Վիքիպեդիա

Ֆուլդա (քաղաք)

Ֆուլդա (գերմ.՝ Fulda), քաղաք Գերմանիայի Դաշնության Հեսսեն երկրամասում[2]։ Մեծությամբ այդ երկրամասի իններորդ բնակավայրն է և Արևելյան Հեսսեն տարածաշրջանի վարչական կենտրոնը։ Ընկած է Ֆուլդա գետի ափին, Մայնի Ֆրանկֆուրտից մոտավորապես 100 կիլոմետր դեպի հյուսիս, Գերմանիայի կենտրոնական մասում և առավելագույնը երեքժամյա ուղևորությամբ է հեռու գերմանական խոշոր քաղաքներ Բեռլինից, Քյոլնից, Համբուրգից, Մյունխենից։ Իսկ Եվրամիության աշխարհագրական կենտրոնն էլ գտնվում է հարևան Գելնհաուզենում[3]։ Ֆուլդայի մերձակայքում է առանձնացված Գերմանիայի 14 կենսոլորտային արգելոցներից մեկը[4]։

Բնակավայր
Ֆուլդա
գերմ.՝ Fulda
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրԳերմանիա Գերմանիա
Հիմնադրված է12-րդ դար թ.
Մակերես104,05 կմ²
ԲԾՄ261 մետր
Բնակչություն▲69 968 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2022)[1]
Ժամային գոտիUTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ0661
Փոստային դասիչ36001–36043
Ավտոմոբիլային կոդFD
Պաշտոնական կայքfulda.de
Ֆուլդա (քաղաք) (Գերմանիա)##
Ֆուլդա (քաղաք) (Գերմանիա)

Կլիմա խմբագրել

Ֆուլդան գտնվում է մեղմ, բարեխառն կլիմայի գոտում։

  • Միջին տարեկան առավելագույն ջերմաստիճանը՝ 12,6 °C[5]
  • Միջին տարեկան նվազագույն ջերմաստիճանը՝ 4,8 °C[5]
  • Տեղումների միջին տարեկան քանակը՝ 664,7 մմ[6]
  • Միջին օրական արևաջերմ ժամանակամիջոցը՝ 3,8 ժամ[6]

Պատմություն խմբագրել

Քաղաքի ներկայիս տարածքում դեռ Մերովինգների ժամանակներում բերդամրոց է եղել[7]։

Վաղ միջնադարում՝ 742 թվականին Բոնիֆացիուսն այստեղ հիմնել է առաջին եկեղեցին։ Դրանից երկու տարի անց կազմավորվել է աբբայությունը, որի՝ այսպես կոչված՝ «Բարձր տաճարում» հետագայում ամփոփվել են սրբադասված Բոնիֆացիուսի՝ «գերմանացիների առաքյալի» մասունքները։ Վանահոր պաշտոնում նրան հաջորդել է Բաուգուլֆոն[8]։ 751 թվականին այստեղ կառուցված ոչ մեծ եկեղեցին 790-ից հետո վերակառուցվել է, ստացել նավակերպ բազիլիկի տեսք՝ ապսիդի շուրջը ունենալով երկու շրջանաձև աշտարակ[9]։ Աբբայության շուրջը ժամանակի ընթացքում կազմավորվել է բնակավայրը, որին 1114 թվականին շնորհվել է քաղաքի կարգավիճակ։ Իր ծոցում պահած պաշտամունքային կարևորագույն կառույցի շնորհիվ Ֆուլդան պատկերավոր կերպով անվանվել է կաթոլիկության օրրան, դարձել Հյուսիսային Եվրոպայի մշակութային կենտրոններից մեկը[10]։ 965 թվականին Ֆուլդա է այցելել իսպանահպատակ արաբ (ըստ որոշ աղբյուրների՝ հրեա) ճանապարհորդ Իբրահիմ իբն Յակուբը, որը, տպավորված, իր գրքում նկարագրել է աբբայությունն ու վանական գանձերը[11]։

Ֆուլդան, իշխանի ու եպիսկոպոսի տիտղոս ունեցող վանահայրերի գլխավորությամբ, մինչև 19-րդ դարի սկիզբը պահպանել է իր քաղաքական ինքնուրույնությունը;

Մեր օրերում Ֆուլդան համբավված է ոչ միայն վանական համալիրով, այլև կիրառական գիտությունների խոշոր ու հեղինակավոր համալսարանով, բեռնատար ավտոմեքենաների անվադողեր արտադրող մեծ ձեռնարկությամբ, արդյունաբերության ավտոմատացման համակարգեր ու տվիչներ-ցուցիչներ թողարկող Jumo գործարանով...

