Վիքիպեդիա

Փրինսթոնի համալսարան

Փրինսթոնի համալսարան (անգլ.՝ Princeton University), մասնավոր հետազոտական համալսարան, ԱՄՆ-ի ամենահին և ամենահայտնի համալսարաններից մեկը։ Երկրի ամենահեղինակավոր բուհերից է[21]։ Գտնվում է Նյու Ջերսի նահանգի Փրինսթոն քաղաքում։

Փրինսթոնի համալսարան
անգլ.՝ Princeton University
Изображение логотипа
Տեսակմասնավոր համալսարան, հետազոտական համալսարան, գաղութային քոլեջներ, մասնավոր ոչ առևտրային կրթական հաստատություն և ակադեմիական հրատարակիչ
ԿարգախոսDei Sub Numine Viget[1]
Հիմնադրված է1746[2]
ՀիմնադրիրJohn Witherspoon?
Ընդհանուր անձնակազմ1140 մարդ
ԱնդամակցությունԱյվի Լիգա, ORCID[3][4], Հասարակական գիտությունների ասոցիացիաների կոնսորցիում[5], ArXiv[6], Northeast University Semiconductor Network?, The Research Collections And Preservation Consortium?[7], DataCite?[8], Ամերիկյան համալսարանների ասոցացիա[9][10], Ամերիկյան քոլեջների և համալսարանների ասոցիացիա[11], Կրթության ամերիկյան խորհուրդ[12], National Humanities Alliance?[13], Higher Education Leadership Initiative for Open Scholarship?[14], Ցանցային տեղեկատվության կոալիցիա[15], Հետազոտական գրադարանների կենտրոն[16], Գիտական հրատարակչական և ակադեմիական ռեսուրսների կոալիցիա[17] և New Jersey Center for Nonprofits?[18]
Երկիր ԱՄՆ[19]
ՏեղագրությունՓրինսթոն
Հասցե1 Nassau Hall, Princeton, NJ, 08544-0070[20]
Կայքprinceton.edu​(անգլ.)
Փրինսթոնի համալսարան (ԱՄՆ)##
Փրինսթոնի համալսարան (ԱՄՆ)
Փրինսթոնի համալսարան, ԱՄՆ
 Princeton University Վիքիպահեստում

Համալսարանը «Բաղեղի լիգայի» ութ համալսարաններից մեկն է և գաղութային ինը քոլեջներից մեկը, որ հիմնադրվել է Ամերիկյան հեղափոխությունից առաջ։ Փրինսթոնի համալսարանը բակալավրի և մագիստրոսի վկայականներ է տալիս բնագիտական, հումանիտար, հասարակական և տեխնիկական գիտությունների բնագավառներում։ Համալսարանը չունի բժշկության, իրավունքի, բիզնեսի, աստվածաբանության դպրոցներ, սակայն մասնագիտական աստիճաններ է առաջարկում Վուդրո Վիլսոնի անվան հասարակական և միջազգային հարաբերությունների, ինչպես նաև Ճարտարապետության դպրոցներում։ Համալսարանը աշխարհում առաջատարներից է մեկ ուսանողին բաժին հասնող էնդաումենտի աստիճանով[22]։

Պատմություն խմբագրել

Համալսարանը հիմնադրվել է 1746 թվականին որպես Նյու Ջերսիի քոլեջ (անգլ.՝ College of New Jersey)` դառնալով չորրորդ քոլեջը Բրիտանիայի հյուսիսամերիկյան գաղութներում[Ն. 1][Ն. 2]։ Առաջին պարապմունքներն անցկացվել են Նյու Բրանսուիկ քաղաքում` համալսարանի հիմնադրի՝ քահանա Ջոնաթան Դիկինսոնի տանը։ Փրինսթոն է տեղափոխվել 1756 թվականին՝ տեղակայվելով Նասաու Հոլլ կոչվող վայրում։

 
Համալսարանի մուտքի մոտ գտնվող վագրի քանդակը

Փրինսթոնի համալսարանի առաջին հինգ նախագահների անժամանակ մահից հետո՝ 1768 թվականին, նախագահ է դառնում Ջոն Ուիզերսպունը` պաշտոնավարելով մինչև իր մահը` 1794 թվականը։ Իր կառավարման տարիներին Ուիզերսպունը փոխել է համալսարանի ուղղվածությունը` նախապատվություն տալով ամերիկյան ազգի նոր առաջնորդների սերնդի նախապատրաստմանը։ Այդ նպատակին հասնելու համար նա խստացրել է ակադեմիական ստանդարտները և ներդրումներ արել համալսարանում[23]։ Համալսարանի զարգացմանը խոչընդոտել է Փրինսթոնի ճակատամարտը, որի ժամանակ բրիտանացի զինվորները միառժամանակ զբաղեցրել էին Նասաու Հոլլը[Ն. 3]։ Փրինսթոնը նշանակալից դեր է ունեցել ԱՄՆ-ի Անկախության պատերազմում։ Այսպես` Անկախության հռչակագրի տակ ստորագրել է նաև Ջոն Ուիզերսպունը, իսկ սահմանադրական ժողովի մեկ վեցերորդ մասը Փրինսթոնի համալսարանի շրջանավարտ է եղել։

Մինչև Սթենհոուպ Հոլլի (անգլ.՝ Stanhope Hall) կառուցումը, որի շինարարությունն սկսվել էր 1803 թվականին, Նասաու Հոլլը համալսարանին պատկանող միակ շինությունն էր։ Շենքի հիմնարկեքը կատարվել է 1754 թվականի սեպտեմբերի 17-ին[24]։ 1783 թվականի ամռանը Դաշնային կոնգրեսը հրավիրվել է Նասաու Հոլլում` չորս ամսով Փրինսթոնը դարձնելով երկրի մայրաքաղաք։ Դարերի ընթացքում երկու խոշոր հրդեհներից հետո (1802 և 1855 թվականներ) վերակառուցումների արդյունքում Նասաու Հոլլի դերը փոխվում է` հասարակական ընդհանուր նշանակությունից ձեռք բերելով միայն կրթական նշանակություն:1868 թվականին համալսարանի նախագահ է նշանակվում Ջեյմս Մակոշը։ Իր ղեկավարման երկու տասնամյակների ընթացքում նա հիմնավորապես փոխում է կրթական ծրագրերը` մեծացնելով կրթության դերը գիտության ոլորտում։ Հենց նրա նախաձեռնությամբ շահագործման են հանձնվում նեոգոթիկայի ոճով կառուցված մի շարք շենքեր[25]։ Մակոշ Հոլլը կոչված է նրա անունով[26]։

1879 թվականին համալսարանում առաջին անգամ շնորհվում է փիլիսոփայության դոկտորի կոչում 1877 թվականի շրջանավարտ Ջեյմս Ուիլյամսոնին։

1879 թվականի ավարտական կուրսը, որի կազմում էր նաև ԱՄՆ-ի ապագա նախագահ Վուդրո Վիլսոնը, համալսարանին է նվիրում երկու առյուծների քանդակները, որը Նասաու Հոլլի մուտքի մոտ կանգնեցված է եղել մինչև 1911 թվականը, երբ նույն կուրսի կողմից փոխարինվում է վագրերի բրոնզե քանդակներով[27]։ 1896 թվականին ուսումնական հաստատությունը, ստանալով համալսարանի կարգավիճակ, «Նյու Ջերսիի քոլեջից» վերանվանվում է «Փրինսթոնի համալսարանի»` ի պատիվ Փրինսթոն քաղաքի։ Համալսարանը զգալիորեն ընդարձակվում է։ 1900 թվականին հիմնվում է մագիստրատուրա[28]։

1902 թվականին ԱՄՆ նախագահ է դառնում Վուդրո Վիլսոնը, ով նպաստում է համալսարանի հեղինակության բարձրացմանը[29]։ Վիլսոնի օրոք` 1905 թվականին, համալսարանում հաստատվում է սեմինարային համակարգը, ինչը լրացնում էր ուսումնական գործընթացի ավանդական մեթոդներին` ուսանողներին հնարավորություն տալով առավել փոքր խմբերում իրենց հետաքրքրությունների շրջանակներում սերտորեն համագործակցել դասախոսների հետ։

