Ֆուգատո
Ֆուգատո (իտալ․ fugato, բառացի՝ ֆուգայի նման), հոմոֆոն ստեղծագործություններում ձայների մուտքի նմանակման (ֆուգայաձև) սկզբունքի կիրառումը, պոլիֆոնիկ երաժշտական ձև։ Առաջացել է այսպես կոչված խիստ ոճի ստեղծագործություններում իմիտացիայի տեխնիկայի իմիտացիայի ընթացքում, որն ընդգրկում է բոլոր ձայները[1]։
Որպես կանոն, իրենից ներկայացնում է ոչ թե ինքնուրույն ստեղծագործություն, այլ ավելի մեծ ամբողջի մի մասը (սոնատներ, սիմֆոնիա, կոնցերտ և այլն) և դրանում խաղում է ենթակա դեր[2][3]։ Երբեմն «ֆուգատո» անվանումը կարող են կրել ինքնուրույն պիեսներ, որոնք մշակվել են ֆուգի նման[3][4]։ Որպես գոյական անվանում (ոչ թե մակբայ) տերմինը առաջին անգամ օգտագործել է իտալացի կոմպոզիտոր և երաժշտական տեսաբան Ջորջո Անտոնիոտտոն[5]։
Ֆուգատոն, ունենալով որոշակի նմանություն ֆուգայի հետ, ունի նաև մի շարք տարբերություններ։ Ընդհանուր առմամբ, ֆուգատո ձևը պակաս խիստ է, քան ֆուգան։ Մասնավորապես, ֆուգատոյում բացակայում է վառ արտահայտված պոլիֆոնիկ ռեպրիզը, ձայների քանակը կարող է անկայուն լինել, թեման կարող է անցկացվել ոչ բոլոր ձայներում և այլն։ Ֆուգատոյի բնորոշ առանձնահատկությունները՝ թեմայի հստակ ներկայացում, ձայների իմիտացիոն մուտք և պոլիֆոնիկ ֆակտուրայի աստիճանական խտացում[2]։ Որպես կանոն, առկա է էքսպոզիցիա. դրան կարող է հետևել զարգացող բաժինը, սակայն եզրափակիչ բաժինը, ի տարբերություն ֆուգայի, չկա։ Երբեմն հանդիպում են կրկնակի և եռակի ֆուգատոներ[2][6]։
Ֆուգատոն առավել հաճախ հանդիպում է XVII—XVIII դարերի կոմպոզիտորների ստեղծագործություններում, այդ թվում՝ Յոհան Սեբաստիան Բախի, իսկ ավելի ուշ՝ Մոցարտի և Հայդնի մոտ։ Հաճախ դրան դիմել է Բեթհովենը, ինչը պայմանավորված էր ձևի պոլիֆոնացման ընդհանուր ձգտումով[1]։ XIX-XX դարերում ֆուգատոյի ձևն ստացել է նոր մեկնաբանություն և այլ իմաստային բովանդակություն։ Այսպես, Բեռլիոզի մոտ ֆուգատոն ծրագրային բնույթ է կրում («Պայքար» «Ռոմեո և Ջուլիա» ինտրոդուկցիայի մեջ), Գլինկայի մոտ՝ պատկերավոր (բուքը «Իվան Սուսանինի» չորրորդ գործողության եզրափակիչում), Լիստի մոտ ծառայում է դիվային սկզբի մարմնավորման համար («Ֆաուստ-սիմֆոնիայի» «Մեֆիստոֆել» մասը), Վագների մոտ՝ խորհրդածության արտահայտման համար («Նյուրբեռնգյան մեյստերզինգերների» երրորդ գործողության ներածությունը)[7]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Фраёнов, 1981, стб. 995
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Фраёнов, 1981, стб. 993
- ↑ 3,0 3,1 Риман, 1904, էջ 1364
- ↑ Фраёнов, 1981, стб. 994
- ↑ Paul M. Walker. «Fugato». Grove Music Online (անգլերեն).
- ↑ Щербаков Е. В. «Фугато». Большая российская энциклопедия. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունիսի 21-ին. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
- ↑ Фраёнов, 1981, стб. 996
Գրականություն խմբագրել
- Музыкальный словарь : в 3 т. / сост. Х. Риман; доп. русским отделом при сотруд. П. Веймарна и др.; пер. и все доп. под ред. Ю. Д. Энгеля. — пер. с 5-го нем. изд. — Москва—Лейпциг : изд. Б. П. Юргенсона, 1904. — Т. 3. — С. 1364.
- Фугато / Фраёнов В. П. // Симон — Хейлер. — М. : Советская энциклопедия : Советский композитор, 1981. — Стб. 993—996. — (Энциклопедии. Словари. Справочники : Музыкальная энциклопедия : [в 6 т.] / гл. ред. Ю. В. Келдыш ; 1973—1982, т. 5).
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|