Վիքիպեդիա:ՎիքիՆախագիծ Ուղեգիծ/Հաքաթոն/Վիքիպեդիա:Համաձայնություն

"WP:CON" redirects here; you may be looking for Wikipedia:Conflict of interest or Help:Edit conflict.

Այս էջը Հայերեն Վիքիպեդիայի կանոնակարգերից և ուղեցույցներից մեկն է, որի նպատակն է օգնել Վիքիպեդիայի համայնքին գործելու համաձայնեցված կերպով՝ ըստ քննարկումների արդյունքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների։ Ուստի կարևոր է էջում փոփոխություն անելուց առաջ խորհրդակցել քննարկման էջում կամ Խորհրդարանում։

WP:CON
WP:CONS

Կարճ ասած՝ Consensus is Wikipedia's fundamental model for editorial decision-making.

Կաղապար:Conduct policy list «Համաձայնություն»-ը ներկայացնում է հիմնական այն միջոցը, որով Վիկիպեդիայում կայացվում են խմբագրական որոշումները։ Վիկիպեդիայի համար չկա կոնկրետ սահմանում, թե ինչ է համաձայնությունը, բայց հոդվածներում համաձայնությունը հատկապես օգտագործվում է հաստատելու և ապահովելու չեզոքությունն ու ստույգ լինելը։ Խմբագիրները սովորաբար մատուցում են համաձայնությունը որպես չեզոք և ներհատուկ նյութ խմբագրության համար․ հիմնականում որևէ մեկը էջում կատարում է փոփոխություններ կամ հավելումներ, այնուհետև ցանկացած ընթերցող հնարավորություն ունի թողնել էջը այնպես, ինչպես կա կամ փոփոխել այն։ Եթե խմբագիրները չեն կարողանում գալ մեկ եզրահանգման խմբագրության հարցում, ապա համաձայնության հասնելու պրոցեսը շարունակվում է քնարկվել։

Ինչ է համաձայնությունը խմբագրել

Համաձայնությունը մի որոշում է, որը հաշվի է առնում առաջացած բոլոր տրամաբանական հարցերը։ Ակնկալվում է, որ բոլոր խմբագիրները ջանքեր կգործադրեն good-faith հասնել համաձայնության ըստ Վիկիպեդիայի սկզբունքների։ Երբեմն անհնար է հասնել բոլոր հետաքրքրված խմբագիրների միջև կամավորական համաձայնության, հետևաբար պետք է ընդունել մեծամասնության կարծիքը։

Գործընթաց խմբագրել

When an edit is made, other editors have these options: accept the edit, change the edit, or revert the edit. These options may be discussed if necessary.

Երբ խմբագրումը կատարված է, ուրիշ խմբագիրներ ունեն հետևյալ հնարավորությունները․ ընդունել խմբագրված նյութը, կատարել փոփոխություններ։ Այս հնարավորությունները անհրաժեստության դեպքում կարող են քննարկվել։ Համաձայնությունը Վիկիպեդիայի հոդվածներում բնական և սովորաբար արտաքուստ չերևացող պրոցես է։ Ցանկացած խմբագրված նյութ, որը չի վիճարկվել կամ այլ խմբագրի կողմից վերանայվել, կարող է ընդունվել որպես համաձայնեցում։ Եթե հետագայում խբագրված նյութը ստուգվի մեկ այլ խմբագրի կողմից, ապա կարելի է համարել, որ եկել են նոր համաձայնության։ Այս կերպ աստիճանաբար հանրագիտարանը ժամանակի ընթացքում համլրվում և կատարելագործվում է առանց որևէ հատուկ ջանքերի։ Նույնիսկ եթե կա տարակարծություն, ապա հաճախ պահանջվում է ընդամենը միևնույն խմբագրությունը վերարտադրել՝ այն ավելի չեզոք դարձնելու և շահագրգիռ մյուս խմբագիրներին ներգրավելու համար։ Խմբագրված նյութի բովանդակության հստակ քննարկումը կարող է հեշտացնել այս պրեցեսը։ Եթե խմբագրված նյութը վերանայելիս տարակարծիք եք, ապա պետք է դա անվանել ոչ թե «անհամաձայնություն», այլ ընդամենը տարակարծություն։ Սա ապահովում է ավելի լայն թափանցիկություն բոլոր շահագրգիռ կողմերի միջև, և այսպիսով, ծառայում է որպես ուղեցույց շարունակական խմբագրման միջոցով համաձայնության հասնելու համար։