1906 թվականին Էնդրյու Կարնեգիի ֆինանսական աջակցությամբ համալսարանի տարածքում կառուցում են ջրամբար, որն ստանում է «Կարնեգիի լիճ» անունը[28]։ Ջրամբարի ստեղծմանն առնչվող պատմական լուսանկարները պահպանվում են համալսարանի Seeley G. Mudd Manuscript Library գրադարանում[30]։

1913 թվականի հոկտեմբերի 2-ին բացվում է համալսարանի Մագիստրոսական քոլեջը (Graduate College): 1914 թվականին ավարտվում է «Պալմեր» մարզադաշտի կառուցումը[28]։ 1919 թվականին հիմնվում է ճարտարապետության դպրոցը[28]։

1933 թվականին Ալբերտ Այնշտայնը դառնում է համալսարանի Հեռանկարային հետազոտությունների ինստիտուտի ցմահ անդամ` աշխատանքային սենյակ և սեփական տուն ստանալով համալսարանի կողմից[31][32]։

1969 թվականի սեպտեմբերին Փրինսթոնի համալսարանը առաջին անգամ դռներն է բացում կանանց առաջ` 101 ուսանողուհի ընդունելով առաջին կուրս և ևս 70-ը այլ բուհերից[33]։ Դա կատարվեց երկու տարի անց այն բանից հետո, երբ համալսարանի նախագահը հայտարարեց.

  «Անխուսափելի է, որ ապագայում Փրինսթոնը կշարժվի կրթության մեջ կանանց ներգրավելու ուղղությամբ»։
- The Daily Princetonian, 17 May 1967[34]
  

Կառուցվածք խմբագրել

Բարձրագույն ուսումնական հաստատության համալիրը բաղկացած է Փրինսթոնի համալսարանից, մագիստրատուրայից և հետազոտական կենտրոններից։ Ընդհանուր շենքեր ունի Հեռանկարային հետազոտությունների ինստիտուտի հետ (անգլ.՝ Institute for Advanced Study): Համալսարանի կառուցվածքի մեջ են մտնում Հասարակական և միջազգային հարաբերությունների` Վուդրո Վիլսոնի անվան դպրոցը (անգլ.՝ The Woodrow Wilson School of Public and International Affairs), Մըքքարտերի թատրոնը (անգլ.՝ McCarter Theatre), գեղարվեստի և բնական պատմությունների թանգարանները, ինչպես նաև Հայրի Ֆայրսթոունի գրադարանը (անգլ.՝ The Harvey S. Firestone Memorial Library), որն աշխարհի ամենամեծ գրադարաններից մեկն է[35]։

Ուսանողական կրթություն, ուսումնական գործընթաց խմբագրել

Չնայած 2012-2013 ուստարում համալսարանում ուսանել է 2674 ուսանող մագիստրոսի և դոկտորական կոչումների համար (անգլ.՝ graduate students), համալսարանի հիմնական ուղղվածությունը ուսանողներ կրթելն է (անգլ.՝ undergraduate students)[36][37]: Համալսարանը հետազոտական բուհի համբավ ունի։

Բակալավրի կրթություն խմբագրել

 
Ռոբերտսոն Հոլլ. այստեղ է գտնվում Վուդրո Վիլսոնի անվան դպրոցը

Բակալավրի կրթությունը կազմակերպվում է 34 ֆակուլտետներում[36]։ Գործում են արվեստների բակալավրի և ինժեներական գործի բակալավրի աստիճաններ[38]։

Փրինսթոնում կրթությունը գիտությունների և արվեստների համադրություն է, որը միտված է հետազոտություններին։

Չնայած ամեն ֆակուլտետ թելադրում է իր պահանջները, սակայն ուսանողները պետք է մասնակցեն որոշակի քանակությամբ տարբեր դասընթացների, որոնք դուրս են գալիս նեղ մասնագիտական շրջանակներից[39]։ Այդպիսով` ուսանողները լսում են դասընթացներ հետևյալ բնագավառներից.

  • գրականություն և արվեստ
  • պատմություն
  • սոցիոլոգիա
  • իմացաբանություն և ճանաչողություն
  • վարվելակերպ և բարոյագիտություն
  • բնագիտություն
  • գիտություն և տեխնոլոգիա։
 
Իսթ Փայն Հոլլի (անգլ.՝ East Pyne Hall) ներքին բակը

Ուսանողները երեք կամ չորս կիսամյակ պետք է ուսումնասիրեն օտար լեզու և մասնակցեն ստեղծագործական վարպետության դասընթացի[40][41]։

Հումանիտար գիտությունները սովորաբար ունենում են 2 կամ 3 դասախոսություն և 1 գործնական պարապմունք շաբաթվա ընթացքում։

Գիտական ֆակուլտետների կուրսերում ուսանողները կարող են շաբաթվա մեջ 1 կամ 2 անգամ լրացուցիչ օգտվել լաբորատորիաներից։

Որպեսզի ավարտեն համալսարանը, բոլոր ուսանողները դիպլոմային աշխատանք պետք է գրեն չորրորդ կուրսում և 1 կամ 2 հետազոտական աշխատանք ներկայացնեն երրորդ կուրսում։

Չնայած դիպլոմային աշխատանքը սովորաբար գիտական հետազոտություն է, սակայն նույնիսկ ճարտարապետության և վիզուալ արվեստների (անգլ.՝ Visual Arts) ոլորտների ուսանողները կարող են ներկայացնել ստեղծագործական դիպլոմային աշխատանք, օրինակ` գրեն վեպ, բեմադրեն ներկայացում կամ մանրակերտ ներկայացնեն։

Մագիստրատուրա խմբագրել

Մագիստրատուրան գիտական աստիճաններ է առաջարկում հումանիտար, բնական գիտությունների, հասարակագիտության և մեքենաշինության ոլորտներում։ Ուսանողներին տրվում են հետևյալ աստիճանները.

  • հումանիտար գիտությունների մագիստրոս,
  • ճարտարապետության մագիստրոս (M.Arch.),
  • տեխնիկական գիտությունների մագիստրոս (M.Eng.),
  • ֆինանսական ոլորտի մագիստրոս (M.Fin.),
  • տեխնիկական գիտությունների մագիստրոս (MSE),
  • գիտությունների մագիստրոս(քիմիայից MS),
  • հասարակության հետ կապերի մագիստրոս (MPA),
  • պետական քաղաքականության ոլորտի մագիստրոս (MPP),
  • հասարակական գործերի մագիստրոս (MPA):

Դոկտորական աստիճան խմբագրել

Դոկտորական աստիճան կարելի է պաշտպանել բոլոր այն առարկաներից, որոնք դասավանդվում են համալսարանում։ Այն պահանջում է ինքնատիպ և անկախ գիտահետազոտական գործունեություն, մինչդեռ ճարտարապետության, մեքենաշինության, ֆինանսատնտեսագիտական ոլորտների մագիստրատուրան շրջանավարտներ է պատրաստում իրենց մասնագիտական ոլորտներում աշխատանքային հաջող գործունեություն ծավալելու համար։

Ընդունված քաղաքականություն և ֆինանսական գործունեություն խմբագրել

Փրինսթոնի համալսարանը ամենամեծ մրցակցություն ունեցող համալսարաններից է ԱՄՆ-ում։ Այսպես` դիմորդների ընդհանուր թվի միայն 8,5 %-ն է ընդունվում համալսարան[42]։ 2001 թվականին նախօրոք ընդունված բարեփոխումների ծրագրերի արդյունքում Փրինսթոնը դարձավ առաջին համալսարանը, որը հրաժարվեց ֆինանսական աջակցության կարիք ունեցող ուսանողներին փոխատվություն տալուց` փոխարենը ուշադրություն դարձնելով դրամաշնորհներին[43]։ U.S. News & World Report հրատարակչության տվյալներով՝ առաջին կուրսի ուսանողների մոտ 60 %-ը ստանում է ֆինանսական օգնություն։ Դրամաշնորհի միջին չափը 2011-2012 թվականներին կազմել է $35.688 դոլար այն դեպքում, երբ համալսարում ուսանելու մեկ տարվա վարձը կազմում է $37.000 դոլար` չհաշված $12.069 դոլար լրացուցիչ ծախսը հանրակացարանի և սննդի համար[44][45]։