Անվանի անձինք խմբագրել

  • Ադամ Ֆուլդացի (մոտ. 1445—1505) — երաժշտության տեսաբան, կոմպոզիտոր
  • Գեորգի Ադելման (1811—1888) — վիրաբույժ, մանկավարժ
  • Ալֆրեդ Դրեգգեր — ՔԴԿ-ի առաջնորդներից, 1956—1970 թթ. Ֆուլդայի օբեր-բուրգամիստր
  • Կառլ Ֆերդինանդ Բրաուն (1850—1918) — ֆիզիկոս, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր
  • Հենրիխ Բուրհարդ (1894—1945) — Երրորդ ռայխի զորահրամանատարներից մեկը, զենիթային զորքերի գեներալ
  • Վոլֆգանգ Դրաֆ (1940—2011) — բժիշկ
  • Սեբաստիան Կել (ծնվ. 1980) — ֆուտբոլիստ
  • Ֆրանց Լեբլայն (1744—1810) — բուսաբան
  • Թոբիաս Սամմետ (ծնվ. 1977) — կոմպոզիտոր, երգիչ, Edguy և Avantasia երաժշտախմբերի հիմնադիր
  • Հուգո Շտելե (1826—1848) — կոմպոզիտոր

Գործընկեր քաղաքներ խմբագրել

Պատկերասրահ խմբագրել

  •  
    Ֆուլդան 17-րդ դարի կեսերին
  •  
    Ֆուլդա. 1830 թ.
  •  
    Տաճարը
  •  
    Սբ. Բոնիֆացիուսի արձանը
  •  
    Կարլ Ֆերդինանդ Բրաունի տուն-թանգարանը
  •  
    Համալսարանը
  •  
    Դղյակը
  •  
    Սբ. Միքայել եկեղեցին
  •  
    Երկաթուղային կայարանը
  •  
    Տաճարում պահվող նկարազարդումներից
  •  
    Հին ռատուշան
  •  
    Սբ. Երանելիների եկեղեցին

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (գերմ.) — DESTATIS, 2023.
  2. ↑ http://www.statistik-hessen.de/static/publikationen/A/AI2_AII_AIII_AV_11-2hj_pdf.zip%7Ctítulo=Bevölkerung der hessischen Gemeinden am 31. Dezember 2011|autor=|data=|publicado=statistik-hessen.de|acessodata=12 de fevereiro de 2013}}
  3. ↑ http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2676246,00.html |título=Gelnhausen, centro de Europa |obra=Deutsche Welle |fecha=9 de julio de 2007 |fechaacceso=6 de diciembre de 2007}}
  4. ↑ http://www.dw-world.de/dw/article/0,,790312,00.html |título=Fulda: entre religión, barroco y naturaleza |obra=Deutsche Welle |fecha=2 de abril de 2003 |fechaacceso=6 de diciembre de 2007}}
  5. ↑ 5,0 5,1 Данни от weather.msn.com(չաշխատող հղում)
  6. ↑ 6,0 6,1 Данни от Deutsches Wetterdienst
  7. ↑ BROWN, Peter (1996): El primer milenio de la cristiandad occidental. – Crítica, Barcelona, 1997, p. 230. ISBN 84-7423-828-5
  8. ↑ DUTOUR, Thierry (2003): La ciudad medieval. Orígenes y triunfo de la Europa urbana. – Paidós, Buenos Aires, 2005, p. 113. ISBN 950-12-5043-1
  9. ↑ CONANT, Kenneth John (1959), p. 56.
  10. ↑ CONANT, Kenneth John (1959): Arquitectura carolingia y románica, 800-1200. – Cátedra, Madrid, 2001, p. 56. ISBN 84-376-0647-0
  11. ↑ DUTOUR, Thierry (2003), p. 111 y 113.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆուլդա (քաղաք)» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆուլդա_(քաղաք)&oldid=9749596» էջից