Խմբագրված նյութի վերաբերյալ ավելի լուրջ տարաձայնության դեպքում համաձաձայնության հասնելու գործընթացը դարձնում է ավելի հստակ։ Խմբագիրները բացում են հոդվածների քննարկման էջում նոր ենթաբաժին և փորձում լուծել այն քննակման միջոցով։ Համաձայնության քննարկումը ունի որոշակի ձև․ խմբագիրները փորձում են համոզել մյուսներին՝ բերելով փաստարկներ՝ հիմնված քաղաղաքականության, աղբյուրների և առողջ բանականության վրա։ Համաձայության քննարկման նպատակը ընդհանուր եզրահանգման գալն է հոդվածի պարունակության վերաբերյալ․ եզրահանգում, որը հնարավոր է բոլորին լիովին չբավարարի, բայց որը ներգրավված բոլոր խմբագիրները համարում են որպես նյութի տրամաբանական բացատրություն։ Հարկ է հիշել, որ համաձայնությունը Վիկիպեդիայում շարունակական պրոցես է։ Հաճախ ավելի լավ է ընդունել ոչ կատարյալ փոխզիջումըէ հասկանալով, որ հոդվածը աստիճանաբար է կատարելագործվում, քան փորձել կռվի միջոցով միանգամից հասնել կատարյալ տարբերակին։ Որպես կանոն կռվարար խմբագիրների հոդվածների որակը շատ ավելի ցածր է, քան այն հոդվածներինը, որոնց խմբագիրները ավելի հեռատես են։ Որոշ հոդվածներ լայնաորեն խմբագրում և քննարկում են, որպեսզի հասնեն չեզոք տեսակետի և ստանան ընթերցանելի նյութ։ Նմանապես,որոշ հոդվածներ ժամանակի ընթացքում վիճարկվում են և/կամ վերանայվում։ Սա համաձայնության հասնելու շարունակական ընթացքի բնականոն գործառույթն է։ Օգտակար է ուսումնասիրել քննարկումների արխիվը և կարդալ նախկին քննարկումները նախքան նորից նյութի վերաբերյալ հարց բարձրացնելը․ անիմաստ է ստիպել բոլորին պրպտել նախկին քննարկումները առանց անհրաժեշտության։ Երբ խմբագիրները դժվարանում են հասնել որոշակի համաձայնության, կան մի շարք առկա միջոցներ համաձայնություն կառուցելու համար, և նույնիսկ ավելի ծայրահեղ քայլեր տարակարծությունը վերացնելու համար։ Նկատի ունեցեք, այնուամենայնիվ ադմինիստրատորները անմիջականորեն կապված են քաղաքականության և խմբագիրների պահվածքի հետ, և նրանք չենք կարող անահատապես լուծել հիմնական տարաձայնությունները։ Նրանք կարող են սահմանափակել խմբագիրներին, որոնց պահվածքը խոչնդոտում է համաձայնության հանելու գործընթացին։ Ինչպես օրինակ՝ կռվի և քաղաքավարության պակասի դեպքում։ Նրանք կարող են նաև որոշել, թե արդյոք խմբագրված նյութերը թույլատրելի են ըստ քաղաքականության, թե ոչ, բայց սովորաբար այդպիսի քայլերի չեն դիմում։

Համաձայնության մակարդակ խմբագրել

Կանոնակարգի հապավում:

WP:CONLIMITED

Սահմանափակված թվով խմբագիրների միջև համամաձայնությունը նույն տեղում և նույն պահին չի կարող ամբողջովին վերացնել ընդունված կարծիքը։ Օրինակ՝ մինչև նրանք չհամոզեն լայն զանգվածներին, որ այսպիսի գործողությունները օրինական են, Վիկինախագծի մասնակիցները չեն կարող որոշել, որ այս կամ այն ընդունված քաղաքականությունը կամ ուղեգիծը այդ հոդվածը իր շրջանակներում ընդգրկում է, թե ոչ։

Վիկիպեդիա։ Քաղաքականություն և ուղեգիծ արտացոլում են հաստատված համաձայնությունը, իրենց կայունությունն ու համապատասխանությունը կարևոր են համայնքի համար։ Որպես աարդյունք, Վիկիպեդիայում մասնակցությունը և քաղաքականությունը փոխելու համաձայնությունը ավելի բարձր մակարդակի վրա է, քան նմանատիպ այլ էջերինը։ Էական փոփոխությունները պետք է նախ ներկայացվեն քննարկման էջում, և բավականաչափ ժամանակ պետք է տրաբադրվի մանրակրկիտ քննարկման նախքան իրագործելը։ Չնչին փոփոխությունները կարելի է խմբագրել, բայց դրանք թեժ քննարկումների առարկա են։ Համայնքը ավելի հակված է ընդունել քաղաքականության վերաբերյալ փոփոխությունները, եթե դրանք կատարվում են դանդաղ և չափավոր՝ ակտիվորեն ջանալով ուրիշներից քաղել օգուտ և համաձայնություն։

Համձայնությունը կարող է փոխվել խմբագրել

Համաձայնությունը անփոփոխ չէ։ Նախկին որոշումները ազատորեն կարող են փոփոխվել և պարտավորեցնող չեն։ Ավելին, այսպիսի փոփոխությունները հաճախ տրամաբանական են։ Ուստի «ըստ համաձայնության» և «խախտում է համաձայնությունը» հասկացությունները նպատակահարմար չեն ընդունելու կամ մերժելու առաջարկներն ու գործողությունները։ Չնայած նախկին «թեժ քննարկումները» ցույց են տալիս խմբագիրներին, թե ինչի վրա է ազդել նախորդ համաձայնությունը, սակայն խմբագիրներին ահրաժեշտ է նորից ուսումնասիրել յուրաքանչյուր առաջարկ ըստ արժանվույն, և վերստին որոշել՝ համաձայնությունը փոփոխման ենթարկվել է, թե ոչ։ Վիկիպեդիան ճկուն է, քանի որ նոր մարդիկ բերում են թարմ առաջարկներ, մարդկանց աճը բերում է նոր կարիքներ, ժամանակի ընթացքում մարդիկ կարող են փոխել իրենց կարծիքները, երբ նոր երևույթներ են առաջանում, և մենք հնարավոր է գտնենք նոր միջոցներ մեր գործերը իրականացնելու համար։ Ներկայացուցիչները կարող են որոշումներ կայացնել համայնքի անունից։ Ավելի հաճախ մարդիկ հաստատում են փոփոխությունները առկա գործընթացների վերաբերյալ որոշակի կամայական ժամանակահատվածում ըստ փաստերի։ Բայց բոլոր այս դեպքերում, ոչինո մշտապես հաստատված չէ։ Աշխարհը փոխվում է, հետևաբար Վիկիպեդիան պետք է փոփոխվի դրան զուգընթաց։ Տրամաբանական և իսկապես հաճախ բաղձալի է կատարել ապագա փոփոխություններ հետագայի համար, եթե նույնիսկ վերջին փոփոխությունը կատարվել է տարիներ առաջ։

Բացառություններ խմբագրել

Որոշ բացառություններ վերացնում են էջում համաձայնության որոշումները։ Հոգաբարձուների խորհուրդի, Վիկիմեդիա հիմնադրամի խորհրդի կամ մասնակիցների կողմից հռչակագրերի , մասնավորապես հեղինակային իրավունքի, իրավական հարցերի, սերվերի ծանրաբեռնվածության համար ունեն քաղաքականության կարգավիճակ։ Վիկիպեդիա։ Վարչության գործողությունները անգլերեն Վիկիպեդիայի քաղաքականությունից դուրս են։ Որոշակի գործողություններ, ինչպիսիք են հեղինակային իրավունքների խախտման և կենդանի մարդկանց մասին նյութի որոշակի տեսակների վերացումը սովորաբար չեն պահանջում վիճարկում կամ համաձայնություն, քանի որ առաջին հերթին իրենց անձին վնսա պատճառելու վտանգ կա։