«Պատվո օրենսգիրք» խմբագրել

 
Ֆայն Հոլլ. այստեղ է գտնվում մաթեմատիկայի ֆակուլտետը

1839 թվականին ստեղծված «Պատվո օրենսգիրքը» (անգլ.՝ Honor Code) (սա արտահայտություն է, որ բնութագրում է ակադեմիական բարեխղճությունը) պարտավորվում են ընդունել բոլոր ուսանողները համալսարան ընդունվելուց հետո` անկախ ֆակուլտետից, մասնագիտացումից և վկայականից, որն ուզում են ստանալ[46]։ Ամեն քննությանը և ամեն գրավոր աշխատանքին ուսանողները ստորագրում են «պատվո երդում», որի տեքստը հետևյալն է. «Երդվում եմ պատվովս, որ ես չեմ խախտի պատվո օրենսգիրքը քննության ընթացքում։ Այս աշխատանքը իմ սեփական հետազոտությունն է` համապատասխան համալսարանի պահանջներին»։

Երդումը ստորագրելն այնքան կարևոր է, որ ամեն աշուն համալսարանական Triangle Club ակումբը համալսարան ընդունվողների համար կատարում է երդման մասին երգ[47][48]։

«Պատվո օրենսգրքի» նախնական տարբերակում պահանջվում էր, որ ուսանողը արդար լինի քննության ընթացքում։ Սակայն 1980 թվականին տեքստը փոփոխվել է և պահանջում է ուսանողից ցանկացած խախտում նկատելու դեպքում հայտնել այդ մասին։ Այդպիսով` «պատվո երդումն» ընդունելով` ուսանողները հաստատում են, որ ոչ միայն իրենք չեն խաբի, այլև կտեղեկացնեն կասկածելի վարքի դրսևորման յուրաքանչյուր դեպքի մասին։ Այդ իսկ պատճառով Փրինսթոնում բոլոր քննություններն անցնում են առանց դասախոսի կամ ընթերակայի մասնակցության։ «Պատվո օրենսգրքի» հենց այս երկակի բնույթով էլ տարբերվում է Փրինսթոնի համալսարանը ԱՄՆ-ի այլ համալսարաններից։ Դրա բոլոր խախտումները քննարկվում են «Պատվո կոմիտեում» (անգլ.՝ Honor Committee), իսկ տնային քննությունների (անգլ.՝ take-home examinations) պարագայում «Կանոնակարգային կոմիտեում» (անգլ.՝ Committee on Discipline)[49]: Կոմիտեների անդամներն ընտրվում են ինչպես ուսանողներից, այնպես էլ դասախոսներից։ «Պատվո օրենսգրքի» խախտումը կարող է հանգեցնել համալսարանից ժամանակավոր կամ հիմնական վտարման, ինչը կարգապահական ամենախիստ պատիժն է[50]։

Գիտական գործունեություն խմբագրել

Համալսարանում առաջնահերթ նշանակություն ունեն գիտական հետազոտությունները[51]։ Պաշտոնապես գիտական գործունեությունը բաժանվում է 4 ընդհանուր ուղղությունների` ինժեներություն և կիրառական գիտություններ, հումանիտար, բնական և սոցիալական գիտություններ։ Համալսարանում աշխատում են ավելի քան 1.100 դասախոս 34 ֆակուլտետներում և 75 ինստիտուտներում ու կենտրոններում` ներառյալ ազգային երկու լաբորատորիաները(Geophysical Fluid Dynamics Lab, Princeton Plasma Physics Lab)[51]: Համալսարանական լաբորատորիաների նորությունները պարբերաբար հրապարակվում են համալսարանի պաշտոնական կայքում, ինչպես նաև նրա մասնագիտացված ենթաբաժանմունքում[52][53],:

Գրապահոց խմբագրել

 
Ֆայրսթոուն գրադարանը

Համալսարանի գրապահոցները պարունակում են ավելի քան 11 միլիոն միավոր` ներառյալ ավելի քան 7 միլիոն գրքերը։ Գլխավոր գրադարանը Հարվի Ֆայրսթոունի անվան գրադարանն է (անգլ.՝ The Harvey S. Firestone Memorial Library): Այդտեղ և 10 մասնագիտացված այլ գրադարաններում, 2010 թվականի տվյալներով, պահվում է 7.5 միլիոն գիրք, ինչը Փրինսթոնի համալսարանական գրադարանը դարձնում է աշխարհի խոշորագույն համալսարանական գրադարաններից մեկը[54][55][56]։ Գործում են առանձին մասնագիտացված գրադարաններ, որոնք առնչվում են ճարտարապետության, արվեստների պատմության, Արևելյան Ասիայի հետազոտության, մեքենաշինության, աշխարհագրության, միջազգային հարաբերությունների, պետական քաղաքականության ոլորտներին։ Ավարտական չորրորդ կուրսի ուսանողները, ովքեր դիպլոմային աշխատանք են գրում, կարող են օգտվել գլխավոր գրադարանի անհատական ընթերցախցիկներից։ 2007 թվականի փետրվարին Փրինսթոնի համալսարանը դարձել է գրադարանային 12-րդ համալիրը, որը միացել է «Google» ընկերության նոր հավակնոտ ծրագրին, որի նպատակն է համացանցի օգտատերերին հասանելի դարձնել համաշխարհային գրականության գլուխգործոցները` դրանք պատկերամուտի միջոցով համացանց բեռնելով[57]։

Մասնաշենքեր խմբագրել

Գլխավոր մասնաշենքը գտնվում է 500 ակր հողատարածքի վրա։ Ջեյմս Ֆորեստալի մասնաշենքը բաժանված է Փլեյնսբորո և Հարավային Բրանսուիկ մերձակա քաղաքների միջև։ Համալսարանը որոշ սեփականություն ունի նաև Վեսթ Վինձորում[58]։ Մասնաշենքերը տեղակայված են Նյու Յորքից և Ֆիլադելֆիայից մոտավորապես մեկ ժամ հեռավորության վրա։

Ամենահին մասնաշենքը Նասաու Հոլլն է (անգլ.՝ Nassau Hall), որտեղ հրավիրվել է երրորդ կոնգրեսը[26][59][60][61]։ Ավարտական միջոցառումներն ավանդաբար անցկացվում են Նասաու Հոլլի մերձակա մարգագետնում[62]։ Մասնաշենքը 19-րդ դարի սկզբին և վերջին անընդհատ ընդարձակվել է[63][64]։ Մակոշի նախագահության տարիներին (1868-1888) կառուցվել են ևս մի քանի շենքեր ռոմանական վերածննդի և բարձր գոթիկայի ոճով, որոնցից որոշ կառույցներ չեն պահպանվել[65]։ 19-րդ դարի վերջին համալսարանը ձեռք է բերել նեոգոթիկայի ոճ, որով էլ հայտնի է մինչ այսօր[66]։ Սկզբում ճարտարապետն էր Վիլյամ Փոթերը, ապա` Ռալֆ Ադամս Կրամը[67][68][69]։ Քոլեջի գոթական ոճը պահպանվել է բոլոր նոր շինություններում։ Նույն ոճով կառուցված համալսարանական եկեղեցին համալսարանական բոլոր եկեղեցիների մեջ մեծությամբ երրորդն է Վալպարաիսոյի համալսարանի և Քեմբրիջի Արքայական քոլեջի եկեղեցիներից հետո։ 1960-ական թվականներին մեծ թափ առած շինարարության հետ կառուցվեցին ևս մի շարք շինություններ` առավելապես ոչ նեոգոթիկայի ոճով[70]։ Մի շարք ականավոր ճարտարապետներ, ինչպես օրինակ` Ֆրենկ Գերին (Լյուիսի անվան գրադարան), Յույ Մին Փեյը (Սփելման Հոլլ), Ռոբերտ Վենտուրին (Ֆրիստի անվան մասնաշենք), իրենց ներդրումն ունեցան կառույցների նախագծմանը[71][72][73]):

Մի շարք քանդակներ սփռված են մասնաշենքերում` կազմելով Putnam Collection of Sculpture հավաքածուն։ Այն ներառում է Ալեքսանդր Կալդերի, Ջեյքոբ Էպշտայնի, Հենրի Մուրի, Իսամու Նոգուչիի, Պաբլո Պիկասսոյի, Ռիչարդ Սերայի քանդակները[74][75]։

