. 105. (թուրքերեն)
  19. ↑ Zekeriya Türkmen, Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001, ISBN 975-16-1372-8, p. 106. (թուրքերեն)
  20. ↑ Zekeriya Türkmen, Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001, ISBN 975-16-1372-8, p. 333. (թուրքերեն)
  21. ↑ Zekeriya Türkmen, Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001, ISBN 975-16-1372-8, pp. 109-110. (թուրքերեն)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Աղբյուրներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=I_բանակ_(Օսմանյան_կայսրություն)&oldid=7716046» էջից