Օրիենտալիզմ

Օրիենտալիզմ (լատին․՝ orientālis- արևմտյան արվեստաբանների, գրականագետների ու մշակութաբանների կողմից գործածվող տերմին Արևելքի ժողովուրդների մշակույթի, պատմության, գրականության և արվեստի իմիտացիայի ու նկարագրության համար։ Հիմնականում արևմտյան գրողներն ու ստեղծագործներն են նկարագրում ու սահմանում արևելյան մշակույթները։

Էդվարդ Սայիդի «Օրիենտալիզմ» գրքի (1978) տպագրվելուց ի վեր՝ «օրիենտալիզմ»-ը ակադեմիական քննարկումների մեջ հաճախ գործածվում է որպես մերձավոր արևելյան, ասիական և հյուսիսաֆրիկյան հասարակությունների նկատմամբ արևմտյան իշխողական վերաբերմունքն արտահայտող տերմին։ Ըստ Սայիդի վերլուծության՝ արևմուտքն այս հասարակություններին պատկերում է որպես անփոփոխ ու ոչ զարգացող, հետևաբար՝ ենթակա ուսումնասիրման, նկարագրման ու վերարտադրման։ Այս կեղծ պատկերացումը ենթադրում է, որ արևմտյան հասարակությունը զարգացած, բանական, ճկուն ու գերակա է։

Շրջաններ խմբագրել

Օրիենտալիզմը երաժշտության մեջ ունեցել է մի քանի շրջան։

Առաջինը կապված է հին և միջին դարերի հետ, երբ սկիզբ են առել առևտրական և քաղաքական կապերը Եվրոպայի և Ասիայի, Հյուսիսային Աֆրիկայի ժողովուրդների միջև։ Հետաքրքրությունը Արևելքի նկատմամբ վերելքի նոր շրջան է ապրել Վերածննդի դարաշրջանում։ Առավել վառ և հետևողականորեն այն արտահայտվել է օպերային ժանրում։

XVII-XVIII դարերում ստեղծվել են զգալի թվով օպերաներ, որոնց սյուժեն վերցված էր Արևելքի ժողովուրդների կյանքից։ Իտալակա և գերմանական կոմպոզիտորների օպերաների մի զգալի մասը նվիրված էր հայ ժողովրդի պատմության առանձին դրվագների (Տ․ Ալինոնիի «Տիգրանը՝ Հայաստանի թագավոր», Մ․ Բոնոչինիի, Ա․ Մկարլատտիի, Ք․ Վ․ Գլյուկի «Տիգրան» օպերաները, Գ․ Ֆ․ Հենդելի «Ռադամիստ»-ը և այլն)։

Օրիենտալիզմի զարգացման նորագույն շրջան խմբագրել

Օրիենտալիզմի զարգացման նորագույն շրջանում (XIX-XX դարեր) զգալիորեն ընդլայնվել են արևելյան թեմատիկայի արտացոլման շրջանակները, կոմպոզիտորները ձգտել են յուրացնել և կիրառել արևելյան երաժշտությանը բնորոշ արտահայտչամիջոցներ։ Մեծ էր ռուս կոմպոզիտորների (Մ․ Գլինկա, Մ․ Բալակիրև, Ց․ Կյուի, Ա․ Բորոդին, Ն․ Ռիմսկի–Կորսակով) հետաքրքրությունը և ստեղծագործական ներդրումը արևելյան պոեզիայի, արվեստի, երաժշտության ավանդույթների կիրառման գործում։

Արևմտաեվրոպական կոմպոզիտորներ խմբագրել

Արևմտաեվրոպական կոմպոզիտորներից բազմաթիվ օրիենտալ գործեր են ստեղծել հատկապես ֆրանսիական կոմպոզիտորները (Ժ․ Բիզե, Ս․ Ֆրանկ, Մ․ Ռավել, Ա․ Ռուսսել, Ա․ Հոնեգեր, Օ․ Մեսսիան)։

Արևելյան երաժշտության տեսական հարցերով զբաղվել են Կ․ Զաքսը (Գերմանիա), Հ․ Ֆարմերը (Անգլիա), խորհրդային երաժշտագետեր Վ․ Վինոգրադովը, Ի․ Ցոլյանը, Զ․ Միխայլովը։ Հայ կոմպոզիտորական դպրոցի սկզբնավորման և զարգացման առածին շրջանում Օրիենտալիզմին որոշ տուրք են տվել Տ․ Չուխաճյանը, Գ․ Ղորղանյանը, Ա․ Սպենդիարյանը։