Մասնաշենքի հարավային մասի մոտ գտնվում է Կարնեգիի լիճը, որն արհեստական է և այդպես է անվանվել ի պատիվ Էնդրյու Կարնեգիի։ Վերջինս ֆինանսավորել է լճի շինարարությունը 1906 թվականին Փրինսթոնի համալսարանի շրջանավարտ իր մի ընկերոջ խնդրանքով[76]։ Կարնեգին հույս ուներ, որ թիավարության հնարավորությունը ուսանողներին կոգեշնչի, և նրանք չեն զբաղվի ամերիկյան ֆուտբոլով, ինչը Կարնեգին «ազնվականական» մարզաձև չէր համարում[77][78]։ Թիավարության Շիի անվան կենտրոնը մինչև օրս էլ համալսարանական թիավարության գրասենյակն է։

«Cannon Green» խմբագրել

 
«Մեծ թնդանոթը» մարգագետնի մեջտեղում

Այսպես կոչված «մեծ թնդանոթը», որը թողել էին Փրինսթոնում բրիտանական զորքերը ճակատամարտից հետո, թաղված է Նասաու Հոլլի հարավահայաց բացատում։ Այն մնացել էր Փրինսթոնում մինչև 1812 թվականի անգլո-ամերիկյան պատերազմը, երբ տեղափոխվեց Նյու Բրանսուիկ[79]։ 1836 թվականին թնդանոթը վերադարձվել է Փրինսթոն և տեղադրվել քաղաքի արևելյան մասում։ 1838 թվականին համալսարանի ուսանողները այն գիշերով տեղափոխել են մասնաշենքի տարածք և թաղել ներկայումս գտնվելու տեղում 1840 թվականին[80]։

Երկրորդ` «փոքր թնդանոթը» թաղված է Վիգ Հոլլի հարևանությամբ։ Այն նույնպես գրավվել է Փրինսթոնի ճակատամարտի ժամանակ, սակայն առևանգվել է Ռատգերսի համալսարանի ուսանողների կողմից 1875 թվականին։ Առևանգումը պատմության մեջ մնացել է «Ռատգերս-Փրինսթոն թնդանոթային պատերազմ» անունով։ Հարցը լուծել են համալսարանների նախագահները, որոնց համատեղ որոշմամբ «փոքր թնդանոթը» վերադարձվել է Փրինսթոն[81]։ Ռատգերսի համալսարանի ուսանողները, ովքեր ավանդաբար շարունակում են վեճը թնդանոթի պատկանելության վերաբերյալ, թնդանոթի` հողից դուրս ցցված փողը երբեմն ներկում են վառ կարմիր գույնով[82][83]։

Այն տարիներին, երբ Փրինսթոնի համալսարանի ուսանողները ամերիկյան ֆուտբոլով հաղթում են այնպիսի համալսարանական թիմերի, ինչպիսիք են Հարվարդը և Եյլը, Փրինսթոնում դա տոնում են՝ խարույկ վառելով այն մարգագետնի վրա, որտեղ թաղված է «մեծ թնդանոթը»։ Այդ երևույթ ստացել է «կանաչ թնդանոթ» (անգլ.՝ Cannon Green) անվանումը։ Վերջին անգամ 12-ամյա ընդմիջումից հետո դա տեղի է ունեցել 2006 թվականին[84]։

Ուսանողական կյանք և մշակույթ խմբագրել

 
Նասաու Հոլլը 2003 թվականին

Փրինսթոնի համալսարանը իր բոլոր ուսանողներին ապահովում է կացարանով։ Ուսանողների ավելի քան 98 %-ը ապրում է ուսանողական քաղաքի մասնաշենքերի հանրակացարաններում[85]։ Առաջին և երկրորդ կուրսեցիները ապրում են, այսպես կոչված, քոլեջ-հանրակացարաններում, իսկ երրորդ և չորրորդ կուրսեցիները` ավագ կուրսեցիների համար նախատեսված ավանդական հանրակացարաններում։ Փրինսթոնի հանրակացարանները գրեթե չեն տարբերվում այլ հանրակացարաններից, միայն թե քոլեջ-հանրակացարաններն ունեն ճաշի համար նախատեսված ընդարձակ սրահներ։ Ցանկացած ուսանող կարող է ձեռք բերել «արտադրական պլան» և սնվել այդ մեծ սրահում։ Վերջին տարիներին ավագ կուրսերի ուսանողները ևս հնարավորություն են ստացել ապրելու քոլեջ-հանրակացարաններում իրենց ուսանողական չորս տարիների ընթացքում։ Նրանք հնարավորություն ունեն նաև ապրելու Փրինսթոն քաղաքում, սակայն բնակարանների բարձր գները ստիպում են ուսանողներին ընտրել ուսանողական մասնաշենքերը։

Ուսանողների հասարակական կյանքը անցնում է, այսպես կոչված, «սնվելու ակումբներում» (անգլ.՝ eating clubs): Ուսանողները երկրորդ կուրսում հնարավորություն են ստանում միանալու այդպիսի ակումբներից մեկին։ Փրինսթոնյան այդ առանձնահատուկ ակումբներն անկախ են համալսարանական ղեկավարությունից` ուսանողների համար դառնալով սնվելու և երեկույթներ անցկացնելու միջավայր ուսումնական ողջ տարվա ընթացքում։

Համալսարանում գործում են 6 քոլեջ-հանրակացարաններ։ Դրանցում կազմակերպվում են տարաբնույթ միջոցառումներ, ընդունում են տարբեր հյուրերի։ Օրինակ` դերասան, սցենարիստ և ռեժիսոր Էդվարդ Նորթոնը Փրինսթոնի համալսարանում ներկա է գտնվել իր մասնակցությամբ ֆիլմի` «Մարտական ակումբի» դիտմանը։ Քոլեջ-հանրակացարանները հայտնի են իրենց այցելություններով Նյու Յորք, որտեղ հանդիսատեսն են դառնում տարբեր օպերաների, բալետների, բրոդվեյյան ներկայացումների, ցուցահանդեսների, մարզական միջոցառումների։ Փրինսթոնի «Պրոսպեկտ» (անգլ.՝ Prospect Avenue) փողոցում գտնվող ուսանողական «սնման ակումբները» միավորում են ավագ կուրսեցիներին։ Այդ ակումբները տասն են։

Փրինսթոնում գործում են այլ ակումբներ ևս։ 2011 թվականի տվյալներով գործել է ուսանողական մոտ 300 կազմակերպություն[86]։

Համալսարանում անցկացվում են «Միավորված ազգերի մոդել» կազմակերպության (անգլ.՝ «Model United Nations», կրճատ` MUN) երկու համաժողովներ։ Աշնանը կամ ձմռանը համալսարանում անցկացվում է PMUNC համաժողովը աշակերտների համար, իսկ գարնանը PICSim-ի ևս մեկ համաժողով[87][88]։ Ամեն տարի նոյեմբերին Վաշինգտոնում Փրինսթոնի համալսարանի ուսանողները աշակերտների համար կազմակերպում են համաժողով, որը կոչվում է «Փոքր կոնգրես» (անգլ.՝ «Model Congress»):

Քոլեջ-հանրակացարաններ խմբագրել

Փրինսթոնի համալսարանի կառուցվածքի մեջ են մտնում 6 քոլեջ-հանրակացարաններ (անգլ.՝ residential college), որոնցից յուրաքանչյուրում ապրում են առաջին և երկրորդ կուրսերի մոտ 500 ուսանող, ինչպես նաև ավագ կուրսերի որոշ ուսանողներ։ Ամեն քոլեջում գործում են ճաշասրահ և մի քանի այլ սրահներ` ընթերցասրահ, թատերական հրապարակներ, գրադարաններ։ Ուիլսոն քոլեջը (անգլ.՝ Wilson College) և Ֆորբս քոլեջը (անգլ.՝ Forbes College) կառուցվել են 20-րդ դարի 70-ական թվականներին։ Ռոքֆելեր քոլեջը (անգլ.՝ Rockefeller College), Մեյթի քոլեջը (անգլ.՝ Mathey College) և Բաթլեր քոլեջը (անգլ.՝ Butler College) հիմնադրվել են 1983 թվականին։ Ուիթման քոլեջի (անգլ.՝ Whitman College) շինարարությունը ավարտվել է 2007 թվականին։

