1980-ականներ
| 20-րդ դար: 1980—1989 տարիներ |
|---|
1980-ականներ (արտասանվում է «Ինը հարյուր ութսունականներ» կամ «հազար ինը հարյուր ութսունականներ», ավելի հաճախ անվանում են «Ութսունականներ») տասնամյակ Գրիգորյան օրացույցով, որը սկսվել է 1980 թվականի հունվարի 1-ից 1989 թվականի դեկտեմբերի 31-ը։
Տասնամյակի ընթացքում տեղի ունեցան մեծ սոցիալ-տնտեսական փոփոխություններ պայմանավորված տեխնոլոգիայի զարգացման հետ և սկիզբ առավ գլոբալիզացիան։ Տնտեսական մեծ աճ գրանցեցին Թայլանդը, Մեքսիկան, Հարավային Կորեան, Թայվանը, Չինաստանը, Ճապոնիան և Արևմտյան Գերմանիան։ Գլոբալ տաքացումը հայտնի դարձավ գիտական և քաղաքական ոլորտներում սկսած 1980-ականներից։
Զարգացող երկրները ունեցան տնտեսական դժվարություններ պայմանավորված պարտքային ճգնաժամի հետո, որից հետո նրանք ընկան մի շարք միջազգային կազմակերպություններից կախվածության մեջ, այդ թվում Միջազգային արժույթային հիմնադրամ (IMF) և Համաշխարհային բանկի։
Շատ նոր հակամարտություններ բռնկվեցին, այդ թվում Իրան-իրաքյան պատերազմը, Աֆղանական պատերազմը, Լիբանանյան պատերազմ 1982-ը, Ղարաբաղյան պատերազմը և այլն։ Իսլամիզմը դարձավ հզոր քաղաքական ուժ և ստեղծվեցին շատ ահաբեկչական կազմակերպություններ, ներառյալ Ալ Քաիդան։
1986 թվականին Խորհրդային միության ղեկավար Միխայիլ Գորբաչովը սկսեց նոր տնտեսական բարեփոխումներ, որը կոչեց վերակառուցում, ինչը թուլացրեց կումունիստական կուսակցության դիրքերը։ 1989 թվականին քանդվում է Բեռլինի պատը։
Ահաբեկչություններ խմբագրել
Տասնամյակի ամենաարյունալի ահաբեկչական գործողություններն են`
- 1980 թվականի օգոստոսի 2-ին նեոֆաշիստական Նուկլեյ զինված հեղափոխություն խմբավորումը հեղինակեց Բոլոնիայի զանգվածային սպանությունները` Բոլոնիայի կենտրոնական կայարանում տեղադրելով ռումբ, ինչի արդյունքում զոհվեցին 85 մարդ։
- Էլ Մոցոտեի զանգվածային սպանությունները Էլ Սալվադորում 1981 թվականի դեկտեմբերի 11-ին, ընդդեմ քաղաքացիների կառավարության կողմից կազմակերպված և ԱՄՆ օգնությամբ, հակակառավարական շարժումների ժամանակ, որոնք կազմակերպել էին Մարքիսիստ-Լենինիստ ապստամբները։
- Հարձակում Հռոմի և Վիեննայի օդանավակայանների վրա 1985 թվականի դեկտեմբերի 27-ին, ընդդեմ Իսրայելական El Al ավիաընկերության։ Հարձակումը կազմակերպել էին Աբու Նիդալի համախոհները, որոնք հովանավորվում էր Լիբիայի կառավարության կողմից։
- 1983 թվականի Բեյրութի պայթյուններ, Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, երբ երկու պայթուցիկով բեռնված մեքենա պայթեցրեցին ԱՄՆ և Ֆրանսիական ռազմական շինություններ` սպանելով 299 ամերիկացի և ֆրանսիացի ծառայողների։ Պատասխանատվությունը իր վրա վերցրեց Իսլամական ջիհադ կազմակերպությունը։
Աղետներ խմբագրել
Բնական աղետներ խմբագրել
- Սրբ Ելենա լեռը ժայթքեց ԱՄՆ Վաշինգտոն նահանգում 1980 թվականի մայիսի 18-ին խլելով 57 մարդու կյանք։
- 1989 թվականի հոկտեմբերին տեղի ունեցավ Լոմա Պրիետայի երկրաշարժը Սան Ֆրանցիսկոյի առափնյա գոտում խլելով 65 մարդու կյանք և հազարավոր վիրավորներ։
- 1988 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Հայաստանում տեղի ունեցավ երկրաշարժ, որից մահացան հազարավոր մարդիկ, այդ ժամանակ Հայաստանը ԽՍՀՄ մասն էր։