Տափաստանային արտույտ

Տափաստանային արտույտ կամ սովորական տափաստանային արտույտ կամ ջուրբայ կամ կալանդրա^[1] (լատին․՝ Melanocorypha calandra) ճնճղուկանմանների ընտանիքի արտույտների տեսակի թռչուն (Alaudidae)^[2]:

՞

Գիտական դասակարգում

Թագավորություն	Կենդանիներ
Տիպ	Քորդավորներ
Դաս	Թռչուններ
Կարգ	Ճնճղուկանմաններ
Ընտանիք	Արտույտներ
Տեսակ	Տափաստանային արտույտ

Լատիներեն անվանում

Melanocorypha calandra

(Linnaeus, 1766)

Հատուկ պահպանություն

Քիչ մտահոգող տեսակ
IUCN 3.1 Least Concern : ???

Դասակարգումը
Վիքիցեղերում

Պատկերներ
Վիքիպահեստում

Արտաքին տեսք խմբագրել

Այն խոշոր արտույտ է 17,5-20 սմ երկարությամբ խղճուկ տեսքով^[3]։ Արտույտների մարմինը վերևից շագանակագույն է ներկված, իսկ մարմնի ներքին հատվածը՝ սպիտակ, կրծքավանդակի վրա երկու մեծ սև կետերով^[4]։ Թևի հետևի լուսանցքում կա սպիտակ շերտ (նկատելի է միայն թռիչքի ժամանակ), արտաքին պոչի փետուրները նույնպես սպիտակ են^[5]։

Ենթատեսակներ խմբագրել

Առանձնացվում է չորս ենթատեսակ^[6].

Արևմտյան տափաստանային արտույտ (M. c. calandra) - (Linnaeus, 1766): Հայտնաբերվել է հարավային Եվրոպայում և հյուսիս-արևմտյան Աֆրիկայում մինչև Թուրքիա (բացառությամբ հարավ-կենտրոնական և հարավ-արևելյան Թուրքիայից), Անդրկովկասում և հյուսիս-արևմտյան Իրանում^[7]
Արևելյան տափաստանային արտույտ (M. c. psammochroa) - Hartert, 1904: Հայտնաբերվել է հյուսիսային Իրաքից և հյուսիսային Իրանից մինչև Թուրքմենստան և Ղազախստան^[4]
M. c. gaza - Meinertzhagen, R, 1919: Հայտնաբերվել է Սիրիայի արևելքից և հարավ-արևելյան Թուրքիայից մինչև հարավ-արևմտյան Իրան
Լևանտ տափաստանային արտույտ (M. c. hebraica) - Meinertzhagen, R, 1920: Գտնվել է հարավ-կենտրոնական Թուրքիայից և Սիրիայի հյուսիս-արևմուտքից մինչև Իսրայել և արևմտյան Հորդանան

Տարածվածություն խմբագրել

Տափաստանային արտույտները ապրում են այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Ադրբեջանը, Ալբանիան, Ալժիրը, Հայաստանը, Աֆղանստանը, Բուլղարիան, Բոսնիա և Հերցեգովինան, Հունաստանը, Վրաստանը, Եգիպտոսը, Իսրայելը, Իրաքը, Իրանը, Իսպանիան, Իտալիան, Ղազախստանը, Կիպրոսը, Ղրղզստանը, Լիբանանը, Լիբիան, Մակեդոնիան, Մարոկկոն, Մոլդովան, Պաղեստինը, Պորտուգալիան, Ռուսաստանի Դաշնությունը, Ռումինիան, Սաուդյան Արաբիան, Սերբիան, Սիրիան, Սլովենիան, Տաջիկստանը, Թունիսը, Թուրքմենստանը, Թուրքիան, Ուզբեկստանը, Ուկրաինան, Ֆրանսիան, Խորվաթիան, Չեռնոգորիան^[8]։