Ռոքֆելեր քոլեջ և Մեյթի քոլեջ խմբագրել

 
Ռոքֆելեր քոլեջ, 1907

Ռոքֆելեր և Մեյթի քոլեջները գտնվում են տարածքի հյուսիսարևմտյան մասում։ Նրանց` նեոգոթիկայի ոճով ճարտարապետությունը կարելի է տեսնել համալսարանի գովազդային գրքույկներում։ Դրանք, ինչպես համալսարանի` նեոգոթիկայի ոճով շատ շինություններ, կառուցվել են մինչև քոլեջ-հանրակացարանների համակարգի ներմուծումը, այդ պատճառով էլ հետո են հարմարեցվել այդ համակարգին։

Ուիլսոն քթլեջ և Բաթլեր քոլեջ խմբագրել

Հարավային մասում գտնվող Ուիլսոն և Բաթլեր քոլեջները կառուցվել են 1960-ական թվականներին։ Ուիլսոն քոլեջը քոլեջ-հանրակացարանների համակարգը ներդնելու փորձարարական կառույց է։ Բաթլեր քոլեջը մինչ նոր համակարգի ներմուծումը ավանդական եղանակով կառուցված քոլեջ էր։ Համրակացարանը, որը գտնվում էր քոլեջի քառանկյուն բակում, քանդվել է 2007 թվականին։ Բաթլեր քոլեջի նոր համալիրը բացվել է 2009 թվականին։

Ֆորբս քոլեջ խմբագրել

Ֆորբս քոլեջը գտնվում է փրինսթոնյան պատմական «Փրինսթոն Ինն» (անգլ.՝ Princeton Inn) հյուրանոցի տեղում` այն մարգագետնի մոտ, որը նախատեսված էր գոլֆ խաղալու համար։ 1924 թվականին կառուցված «Փրինսթոն Իննում» անցկացվել են գիտական շատ սիմպոզիումներ, որին մասնակցել են նշանավոր շատ գիտնականներ ինչպես համալսարանից, այնպես էլ նրա շրջանակներից դուրս։ Ներկայումս Ֆորբս քոլեջի շինություններում ապրում է մոտ 400 ուսանող։

Ուիթման քոլեջ խմբագրել

2003 թվականին սկսվել է վեցերորդ քոլեջ-հանրակացարանի շինարարությունը, որն անվանվել է Ուիթման քոլեջ` ի պատիվ գլխավոր հովանավոր Մարգարեթ «Մեգ» Ուիթմանի (անգլ.՝ Meg Whitman): Համալսարանի` 1977 թվականի շրջանավարտ Ուիթմանը եղել է eBay ընկերության գործադիր տնօրենը։ Նոր հանրակացարանը կառուցվել է նեոգոթիկայի ոճով ճարտարապետ Դեմետրի Պորֆիրիոսի նախագծով։ Շինարարությունն ավարտվել է 2007 թվականին և բացվել հենց նույն թվականին։

Մագիստրոսական քոլեջ խմբագրել

Փրինսթոնի համալսարանի կառուցվածքի մեջ է մտնում մագիստրոսների և գիտությունների թեկնածուների համար նախատեսված ևս մեկ քոլեջ` Մագիստրոսական քոլեջը (անգլ.՝ Graduate College): Այն տեղակայված է Ֆորբս քոլեջի հետին մասում։ Մեկուսացված այդպիսի դիրքը արդյունք է ԱՄՆ-ի նախագահ Վուդրո Վիլսոնի և մագիստրատուրայի դեկան Էնդրյու Ֆլեմինգ Վեսթի (անգլ.՝ Andrew Fleming West) միջև ծագած վեճի։ Վիլսոնը պնդում էր, որ քոլեջը գտնվի մասնաշենքերի մեջտեղում, իսկ Վեսթը` հնարավորիս հեռու, որպեսզի մագիստրոսները առանձնանան։ Վեճում հաղթում է Վեսթը[89]։ Քոլեջը նեոգոթիկայի ոճով համալիր է, որտեղ աչքի է ընկնում Քլիվլենդի աշտարակը (անգլ.՝ Cleveland Tower): Այն տեսարժան վայր է, որտեղ գտնվում է աշխարհի ամենալավ կարիլիոններից (երաժշտական գործիք) մեկը։ Նրա ճարտարապետությունն առանձնանում է նույնիսկ նեոգոթիկայի ոճով կառուցված մնացած այլ մասնաշենքերից։

Համալսարանի մարզական կյանքը խմբագրել

Փրինսթոնի համալսարանում գործում են երեք մակարդակի թիմեր։ «Համալսարանական» (անգլ.՝ varsity) մարզական թիմերը պաշտոնապես ներկայացնում են համալսարանը։ «Ակումբային» (անգլ.՝ club) թիմերը կազմված են ուսանողներից, սակայն կախում չունեն համալսարանի վարչակազմից։ «Ներհամալսարանական» (անգլ.՝ intramural) մարզական թիմերը, կազմված լինելով ուսանողներից, մրցում են համալսարանի ներսում միայն` հազվադեպ հանդիպելով այլ համալսարանների թիմերի հետ։

Փրինսթոնի համալսարանում գործում են 38 համալսարանական և 35 ակումբային մարզական թիմեր[90]։ «Փրինսթոնյան դիտարկում» թերթը, որը կապ չունի համալսարանի հետ, Փրինսթոնի համալսարանը հռչակել է տասներորդ ամենաուժեղ «մարզական դպրոցը» երկրում։ «Թայմ» թերթը ևս համալսարանի մարզական թիմերը հռչակել է ուժեղագույններից մեկը երկրում։ Փրինսթոնը ռեկորդ է հռչակել` 2000-2001 թվականներին նվաճելով մարզական 21 մրցանակ։ 2001-2004 թվականներին Փրինսթոնը 36 մրցանակ է ստացել «Բաղեղի լիգայի» մրցություններում։

Ամերիկյան ֆուտբոլ խմբագրել

1896 թվականի նոյեմբերի 6-ը, երբ առաջին անգամ իր պատմության մեջ համալսարանի` ամերիկյան ֆուտբոլի թիմը հանդիպել է Ռատգերսի համալսարանի թիմին, համարվում է այս խաղի ծննդյան օրը։ Այդ օրը Փրինսթոնի թիմը պարտություն է կրել։ Այն ժամանակվա ամերիկյան ֆուտբոլը զգալիորեն տարբերվում էր խաղի ներկայիս տարբերակից[91]։ Այս խաղի պատմության ողջ ընթացքում ազգային չեմպիոնատում Փրինսթոնի մարզական ակումբները ամենամեծ թվով հաղթանակներն են տարել` 26[92]։

Բասկետբոլ խմբագրել

Շատ հայտնի է համալսարանի` բասկետբոլի թիմը։ 1975 թվականին թիմը հաղթել է National Invitation Tournament-ում։ 1996 թվականին երկրի առաջնությունում թիմը հաղթանակ է տարել Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարանի թիմին` 43-41 հաշվով։ «Բաղեղի լիգայի» խաղերում Փրինսթոնի և Փենսիլվանիայի համալսարանները ավանդաբար լավագույն արդյունքներ են ցուցաբերում։

Թիավարություն խմբագրել

Համալսարանը հայտնի է թիավարության` կանաց և տղամարդկանց թիմերով, որոնք ամենաընդգրկունն են 150 մարզիկներով։ Տղամարդկանց թիմը 1996 թվականին հաղթել է երկրի առաջնությունում։ 2000-2010 թվականներին թիավարության` տղամարդկանց և կանանց թիմերը հաղթել են ազգային 14 և միջազգային 2 մրցաշարերում[93]։

Լաքրոս խմբագրել

Իրենց հաղթանակներով հայտնի են համալսարանի` կանանց և տղամարդկանց թիմերը լաքրոս մարզաձևում։ Տղամարդկանց թիմին վերջին երկու տասնամյակներում ուղեկցել է հաջողությունը. թիմը հաղթել է նահանգային 13 (1992, 1993, 1995-2004, 2006) և ազգային 6 առաջնություններում (1994, 2002, 2003)։