Consensus-building խմբագրել

Կաղապար:See

Editors who maintain a neutral, detached and civil attitude can usually reach consensus on an article through the process described above. However, editors occasionally find themselves at an impasse, either because they cannot find rational grounds to settle a dispute or because they become emotionally or ideologically invested in 'winning' an argument. What follows are suggestions for resolving intractable disputes, along with descriptions of several formal and informal processes that may help.

Consensus-building in talk pages խմբագրել

Կանոնակարգի հապավում:

WP:TALKDONTREVERT

Be bold, but not foolish. In most cases, the first thing to try is an edit to the article, and sometimes making such an edit will resolve a dispute. Use clear edit summaries that explain the purpose of the edit; If the edit is reverted, try making a compromise edit that addresses the other editors' concerns. Edit summaries are useful, but do not try to discuss disputes across multiple edit summaries - that is generally viewed as edit warring, and may incur sanctions. If an edit is reverted and further edits seem likely to meet the same fate, create a new section on the article's talk page to dյiscuss the issue.

Limit talk page discussions to discussion of sources, article focus, and policy. The obligation on talk pages is to explain why an addition/change/removal improves the article, and hence the encyclopedia. Other considerations are secondary. This obligation applies to all editors: consensus can be assumed if editors stop responding to talk page discussions, and editors who ignore talk page discussions yet continue to edit in or revert disputed material may be guilty of disruptive editing and incur sanctions.

Consensus-building by soliciting outside opinions խմբագրել

When talk page discussions fail - generally because two editors (or two groups of editors) simply cannot see eye to eye on an issue - Wikipedia has several established processes to attract outside editors to offer opinions. This is often useful to break simple, good-faith deadlocks, because uninvolved editors can bring in fresh perspectives, and can help involved editors see middle ground that they cannot see for themselves. The main resources for this are as follows:

Third Opinions: 3O is reserved for cases where exactly two editors are in dispute. The editors in question agree to allow a third (uninvolved) volunteer to review the discussion and make a decision, and agree to abide by that decision.
Noticeboards: Most policy and guideline pages, and many Wikipedia projects, have noticeboards for interested editors. If a dispute is in a particular topic area or concerns the application of a particular policy or guideline, posting a request to the noticeboard may attract people with some experience in that area.
Requests for Comment: A formal system for inviting other editors to comment on a particular dispute, thus allowing for greater participation and a broader basis for consensus. This is particularly useful for disputes that are too complex for 3O but not so entrenched that they need mediation.
Informal Mediation by the (purported) Cabal: More complex disputes involving multiple editors can seek out mediation. This is a voluntary process that creates a structured, moderated discussion - no different than an article talk page discussion, except that the mediator helps keep the conversation on focus and moving forward, and prevents it from degenerating into the type of heated conflicts that can occur of unmoderated pages.
Village pump: For disputes that have far-reaching implications - mostly ones centered on policy or guideline changes - placing a notification at the pump can bring in a large number of interested editors. This ensures broad consensus across the project.

Many of these broader discussions will involve polls of one sort or another, but polls should always be regarded as structured discussions rather than voting. Consensus is ultimately determined by the quality of the arguments given for and against an issue, as viewed through the lens of Wikipedia policy, not by a simple counted majority. Responding YES/NO/AGREE/DISAGREE is not useful except for moral support. responding (DIS)AGREE per user X's argument is better, presenting a novel explanation of your own for your opinion is best. The goal is to generate a convincing reason for making one choice or another, not to decide on the mere weight of public expressions of support.