Կենսակերպ խմբագրել

Բույնի տեղավորման համար այս թռչունները նախընտրում են բաց տարածքներ, ինչպիսիք են տափաստանները^[9]։ Տաափաստանային արտույտը բույնը կառուցում է գետնի վրա, բնում դնում է 4-5 ձու։ Այս թռչունների հիմնական սնունդը հացահատիկն է^[10]։ Զուգավորման շրջանում նրանց «սննդակարգը» լրացնում են նաև միջատները^[11]։ Երգը հիշեցնում է դաշտային արտույտի երգ, բայց ավելի բարձր^[12]։

Պատկերասրահ խմբագրել

Տափաստանային արտույտների տարածման արեալ

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Beme, R. L. (Ri︠u︡rik Lʹvovich) (1994). Pi︠a︡tii︠a︡zychnyĭ slovarʹ nazvaniĭ zhivotnykh. Ptit︠s︡y : latinskiĭ, russkiĭ, angliĭskiĭ, nemet︠s︡kiĭ, frant︠s︡uzskiĭ : 11060 nazvaniĭ. Sokolov, Vladimir Evgenʹevich., Flint, Vladimir Evgenʹevich. Moskva: "RUSSO". ISBN 5-200-00643-0. OCLC 32830504.
↑ Nicators, reedling, larks : [անգլ.] / F. Gill & D. Donsker (Eds). // IOC World Bird List (v 8.1). — 2018. — DOI:10.14344/IOC.ML.8.1.(Ստուգված է 12 Մարտի 2018).
↑ «Melanocorypha calandra: BirdLife International». IUCN Red List of Threatened Species. 2012 թ․ մայիսի 1. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 23-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 «Avibase». Choice Reviews Online. 42 (07): 42–4026-42-4026. 2005 թ․ մարտի 1. doi:10.5860/choice.42-4026. ISSN 0009-4978.
↑ Jobling, James A. (2010). The Helm dictionary of scientific bird names : from aalge to zusii. London: Christopher Helm. ISBN 978-1-4081-3326-2. OCLC 659731768.
↑ «IOC World Bird List 6.4». IOC World Bird List Datasets. doi:10.14344/ioc.ml.6.4.
↑ James, Stuart (2005-01). «Oxford Dictionary of National Biography200559Oxford Dictionary of National Biography. Oxford: Oxford University Press Last visited September 2004. , ISBN: 60 volume print version 0 19 8614111 X £7,500/$13,000 URL: www.oxforddnb.com £195.00+VAT (UK) pa. individuals; £250.00+VAT (UK) pa. schools; other prices on application or JISC deal available in the UK Purchasers of the print set obtain a free one‐year subscription to the online version». Reference Reviews. 19 (1): 58–60. doi:10.1108/09504120510573981. ISSN 0950-4125.
↑ «Melanocorypha calandra: BirdLife International». IUCN Red List of Threatened Species. 2016 թ․ հոկտեմբերի 1. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 23-ին.
↑ «IOC World Bird List 6.4» (անգլերեն). doi:10.14344/ioc.ml.6.4. {{cite journal}}: Check |doi= value (օգնություն); Cite journal requires |journal= (օգնություն)
↑ Firefly encyclopedia of birds. Perrins, Christopher M. Buffalo, N.Y.: Firefly Books. 2003. ISBN 1-55297-777-3. OCLC 51922852.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)
↑ Dessì, Giuseppe; Falqui, Enrico (2015-09). «Lettere 1935-1972». Moderna/Comparata. doi:10.36253/978-88-6655-771-5. ISSN 2704-5641.
↑ Spanish traditional ballads = Romances viejos españoles. Appelbaum, Stanley. Mineola, N.Y.: Dover Publications. 2003. ISBN 0-486-42694-7. OCLC 51553743.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)