Ռեգբի խմբագրել

 
Փրինսթոնի խաղը Լեհայի դեմ, 2007 թվականի սեպտեմբեր

Փրինսթոնում ռեգբին մուտք է գործել 1860 թվականին։ Դրանից հետո ուսանողները փոխել են խաղի որոշ կանոններ Ռատգերսի համալսարանի թիմի հետ խաղում (1869)` դրանով ստեղծելով ամերիկյան ֆուտբոլ խաղը։ Եվ քանի որ վերջինս ավելի մեծ հեղինակություն է սկսում վայելել ուսանողների շրջանում, ռեգբին հետզհետե հետընթաց է ապրել։ Ռեգբին Փրինսթոնում սկսել է զարգանալ «մեծ ճգնաժամի» տարիներին մի խումբ ուսանողների և միջազգային իրավունքի բաժնի մեկ պրոֆեսորի շնորհիվ։

Փրինսթոնի` ռեգբիի ակումբը պաշտոնապես հիմնվել է 1931 թվականին և այդ ժամանակից ի վեր գործում է անընդհատ։ Առաջին խաղաշրջանում համալսարանի թիմը պարտություն չի կրել` հաղթելով նաև Հարվարդի համալսարանի թիմին։ Այս երկու համալսարանների թիմերի միջև խաղերը վերածվել են համալսարանների միջև պայքարի, որը հինգ տարի ընդհատվել է խաղերից հետո և երբեմն էլ խաղերի ժամանակ տեղի ունեցած անկարգությունների պատճառով։ Այդ խաղերից առաջինում թիմերը հանդիպել են Հարվարդում 20.000 հանդիսատեսի ներկայությամբ։ «Բոստոն գլոուբ» թերթի մարզական բաժնում այս խաղի մասին հոդվածը գլխավոր ու ամենածավալուն հոդվածն էր։

Ներկայումս Փրինսթոնում ռեգբին «ակումբային» մարզաձև է։ Թիմը վայելում է մրցակիցների հարգանքը` մի քանի անգամ չեմպիոն դառնալով Նյու Ջերսի նահանգում և «Թավշե լիգայի» խաղերում։

1980 թվականին Փրինսթոնում ձևավորվել է ռեգբիի` կանանց թիմը[94]։ Նա հաղթել է բազմաթիվ առաջնություններում, այդ թվում` կանանց համալսարանական թիմերի միջև երկրի առաջնությունում։

Այլ մարզաձևեր խմբագրել

Համալսարանում ձևավորվել են ջրագնդակյի` կանանց և տղամարդկանց թիմեր։ Տղամարդկանց թիմը մասնակցել է երկրի առաջնությանը այդ մարզաձևից։ Հաջողություններ է գրանցել վոլեյբոլի` կանանց թիմը. այդ առումով տղամարդկանց թիմը զիջում է կանանց թիմին։ Գոլֆի և թենիսի թիմերը մասնակցել են ինչպես գարանանային, այնպես էլ աշնանային խաղերին։ Չնայած հաջողություններ ունենալուն` դրանք, սակայն, մեծ հեղինակություն չեն վայելում ուսանողական միջավայրում։ Համալսարանում գործում է ֆուտբոլի կանանց թիմ։ Սուսերամարտիկների թիմը ազգային երեք առաջնությունների հաղթող է, իսկ սուսերամարտի երկու մարզուհիներ ներկայացրել են երկիրը օլիմպիական խաղերում։

Իր հաղթանակներով աչքի է ընկնում մականախաղի թիմը։ Այն, սկսած 1994 թվականից, ամեն տարի հաղթել է առաջնությունում։ 2009 թվականին թիմը մասնակցել է երկրի առաջնությանը` զիջելով միայն Մերիլենդի համալսարանի թիմին։

Երգեր խմբագրել

Մի քանի երգերի շարքում, որոնք հաճախ հնչում են տարբեր միջոցառումների ժամանակ, լայն տարածում ունի փրինսթոնյան թնդանոթային երգը (Princeton Cannon Song):

Բոբ Դիլանը գրել է «Մորեխի օրը» երգը` հիմնվելով համալսարանի պատվավոր դոկտորի կոչում ստանալու իր փորձի վրա։

«Old Nassau» խմբագրել

 
Նասաու Հոլլ, 1903 թվականի լուսանկար

«Old Nassau» («Հին Նասաու») երգը Փրինսթոնի համալսարանի հիմնն է 1859 թվականից։ Նրա բառերը գրվել են այդ նույն թվականին առաջին կուրսի ուսանող Հարլան Փեյջ Ռեքի կողմից (Harlan Page Peck) և հրատարակվել են Փրինսթոնի ուսանողական ամենահին թերթում` Nassau Literary Review-ում։ Մինչ Langlotz երաժշտության գրվելը երգը կատարվում էր «Հին, բարի ժամանակներ» երաժշտությամբ[95]։

«Հին Նասաու» արտահայտությունը վերաբերում է ոչ միայն համալսարանի հիմնին, այլև Նասաու Հոլլ մասնաշենքին, որը կառուցվել է 1756 թվականին և կոչվել Վիլհելմ III-ի պատվին։ Շինարարության ավարտման պահին այն համալսարանական ամենամեծ շենքն էր Հյուսիսային Ամերիկայում։ 1783 թվականի հունիսի 30-ից նոյեմբերի 4-ը այստեղ է հրավիրվել Դաշնային կոնգրեսը` ԱՄՆ-ի օրենսդրական վերջին միապալատ անդամը։ Այս հանգամանքի շնորհիվ Փրինսթոնը այդ ընթացքում դարձել էր ԱՄՆ-ի մայրաքաղաքը[96]։

«Հին Նասաու» արտահայտությունը վերաբերում է նաև քիմիական ռեակցիային, որի արդյունքում լուծույթը դառնում է նախ նարնջագույն, ապա` սև. այս երկու գույներն էլ համալսարանի պաշտոնական գույներն են[97]։

Նախագահներ խմբագրել

Համալսարանը ղեկավարում է նախագահը, որին ընտրում է տնօրենների խորհուրդը։ Մինչև 1902 թվականը` Վուդրո Վիլսոնի պաշտոնակատարումը, ով ներկայացնում էր քաղաքական փիլիսոփայությունն ու պատմությունը, համալսարանի նախագահները հոգևորականության ներկայացուցիչներ էին, ինչպես նաև պրոֆեսորներ։ Նախագահ Թիլմանը եղել է կենսաբան, նրան նախորդող երկու նախագահները` տնտեսագետներ։

Փրինսթոնի համալսարանի նշանավոր դասախոսներ, ուսանողներ, շրջանավարտներ խմբագրել

 
Համալսարանի` 1879 թվականի շրջանավարտները. նրանց թվում է ապագա նախագահ Վուդրո Վիլսոնը

Փրինսթոնի համալսարանը կապված է Նոբելյան մրցանակի ավելի քան 35 և ԱՄՆ-ի Ազգային գիտական շքանշանի 19 դափնեկիրների հետ։ Ստորև ներկայացվում է համալսարանի հետ կապված նշանավոր մարդկանց ցուցակը.