Գրականություն խմբագրել

Ռուսերեն խմբագրել

Брянчанинов Н. Восток и Запад. М.։ Печатня А.Снегиревой 1912
Гурко В. А. (Гурко-Кряжин). Белая опасность. Восток и Запад. М.։ Типография товарищества Н. И. Пастухова. 1914
Мартынов А. Международность на Западе и на Востоке. П.—М.։ Книга. 1916
Жирмунский В. М. Сравнительное литературоведение. Восток и Запад Избранные труды Л.։ Наука. 1979
Восток — Запад. Исследования. Переводы. Публикации. Выпуск 1. М.։ Наука. 1982
Восток — Запад. Исследования. Переводы. Публикации. Выпуск 2. М.։ Наука. 1985
Восток — Запад. Исследования. Переводы. Публикации. Выпуск 3. М.։ Наука. 1988
Восток — Запад. Исследования. Переводы. Публикации. Выпуск 4. М.։ Наука. 1989 ISBN 5-02-016791-6
Взаимодействие кльтур Востока и Запада. М.։ Наука. 1991 ISBN 5-02-017270-7
Ю. Н. Рерих. Расцвет ориентализма. / La vie des peoples. Paris. 1923. № 42.

Անգլերեն խմբագրել

Halliday, Fred. "'Orientalism' and Its Critics", British Journal of Middle Eastern Studies, Vol. 20, No. 2. (1993), pp. 145–163.
Irwin, Robert. For lust of knowing: The Orientalists and their enemies. London։ Penguin/Allen Lane, 2006 (ISBN 0-7139-9415-0)
Kabbani, Rana. Imperial Fictions: Europe's Myths of Orient. London։ Pandora Press, 1994 (ISBN 0-04-440911-7).
Kontje, Todd. German Orientalisms. Ann Arbor, MI։ University of Michigan Press, 2004 (ISBN 0-472-11392-5).
Balagangadhara, S. N. (2012). Reconceptualizing India studies. New Delhi։ Oxford University Press.
Little, Douglas. American Orientalism: The United States and the Middle East Since 1945. (2nd ed. 2002 ISBN 1-86064-889-4).
Lowe, Lisa. Critical Terrains: French and British Orientalisms. Ithaca։ Cornell University Press, 1992 (ISBN 978-0-8014-8195-6).
Balagangadhara, S. N. (2012). Reconceptualizing India studies. New Delhi։ Oxford University Press.
Macfie, Alexander Lyon. Orientalism. White Plains, NY։ Longman, 2002 (ISBN 0-582-42386-4).
MacKenzie, John. Orientalism: History, theory and the arts. Manchester։ Manchester University Press, 1995 (ISBN 0-7190-4578-9), google books.
Murti, Kamakshi P. India: The Seductive and Seduced "Other" of German Orientalism. Westport, CT։ Greenwood Press, 2001 (ISBN 0-313-30857-8).
Oueijan, Naji. The Progress of an Image: The East in English Literature. New York։ Peter Lang Publishers, 1996.
Steiner, Evgeny, ed., Orientalism/Occidentalism: Languages of Cultures vs. Languages of Description. Moscow։ Sovpadenie, 2012 [English & Russian]. (ISBN 978-5-903060-75-7)

Գեղանկարչություն խմբագրել

Alazard, Jean. L'Orient et la peinture française.
Behdad, Ali. Photography's Orientalism: New Essays on Colonial Representation, (Getty Publications; 2013) 224 pages.
Benjamin, Roger Orientalist Aesthetics, Art, Colonialism and French North Africa: 1880-1930, U. of California Press, 2003
Peltre, Christine. Orientalism in Art. New York։ Abbeville Publishing Group (Abbeville Press, Inc.), 1998 (ISBN 0-7892-0459-2).
Rosenthal, Donald A. Orientalism: The Near East in French Painting, 1800–1880. Rochester, N.Y.։ Memorial Art Gallery of the University of Rochester, 1982.
Stevens, Mary Anne, ed. The Orientalists: Delacroix to Matisse: European Painters in North Africa and the Near East. Exhibition catalogue. London։ Royal Academy of Arts, 1984

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օրիենտալիզմ» հոդվածին։