Administrative or community intervention խմբագրել

Կանոնակարգի հապավում:

WP:CONADMIN

In some cases, disputes are personal or ideological rather than mere disagreements about content, and these may require the intervention of administrators or the community as a whole. Sysops will not rule on content, but may intervene to enforce policy (such as wp:BLP) or to impose sanctions on editors who are disrupting the consensus process inappropriately. Sometimes merely asking for an administrator's attention on a talk page will suffice - as a rule, sysops have large numbers of pages watchlisted, and there is a likelihood that someone will see it and respond. However, there are established resources for working with intransigent editors, as follows:

Wikiquette alerts: Wikiquette is a voluntary, informal discussion forum that can be used to help an editor recognize that they have misunderstood some aspect of Wikipedia standards. Rudeness, inappropriate reasoning, POV-pushing, collusion, or any other mild irregularity that interferes with the smooth operating of the consensus process are appropriate reasons for turning to Wikiquette. The process can be double-edged - expect Wikiquette respondents to be painfully objective about the nature of the problem - but can serve to clear up personal disputes.
Noticeboards: As noted above, policy pages generally have noticeboards, and many administrators watch them.
Administrator's intervention noticeboard and Administrator's noticeboard: These are noticeboards for administrators - they are high-volume noticeboards and should be used sparingly. Use AN for for issues that need eyes but may not need immediate action; use ANI for more pressing issues. Do not use either except at need.
Requests for comment on users: A more formal system designed to critique a long-term failure of an editor to live up to community standards.
Requests for arbitration: The final terminus of intractable disputes. Arbiters make rulings designed to eliminate behavior that is disrupting the progression of the article, up to and including banning or restricting editors.

Consensus-building pitfalls and errors խմբագրել

The following are common mistakes made by editors when trying to build consensus:

Too many cooks. Try not to attract too many editors into a discussion. Fruitful discussions usually contain less than ten active participants; more than that strains the limits of effective communication on an online forum of this sort. Where large-scale consensus is needed then it should be sought out, otherwise the input of one or two independent editors will give far better results.
Off-wiki discussions. Discussions on other websites, web forums, IRC, by email, or otherwise off the project are generally discouraged. They are not taken into account when determining consensus "on-wiki", and may generate suspicion and mistrust if they are discovered. While there is an occasional need for privacy on some issues, most Wikipedia-related discussions should be held on Wikipedia where they can be viewed by all participants.
Canvassing, Sock puppetry, and Meatpuppetry. Any effort to gather participants to a community discussion that has the effect of biasing that discussion is unacceptable. While it is perfectly fine - even encouraged - to invite people into a discussion to obtain new insights and arguments, it is not acceptable to invite only people favorable to a particular point of view, or to invite people in a way that will prejudice their opinions on the matter, and it is surely objectionable to pretend to gather people by simply using other accounts on your own. Neutral, informative messages to Wikipedia noticeboards, WikiProjects, or editors are permitted, but actions that could reasonably be interpreted as an attempt to "stuff the ballot box" or otherwise compromise the consensus building process would be considered disruptive editing.
Tendentious editing. The continuous, aggressive pursuit of an editorial goal is considered disruptive, and should be avoided. The consensus process works when editors listen, respond, and cooperate to build a better article. Editors who refuse to allow any consensus except the one they have decided on, and are willing to filibuster indefinitely to attain that goal, destroy the consensus process. Issues that are settled by stubbornness never last, because someone more pigheaded will eventually arrive; only pages that have the support of the community survive in the long run.

WP:ADMINSHOP

Forum shopping, admin shopping, and spin-doctoring. Raising the same issue repeatedly on different pages or with different wording is confusing and disruptive. It doesn't help to seek out a forum where you get the answer you want, or to play with the wording to try and trick different editors into agreeing with you, since sooner or later someone will notice all of the different threads. You can obviously draw attention to the issue on noticeboards or other talk pages if you are careful to add links to keep all the ongoing discussions together, but best practice is to choose one appropriate forum for the consensus discussion, and give (as much as possible) a single neutral, clear, and objective statement of the issue. See also Wikipedia:Policy shopping.