  • Վացլավ Էդվարդ Բենեշ - մաթեմատիկոս
  • Նինա Բերբերովա - դասախոս, գրող
  • Էլկան Բլոուտ - բիոքիմիկ
  • Պիտեր Բոգուցկի - ժամանակի ամենաակնառու հնագետներից մեկը
  • Կլարենս Բրաուն - ամերիկացի փիլիսոփա, բանասեր, գրականագետ,թարգմանիչ
  • Վուդրո Վիլսոն - ԱՄՆ նախագահ
  • Իոասաֆ - դասախոս
  • Կվամե Էնթոնի Ապիա - փիլիսոփա, գրող, մշակութաբան
  • Չարլզ Կոնրադ - ամերիկացի տիեզերագնաց
  • Փոլ Քրուգման - Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր տնտեսագիտության ոլորտում
  • Հարվի Լեյբենսթայն - ամերիկացի տնտեսագետ
  • Ջոն Մաք Քարտի - համակարգչային ոլորտի ամերիկացի գիտնական, Թյուրինգի մրցանակակիր
  • Ֆրից Մահլուպ - ավստրիացի և ամերիկացի տնտեսագետ
  • Ուենթուորթ Միլեր - ամերիկացի դերասան
  • Ջոն Միլնոր - ամերիկացի մաթեմատիկոս
  • Ջեյմս Մեդիսոն - ԱՄՆ նախագահ
  • Ջոզեֆ Ս. Նայ Կրտսեր - ամերիկացի քաղաքագետ
  • Ջոն Նեշ - Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր տնտեսագիտության ոլորտում
  • Ջոն Կոնվեյ - անգլիացի մաթեմատիկոս, հեղինակավոր չորս մրցանակների դափնեկիր
  • Անդրեյ Օկունկով - ռուս և ամերիկացի մաթեմատիկոս
  • Մայքլ Պորտեր - ամերիկացի տնտեսագետ
  • Էնդրյու Ուայլս - բրիտանացի մաթեմատիկոս, Ֆերմայի մեծ թեորեմի ապացուցողը
  • Էդմունդ Ուիլսոն - քննադատ, գրող
  • Ռիչարդ Ֆեյնման - Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր ֆիզիկայի ոլորտում
  • Ֆրենսիս Սքոթ Ֆիցջերալդ - գրող
  • Լուիս Ֆիշեր - լրագրող
  • Դենիել Ցուի - Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր ֆիզիկայի ոլորտում
  • Բրուք Շիլդս - մոդել, դերասանուհի
  • Ալբերտ Այնշտայն - Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր ֆիզիկայի ոլորտում (դասախոս)
  • Էրվին Պանովսկի - արվեստի տեսաբան
  • Բհարտի Տիրտհա Սվամի - ամերիկացի հասարակական գործիչ
  • Քրիսթոֆեր Սիմս և Թոմաս Սարջենթ - Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ տնտեսագիտության ոլորտում
  • Հարուկի Մուրակամի - գրող
  • Ուիլյամ Քրեյգ - փիլիսոփա, մաթեմատիկոս

Համանուն աստերոիդներ խմբագրել

(508) Պռինսետոնիա աստերոիդը կոչվել է Փրինսթոնի համալսարանի պատվին աստղագետ Ռայմոնդ Դուգանի կողմից, ով հայտնաբերել է այն Մաքս Վոլֆի հետ Հայդելբերգ-Կյոնիգշտուլի լանդային աստղադիտարանում։ Աստերոիդը հայտնաբերվել է 1903 թվականին, երբ գիտնականը Հայդելբերգի համալսարանում աշխատում էր իր դոկտորական ատենախոսության վրա։

Համալսարանի առաջին մասնաշենքի` Նասաու Հոլլի պատվին անվանվել է (534) Նասովիա աստերոիդը, որը Ռայմոնդ Դուգանը հայտնաբերել է 1904 թվականին։