Գրականություն խմբագրել

Applebaum, Stanley (editor and translator) (2004). Spanish Traditional Ballads/Romances Viejos Españoles. Courier Dover Publications. էջեր 214–215. ISBN 0-486-42694-7. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 21-ին. {{cite book}}: |first= has generic name (օգնություն)
Giusti, Giuseppe (1853). Raccolta di proverbi toscani. F. Monnier. էջ 364. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 21-ին.
Kikkawa, Jiro (2003). «Larks». In Perrins, Christopher (editor) (ed.). Firefly Encyclopedia of Birds. Firefly Books. էջեր 578—583. ISBN 1-55297-777-3. {{cite book}}: |editor= has generic name (օգնություն)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ռուսաստանի ողնաշարավոր կենդանիներ։ Տափաստանային արտույտ Արխիվացված 2018-10-04 Wayback Machine.

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տափաստանային արտույտ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տափաստանային արտույտ» հոդվածին։

[1] Beme, R. L. (Ri︠u︡rik Lʹvovich) (1994). Pi︠a︡tii︠a︡zychnyĭ slovarʹ nazvaniĭ zhivotnykh. Ptit︠s︡y : latinskiĭ, russkiĭ, angliĭskiĭ, nemet︠s︡kiĭ, frant︠s︡uzskiĭ : 11060 nazvaniĭ. Sokolov, Vladimir Evgenʹevich., Flint, Vladimir Evgenʹevich. Moskva: "RUSSO". ISBN 5-200-00643-0. OCLC 32830504.

[IOC-2] Nicators, reedling, larks : [անգլ.] / F. Gill & D. Donsker (Eds). // IOC World Bird List (v 8.1). — 2018. — DOI:10.14344/IOC.ML.8.1.(Ստուգված է 12 Մարտի 2018).

[3] «Melanocorypha calandra: BirdLife International». IUCN Red List of Threatened Species. 2012 թ․ մայիսի 1. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 23-ին.

[Avibase-4] 4,0 ^4,1 «Avibase». Choice Reviews Online. 42 (07): 42–4026-42-4026. 2005 թ․ մարտի 1. doi:10.5860/choice.42-4026. ISSN 0009-4978.

[5] Jobling, James A. (2010). The Helm dictionary of scientific bird names : from aalge to zusii. London: Christopher Helm. ISBN 978-1-4081-3326-2. OCLC 659731768.

[6] «IOC World Bird List 6.4». IOC World Bird List Datasets. doi:10.14344/ioc.ml.6.4.

[7] James, Stuart (2005-01). «Oxford Dictionary of National Biography200559Oxford Dictionary of National Biography. Oxford: Oxford University Press Last visited September 2004. , ISBN: 60 volume print version 0 19 8614111 X £7,500/$13,000 URL: www.oxforddnb.com £195.00+VAT (UK) pa. individuals; £250.00+VAT (UK) pa. schools; other prices on application or JISC deal available in the UK Purchasers of the print set obtain a free one‐year subscription to the online version». Reference Reviews. 19 (1): 58–60. doi:10.1108/09504120510573981. ISSN 0950-4125.

[8] «Melanocorypha calandra: BirdLife International». IUCN Red List of Threatened Species. 2016 թ․ հոկտեմբերի 1. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 23-ին.

[9] «IOC World Bird List 6.4» (անգլերեն). doi:10.14344/ioc.ml.6.4. {{cite journal}}: Check |doi= value (օգնություն); Cite journal requires |journal= (օգնություն)

[10] Firefly encyclopedia of birds. Perrins, Christopher M. Buffalo, N.Y.: Firefly Books. 2003. ISBN 1-55297-777-3. OCLC 51922852.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)

[11] Dessì, Giuseppe; Falqui, Enrico (2015-09). «Lettere 1935-1972». Moderna/Comparata. doi:10.36253/978-88-6655-771-5. ISSN 2704-5641.

[12] Spanish traditional ballads = Romances viejos españoles. Appelbaum, Stanley. Mineola, N.Y.: Dover Publications. 2003. ISBN 0-486-42694-7. OCLC 51553743.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]