Նշումներ խմբագրել

  1. ↑ Ժամանակակից ուսումնական հաստատությունը, որ կրում է այդ անունը, գտնվում է Տրենտոն քաղաքում և ոչ մի կապ չունի Փրինսթոնի համալսարանի հետ
  2. ↑ Ըստ Փրինսթոնի համալսարանի կայքի տվյալների՝ այն եղել է «չորրորդ քոլեջը, որ հիմնադրվել է բրիտանական Հյուսիսային Ամերիկայում» - Princeton University, Office of Communications. «Princeton in the American Revolution». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 1-ին.
  3. ↑ Նրանց այդտեղից վտարելու համար Ջորջ Վաշինգտոնի գլխավորած ամերիկյան զորքերն ստիպված են եղել թնդանոթով կրակել շենքի վրա։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ https://www.princeton.edu/pub/profile/PU-profile-2015-16.pdf
  2. ↑ Princeton University 250th Anniversary Celebration Collection
  3. ↑ https://orcid.org/members/001G000001LPM5yIAH — ORCID, Inc..
  4. ↑ https://web.archive.org/web/20231020113811/https://orcid.org/members
  5. ↑ https://www.cossa.org/members/
  6. ↑ Our Members / Tier 1
  7. ↑ https://recap.princeton.edu/
  8. ↑ https://web.archive.org/web/20240112184553/https://datacite.org/members/
  9. ↑ https://web.archive.org/web/20240116123311/https://www.aau.edu/sites/default/files/AAU-Files/Who-We-Are/AAU%20Member%20Universities%20listed%20by%20year_updated%202023.pdf
  10. ↑ https://www.aau.edu/who-we-are/our-members
  11. ↑ https://web.archive.org/web/20240120073011/https://secure.aacu.org/iMIS/AACUR/Membership/MemberListAACU.aspx
  12. ↑ https://web.archive.org/web/20240120080233/https://acememberdirectory.azurewebsites.net/
  13. ↑ https://web.archive.org/web/20240126121019/https://nhalliance.org/about/members/
  14. ↑ https://web.archive.org/web/20221215225406/https://www.heliosopen.org/members
  15. ↑ https://web.archive.org/web/20240227092307/https://www.cni.org/about-cni/membership/members
  16. ↑ https://web.archive.org/web/20231016073235/https://www.crl.edu/membership/members
  17. ↑ https://web.archive.org/web/20231015070603/https://sparcopen.org/who-we-are/members/
  18. ↑ https://njnonprofits.org/ourmembers/
  19. ↑ Global Research Identifier Database — 2015.
  20. ↑ IPEDS — 1992.
  21. ↑ «Best Colleges 2013». U.S. News & World Report. 2013. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  22. ↑ CNBC. «Colleges with the Biggest Endowments Per Student». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 11-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  23. ↑ Jeffry H. Morrison John Witherspoon and the Founding of the American Republic. — University of Notre Dame Press, 2005. — 220 с. — ISBN 0268034850, 9780268034856(անգլ.)
  24. ↑ Don Oberdorfer (1995). «Nassau Hall». Princeton University: The First 250 Years. Steering Committee for Princeton's 250th Anniversary. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 18-ին.(անգլ.)
  25. ↑ «McCosh, James». Princeton Companion. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 19-ին.(անգլ.)
  26. ↑ 26,0 26,1 Alexander Leitch (1979). «A Princeton Companion: Nassau Hall». Princeton University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  27. ↑ «Nassau Hall». Princeton Companion. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 19-ին.(անգլ.)
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 Don Oberdorfer (1995). «A Princeton Chronology». Princeton University: The First 250 Years. Steering Committee for Princeton University's 250th Anniversary. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 18-ին.(անգլ.)
  29. ↑ Princeton University: The First 250 Years(անգլ.)
  30. ↑ «Historical Photograph Collection, Lake Carnegie Construction Photographs, circa 1905-1907: Finding Aid». Findingaids.princeton.edu. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 19-ին.(անգլ.)
  31. ↑ «Albert Einstein». Institute for Advanced Study. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 19-ին.(անգլ.)
  32. ↑ «Albert Einstein». Historical Society of Princeton. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 19-ին.(անգլ.)
  33. ↑ «1969: Going coed with guts and grace», TOM FERNANDEZ / The Trentonian(անգլ.)
  34. ↑ Goheen: 'Coeducation Is Inevitable' Արխիվացված 2013-05-14 Wayback Machine, The Daily Princetonian, May 17, 1967(անգլ.).
  35. ↑ The Student Guide to Princeton: Academics 101: Libraries Արխիվացված 2008-12-07 Wayback Machine(անգլ.)
  36. ↑ 36,0 36,1 «Princeton University — Facts & Figures». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 11-ին.(անգլ.)
  37. ↑ «Princeton University — About Princeton: Overview». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 11-ին.(անգլ.)
  38. ↑ «Princeton University — Academics: Overview». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.(անգլ.)
  39. ↑ «Princeton University — Undergraduate Studies». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.(անգլ.)
  40. ↑ «Princeton University — Undergraduate Announcement 2012-13 — General Education Requirements — Foreign Language». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.(անգլ.)
  41. ↑ «Princeton University — Undergraduate Announcement 2012-13 — General Education Requirements». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.(անգլ.)
  42. ↑ Admission Statistics: Statistics for Applicants to the Class of 2015. Princeton.edu. Проверено 4 января 2012.(անգլ.)
  43. ↑ Financial aid program provides access, affordability. News at Princeton: Web Stories. Опубликовано 28 июля 2008.(անգլ.)
  44. ↑ Princeton University: Paying for School Արխիվացված 2011-04-16 Wayback Machine. U.S. News: Education: Colleges. Проверено 4 января 2012.(անգլ.)
  45. ↑ Costs & Financial Aid: Fees & Payment Options. Princeton.edu. Проверено 4 января 2012.(անգլ.)
  46. ↑ «Acknowledging Your Sources». Princeton University. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 4-ին.(անգլ.)
  47. ↑ «Honor Code». Princeton University. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  48. ↑ Песня «Honor Code» о клятве, спетая в сентябре 2008 года членами клуба Princeton Triangle Club во время шоу для поступивших, «All’s Well that Ends '12». YouTube(անգլ.).
  49. ↑ «Faculty-Student Committee on Discipline». Princeton University Office of the Dean of Undergraduate Students. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  50. ↑ «About Us». Princeton University Honor Committee. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  51. ↑ 51,0 51,1 «Research at Princeton - Research Areas». The Trustees of Princeton University. 2012 թ․ փետրվարի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.(անգլ.)
  52. ↑ «News at Princeton - Science & Tech». The Trustees of Princeton University. 2012 թ․ սեպտեմբերի 26. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.(անգլ.)
  53. ↑ «Research at Princeton - News & Events». The Trustees of Princeton University. 2012 թ․ սեպտեմբերի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.(անգլ.)
  54. ↑ «Firestone Library». Princeton University. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 29-ին.(անգլ.)
  55. ↑ «The Nation's Largest Libraries: A Listing By Volumes Held – ALA Library Fact Sheet Number 22». American Library Association. May 2009. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 29-ին.: 6 941 254 volumes reported in 2007-08 fact sheet; 7 075 441 reported by Princeton to the Association of Research Libraries in «ARL STATISTICS 2008‐09» (PDF). Association of Research Libraries, 21 Dupont Circle, NW, Suite 800, Washington, D.C. 20036, Telephone: (202) 296‐2296, FAX: (202) 872‐0884, email: pubs@arl.org. 2011. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. (Также: данные 2008‐09 в Excel Արխիվացված 2013-01-17 Wayback Machine)(անգլ.)
  56. ↑ Princeton Profile: Academic Resources: The Library(անգլ.)
  57. ↑ «Princeton University Joins Google Literature-Scan Project». Reuters, 6 փետրվարի, 2007 (անգլ.).
  58. ↑ «A Princeton Profile: Local Contributions». Princeton University. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  59. ↑ Ryan Bradner (2003 թ․ հուլիսի 14). «Nassau Hall: National history, center of campus». The Daily Princetonian. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 14-ին.(անգլ.)
  60. ↑ U.S. State Department. «Buildings of the Department of State: Nassau Hall, Princeton, N.J.». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 14-ին.(անգլ.)
  61. ↑ «Articles about Nassau Hall». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 19-ին.(անգլ.)
  62. ↑ Статья о Нассау-Холл из книги American Places: Encounters with History(անգլ.)
  63. ↑ «Princeton University: An Interactive Campus History. Chapter II: The College Expands: 1802-1846». Princeton University. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  64. ↑ «Princeton University: An Interactive Campus History. Chapter III: Princeton at Mid-Century, 1846-1868». Princeton University. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  65. ↑ «Princeton University: An Interactive Campus History. Chapter IV: The McCosh Presidency, 1868-1888». Princeton University. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  66. ↑ «Princeton University: An Interactive Campus History. Chapter V: The Rise of the Collegiate Gothic». Princeton University. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  67. ↑ «Princeton University: An Interactive Campus History. Chapter VI: Spires and Gargoyles, The Princeton Campus 1900-1917». Princeton University. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  68. ↑ «Princeton University: An Interactive Campus History. Chapter VII: Princeton Between the Wars, 1919-1939». Princeton University. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.
  69. ↑ «Princeton University: An Interactive Campus History. Chapter VIII: Princeton at Mid-Century: Campus Architecture, 1933-1960». Princeton University. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  70. ↑ «Princeton University: An Interactive Campus History. Chapter IX: The Sixties». Princeton University. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  71. ↑ Kelly Lack and Doug Eshleman (2008 թ․ սեպտեմբերի 11). «Lewis Library makes a grand debut». The Daily Princetonian. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  72. ↑ Alexander Leitch (1978). «A Princeton Companion: Spelman Halls». Princeton University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  73. ↑ «Frist Campus Center Iconography». Princeton University. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.
  74. ↑ Alexander Leitch. «A Princeton Companion: Putnam Collection of Sculpture». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  75. ↑ Peterson, Megan. «Princeton sculpture enriches beauty and character of campus». Princeton University website. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 30-ին.(անգլ.)
  76. ↑ Alexander Leitch (1978). «A Princeton Companion: Carnegie Lake». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  77. ↑ «The Richest Man in the World: Andrew Carnegie. Philanthropy 101: Scourge of the Campus». PBS American Experience. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  78. ↑ «Princeton University Rowing: Recruiting Information». Princeton University. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  79. ↑ John Frelinghuysen Hageman (1879). History of Princeton and Its Institutions. Vol. 1 (2nd ed.). Philadelphia: J. B. Lippincott & Co. էջ 139.(անգլ.)
  80. ↑ John Frelinghuysen Hageman (1879). History of Princeton and Its Institutions. Vol. 2 (2nd ed.). Philadelphia: J. B. Lippincott & Co. էջեր 317–8.(անգլ.)
  81. ↑ John Frelinghuysen Hageman (1879). History of Princeton and Its Institutions. Vol. 2 (2nd ed.). Philadelphia: J. B. Lippincott & Co. էջեր 318–9.(անգլ.)
  82. ↑ Kate Carroll (2006 թ․ հոկտեմբերի 5). «Vandals spraypaint campus Rutgers red». The Daily Princetonian. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 14-ին.(անգլ.)
  83. ↑ «Rutgers Athletics Tradition». Rutgers University Scarlet Knights. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 14-ին.(անգլ.)
  84. ↑ Sam Fox Krauss (2006 թ․ նոյեմբերի 20). «'Not for ourselves, but for the entire Princeton community'». The Daily Princetonian. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 14-ին.(անգլ.)
  85. ↑ «Housing and Dining». Princeton University. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 21-ին.(անգլ.)
  86. ↑ «Student Organization Directory». Princeton University. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 21-ին.(անգլ.)
  87. ↑ «Princeton Model United Nations Conference (PMUNC)». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 21-ին.(անգլ.)
  88. ↑ «Princeton Interactive Crisis Simulation (PICSim)». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 21-ին.(անգլ.)
  89. ↑ John D. Davies. «Andrew Fleming West». A Princeton Companion. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 10-ին.(անգլ.)
  90. ↑ Princeton University. «Athletics & Fitness». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
  91. ↑ «The First Intercollegiate Game - November 6, 1869». Rutgers University Scarlet Knights. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.(անգլ.)
  92. ↑ «Recognized National Championships by Team». College Football Data Warehouse. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.(անգլ.)
  93. ↑ Henley Royal Regatta — Recent Winners Արխիվացված 2012-04-11 Wayback Machine(անգլ.)
  94. ↑ Princeton Rugby Women’s Team History Արխիվացված 2010-10-25 Wayback Machine(անգլ.)
  95. ↑ «History of Old Nassau». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 5-ին.(անգլ.)
  96. ↑ The Nine Capitals of the United States. United States Senate Historical Office. Проверено 17 июня 2012 года. Основано на Fortenbaugh, Robert, The Nine Capitals of the United States, York, PA: Maple Press, 1948(անգլ.).
  97. ↑ «The Old Nassau reaction – Journal of Chemical Education (ACS Publications and Division of Chemical Education)». Pubs.acs.org. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 16-ին.(անգլ.)
  98. ↑ Leitch, Alexander (1978). «President of the University». A Princeton Companion. Princeton University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 10-ին.(անգլ.)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Փրինսթոնի համալսարան» հոդվածին։
Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի օրվա հոդված:
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Փրինսթոնի_համալսարան&oldid=9442999» էջից